રવીન્દ્ર પારેખ

આજકાલ દેશનું વાતાવરણ ધરમ ધ્યાનવાળું થતું જાય છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં અને ઉત્તરાખંડમાં આજથી કાવડ યાત્રા શરૂ થઈ રહી છે ને કોઈ પણ યાત્રીને શિવ ભક્તિમાં અવરોધ ઊભો ન થાય એટલે પ્રશાસને પૂરતી કાળજી લીધી છે. યાત્રીઓ હોટેલમાં જમે કે કેમ તે તો નથી ખબર, પણ જમે તો તે શુદ્ધ અને સાત્ત્વિક શાકાહારી ભોજન પામે, એટલે ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે એવું ફરમાન બહાર પાડ્યું છે કે દરેક હોટેલ, ઠેલાવાળા કે ઢાબાના માલિકે પોતાનું નામ તથા તેની સાથે કામ કરતાં કર્મચારીઓનાં નામ વંચાય એ રીતે જાહેર કરવાં. એમ ન કરનાર સામે કાનૂની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે એવું પણ ફરમાવાયું છે. જો કે, કોઈ પણ દુકાનદારે લાઈસન્સમાં માલિકનું નામ ઠામ જણાવવાનું ને તે દુકાનમાં સૌને દેખાય એમ મૂકવાનું હોય જ છે, પણ એ ચોક્કસ સંજોગોમાં, ચોક્કસ હેતુથી જાહેર કરવાની ફરજ પડાય તો તે ધ્યાન ખેંચે અને રાજકારણ શરૂ થઈ જાય એમાં નવાઈ નથી.

આમ તો કાવડ યાત્રા વર્ષોથી થતી આવી છે ને ત્યારે હોટેલ કે દુકાનની ઓળખનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો ન હતો, પણ આ વખતે ઉત્તર પ્રદેશની યોગી સરકારે કોઈ યાત્રી સાત્ત્વિક ભોજન મેળવવા જતાં છેતરાય નહીં એ માટે માલિક-નોકરોનાં નામ જાહેર કરવાની ફરજ પાડી છે. એવી જ હિલચાલ ઉત્તરાખંડ ને મધ્ય પ્રદેશ સરકારે પણ શરૂ કરી છે. આનો વિરોધ વિપક્ષો તો કરે જ, પણ એન.ડી.એ.ના નેતાઓએ પણ કર્યો છે. એમનું કહેવું છે કે આ રીતે નામો જાહેર કરવાથી જાતિ દ્વારા વિભાજિત કરવા જેવું થશે. ગણતરી તો એવી પણ મુકાઇ છે કે આ રીતે અમુક ચોક્કસ વર્ગને જુદો તારવીને તેના ધંધાધાપાને અસર પહોંચાડી આર્થિક રીતે નબળો પાડવો. વિપક્ષોને તો વાંધો પડે જ ! કારણ તેણે વાંધો પાડવાનો જ છે. કમનસીબી એ છે કે શાસક પક્ષને કશું ખરાબ દેખાતું નથી ને વિપક્ષને કશું સારું લાગતું નથી, એ તબક્કે સચ્ચાઈ ભાગ્યે જ કોઇની પાસે હોય છે. મૂળ વાત તો કાવડિયાની સાત્ત્વિકતા જાળવવાની છે, પણ નિશાન ધર્મનું લેવાતું લાગે છે. દેખાવ કશુંક સારું કરવાનો હોય ને પરિણામ કશુંક ખરાબ થવામાં આવે તે બરાબર નથી.

મોહન ભાગવત

ટૂંકમાં, જે કરવું હોય છે તે સ્પષ્ટ કહેવાતું નથી ને હેતુ બર લાવવા યુક્તિઓ જુદી જ વપરાતી હોય છે. એવું જ રાષ્ટ્રીય સેવક સંઘના સરસંઘચાલક મોહન ભાગવતે પણ કર્યું છે. એમણે પણ સીધું ન કહેતાં કુલડીમાં ગોળ ભાંગ્યો છે. ગુરુવારે ઝારખંડનાં ગુમલામાં એન.જી.ઓ. વિકાસ ભારતીની ગ્રામ સ્તરીય કાર્યકર્તાઓની બેઠકમાં ભારતીય લોકોના સ્વભાવની, તેમની પ્રકૃતિની વાતો કરતાં ભાગવતે કહ્યું કે ઘણાં  લોકો નામ કે પ્રસિદ્ધિની ઈચ્છા કે લાલસા વગર દેશનાં કલ્યાણનું કામ કરે છે. ભાગવતને દેશની પ્રગતિમાં શંકા નથી, કારણ કે અનેક લોકો તેમાં જોડાયેલા છે, એટલે પ્રગતિ તો થાય જ, પણ કેટલાક સ્વ બચાવ અને આત્મપ્રશસ્તિમાં પણ મગ્ન છે, તો એ અંગે વિચારવાનું રહે. એક વાત સ્પષ્ટ છે કે શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય અને પર્યાવરણને પ્રગતિમાં પ્રાથમિકતા અપાવી જોઈએ. એ થાય તો જ વિશ્વમાં આપણે ઊજળાં દેખાઈએ. ભાગવતનું માનવું છે કે સનાતન ધર્મ માનવજાતિનાં કલ્યાણ માટે કાર્ય કરે છે. તે મહેલોમાંથી નહીં, પણ આશ્રમોમાંથી, જંગલોમાંથી આવ્યો છે. આપણો પહેરવેશ બદલાયો હશે, પણ અનેક પરિવર્તનો પછી પણ, આપણી પ્રકૃતિ બદલાઈ નથી. એ ખરું કે કોરોના વખતે દુનિયાને ભારતની શાંતિ અને સુખની વ્યાખ્યામાં રસ પડ્યો. અનેક પ્રયોગો હજારો વર્ષમાં થયા, પણ ભારતની પારંપરિક શાંતિ અને સુખની સ્થિતિને આ જગત નિષ્ફળ સાબિત કરી શક્યું નથી. એ ખરું કે આટલા વિકાસ પછી પણ જનજાતિ સમાજ આજે પણ પાછળ છે. એ પાછળ છે, પણ શાંતિપ્રિય, ભરોસાપાત્ર અને પ્રમાણિક છે. એમને શહેરમાં રહેતી પ્રભાવશાળી વ્યક્તિઓએ સહયોગ કરવો જોઈએ.

