રવીન્દ્ર પારેખ

નગર પ્રાથમિક શિક્ષણ સમિતિની અમરોલીની સ્નેહરશ્મિ શાળા ક્રમાંક 285ના આચાર્ય સંજય પટેલ 33 વખત દુબઈ આવ-જા કરે છે, એટલું જ નહીં, શિક્ષણ વિભાગને જાણ કર્યા વગર વિદેશમાં ગેરકાયદે વેપાર કરે છે ને તેની ખબર રાજ્ય સરકારને પડતાં, તેમને તાત્કાલિક અસરથી સસ્પેન્ડ કરી દે છે. આચાર્ય સંજય પટેલ યુનાઈટેડ આરબ અમીરાત(UAE)ના રેસિડેન્સ વિઝા ધરાવે છે. શિક્ષણ રાજ્ય મંત્રી પ્રફુલ પાનસેરિયાએ ત્યાં સુધી કહ્યું છે કે આચાર્યે રજાનો પગાર લીધો હશે તો તે વસૂલવામાં આવશે. જો કે, 10 વર્ષમાં આચાર્યે 84 લાખનો પગાર તો લીધો જ છે … 

દુબઈમાં રોકાણ માટે એક મિત્ર પાસેથી આચાર્યે 14 કરોડ 6 ટકાના વ્યાજે લીધા હતા. સુરેન્દ્રનગરના પૂર્વ ધારાસભ્ય ધનજી પટેલના દુબઈમાં રહેતા ભત્રીજા ચંદ્રેશ મકવાણાને અપાવેલા સાડા ત્રણ કરોડ પરત મેળવવા પરિચિતોએ સંજય પટેલનું અપહરણ કર્યું હતું. એનો હોબાળો થતાં શિક્ષણ સમિતિએ તપાસ ઝડપી કરી હતી ને વધારામાં ગુજરાત સરકારે પણ કડક કાર્યવાહીની તાકીદ કરતાં, પરિણામ સંજય પટેલનાં સસ્પેન્શનમાં આવ્યું હતું.

આચાર્ય સંજય પટેલ

સંજય પટેલ ચાર-પાંચ વર્ષથી દુબઈમાં ટૂર ટ્રાવેલ્સ, જનરલ ટ્રેડિંગ, ઈન્ફર્મેશન ટેક્નોલોજી ક્ષેત્રમાં બિઝનેસ કરતા હતા, એટલે અવારનવાર દુબઈ જવાનું થતું હતું. જુલાઈ, 2023થી જૂન 2024 સુધીમાં 33 વખત દુબઈનો પ્રવાસ સંજય પટેલે કર્યો હતો. ઓગસ્ટ, 2024માં આ મામલે આચાર્ય પટેલને સો કોઝ નોટિસ પણ આપવામાં આવી હતી, પણ આચાર્યે નોટિસનો જવાબ આપવાને બદલે મેડિકલ ગ્રાઉન્ડ રજૂ કર્યું હતું, જે ગ્રાહ્ય રખાયું ન હતું અને 25 નવેમ્બરે હાજર થઈ જવાબ આપવાની તાકીદ કરાઈ હતી, પણ આચાર્યે હાજર થવાને બદલે મેડિકલ રિપોર્ટ મૂકી રજા પર ઊતરી જવાનું મુનાસિબ માન્યું હતું. તેમની રજા કોણે મંજૂર કરી ને રજાનો કેટલો પગાર ચૂકવાયો તે પ્રશ્નોનો ઉત્તર મળતો નથી. 84 લાખ પગાર 10 વર્ષમાં મહિનાના 70,000ને હિસાબે ઓલરેડી ચૂકવાયો હોય તો રજાનો પગાર કપાયો નથી તે સ્પષ્ટ છે. 

બીજું, અંદાજે વર્ષમાં 33 વખત મુસાફરી કરી હોય ને માત્ર આવવા-જવાના દિવસો જ ગણીએ તો 66 દિવસ રજાના ગણવા પડે. વારુ, દુબઈ વેપાર અર્થે જ ગયા હોય તો જઈને તરત પાછા આવવાનું દરેક વખતે શક્ય ન પણ બને. 25 નવેમ્બરે હાજર થઈ જવાબ આપવાનું કહેવાયું, છતાં આચાર્યે તેની દરકાર ન કરતાં મેડિકલ રિપોર્ટ મૂકયો એમાં તંત્રની ધરાર અવગણના છે. આવામાં મજબૂત પીઠબળ ન હોય તો કોઈ આવી હિંમત ન કરે. વળી આટલી રજા તેમની પાસે હતી કે રજામાં પણ હાજરી પુરાઈ તે સ્પષ્ટ નથી. 

આ અગાઉ દુબઈને મુદ્દે નોટિસ બજાવાઈ હતી ને ત્યારે ભૂલ કબૂલીને પણ, દુબઈના આંટાફેરા તો ચાલુ જ રખાયા હતા. સરકાર આવી કોઈ ગેરરીતિ ચલાવવા માંગતી નથી એમ ભલે કહે, પણ ગેરરીતિ તો ચાલી જ છે. 33 વખત દુબઈ આવનજાવન ચાલતી હોય, એ અંગેની નોટિસ બજાવાઈ હોય ને આચાર્યે ભૂલ કબૂલી હોય ને પછી પણ અવરજવર ચાલુ જ હોય તો એમાં શિક્ષણ સમિતિની ને સરકારની ઘોર ઉપેક્ષા જ છે, એવું નહીં? તો, સરકાર ગેરરીતિ ચલાવવા માંગતી નથી એવા દાવાની આચાર્ય પર કોઈ અસર નથી એમ જ માનવું પડે.

