કોણે એમને જાકારો દીધો?
કોણે પાછળ કમાડ દીધા?
કોણે રસ્તે કીધા રઝળતાં?
કોને પેટે પાટું દીધાં?
કોણે એમના રસ્તા રોક્યા?
કોણે કરિયાં નજરકેદ?
કોણે ભૂલ્યાં સપનાં
વળી પાછા કીધાં?
કોણે જઠરાગ્નિમાં હોમ્યા
બળબળતા નિસાસા?
તરફડતા ગાળામાં કોણે
કોણે યાદના ડૂમા દીધા?
ઘર આંગણ, ગામનાં ફળિયાં,
ખેતરના શેઢાના, ને નાનાં બાલુડાંના
આવાજ મીઠા
કોણે આ વાસી રોટલીઓ, તીખી મરચાંની ચટણી
ભેગા એ સૌને એ બાંધી દીધાં?
કોણે એક એક સૂકા કોળીએ
કોણે એમને આશાનાં ઘેન દીધાં?
સાવ ઉજ્જડ ટ્રેનની પટરી તળે
ઠોકી બાંધેલા એ સાલના પાટિયાએ
ગામની બહારના જંગલના
હશે જરૂર સમ દીધા
બાકી કોણ મૂરખ હોય
કોણે હશે એમને
સપનાંનાં સુંવાળા બિછાના દીધા?
બાંધવગ્રહના સોળ ભાઈઓને
કોણે પથ્થર થવાના શાપ દીધા?
એક નહિ બે નહિ સોળ સોળ વિષ્ણુને
કોણે શેષશૈયા પર સૂતાં કીધાં?
કોણે એમના પગના અંગૂઠેથી
આ ચન્દ્રગંગાના
લાલચટક ધોધને
દદડતાં કીધાં?
કોણે પાટા ઉપર
ચપ્પલ આમ રઝળતા કીધાં?

પાપ લાગે આપણને!
કોણે અડધા ખાધા રોટલા
પગ તળે ચગદાતા કીધાં?  
કોણે?

e.mail : pratishtha74@gmail.com

મા બાલ્કનીમાં તુલસી પાસે દીવો મૂકે છે. મને યાદ છે ત્યારથી મેં એને રોજ સાંજે આમ દીવો મૂકતી જોઈ છે. હવે સિત્તેરની થઇ છે. હાથ પગ પાર્કિન્સનને લીધે ધ્રૂજે છે અને મન સતત ભ્રાંતિમાં રહે છે. એને લાગે છે એના દીવા સળગતા જ નથી. બીજી બાલ્કનીઓમાં દિવાળીનાં કોડિયાં ઝગમગે છે. શું આજે દિવાળી છે? એને યાદ નથી આવતું. આમે ય એની યાદશક્તિ પર હવે ભરોસો થાય એમ નથી. પણ ત્યાં તો બધે ફરી અંધારું થઇ જાય છે, પહેલાં કરતાં ય ઘેરું.

એને કોઈ જાણીતા મંત્રોચ્ચાર સંભળાય છે. કોઈ ગાયત્રી મંત્ર ગાય છે, કે પછી હનુમાન ચાલીસ હતા? શું કોઈ "પાકિસ્તાન મુર્દાબાદ"ના નારા લગાવે છે? એ તારા વિહોણા આકાશ તરફ જોઈ બે ઘડી થથરે છે. કાનમાં પડઘાતા અવાજો એને ગાંડી કરી મૂકતા લાગે છે. મુસલમાન બેકરીવાળા પાસેથી દૂષિત બ્રેડ ના લેવાની ચેતવણી આપતા આવજો. સોસાયટીમાં થૂંકી થૂંકીને રોગ ફેલાવતા મુસલમાન ફેરિયાઓથી ચેતતા રહેવાની સૂચના આપતા આવજો. બાલ્કનીમાં દીવા પ્રગટાવી એકતાનો સંદેશ ફેલાવવાનો નિર્દેશ આપતા આવજો. ક્યાં ય આગળ ના વધતા રસ્તે પડ્યા ભૂખ્યા પેટના ગુરગુરવાના અવાજો. કોઈ અજાણ્યા શાસ્ત્રોના પ્રેમ ને દયાના સંદેશ આપતા ઝીણા અવાજો. એના દીવાને હોલવી નાખતા પવનના સૂસવાટાના અવાજો. એને ચક્કર જેવું લાગે છે. એને પાછા જવું છે એના ખાટલા પર પણ અંધારું વધતું જાય છે. એક વાર ફરી એ પ્રયત્ન કરે છે એના ધ્રુજતા હાથે દીવો પ્રગટાવવાનો …. 