આપણા દેશની પૂજા અર્ચનાની વિધિ પણ અલગ છે, કારણ આપણા દેવી-દેવતાઓ 33 કરોડ છે. દેશનાં લોકોની ખાવા-પીવાની, બોલવા ચાલવાની રીતો અલગ અલગ છે. આટલું વૈવિધ્ય એટલે પણ છે, કારણ આપણી પાસે 3,800 ભાષાઓ છે. માત્ર ભારતમાં જ સ્ત્રીને માતૃસ્વરૂપ ગણી છે. આટલી ભિન્નતા છતાં સૌ એક છે, સૌનાં મન એક છે. અનેકતામાં એકતા ભારતમાં જ છે. એ બીજે નથી. ભાગવતે આજની ગતિવિધિઓ સંદર્ભે ટકોર કરતાં કહ્યું કે આજકાલ કહેવાતા પ્રગતિશીલ લોકો સમાજને કેટલુંક આપવામાં ભરોસો રાખે છે, જે ભારતીય સંસ્કૃતિમાં જ નિહિત છે. શાસ્ત્રોમાં એવું ક્યાં ય લખેલું નથી, પણ આ બધું પેઢી દર પેઢી લોહીમાં વણાયેલું છે. આજે માણસ છે, પણ માણસાઈ નથી. આ સ્થિતિમાં માણસે પહેલાં તો સાચા માણસ બનવું જોઈએ. એ પછી કેટલુંક કહેવાયું કાર્યકર્તાઓને, પણ તે સાંભળવાનું તેમણે ન હતું.

નામ દીધા વગર ભાગવતે વડા પ્રધાનને એ સંભળાવ્યું કે કેટલાક માણસો પોતાનો વિકાસ કરીને ‘સુપરમેન’, ‘દેવ’ ‘ભગવાન’ કે ‘વિશ્વરૂપ’ થવા મથે છે, પણ તેની આગળ શું છે તે કોઈ જાણતું નથી. માણસનો અંત છે, પણ વિકાસ કે પ્રગતિ અનંત છે. માણસ ન હતો ત્યારે પણ પૃથ્વી તો વિકસી જ છે ને માણસ નહીં હોય તો ય તે ફરતી રહેવાની છે. વિકાસની સાથે આ ધરતીને આપણે ઓછી હાનિ નથી પહોંચાડી. એની અસરો તો માણસે જ અનુભવવાની આવે છે. માણસ નશ્વર છે એ જાણવા છતાં ઈશ્વર બનવા મથે એ અહંકારનું સૂચક છે અને અહંકાર મનુષ્યને ઝડપથી નશ્વર બનવા તરફ ધકેલે છે. આમ ભાગવતે સામાન્ય રીતે માણસની ભગવાન બનવાની ઈચ્છા પર પ્રકાશ પાડ્યો હોવાનું લાગે, પણ તેમણે વડા પ્રધાન સંદર્ભે જ કહ્યું હોવાનું એટલે માનવું પડે, કારણ વડા પ્રધાને પોતે કહ્યું છે કે માતા જીવતી હતી, ત્યાં સુધી પોતે બાયોલોજિકલી જન્મ્યા, એવું માનતા હતા, પણ તે ગુજરી ગઈ પછી પોતાના  અનુભવોમાંથી એવું માનતા થયા કે પોતાને ઈશ્વરે મોકલ્યા છે. પોતાની આ ઊર્જા શરીરમાંથી નથી આવતી, પણ તે ઈશ્વરે પોતાના પર વરસાવી છે. પોતે કૈં પણ કરે, તો લાગે છે કે ઈશ્વર દોરે છે. વડા પ્રધાનના પોતાને વિશેના આવા અવતારી વિધાનો સામે ભાગવતે ‘વિશ્વરૂપ’ સુધીની ટકોર કરી છે.