ગુજરાતના રાજ્ય શિશણ મંત્રી પ્રફુલ્લ પાનસેરિયા

એકથી વધુ વખત માંદગીની રજા મુકાઇ હોય તો મંજૂર થયા વગર બીજી રજા સાધારણ રીતે ન મુકાય એમ બને. મતલબ કે સંજય પટેલ માંદગીની રજા મંજૂર કરાવ્યા વગર તો નહીં ગયા હોય, તો સવાલ એ થાય કે એટલી રજા મંજૂર કરી કોણે? આ બધું મંજૂર થયું હોય તો પણ અને ન થયું હોય તો પણ સંબંધિત અધિકારીની રહેમ નજર વગર આખું કોળું દાળમાં જાય નહીં. રાજ્ય શિક્ષણ મંત્રી પાનસેરિયાએ માંદગીને બહાને અવરજવર કરી હશે તો તે અંગે પણ કાર્યવાહી કરવામાં આવશે તેવું કહ્યું છે ને મૂળ મહેસાણાના સંજય પટેલ પર ACBમાં કેસ થતો હશે તો તે પણ થશે એવું કહેવાયું છે, પણ સીધો સવાલ  તો એ છે કે સંજય પટેલનું સસ્પેન્શન કેટલું ટકશે, કારણ જે વ્યક્તિ 33 વખત નોટિસ છતાં, દુબઈ જઈ શકતી હોય એને માટે સસ્પેન્શન રદ કરાવવાનું બહુ મુશ્કેલ નહીં જ હોય. 

એ સૌથી વધુ દુ:ખદ છે કે શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં પડેલો એક આચાર્ય શાળાના અન્ય શિક્ષકોની કે વિદ્યાર્થીઓની કે તેમનાં ભણતરની જરા જેટલી પણ ચિંતા કર્યા વગર પોતાના ધંધામાં જ રચ્યો પચ્યો રહે છે ને તેને કોઈ પૂછનાર નથી. આવું આચાર્ય જ કરે છે એવું નથી ને આ કૈં પહેલો કિસ્સો છે એવું પણ નથી. આ અગાઉ પણ કેટલાક શિક્ષકો વિદેશ રહીને અહીંનો પગાર ખાતા હતા ને હાજરી પુરાવતા હતા. છેલ્લા એક વર્ષથી વિદેશ રહેતા 60 જેટલા શિક્ષકોને વારંવાર સૂચનાઓ અપાયા છતાં તેઓ હાજર થયા ન હતા ને પરિણામ બરતરફીમાં આવ્યું હતું. 

સવાલ એ છે કે જો વિદેશનું જ એક માત્ર આકર્ષણ હોય તો અહીં શિક્ષક કે આચાર્ય થવાની અનિવાર્યતા શી છે? અહીં દર મહિને 60-70 હજાર ગજવે ઘાલવાના અને વિદેશની રકમથી પણ હોજરી ભરવાની, આવી માનસિકતા ભૂખ્યા વરુને પણ શરમાવે એવી છે. દુ:ખદ તો એ છે કે આવું બીજા કોઈ નહીં, પણ શિક્ષકો કરે છે. આમ પણ પેન્શન વગેરેના લાભો ન આપવા પડે એટલે સરકાર શિક્ષકોની કાયમી ભરતી કરતી નથી ને 11 મહિનાના કોન્ટ્રાક્ટ પર શિક્ષકો રાખે છે. હવે શિક્ષકો જ જો આવા ભુખાળવી માનસિક્તાવાળા હોય તો સરકાર કાયમી શિક્ષકો શું કામ રાખે? એક તરફ આવા હરામી શિક્ષકો છે ને બીજી તરફ ખરેખર ભણાવવા ઇચ્છતા શિક્ષકો છે ને કરુણતા એ છે કે તેમને ભણાવવાની તક નથી મળતી. 

યુનિવર્સિટીથી લઈને પ્રાથમિક શિક્ષણમાં ખુશામતખોરી એટલી ઊંડે ઊતરી ગઈ છે કે ઠેર ઠેર રાજકીય વગ સિવાય બીજું કૈં અનુભવાતું જ નથી. પ્રવેશોત્સવો, તહેવારોની ઉજવણીઓ, ચોક્કસ દિવસોના તમાશાઓમાં રાજકારણીઓનો, નેતાઓનો જ મહિમા થાય છે. ઘણીવાર તો શંકા પડે કે ઉજવણી માટે નેતાઓ આવે છે કે નેતાઓ માટે ઉજવણીઓ આવે છે? એમાં જે ખરેખર ભણાવવા માંગે છે એ આચાર્યો ને શિક્ષકો અન્ય કામોમાં એવા જોતરી દેવાય છે કે તેઓ વર્ગખંડ સુધી પહોંચી જ નથી શકતા. ઘણા શિક્ષકો કોમ્પ્યુટર પર પરિપત્રોના જવાબો આપવામાં અને ડેટા ભરવામાં જ એટલા વ્યસ્ત રહે છે કે વિદ્યાર્થીઓએ શિક્ષકોને વર્ગખંડમાં ભણાવવા તેડવા જવું પડે છે ને શિક્ષકો કારકૂનીમાંથી જ પરવારતા નથી. પરવારે તો ભણાવેને !