મેં પ્રગટાવિયું એક કોડિયું
તો કેમનું ઉભરાયું અંધારું
હમણાં લગી લપાઈ 
બેઠું તું છાનુંમાનું ખૂણે
આ કેમનું કરતું તાંડવ
આંખ સામે નાચે અંધારું
દબડાવીને દાબીને રાખ્યું તું 
સાવ ભોંયને તળિયે
કરે જરી ય ન માથું ઊંચું એટલે 
મૂક્યાં તા વજન ભારેખમ
શરમના એને શિરે
મોં મહીં પણ દાબ્યો તો
એક ડૂચો ખાસ્સો મોટો 
દરવાજાને ય માર્યો તો 
મેં યાદ કરીને કુંચો
કેમનું તોડીફોડી મર્યાદા
ફરે થઈ સાવ નિર્લજ્જ 
ખુલ્લેઆમ અહીં આ અંધારું
ઝીણા ઝીણા પ્રગટાવેલા 
દીવડાની એ ઝાંખીપાંખી
પ્રેમજ્યોતમાં ઘૂસી ઘૂસીને 
કરતું મેલું, કાળું, લાલ 
વિષભર્યું, લોહિયાળ 
હતું કદી જે પીળું એ
સઘળું યે અજવાળું.
કોણે હટાવ્યા પથ્થર માથેથી?
કોણે ખોલી દરવાજાની કૂંચી?
કોણે ખેંચી ડૂચો મોંનો
કરી એની જીભ લવલવતી?
કોણે જાણ્યું તું પ્રગટાવે કોડિયાં
નીકળી આવતું હશે 
આમ કંઈ અંધારું?

e.mail : pratishtha74@gmail.com

તું આ ગલીમાં થઈને ના જતી, ત્યાં ઝૂંપડાં સળગે છે મુસલમાનોનાં. તારા શરીર પરના પાતળાં પોત તો જો –  ખાખ થઇ જશે પળવારમાં અને આ બાજુના મહોલ્લામાં થઈને ય જવાની જરૂર નથી ત્યાં એ બધા મસ્જિદ તોડવામાં પડ્યા છે. એકાદો પથ્થરો માથે પડશે ને ખલાસ થઇ જઈશ ત્યાં ને ત્યાં. પેલા દરવાજા પાસે ટોળાંઓ પર લાઠીચાર્જ ને ગોળીબારો થાય છે ત્યાંથી ય આઘી જ રહેજે. એકાદી આંખમાં ઘૂસી ગઈને ગોળી તો આ જે ઝાંખું ઝાંખું દેખાય છે બધું હપૂચું બંધ થઇ જશે. નોંધ લેનારા, લખનારા બધા ઘણા બેઠા છે. તું તારે ચૂપચાપ પાછળના રસ્તે જા, ત્યાં તને કોઈ હેરાન નહિ કરે. એકદમ શાંત રસ્તો છે. હસતી રમતી ફૂલની ક્યારીઓ વચ્ચેથી નીકળી જઈશ. પવન, પાણી, ફળફળાદિ  બધું મળી રહેશે ને તારો વાળેય વાંકો નહીં થાય

એ લોકોને કવિતાની ચિંતા છે

હોય જ ને. વખત કેવો છે જુઓ છો ને? માણસ ગાંડો થઇ ગયો છે ત્યાં કવિતાએ આટલી બહાદુરી બતાવાની શી જરૂર છે? અલા, દેખાવો તો બધીય ગલીને નાકે થાય એમાં આપણે જોડાયા વગર શું રહી ગયા છે? આ તારા માથે આખી સંસ્કૃતિનો બોજો છે. એ બધાંયનો એ કંઈ વિચાર સરખો કરતી નથી. કઈ જાતની બાઈ છો? તું તો મા છો – ભાષાની મા. તારે તો સાચવવાની હોય આપણી ભાષાને. સમયથી ઉપર ઊઠતાં શીખવાનું હોય તારે લોકોને અને તું જ આ રીતે નારાબાજી કરશે તો આપણી ભાષાના ભવિષ્યનું શું? આ કોના વાદે થઈને સાહિત્યદ્રોહ કરવા બેઠી છો, સમજાતું નથી. દેશ ભડકે બળતો હોય; માનવતા જેવું કંઈ રહ્યું ના હોય, ધર્મને નામે લોકો ખંજર ચલાવતા હોય — આપણને દુ:ખ થાય એ બરાબર છે. પણ આ વસન્ત, વરસાદ, આકાશ, રાધાના કાહ્ન બધા મરી પરવાર્યા છે, તે એક્નીએક રાજકારણની વાતો લઈને માથા ફૂટે છે? એક કામ કર — તું થોડો બ્રેક લઇ લે. ક્યાંક દૂર પહાડ પર, દરિયા કિનારે, એમ ક્યાંક જઈ આવ થોડા દિવસ. તને થોડો હવાફેર થાય. નહિ તો આમને આમ તો તારી તબિયત ખલાસ થઇ જવાની.

 સમજે છ ને શું કહું છું?

જા તો ….