આમ તો આખી ભાગવત વાણી બહુ સૂચક છે ને એ એવું પણ સૂચવે છે કે સંઘ અને ભા.જ.પ. વચ્ચે સ્થિતિ સામાન્ય નથી. થોડા વખત પર ભા.જ.પ.ના અધ્યક્ષ જે.પી. નડ્ડાએ સંઘ સાથેના સંબંધો અંગે કહ્યું હતું કે એક તબક્કે ભા.જ.પ.ને સંઘની જરૂર હતી, પણ હવે ભા.જ.પ. એવો મોટો રાષ્ટ્રીય પક્ષ થયો છે કે તેને સંઘની જરૂર રહી નથી. આ વાત ભા.જ.પ.ની મજબૂત સ્થિતિ તો સૂચવે જ છે, પણ સંઘ સાથેના સંબંધોમાં આવેલી ખટાશ પણ સૂચવે છે, એટલું જ નહીં, ભા.જ.પ.માં આવેલા અહંકાર તરફ પણ ઈશારો કરે છે. ભાગવતની ‘ભગવાન’ સંદર્ભની ટકોર પછી કાઁગ્રેસ ચૂપ રહે એ શક્ય જ નથી, કાઁગ્રેસી નેતા જયરામ રમેશે રોકડું કર્યું કે સ્વયં-ઘોષિત નોન-બાયોલોજિકલ વડા પ્રધાનને આ નવીનતમ અગ્નિ મિસાઇલના સમાચાર મળ્યા હશે, જે નાગપુરે ઝારખંડથી લોક કલ્યાણ માર્ગને નિશાન બનાવીને છોડી છે.

ભાગવતે શનિવારે પુણેમાં એવું પણ કહ્યું કે અંગ્રેજોએ આપણા પૂર્વજો અને પરંપરા પરની આપણી આસ્થાને નુકસાન પહોંચાડવાનું કામ કર્યું છે. તેમણે અંધભક્તિ સંદર્ભે ટકોર કરતાં કહ્યું કે આસ્થા અંધ હોતી નથી. પરંપરા, રિવાજોમાં કૈં બદલવા જેવું હોય તો તે પણ બદલવું જોઈએ. એક વાત આપણે સમજી લેવાની જરૂર છે કે ભૂતકાળને વાગોળવાથી કે તેની ટીકા કરવાથી ભવિષ્ય સુધરતું નથી. આગળના શાસકોની ટીકા કર્યા કરવાથી ભાવિ શાસન સુધરી જ જાય એવું નથી. એને સુધારવા, ભૂતકાળની ભૂલોનું પુનરાવર્તન ન થાય એટલું જોવાવું જોઈએ. અંગ્રેજોએ જે દમન કર્યું એ સ્થિતિ આજે છે કે તે સુધરી કે વધુ બગડી છે, એટલું જ મહત્ત્વ ભૂતકાળનું હોય, બાકી, ભૂતકાળનું સંકીર્તન પ્રગતિમાં અવરોધરૂપ બની શકે છે તે ભૂલવા જેવું નથી.

લોકસભાની ચૂંટણી પછી ભા.જ.પ. અસ્વસ્થ જણાય છે ને સંઘ વધુ સ્વસ્થ લાગે છે…

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 22 જુલાઈ 2024

રવીન્દ્ર પારેખ

15 જુલાઇ, 2024ની રાત્રે જમ્મુના ડોડા વિસ્તારમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલામાં એક કેપ્ટન સહિત 4 જવાનો શહીદ થયા, એ સાથે એક પોલીસકર્મીનું પણ મોત થતાં કુલ 5 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા. ખરેખર તો સેના અને પોલીસને આતંકવાદીઓ છુપાયા હોવાની બાતમી મળતાં સર્ચ ઓપરેશન હાથ ધરાયું હતું. પહેલી વખત તો આતંકીઓ હુમલો કરીને જંગલમાં ભાગી છૂટ્યા, પણ પછી રાતના નવના સુમારે ફરી હુમલો કરતાં ભારતે 5 જીવો ખોવાના આવ્યા. એ પછી રાષ્ટ્રીય રાઈફલ્સ અને પોલીસે સર્ચ ઓપરેશન વધુ જલદ કર્યું, તો ય 16મી જુલાઈએ આતંકીઓ અને જવાનો વચ્ચે બે વખત સામસામા ગોળીબાર તો થયા જ ! એમાં જાનહાનિ તો ન થઈ, પણ 17 જુલાઈએ હેલિકોપ્ટર અને ડ્રોનની મદદથી આતંકીઓની ખોળખાળ ચાલી. આની જવાબદારી જૈશ-એ-મોહમ્મદ સાથે જોડાયેલ કાશ્મીર ટાઈગર્સે સ્વીકારી ને એ આતંકી સંગઠનનો દાવો છે કે આર્મી કેપ્ટન સહિત 12 સૈનિકો માર્યા ગયા છે ને 6 ઘવાયા છે. 17મીએ પણ આતંકીઓએ કાસ્તીગઢ વિસ્તારમાં મોડી રાત્રે શાળામાં તૈયાર કરેલ અસ્થાયી સુરક્ષા કેમ્પ પર ગોળીબાર કર્યો ને સેનાએ વળતો હુમલો કરતાં આતંકીઓ ભાગી છૂટ્યા હતા, પણ સેનાએ તેમને ઘેરી લેતાં 4 કલાક સુધી સામસામા ગોળીબાર થયા હતા. 18 જુલાઈએ વહેલી સવારે વળી આતંકવાદીઓએ હુમલો કરીને 2 જવાનોને ઘાયલ કર્યા હતા.