એક દાખલો જોઈએ. રાજ્યની શાળાઓમાં ઇ-કેવાયસી ચાલ્યું. હવે ઓટોમેટેડ પરમેનન્ટ એકેડેમિક એકાઉન્ટ રજિસ્ટ્રી (અપાર) આઈ.ડી. બનાવવાની પ્રક્રિયા ચાલે છે. અપાર આઈ.ડી. બનાવવા માટે વિદ્યાર્થીઓના ડાયસ ડેટાને આધાર કાર્ડ સાથે લિન્ક કરવાના હોય છે. એમાં શિક્ષકો, વાલીઓ, વિદ્યાર્થીઓ ભારે મુશ્કેલીનો સામનો કરી રહ્યા છે. તે એ રીતે કે ડાયસ અને આધારમાં નામમાં સાધારણ ફેર હોય તો પણ અપાર આઈ.ડી. બનતું નથી. બીજી તરફ ઉપરી અધિકારીઓ કામગીરી નથી થતી એવું કહીને આચાર્યો, શિક્ષકો પર પસ્તાળ પાડતા રહે છે. એક તો એટલી બધી જાતના કાર્ડ માથે મરાયા છે કે 52 પાનાંની કેટ પણ ઓછી પડે. આ બધું આમ તો વિગતોની ચોકસાઇ માટે છે, પણ એની સમાંતરે એટલા બધા નકલી કાર્ડ બને છે કે બધી ચોકસાઈ ક્યારે હવા થઈ જાય છે તેની ખબર જ નથી પડતી. આ અપાર આઈ.ડી. બનાવવામાં પથારી શિક્ષણની ફરી ગઈ છે. ગુજરાત આખાનું શિક્ષણ કાર્ય ખોરવાઇ રહ્યું છે ને એની કોઈને પરવા નથી. શિક્ષણ વિભાગ એનો રેકોર્ડ સરખો રહે એ માટે આ બધો વેપલો કરે છે. એ સરખો થાય એ માટે શિક્ષકો સતત રોકાયેલા રહે છે. એ ઉપરાંત પણ શિક્ષણ સિવાયની એવી એવી કામગીરીઓ શિક્ષકો પાસે આવે છે કે વર્ગશિક્ષણ ખોરંભાયા વગર ન રહે. 

શિક્ષણ માટે આખો વિભાગ હોય ને શિક્ષણ જ ચાલવાનું ન હોય, તો શિક્ષણ વિભાગ હોય કે ન હોય, શો ફેર પડે છે? પણ શિક્ષણ વિભાગ છે ને એ તો રહેશે જ ! શંકા, શિક્ષકો કે વિદ્યાર્થીઓ રહેશે કે કેમ એની છે ને એથી ય મોટી ચિંતા આ બધું હોય તો પણ, શિક્ષણ હશે કે કેમ એની છે … 

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 02 ડિસેમ્બર 2024

રવીન્દ્ર પારેખ

સંસદનું શિયાળુ સત્ર 25 નવેમ્બરથી શરૂ થયું તે અગાઉ 24મી ને રવિવારે સર્વપક્ષીય બેઠક બોલાવવામાં આવી, જેમાં 30 પક્ષોના 42 નેતાઓ હાજર રહ્યા હતા. ભા.જ.પ.ના વરિષ્ઠ નેતા અને ભારતના સંરક્ષણ મંત્રી રાજનાથ સિંહની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા બોલાવવામાં આવેલી આ બેઠકમાં ભા.જ.પ.ના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ જે.પી. નડ્ડા, કાઁગ્રેસી નેતા જયરામ રમેશ, ડી.એમ.કે.ના તિરુચિ શિવા જેવા નેતાઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. વિપક્ષોએ અદાણી જૂથની વિરુદ્ધ અમેરિકામાં લાગેલા લાંચના આરોપો પર સંસદમાં ચર્ચા કરવાની માંગ કરી, તો સંસદીય બાબતોના મંત્રી કિરણ રિજિજૂએ સ્પષ્ટતા કરી કે બંને ગૃહોમાં ઉઠાવવામાં આવનારા મુદ્દાઓ પર સરકાર ચર્ચા કરવા તૈયાર છે, પણ વિનંતી એટલી જ છે કે બંને ગૃહોની કાર્યવાહી સુચારૂ રૂપથી ચાલવા દેવામાં આવે. બંધારણનાં 75 વર્ષ પૂરાં થતાં તેની ઉજવણી કરાશે અને આ સત્રમાં ચર્ચા માટે 17 બિલો આવી શકે છે. લોકસભામાં કાઁગ્રેસના નાયબ નેતા ગૌરવ ગોગોઇએ અદાણી સામેના આરોપોને કૌભાંડ ગણાવ્યા હતા ને સરકારે ઝારખંડના મુખ્ય મંત્રી હેમંત સોરેનને જેલમાં ધકેલી દીધા, તો હિંસાગ્રસ્ત મણિપુરના મુખ્ય મંત્રી એન. બિરેનસિંહને મામલે ભીનું સંકેલ્યું -જેવા મુદ્દાઓ પર સંસદમાં ચર્ચા થવી જોઈએ એવો આગ્રહ રાખ્યો હતો. 