ડોડા જિલ્લાને આમ તો 2005માં આતંકવાદ મુક્ત જાહેર કરાયો હતો, પણ છેલ્લા ત્રણેક મહિનામાં 10 આતંકવાદી હુમલા થયા છે ને અત્યાર સુધીમાં 52 જવાનો સહિત 70નાં મોત થયાં છે. એ પછી સેનાએ 7,000 જવાનો, 8 ડ્રોન અને 40 સ્નિફર ડોગથી મોટું સર્ચ ઓપરેશન હાથ ધર્યું છે, તે એટલે કે સુરક્ષા દળોને 24 આતંકીઓ છુપાયા હોવાના સંકેતો મળ્યા છે. આ આતંકીઓમાં ડોડાના દેસા જંગલમાં 5 જવાનોને શહીદ કરનારા આતંકીઓ પણ ખરા. એક વરિષ્ઠ પોલીસ અધિકારીનું કહેવું છે કે ડોડા અને કઠુઆ પાંચેક મહિનાથી આતંકવાદનું કેન્દ્ર બન્યાં છે. કઠુઆના બદનોટાથી ડોડામાં ધારીગોટે અને બગ્ગી સુધીના અઢીસો કિલોમીટરના અંતરમાં આતંકીઓ છુપાયા છે. આ વિસ્તાર પહાડી છે અને આતંકીઓ પહાડ પર ચડીને ઊંચેથી નીચે હુમલાઓ કરી શકે એમ છે. જો કે, આ વખતે સૈનિકોને પહાડો પર દારૂગોળા અને ખાદ્ય સામગ્રીઓ સાથે તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે.

એ ખરું કે જમ્મુના આતંકીઓ વિદેશી છે ને તેઓ અદ્યતન તાલીમ લઈને આવ્યા છે. તેમની પાસે સ્ટીલની બનેલી આર્મર-પિયર્સિંગ બુલેટ્સ તથા લાઇટ વેઇટ M4 કાર્બાઈન ગન છે. આ બુલેટ્સ ને ગન અમેરિકા અને નાટોના સૈનિકો અફઘાનિસ્તાનમાં તાલિબાનો સામે વાપરતા હતા. એ બુલેટ્સ અને ગન જમ્મુમાં આતંકવાદીઓ વાપરે છે, તો સવાલ થાય કે એ ગન અને બુલેટ્સ એમની પાસે આવી ક્યાંથી? અમેરિકા ભારતનું મિત્ર છે, પણ ભારત સામે વાપરવા હથિયારો તે પાકિસ્તાનને પૂરાં પાડે છે. વળી આ આતંકીઓએ તાલીમ પાકિસ્તાન આર્મી પાસેથી લીધી છે, એટલે બિનતાલીમી સ્થાનિક-કાશ્મીરી આતંકીઓ કરતાં તેમનો સામનો કરવાનું મુશ્કેલ છે, પણ ભારતીય જવાનો પણ સુસજ્જ છે, એટલે વહેલી તકે આતંકીઓનો સફાયો થઈને રહેશે એ નક્કી છે.

રક્ષામંત્રી રાજનાથ સિંહે આર્મી ચીફ પાસેથી જરૂરી માહિતી મેળવી છે. જમ્મુ ડિવિઝનનાં ડોડામાં આ પાંચમું એન્કાઉન્ટર છે. અગાઉ 9 જુલાઈએ એન્કાઉન્ટર થયું હતું. આ વિસ્તારમાં 26 અને 12 જૂને બબ્બે હુમલાઓ થયા હતા. એ પછી સુરક્ષા દળો અને આતંકીઓ વચ્ચે અથડામણ થઈ હતી, તેમાં ત્રણ આતંકીઓ માર્યા ગયા હતા. તાત્પર્ય એ છે કે સર્જિકલ સ્ટ્રાઇકને બાદ કરતાં આતંકી હુમલાઓમાં ભારતે વધુ વેઠવાનું આવ્યું છે. એ કમનસીબી છે કે ભારતને પડોશી રાષ્ટ્રો શત્રુવટ રાખનારાં મળ્યાં છે. ચીનની આડાઈ, ભારતીય સરહદો સાથેની છેડછાડ, સરહદો નજીક ઊભી કરાતી વસાહતો, સરહદો પર થતાં અતિક્રમણથી ચીન સાથેના સંબંધો વણસેલા છે, તો પાકિસ્તાન બધી રીતે મરવા પડ્યું છે, પણ તેની કનડગત ઘટતી નથી. ભારત, સામેથી કદી હુમલો કરતું નથી, તે ખાનદાનીને પાકિસ્તાન ભારતની નબળાઈ માની રહ્યું છે. તે એ પણ જાણે છે કે સીધા યુદ્ધમાં તે કદી ફાવી શકે એમ નથી, એટલે સીમા  પારથી નિર્લજ્જ આતંકી હિલચાલ કરતું રહે છે.

એ ભારત માટે પણ શરમજનક છે કે આતંકી પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા પાકિસ્તાન કાશ્મીરથી જમ્મુ સુધી ઘૂસી આવ્યું છે ને પાંચેક મહિનાથી આ પ્રવૃત્તિઓએ વેગ પકડ્યો છે, પણ કેન્દ્ર સરકાર તેને હળવાશથી લઈ રહી હોવાનું લાગે છે. એ બેહદ ચિંતાનો વિષય છે કે કાશ્મીરી ઘાટીઓ પૂરતી સીમિત રહેલી આતંકી ગતિવિધિ જમ્મુ સુધી વિસ્તરી છે, એટલું જ નહીં, પાંચેક મહિનામાં જમ્મુ મુખ્ય મથક પણ બન્યું છે, તે પણ જમ્મુ-કાશ્મીર વિધાનસભાની ચૂંટણીની તૈયારી ચાલી રહી છે ત્યારે ! લોકસભાની ચૂંટણીમાં ભારે મતદાન થયું તેવું આવનારી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ન થાય ને વાતાવરણ બગડે એવી કોઈ રમત રમાતી હોવાનું આતંકી પ્રવૃત્તિઓમાં આવેલા વેગ પરથી લાગે છે. શંકા તો એવી પણ છે કે કાશ્મીરથી જમ્મુ સુધી આતંકીઓ પહોંચવામાં સફળ થયા છે, એમાં સ્થાનિકોનો સહકાર મળી રહ્યો હોય એવી શક્યતા નકારી શકાય એમ નથી.

વાત તો એવી પણ છે કે પાકિસ્તાન પૂર્વ સૈનિકોને આતંકવાદી બનાવીને ભારતમાં મોકલી રહ્યું છે. એ સાથે જ ટેકનિકલ ઇન્ટેલિજન્સ મામલે પણ પ્રશ્નો ઉદ્દભવે છે. નવી ટેકનોલોજી સેનામાં દાખલ કરવાની વર્ષોથી વાત ચાલે છે, પણ હજી સુધી તો એ વાતો જ છે. આટલા આતંકી હુમલા થાય એનો અર્થ જ એ કે આતંકીઓનું કોમ્યુનિકેશન પહોંચની બહાર છે. એવે વખતે કેવળ સૂત્રોથી આશ્વસ્ત થઈ શકાય નહીં, કારણ સૈનિકો યુદ્ધમાં નહીં, પણ આતંકી હુમલામાં શહીદ થઈ રહ્યા છે. સૈનિકો તો જીવ રેડીને લડી રહ્યા છે, પણ વગર યુદ્ધે વેડફાઇ રહ્યા હોય તેવું લાગે છે. યુદ્ધ વગર, યુદ્ધ જેવું મોત કયો સૈનિક ઈચ્છે?

ખરેખર તો આ છમકલાંઓનો સામનો કરવા કરતાં, ભારતે પાકિસ્તાનને પૂરી તાકાતથી પડકારીને તેની બોલતી બંધ કરવી જોઈએ, પણ સરકારની ઢીલાશ આતંકીઓને જાણ્યે અજાણ્યે છમકલાંની તક પૂરી પાડે છે, આ છમકલાં એક પણ સૈનિકનો જીવ લઈ લે એ જરા પણ પરવડવું ન જોઈએ. ભારતીય સૈન્ય આતંકીઓનો સામનો કરે જ છે, પણ હકીકત એ છે કે સૈનિકો મરે પણ છે જ ! સવાલ એ છે કે કોઈ યુદ્ધ વગર ભારતનો એક પણ સૈનિક શું કામ મરવો જોઈએ?

પાકિસ્તાન જન્મ્યું છે ત્યારથી ભારતને નડ્યું છે, ભાગલાને કારણે લાખો લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે, ભારતે તેની સાથે યુદ્ધમાં સંડોવાવું પડ્યું છે ને એને લીધે એક વડા પ્રધાન તાશ્કંદમાં ખોયો પણ છે. એ પછી પણ નાપાક પાક ઠરીને બેઠું નથી. એ ખરું કે વૈશ્વિક આતંકવાદનાં મૂળમાં પાકિસ્તાન જ છે ને થોડે થોડે વખતે આતંકી હુમલાઓ કરીને ભારતને નબળું પાડવાના બાલિશ પ્રયત્નો કરતું રહ્યું છે. કારગિલ યુદ્ધ પછી પણ તે ઢીલું પડ્યું નથી, બલકે, વધારે વિકૃત થયું છે ને હવે તે ચીનને ખોળે બેઠું છે. ચીન પણ વાયા પાકિસ્તાન શત્રુતા તો ભારત સાથે જ વધારે છે ને એ દ્વારા પણ પાકિસ્તાન, ભારતને કનડી શકતું હોય તો એ તક તે જવા દેવા તૈયાર નથી. આમ બેવડાં જોખમો પાકિસ્તાન અને ચીનનાં સામે હોય ને સરકાર વિપક્ષને પાઠ ભણાવવામાંથી જ ઊંચી ન આવતી હોય તો એ કઈ રીતે યોગ્ય છે?