સોમવારે જેવું સત્ર શરૂ થયું કે વિપક્ષોએ અદાણી, મણિપુર જેવા મુદ્દે જે.પી.સી.ની રચનાની માંગ કરતાં ધારણા મુજબ જ હોબાળો શરૂ થયો ને ગણતરીની મિનિટોમાં જ સંસદના બંને ગૃહોની કાર્યવાહી 26મી સુધી સ્થગિત કરવાની ફરજ પડી. જો કે, 26મીએ ભારતીય બંધારણની વર્ષગાંઠ હોવાથી બંને ગૃહોમાં કામકાજ બંધ રહ્યું હતું, પણ 27 નવેમ્બરે લોકસભામાં 11 વાગે કાર્યવાહી શરૂ થતાં જ વિપક્ષે અદાણી મુદ્દે ફરી હોબાળો મચાવતા લોકસભા અધ્યક્ષે 12 વાગ્યા સુધી કાર્યવાહી સ્થગિત કરી દીધી. રાહુલ ગાંધીએ સંસદની બહાર કહ્યું કે અદાણી પર અમેરિકામાં 2,200 કરોડ રૂપિયાની લાંચ આપવાનો આરોપ છે, તેમને જેલમાં ધકેલવા જોઈએ, પણ સરકાર તેમના બચાવમાં ખડી છે. યુનાઈટેડ સ્ટેટ ઍટર્ની ઓફિસે જણાવ્યું હતું કે અદાણીએ ભારતમાં સૌર ઊર્જાને લગતો કોન્ટ્રાક્ટ મેળવવા ભારતીય અધિકારીઓને 265 મિલિયન ડોલરની લાંચ આપી હતી અથવા આપવાની યોજના બનાવી હતી. આની સામે અદાણી ગ્રૂપનું કહેવું છે કે ચેરમેન ગૌતમ અદાણી, તેમના ભત્રીજા સાગર અદાણી અને સિનિયર એક્ઝિક્યુટિવ વિનીત જૈન પર અમેરિકામાં લાંચ સંબંધિત કોઈ આરોપ નથી. 

રાજ્યસભામાં પણ હોબાળો થતાં અધ્યક્ષ જગદીપ ધનખડેએ ગૃહની કાર્યવાહી 28 નવેમ્બર સુધી સ્થગિત કરી દીધી હતી. સત્રના ત્રીજા દિવસે નવા ચૂંટાયેલા સંસદ સભ્યોનો સોગંદ વિધિ થયો ને પછી અદાણી મુદ્દે એવો હોબાળો થયો કે બંને ગૃહો સ્થગિત કરવાં પડ્યાં. આ જ હાલત ચોમાસુ સત્રમાં પણ થઈ હતી. તેમાં 12 બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યાં, પણ પસાર 4 જ થઈ શક્યાં હતાં. 

આ વખતનું શિયાળુ સત્ર 25 નવેમ્બરે શરૂ થયું ને તે 20 ડિસેમ્બર સુધી ચાલવાનું છે. મહિનાથી પણ ઓછા ગાળાના સત્રમાં હોબાળા જ ચાલવાના હોય તો સંસદ ક્યારે ચાલશે એ સવાલ છે. અત્યારે જે પક્ષ સત્તામાં છે, તે એક કાળે વિપક્ષમાં બેસતો હતો ને તે પણ હોબાળો કરતો હતો ને સંસદની કાર્યવાહી સ્થગિત કરવાની જે તે ગૃહના અધ્યક્ષને ફરજ પડતી હતી. એટલે એટલું સ્પષ્ટ છે કે વિપક્ષનું કાર્ય હોબાળો કરીને જે તે ગૃહની કાર્યવાહી સ્થગિત કરાવવાનું છે. આ સંપૂર્ણ સાચું ન હોય તો પણ તે સત્યથી સાવ વેગળું છે, એવું પણ નથી. એવું નથી કે વિપક્ષ ખોટો હોબાળો કરે છે. તેની પાસે મુદ્દા છે જ. જેમ કે અદાણી કે મણિપુરનો મુદ્દો ખોટો નથી જ ! સરકારની નીતિરીતિ સામે વિપક્ષને વાંધો હોય ને તે પ્રજાહિતમાં અવાજ ઉઠાવે તો તેમાં કૈં ખોટું નથી, પણ અવાજ ઉઠાવવામાં સંસદ સત્ર ખોટકાતું રહે ને ગૃહની કાર્યવાહી સ્થગિત જ થતી રહે તો કામ ન થાય એ નક્કી છે. 