આમ તો પી.ઓ.કે. (પાકિસ્તાન ઓકયુપાઈડ કાશ્મીર) 1947થી ચાલી આવતી વર્ષો જૂની સમસ્યા છે, પણ 2024 છતાં એનો નિકાલ આવ્યો નથી, એ જ બતાવે છે કે સરકારનું ધ્યાન આ મામલે કેટલું છે ! મંત્રીઓ બોલ્યા કરે છે કે પી.ઓ.કે. લઈને રહીશું, પણ ક્યારે, એનો જવાબ મળતો નથી. આટલાં વર્ષમાં એનું મુહૂર્ત કેમ આવ્યું નથી એવું કોઈ પૂછતું નથી. મંત્રીઓની આતંકવાદને ખતમ કરવાની કે કચડી નાખવાની ઘણી વાતો કાન કોતરે છે, પણ વાતો, પરિણામ પણ આપે તે અપેક્ષિત છે. એક વાત સ્પષ્ટ છે કે યુદ્ધ વગર, પી.ઓ.કે. અને આતંકી પ્રવૃત્તિઓનો અંત આવવાનો નથી. સામેથી લડવા ન જવું, પણ કોઈ હક દબાવીને બેઠું હોય કે છાશવારે કનડગત કર્યાં જ કરતું હોય ને સમજાવટથી કામ થાય એમ જ ન હોય તો પાઠ ભણાવવામાં કૈં ખોટું નથી. કરડવું નહીં, પણ ફૂંફાડો ય ન મારવો એ કાયરતા છે એ સમજી લેવાનું રહે.

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 19 જુલાઈ 2024

રવીન્દ્ર પારેખ

રાજકીય પક્ષો ને વિપક્ષો માટે સામસામે બાંયો ચડાવવા સિવાય કોઈ કામ જ રહ્યું ન હોય એમ સૌ સંસદમાં અને સંસદની બહાર વર્તે છે. એન.ડી.એ.ની સરકાર તાજી જ શરૂ થઈ, ત્યારે 25 જૂન, 1975ને દિવસે પૂર્વ વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીએ ઇમરજન્સી લાગુ કરેલી, તે ઘટનાને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ને પછી રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુએ યાદ કરેલી. એની અસરો ઓસરે તે પહેલાં તેને વધુ યાદ રાખવા ને રખાવવા વડા પ્રધાને દર વર્ષે 25 જૂનને ‘સંવિધાન હત્યા દિવસ’ તરીકે ઉજવવાનું ઠરાવ્યું છે. એ માટે ગૃહ મંત્રાલયે 11 જુલાઈએ રાજપત્ર જાહેર કર્યો છે. આ દિવસ ઉજવવાનું એટલે નક્કી થયું કે કટોકટી પછી તત્કાલીન સરકારે સત્તાનો દુરુપયોગ કરીને લોકોને રંજાડયા હતા. પ્રજાને લોકશાહીમાં અતૂટ વિશ્વાસ છે, એટલે સત્તાના દુરુપયોગનો ભોગ બનેલા લોકોને શ્રદ્ધાંજલિ આપી શકાય તે માટે 25 જૂનને ‘બંધારણ હત્યા દિવસ’ તરીકે ઉજવવાનું સરકારે જાહેર કર્યું છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અમિત શાહે એ યાદ અપાવ્યું કે પૂર્વ વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીએ આપખુદી માનસિકતાને લીધે કટોકટી જાહેર કરીને લાખો લોકોને, કોઈ કેસ ચલાવ્યા વગર જ સીધા સળિયા પાછળ ધકેલી દીધા હતા. વળી મીડિયાનો અવાજ પણ દબાવી દેવાયો હતો. આ કટોકટી 21 મહિના રહી હતી. બંધારણીય હત્યા દિવસ એ કાળાં કરતૂતોને યાદ કરાવશે ને એવા સમયમાં પણ લોકોનાં યોગદાનને યાદ કરાશે ને એ સુનિશ્ચિત કરાશે કે ભવિષ્યમાં કોઈ સત્તાનો દુરુપયોગ ન કરી શકે કે તાનાશાહીને પ્રોત્સાહિત ન કરે. એ અંગેની પ્રતિબદ્ધતા જાહેર કરવામાં આવી હોવા છતાં સરકારનો હેતુ કાઁગ્રેસને કઠેરામાં ઊભી કરીને પ્રાયશ્ચિત કરાવવાનો છે. એ સાથે જ કાઁગ્રેસમાં વિશ્વાસ ધરાવતા સહયોગી દળોને અસ્વસ્થ કરવાનો પણ છે, કારણ રા.જ.દ., સ.પા., ઝારખંડ મુક્તિ મોરચા જેવા ઘણા પક્ષોના નેતાઓ કટોકટી વખતે જેલમાં ધકેલાયા હતા. એ નેતાઓને કટોકટી યાદ અપાવીને એ યાદ અપાવવાનો હેતુ પણ છે કે જેણે જુલમ ગુજાર્યો હતો, એના જ ખોળે બેસવા જેવું તો નથી થયુંને?