સવાલ એ પણ છે કે જે મુદ્દે અવાજ ઉઠાવવામાં આવે છે એ મુદ્દાઓનો ઉકેલ આવે છે કે વાત કોઈ પરિણામ પર પહોંચે છે? વળી જે મુદ્દાઓ ઉઠાવાય છે તે જનતાને સીધા સ્પર્શતા મુદ્દા છે કે અગાઉથી જ ચર્ચામાં હતા ને તેને શિયાળુ સત્રનું બહાનું મળ્યું છે? મણિપુર, અદાણી જેવા મુદ્દાઓ વિપક્ષની શોધ નથી, તે ઓલરેડી ચર્ચામાં છે જ, પણ સરકારને ઘેરવાનું સહેલું થાય એટલે વિપક્ષ દ્વારા સંસદમાં ઉઠાવવામાં આવે છે. જૂના જ મુદ્દા ઉઠાવવા હોય તો મોંઘવારી, શિક્ષણ, આરોગ્ય જેવા મુદ્દાઓની ક્યાં ખોટ છે? પણ, એનું આશ્ચર્ય જ છે કે મોંઘવારીની વાત લગભગ સરકાર સમક્ષ આવતી જ નથી. તે એટલે પણ હોય કે વિપક્ષને પગાર અને ભાડાંભથ્થાં ભરપટ્ટે મળતાં હોય તો સરકારની જેમ તેને ય મોંઘવારીનો વાંધો ન પડે તે સમજી શકાય એવું છે. એ જ કારણ છે કે વિપક્ષ તરફ પ્રજા પણ દુર્લક્ષ સેવતી રહે છે. જનતાને ધમાલમાં નહીં, કમાલમાં રસ છે ને એ વિપક્ષથી ભાગ્યે જ બને છે. સરકાર પણ એમ માનીને જ ચાલે છે કે વિપક્ષ તો આમ જ વર્તે. ખરેખર તો સરકારે પણ એ જોવું જોઈએ કે સંસદ યોગ્ય રીતે ચાલે અને એ, વિપક્ષને વિશ્વાસમાં લઈને જ થઈ શકે. 

અગાઉ ન હતી એવી ખોટ, મજબૂત વિપક્ષની આજે ય વર્તાય છે. સ્થિતિ થોડી સુધરી છે, પણ તેનો હેતુ ગૃહની કાર્યવાહી અટકાવવાનો તો ન જ હોય, ન હોવો જોઈએ, પણ એ આદર્શ સ્થિતિ છે. મોટે ભાગે તો વિપક્ષ ધાંધલ-ધમાલ કરીને સ્થિતિ એવી ઊભી કરે છે કે લોકસભા કે રાજ્યસભાની કાર્યવાહી સ્થગિત કરવાની ગૃહના અધ્યક્ષને ફરજ પડે. આમ થતાં પ્રજા હિતનાં કામો તો ખોરંભે ચડે જ છે ને વિપક્ષના હાથમાં પણ હોબાળા સિવાય કૈં આવતું નથી. હેતુ તો એ પણ વિપક્ષનો નથી જ ! તો, તેણે એ સ્થિતિ ઊભી કરવી જોઈએ કે સંસદ ચાલુ રહે ને પોતાના વાજબી મુદ્દાઓનો પ્રજાહિતમાં ઉકેલ આવે. 

વિખ્યાત હિન્દી શાયર દુષ્યંતકુમાર કહે છે :-

સિર્ફ હંગામાં ખડા કરના, મેરા મકસદ નહીં, 

મેરી કોશિશ હૈ કિ યે સૂરત બદલની ચાહિએ. 

માત્ર હોબાળો કરવાથી કૈં થતું નથી. નથી પ્રજાને એથી કશો લાભ થતો કે નથી તો વિપક્ષ કૈં કમાઈ જતો. મૂળ વાત તો છે, પરિસ્થિતિ બદલવાની. એ બદલાય તો કોઈ અર્થ છે.  જો કે, આ વખતે વિપક્ષ વાંકમાં ઓછો છે. મૂળ વાત એ છે કે અદાણી કે મણિપુર મુદ્દે ગૃહના અધ્યક્ષો જ ચર્ચા કરાવવાના મૂડમાં ન હતા. તેનું કારણ એ હતું કે દિવંગત સાંસદોને શ્રદ્ધાંજલિ આપ્યા પછી ગૃહની કાર્યવાહી થોડો સમય મોકૂફ રાખવાની પ્રથા છે. વિપક્ષે તેનું અર્થઘટન એવું કર્યું કે અદાણી મામલે ચર્ચા ન કરવી પડે એટલે બંને ગૃહોની કાર્યવાહી સ્થગિત કરવામાં આવી છે. કાઁગ્રસ અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ પણ બંને ગૃહોના અધ્યક્ષોની કાર્યવાહી સ્થગિત કરવા બાબતે ટીકા કરતાં કહ્યું કે સરકારે સત્યને લોકો સમક્ષ ઉજાગર થવા દેવું જોઈએ.

હવે એ જોવાનું રહે કે ગૃહ મોકૂફીનો સમય વીતતા બંને ગૃહોની કાર્યવાહી કઈ દિશામાં આગળ વધે છે? ઈચ્છીએ કે વિપક્ષને તેના મુદ્દાઓની ચર્ચા ગૃહમાં થતી જોવા મળે. થોડા અપવાદો બાદ કરતાં, વિપક્ષનો હેતુ હોબાળો કરવાનો જ રહેતો હોય છે ને તેને પ્રસ્તુત એવી રીતે કરે છે કે જાણે દિગ્વિજય થયો હોય. એટલે જ દિવંગત સાંસદોને શ્રદ્ધાંજલિ પછી તરત જ ધમાલ શરૂ કરવામાં આવી, એમાં વિવેકનો અભાવ હતો. આ વખતનું આગળનું સત્ર હોબાળા વિના પસાર થાય તો એ એક ઉપલબ્ધિ હશે. એવું નથી કે વિપક્ષ પાસે મુદ્દા નથી, પણ તેને હોબાળો કરવા કરતાં ગૃહમાં તેને લગતી ચર્ચા થાય એમાં રસ હોવો જોઈએ, તેને બદલે તેનો રસ સંસદ ન ચાલે એમાં હોય તો વાત પરિણામ પર ન પહોંચે. એવું થાય તો વિપક્ષ કે પ્રજા કોઈ ઉકેલ વગર અધૂરાં જ રહે છે.