દેખીતું છે કે કાઁગ્રેસને આ બધું ન ગમે. એણે પણ પલટવાર કરવામાં કૈં બાકી રાખ્યું નથી. કાઁગ્રેસ અધ્યક્ષ ખડગેએ વડા પ્રધાનને રોકડું પરખાવ્યું છે કે સંવિધાન હત્યા દિવસ જાહેર તો કર્યો છે, પણ તમારી સરકાર તો છેલ્લાં 10 વર્ષથી રોજ જ સંવિધાનની હત્યા કરી રહી છે. દેશના ગરીબો, વંચિતોનું આત્મસન્માન દાવ પર લગાવ્યું છે. સંવિધાનની વાતો તમને શોભતી નથી. ભા.જ.પ. અને સંઘ તો સંવિધાનને ભોગે મનુસ્મૃતિ દાખલ કરવા માંગે છે. ‘બંધારણ’ સાથે ‘હત્યા’ શબ્દ વાપરીને ભા.જ.પે. આંબેડકરનું પણ અપમાન કર્યું છે. વાત એકલા ખડગેથી તો ક્યારે ય પૂરી થતી નથી, સાથે અન્ય નેતાઓ પણ જોડાય જ છે. કાઁગ્રેસના મહામંત્રી જયરામ રમેશે એવી પ્રતિક્રિયા આપી કે સંવિધાન હત્યા દિવસ વડા પ્રધાનનો સમાચારોમાં રહેવાનો નુસખો માત્ર છે. તાજેતરમાં લોકોએ ચૂંટણીમાં જે રીતે વડા પ્રધાનને રાજકીય અને નૈતિક હાર આપી તો 4 જૂનને ‘મોદી મુક્તિ દિવસ’ તરીકે ઉજવશે? એ જ રીતે 8 નવેમ્બરે નોટબંધી લાગુ કરેલી તે દિવસને લોકોએ ‘આજીવિકા હત્યા દિવસ’ તરીકે ઉજવવો જોઈએ. એ સાથે જ અન્ય કાઁગ્રેસી નેતાઓએ પણ બંધારણ હત્યા દિવસની આકરી ટીકા કરી છે.

એક બાબત બહુ સ્પષ્ટ છે કે કટોકટી કોઈ પણ રીતે આવકાર્ય કે બચાવ યોગ્ય ઘટના નથી, નથી ને નથી જ ! એ સમયના કેટલાક કાઁગ્રેસી નેતાઓએ પણ તેનો વિરોધ કરેલો. 1975ની એ ઘટનાને અત્યારે યાદ કરવાનો કોઈ અર્થ ખરો? જો ભા.જ.પ. સ્વતંત્ર રીતે સરકાર બનાવી શકે એવી બહુમતીમાં હોત, તો ‘બંધારણ હત્યા દિવસ’ સુધી વિચારવાનું તેને બન્યું હોત, ખરું? ભા.જ.પે. એટલું સમજી લેવાની જરૂર છે કે જેટલું કાઁગ્રેસને નજરમાં રાખીને વિચારાય છે, એટલી કાઁગ્રેસ વધુ મજબૂત બનતી આવે છે. તાજેતરમાં આવેલ પેટા ચૂંટણીનાં પરિણામો પણ એ જ સૂચવે છે કે ભા.જ.પે. અયોધ્યા જ નહીં, બદ્રીનાથ પણ ગુમાવ્યું છે. 7 રાજ્યોની 13 સીટોમાંથી ભા.જ.પ.ને બે જ મળી છે તે સૂચક છે.

એન.ડી.એ.ની આ વખતની સરકાર કાઁગ્રેસને સંભળાવવામાંથી જ ઊંચી નથી આવતી. ભા.જ.પ. અને કાઁગ્રેસ વચ્ચે જાણે ટેબલ ટેનિસ ચાલે છે. અહીંથી ભા.જ.પ. સ્ટ્રોક મારે છે તો સામેથી કાઁગ્રેસ જવાબ આપે છે. રાજકારણ આવી નબળી ટેબલ ટેનિસથી આગળ જતું જ નથી, તો સવાલ થાય કે કોઈ રચનાત્મક કામ સરકારે કે વિપક્ષે કરવાના રહે છે કે આમ આરોપો-પ્રત્યારોપોમાં જ ટર્મ પૂરી કરવાની છે? ભા.જ.પ.ના જ કેન્દ્રીય મંત્રી નીતિન ગડકરીએ બહુ માર્મિક રીતે કહ્યું છે કે 2014માં કાઁગ્રેસની ભૂલોને કારણે તેણે જવું પડ્યું. આપણે પણ કાઁગ્રેસે કરી એ જ ભૂલો કરવાની હોય તો એનામાં ને આપણામાં ફરક શો રહે છે? નથી લાગતું કે કાઁગ્રેસની ટીકા કરવાથી વિશેષ કોઈ એજન્ડા સરકાર પાસે રહ્યો હોય !