સરકાર અને વિપક્ષ સતત સ્પર્ધામાં જ રહે એથી પ્રજાનું કલ્યાણ થતું નથી ને કમનસીબી એ છે કે ન તો સરકાર કે ન તો વિપક્ષ, પ્રજાની મૂળભૂત જરૂરિયાત કે સમસ્યા અંગે ગંભીર છે. દેખાડો તો ઘણો થાય છે, વિકાસ પણ દેખાડાય છે, પણ એનાથી પ્રજાની કોઈ સમસ્યા હલ થાય છે? જો ન થતી હોય તો સરકાર, સરકારને રસ્તે છે ને પ્રજા એને રસ્તે છે. એ બે વચ્ચે સેતુ નથી. હોય તો કેવળ સ્વાર્થ છે … 

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 29 નવેમ્બર 2024

રવીન્દ્ર પારેખ

મહારાષ્ટ્ર અને ઝારખંડનાં ચૂંટણી પરિણામો એમ સૂચવે છે કે જ્યાં જે છે તે સત્તા પર ટકી રહે. મહારાષ્ટ્રમાં યુતિ સરકાર હતી તો તે ત્યાં જ રહે એવું પરિણામોએ સૂચવ્યું છે. એ ખરું કે ભા.જ.પ.ને સૌથી વધુ સીટો મળી છે, એટલે મુખ્ય મંત્રી ઘણું ખરું તેનો જ આવે (દેવેન્દ્ર ફડણવીસ?) એમ બને ને એમાં અજિત પાવર (એન.સી.પી.) કે એકનાથ શિંદે(શિવસેના)નું પણ બહુ ન ઊપજે એવી સ્થિતિ છે. ટૂંકમાં, મહારાષ્ટ્રમાં મહાયુતિની સરકાર આવશે. એ જ રીતે ઝારખંડમાં ભા.જ.પ.નું ખાસ ઉપજ્યું નથી ને ત્યાં ‘ઇન્ડિયા’ ગઠબંધનનો પ્રભાવ રહેતા હેમંત સોરેનની સરકાર બનવાના યોગ છે. મહારાષ્ટ્રમાં ભા.જ.પ.નાં સૂત્રો – બટેંગે તો કટેંગે – કે – એક હૈ તો સેફ હૈ – હિન્દુત્વ સંદર્ભે ચાલ્યાં છે, પણ એનો પ્રભાવ ઝારખંડમાં પડ્યો નથી, ત્યાં બટેંગે તો બચેંગે-નો મહિમા હોય તો નવાઈ નહીં ! એટલે, એક જ પક્ષના સૂત્રો એક રાજ્યમાં ચાલે તે બીજા રાજ્યમાં પણ ચાલે જ એવું જરૂરી નથી. બંને રાજ્યોમાં વિપક્ષનું ખાસ ઉપજ્યું નથી, એટલું જ નહીં, સ્થિતિ વધુ દયનીય એટલે પણ છે કે કાઁગ્રેસ, શિવસેના (ઉદ્ધવ ઠાકરે) અને એન.સી.પી. (શરદ પવાર) મળીને પણ કંગાળ દેખાવથી બચી શક્યા નથી, તો ભા.જ.પ.ને ઝારખંડમાં ઘૂસણખોરોનો મુદ્દો ફળ્યો નથી, તે એટલે કે કેન્દ્ર પાસે ઘૂસણખોરીનો મુદ્દો હોય, પણ ઘૂસણખોરી રોકવાનો કોઈ ઉકેલ જ ન હોય તો ન ચાલે. હવે અલ્પસંખ્યક, આરક્ષણ અને સંવિધાનના મુદ્દાઓ ધારી અસર ઉપજાવે એમ નથી, એટલે આગામી ચૂંટણીઓમાં રાજકીય પક્ષોએ જીત માટે જુદા મુદ્દા શોધવાના રહે. 

લાગે છે તો એવું પણ કે હાલનું પ્રજા માનસ બહુ મોટાં રાજકીય પરિવર્તનોની તરફેણમાં નથી. પેટાચૂંટણીનાં પરિણામો પણ જે રાજ્યમાં જેની સરકાર છે એના જ સભ્યોને ઈચ્છે છે. પ્રિયંકા ગાંધીની જીત એ રીતે સૂચક છે. રાહુલ ગાંધી કરતાં પ્રિયંકા ગાંધીને વધુ સફળતા મળી છે એ પણ નોંધનીય છે. એમ પણ લાગે છે કે નેતાઓનો જેલવાસ પ્રજાને બહુ કઠતો નથી. એવું ન હોત તો હેમંત સોરેનની વાપસી જીતનું કારણ બની ન હોત. રહી વાત કાઁગ્રેસની, તો તે એવી સ્થિતિમાં નથી કે સ્વતંત્ર પક્ષ તરીકે વધુ કૌવત દાખવી શકે. અત્યારે તો ઇન્ડિયા ગઠબંધન તરીકે જ તેણે આગળ વધવાનું રહે છે. એ ખરું કે લોકસભાની ચૂંટણી પછી ભા.જ.પે. સરકાર રચવા નાયડુ અને નીતીશનો ખભો લેવો પડ્યો ને એટલો પ્રભાવ તો વિપક્ષોનો રહ્યો જ, પણ અત્યારે વિપક્ષોનો એવો પ્રભાવ નથી કે કેન્દ્રમાં કે મહારાષ્ટ્ર કે યુ.પી. જેવામાં સત્તા સુધી પહોંચી શકાય. દેખીતું છે કે મહારાષ્ટ્રમાં જેટલું મનોબળ ભા.જ.પ.નું વધ્યું છે, એટલું ઝારખંડમાં કાઁગ્રેસનું વધ્યું નથી. વિપક્ષો એટલું આશ્વાસન લઈ શકે કે ઝારખંડમાં ભા.જ.પ.ની કારી ફાવી નથી. ખરેખર તો વિપક્ષોએ આત્મચિંતન-મંથન-મનન કરવાની જરૂર છે. 