એની સામે મોંઘવારી, બેકારીના પ્રશ્નો વકરતા જ જાય છે ને એ જાણે કે સરકારનું કામ જ ન હોય એમ સરકાર એનાથી સાવ અલિપ્ત રહીને જ વર્તે છે. આ બરાબર નથી. રાજકીય પક્ષો પોતાના રોટલા શેકવામાં એટલા મશગૂલ છે કે સામાન્ય માણસો રોટલા શેકી નથી શકતા એ તરફ કોઈનું ધ્યાન જ જતું નથી. બેકારી, મોંઘવારીને કારણે થતી આત્મહત્યાને નજરઅંદાજ કરવાનું કોઈ પણ સરકારને પરવડવું ન જોઈએ. મોંઘવારી અંગેના તાજા જ જાહેર થયેલા આંકડાઓ જોઈએ તો લોકજીવન કેવું ભીંસમાં મુકાયું છે એનો ખ્યાલ આવશે. ગયા જૂન દરમિયાન શાકભાજી અને અન્ય ખાદ્ય પદાર્થોના ભાવ આસમાને જતાં રિટેલ ફુગાવો 5.08 ટકાએ પહોંચ્યો છે, જે છેલ્લા ચાર મહિનામાં સૌથી વધુ છે. ગયા જાન્યુઆરી મહિનાથી કન્ઝ્યુમર પ્રાઇસ ઇંડેક્સ (CPI) નીચલા સ્તરે હતો, તેમાં જૂનમાં ઉછાળ આવ્યો છે. સરકારે રિઝર્વ બેન્કને CPI ફુગાવો 2 ટકાના માર્જિન સાથે 4 ટકા રાખવાનો નિર્દેશ કર્યો છે, પણ શાકભાજીમાં 29.32 ટકા અને કઠોળમાં 16.07 ટકા ફુગાવો નોંધાયો હોય તો એ કેટલું શક્ય છે, તે તો સમય જ કહેશે. હકીકત એ છે કે જુલાઈ દરમિયાન કાંદા, બટાકા અને ટામેટાના ભાવ વધે જ છે ને હજી વધે એમ લાગે છે, ત્યારે રિટેલ મોંઘવારી દર 5 ટકાથી પણ વધે એમ છે. એ સ્થિતિમાં મોંઘવારી દર 4 ટકા પર લાવવાનું RBI માટે માથાનો દુખાવો બને એમ છે.

આ વધતા ભાવોને કારણે સાધારણ માણસ મોંઘી શાકભાજી લઈ લે એટલાથી પતતું નથી, એ કોઈ હોટેલમાં જાય તો ત્યાં પણ વધુ ભાવ ચૂકવીને તેણે તો ખંખેરાવાનું જ થાય છે. બારમી જૂને 33 રૂપિયે કિલો મળતાં ટામેટાં, બારમી જુલાઈએ 65 રૂપિયે વેચાયાં છે. આમાં વરસાદ પણ ભાગ ભજવે છે. માલ માર્કેટમાં ન પહોંચતાં શાકભાજીની અછત ઊભી થાય છે ને એને લીધે ભાવ વધે છે. કેટલાક ગઠિયાઓ માલ સંઘરી રાખે છે ને અછત ઊભી થવા દે છે ને વધુ ભાવ મેળવવા મોડેથી માલ બજારમાં મૂકે છે. આ બોજ પણ સાધારણ માણસને માથે જ પડે છે. એ જ રીતે બટાકા, કાંદા પણ સાધારણ માણસને તો વેતરતાં જ રહ્યાં છે ને બાકી, હોય તેમ હોટેલો પણ તે પ્રમાણે ભાવ વધારે છે ને તેનો બોજ ગ્રાહક પર જ પડે છે. સામાન્ય રીતે ત્રીસના કિલો વેચાતાં ટામેટાં નેવું રૂપિયે દિલ્હીમાં વેચાયાં છે ને કોઈ પગાર 300 ટકાની ઝડપે વધતો નથી એ હકીકત છે. એવે વખતે સાધારણ માણસની ચામડી છોલાતી જ રહે છે, તે દેશની તમામ સરકારોને દેખાવું જોઈએ, પણ કમભાગ્યે એ તરફ સરકારો ન જોવા ટેવાયેલી છે. પછી લોકો નથી જોતાં તો અયોધ્યા, બદ્રીનાથ ગુમાવવાનું થાય છે. સરકારે ભૂતકાળના ભ્રમમાં રહેવા જેવું નથી. લોકોને ઓછા આંકવાનું કોઈ પણ સરકારને ભારે પડી શકે એ રીતે લોકોની કોઠાસૂઝ અત્યારે સક્રિય છે. કોઈ પણ સરકાર લોકોની અવગણના કરવાથી સફળ થાય એ શક્ય જ નથી ને આટલી અનુભવી સરકાર એ ન સમજે એ સમજાય એવું નથી.

એટલું છે કે જે સરકાર સમજતી નથી એને પછી પ્રજા સમજાવી દે છે …

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 15 જુલાઈ 2024