લોકસભાની છેલ્લી ચૂંટણીમાં મહાવિકાસ અઘાડીને 48માંથી 30 સીટ મળી હતી, જ્યારે ભા.જ.પ.ને માત્ર 9 સીટ જ મળી હતી. એ વાતે શરદ પવાર, ઉદ્ધવ ઠાકરે અને કાઁગ્રેસી નેતાઓ એમ ધારતા હતા કે એ જ રીતે મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પણ જીતી જવાશે. એમાં વિશ્વાસ કરતાં વધુ પડતો ‘વિશ્વાસ’ કેન્દ્રમાં હતો, બીજી બાજુએ ભા.જ.પ. અને રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘે મતભેદ ભૂલીને પાયાનું કામ કર્યું ને મરાઠી ઉપરાંત નાની જાતિઓને મતદાન મથક સુધી લાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. એથી મતદાનની 2019ની ટકાવારી 61.1 ટકાથી વધીને 2024માં 66 ટકા સુધી આવી. તેણે મહારાષ્ટ્રમાં ભા.જ.પ.ને એ સ્થિતિએ મૂક્યો કે તે મહાયુતિની સરકાર રચી શકે.

મહારાષ્ટ્ર અને ઝારખંડનાં ચૂંટણી પરિણામો કેટલીક એવી બાબતો પર પણ પ્રકાશ ફેંકે છે જે એકબીજાથી વિપરીત હોય. જેમ કે એન.સી.પી.ના શરદ પવારનો કેન્દ્ર અને રાજ્ય સુધી વ્યાપક પ્રભાવ હતો, એ હવે ઓસર્યો છે અને એમના જ સાથી-સંબંધી અજિત પવારનો પ્રભાવ મહારાષ્ટ્રમાં વધ્યો છે. એ જ રીતે શિવસેનાના બાળઠાકરેનો પ્રભાવ ઉદ્ધવ ઠાકરે જાળવી શક્યા નથી, પણ તે જ પક્ષના સાથી એકનાથ શિંદેનો પ્રભાવ મુખ્ય મંત્રી બનવા સુધી વિસ્તર્યો છે. એથી ઊલટું, ઝારખંડ મુક્તિ મોરચાના સ્થાપક શિબુ સોરેન ઝારખંડના મુખ્ય મંત્રી બન્યા, તો તેમના દીકરા હેમંત સોરેન જે.એમ.એમ.નો પ્રભાવ જાળવીને મુખ્ય મંત્રી તરીકે ચાલુ રહે એવી તકો ઊભી થઈ છે. 

આ વખતે મહાયુતિની શિંદે સરકારે જૂન 2024માં ‘માઝી લાડકી બહિન’ યોજના શરૂ કરી, જેમાં વાર્ષિક 2.5 લાખથી ઓછી આવક ધરાવતા પરિવારની મહિલાઓને દર મહિને 1,500 રૂપિયા આપવામાં આવે છે. જુલાઈથી ઓકટોબર સુધીમાં 2.34 કરોડ મહિલાઓએ એનો લાભ લીધો છે. ગરીબી રેખાની નીચે જેટલી મહિલાઓ છે, તેનાથી અઢી ગણી મહિલાઓનાં ખાતામાં 7,500 રૂપિયા જમા થઈ ગયા છે. 2.34 કરોડનો આંકડો કુલ મહિલા મતદારોથી અડધો છે. વધારામાં મુખ્ય મંત્રી એકનાથ શિંદેએ એવો વાયદો પણ કર્યો છે કે મહાયુતિ સત્તામાં આવશે તો આ યોજના હેઠળ દર મહિને 2,100 રૂપિયા આપવામાં આવશે. એક તરફ 7 લાખ કરોડનું દેવું છે ને બીજી તરફ 2.34 કરોડ મહિલાઓના ખાતામાં દર મહિને 2,100 રૂપિયા ઉમેરાતા રહે તો આ કેટલું ટકશે એ સવાલ છે. 

આમ તો 2019માં રાહુલ ગાંધીએ ઘોષણા પત્રમાં સૌથી વધુ ગરીબ 5 કરોડ પરિવારોનાં ખાતાંમાં વર્ષે 72,000 રૂપિયા નાખવાની વાત કરેલી. એ પછી 2024માં 72,000નો આંકડો 1,00,000 કરવાની વાત પણ મહાલક્ષ્મી યોજના હેઠળ રાહુલ ગાંધીએ કરી. આ યોજનાની ટીકા થઈ, પણ પછી ભા.જ.પે. એવી જ યોજના અમલમાં મૂકી, તો એને માસ્ટર સ્ટ્રોક ગણવામાં આવી. આ યોજનાથી કાઁગ્રેસને તો લાભ ન થયો, પણ ભા.જ.પ.ને થયો ને તે પાર્ટી ચૂંટણીમાં જીત સુધી પહોંચી. કયા દેશમાં આવી લહાણી થતી હશે તે નથી ખબર, પણ ભારતમાં તો થાય જ છે તે હકીકત છે. જતે દિવસે બેકાર યુવકો, વૃદ્ધો, ઓછું કમાતા પુરુષો કે અત્યંત ગરીબ પુરુષો અમારે માટે પણ ખાતામાં પૈસા નાખવાનું શરૂ કરો, નહીં તો મત નહીં આપીએ, એવી હઠ પકડે તો સરકારો એવું કરી શકશે કે મહિલાઓના મતો પર જ જીત હાંસલ કરશે તે વિચારવાનું રહે. 

મૂળે તો ‘માઝી લાડકી બહિન’ યોજના મધ્ય પ્રદેશની ‘લાડલી બહેન’ યોજનાનું જ મરાઠીકરણ છે. એ જ રીતે ઝારખંડના મુખ્ય મંત્રી હેમંત સોરેને વિધાનસભા ચૂંટણીના ચાર મહિના પહેલાં ‘મૈયા સન્માન યોજના’ શરૂ કરી. આ યોજના અંતર્ગત દર મહિને 1,000 રૂપિયા આપવામાં આવતા હતા. ભા.જ.પે. 2,100ની લાલચ આપી, તો હેમંત સોરેને 2,500 આપવાનો વાયદો જ ન કર્યો, પહેલો હપ્તો છૂટો પણ કરી દીધો. એ ઉપરાંત મફત વીજળી, ખેડૂતોની લોન માફી, OPS જેવી યોજનાઓએ પણ તેની અસર દેખાડી. બાકી હતું તે હેમંત સોરેનની ધરપકડે પૂરું કર્યું. ઝારખંડ આંદોલનનો હેતુ તો અલગ આદિવાસી રાજ્યનો હતો. જે.એમ.એમ.એ ચૂંટણીમાં હેમંતની ધરપકડને અસ્મિતાનો મુદ્દો બનાવ્યો. એથી હેમંત અને જે.એમ.એમ. બંને મજબૂત થયા. ED અને CBIની કાર્યવાહીની વિપરીત અસરો એ પડી કે આવી કાર્યવાહીથી, સરકાર અને આદિવાસી નેતૃત્વને નબળાં પાડવાનું કાવતરું થઈ રહ્યું છે એવી હવા બંધાઈ. આ બધું હેમંત સોરેન અને જે.એમ.એમ.ને વિજયી બનાવવામાં કારગત નીવડ્યું. એથી મહિલા મતદારો ઉપરાંત અન્ય મતદારોએ પણ જે.એમ.એમ. અને ઇન્ડિયા ગઠબંધનની તરફેણમાં મત નાખ્યા.     

એ પણ છે કે પ્રજા ચતુર અને મતલબી થઈ છે. તે જાણે છે કે ચૂંટણીના વાયદાઓથી તેનો દા’ડો વળે એમ નથી. તે એ પણ જાણે છે કે વાયદાઓ તો ન પાળવા માટે જ હોય છે. મતદારો હવે તરતનો, સીધો લાભ શોધે છે. લાભ આપો ને મત લો – એ તેનું રોકડું ગણિત છે. એટલે અમે આટલા આપીશું-નો વાયદો નહીં, ખાતામાં જમા કરો, પછી મત નાખીશું – એ પ્રજાએ પક્ષોને ભણાવેલો પાઠ છે. સીધી વાત એટલી છે કે રાજકીય પક્ષોએ ખાતામાં જમા આપ્યા છે તો વોટિંગ મશીનમાં મત પડ્યા છે. પ્રજા હવે છેતરાવામાં માનતી નથી. તે છેતરી શકે, પણ છેતરાય એવી રહી નથી. મહિલાઓને દર મહિને ખાતામાં રકમ જમા થઈ છે, તો મતદાનની ટકાવારી પણ વધી છે. એવો સવાલ થાય કે 81 કરોડ લોકોને મફત અનાજની ટેવ પડે કે ખાતામાં રકમ જમા લઈને મત આપે, એમાં પ્રજા નૈતિક રીતે ઠીક કરી રહી છે? તો સામો સવાલ એ પણ થાય કે પ્રજાને મફતની ટેવ પાડીને પક્ષોએ જે રાજકીય હેતુઓ પાર પાડ્યા છે, તેમાં નૈતિકતા છે? સાચું તો એ છે કે અનૈતિકતા જ ભારતીય રાજનીતિનું વ્યાવર્તક લક્ષણ છે. નથી પક્ષોને નૈતિકતા જોડે લેવાદેવા કે નથી હક વગરનું લેવામાં પ્રજાને કોઈ સંકોચ ! 

હા, શુદ્ધતાના, સચ્ચાઈના, સાત્ત્વિકતાના માપદંડો જરૂર બદલાયા છે. 

અત્યારે તો જેમ અગાઉનું બદલાયું છે, એમ જ ભવિષ્યમાં આજનું પણ બદલાશે એવી આશા રાખવા સિવાય બીજો ઈલાજ નથી … 

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 25 નવેમ્બર 2024