વાચનસૂચિ વિશે થોડી પોસ્ટ પહેલાં જ વાત થઇ. આજે ‘ગુજરાતી લેખિકાસૂચિ’ ૧૯૦૦-૨૦૦૮ જેવા મહત્ત્વાકાંક્ષી કામ વિશે વાત કરવાની છે. થોડા દિવસ પહેલાં પ્રકાશિત થયેલી આ સૂચિનું સંપાદન દીપ્તિ શાહે કર્યું છે.

શીર્ષક પરથી મોટી અપેક્ષાઓ જગાવતી આ સૂચિના ‘સંપાદકીય’માં સૂચિકારે આગોતરા જામીન લેતાં લખ્યું છેઃ ‘સૂચિકાર્યની એક મર્યાદા એ છે કે તે ક્યારેય પૂર્ણ થતું નથી અને સૂચિકાર ક્યારે સૂચિ પૂર્ણ થઇ છે એવું કહી શકતાં નથી…’

પણ આ સૂચિકાર્યની મર્યાદાઓ ઘણી વધારે મોટી છે. સૌથી મોટી મર્યાદા એ છે કે ૧૯૦૦ થી ૨૦૦૮ જેટલા લાંબા ગાળાની લેખિકાઓની (એમાં કવયિત્રીઓ પણ આવી જાય) માહિતી ફક્ત સાહિત્ય પરિષદમાં ઉપલબ્ધ સ્ત્રોતમાંથી જ લેવામાં આવી છેઃ સાહિત્યકોશ, સાહિત્યકાર પરિચયકોશ, પરિષદનાં ગ્રંથાલયનાં કેટલોગ કાર્ડ, ‘પરબ’માં અવલોકન માટે આવેલાં પુસ્તકો, પારિતોષિક પુસ્તિકા, વિવિધ સામયિકોમાં જાહેરખબરના પ્રતિભાવરૂપે લેખિકાઓએ સામેથી મોકલાવેલાં માહિતીપત્રકો, ક.લા.સ્વાઘ્યાય મંદિરનાં માહિતીપત્રકો.
આવી મર્યાદા સંપાદિકાએ શા માટે બાંધી હશે એ તો એ જ કે એમને કામ સોંપનાર જાણે. પણ અમદાવાદમાં જ આવેલી ગુજરાત વિદ્યાપીઠની વિશાળ લાયબ્રેરી- તેનો કોપીરાઇટ વિભાગ અને ભો.જે. ની લાયબ્રેરી જોયા વિના ૧૦૮ વર્ષની સૂચિ કેવી રીતે કરી શકાય? અને કોઇ કરે તો પણ એ કેવી રીતે મોટા ઉપાડે છાપી શકાય?

સૂચિમાં લેખિકાઓની અટકનાં કક્કો-બારાખડી પ્રમાણે ક્રમવાર નામ, શક્ય એટલી લેખિકાઓની જન્મતારીખ, તેમનાં પુસ્તકોની યાદી અને શક્ય હોય ત્યાં પ્રકાશનવર્ષ તથા છેલ્લે બધી કૃતિઓની કક્કો-બારાખડી પ્રમાણે યાદી, આટલો ઉપક્રમ છે. પણ તેમાં ગોટાળાનો અને અઘૂરપનો પાર નથી.

સૌથી શરમજનક ગોટાળો વિખ્યાત શાયર, પાજોદ દરબાર રૂસ્વા મજલૂમીને ‘લેખિકા’ તરીકે સામેલ કરવાનો છે. પુસ્તક છપાઇ ગયા પછી કોઇનું ઘ્યાન જતાં તેની પર સફેદ પટ્ટી મારવી પડી છે. પટ્ટીવાળા પાનાની તસવીર અહીં મુકી છે. સફેદ પટ્ટીની નીચે રૂસ્વાનું નામ હજુ વાંચી શકાય છે. રૂસ્વા વિશે ગયા વર્ષે રજનીકુમાર પંડ્યા અને બીરેન કોઠારીએ વિગતવાર ચરિત્ર કર્યું, તેમની ડોક્યુમેન્ટરી તૈયાર કરી, છતાં રૂસ્વાનો શુમાર લેખિકાઓમાં થઇ ગયો- અને તે પણ એમની શોકસભા જ્યાં ભરાઇ હતી એ જ પરિષદના પ્રકાશનમાં!

સૂચિઓની લોચાલાપશી તો જોતા જઇએ એમ ખબર પડે, પણ અહીં તો પહેલા કોળિયે ઘણી કાંકરીઓ આવી. કવયિત્રી-મિત્ર મનીષા જોશીના બે કાવ્યસંગ્રહો હોવા છતાં સૂચિમાં તેનું નામ જ નથી. પાસે બેઠેલા મિત્ર સંજય ભાવેએ એશા દારૂવાલાનું નામ શોધીને કહ્યું,‘એ પણ નથી!’ ‘સેવા’નાં ઇલાબહેન ભટ્ટ કે તેમના પુસ્તક (વી આર પુઅર બટ હાઉ મેની/ ગરીબ પણ છૈયેં કેટલાં બધાં)નો પણ ઉલ્લેખ નથી. મારી સાથે ‘નોખા ચીલે નવસર્જન’ લખનાર પૂર્વી ગજ્જર તો ક્યાંથી હોય? અવંતિકા ગુણવંત અને કલ્પના જીતેન્દ્ર આ જ નામે જાણીતાં હોવા છતાં તેમની એન્ટ્રી તેમની અજાણી અટકોના નામથી જ છે. ‘મૂળસોતાં ઉખડેલાં’ ભારતના ભાગલા વખતનું વિખ્યાત પુસ્તક, પણ તેનાં લેખિકા કમળાબહેન પટેલનું જન્મવર્ષ ૧૯૬૨ છપાયેલું છે…

પરિષદને પૂછી જોઇએઃ સૂચિની ભૂલોની સૂચિનું પુસ્તક બહાર પાડવામાં રસ ખરો?

Original Post: http://urvishkothari-gujarati.blogspot.com/2009/03/blog-post_18.html

મતદાનના પહેલા દોરમાં બે વાત એક સાથે બની: નકસલ આતંક અને ચેતવણી છતાં લોકો મતદાન માટે બહાર આવ્યા. એક રીતે, જેમ નકસલ જાસો તેમ વળતો જનતા જાસો જ કહો ને. બીજું જે એક વાનું નોંધપાત્રપણે ઊભરી રહ્યું એ સામાન્યપણે ઉદાસીન રહેતા તબકામાંથી થયેલા મતદાનનું છે.

મહાનગરોના સુખી, ઉપલા મઘ્યમવર્ગની આબરૂ વાચાળ ટીકાકાર તરીકેની તેમ કેવળ અને કેવળ ટીવીબદ્ધ તરીકેની રહેતી આવી છે. પણ ગુરુવારની હૈદરાબાદ ઘટના, મહાનગરના ‘સુખી’ ઇલાકાઓમાં લોકનું ડ્રોઇંગ રૂમમાંથી બહાર આવી મતદાન મથકોએ જવું, એ જો આવનારા દિવસોની એંધાણી હોય તો હવેના દોરમાં દિલ્હી, મુંબઈ, કોલકાતા, ચેન્નાઈ, બેંગલુરુમાંય આ તબકા અને આ ઇલાકાઓનું બહાર આવવું એક રૂડી શકયતા વરતાય છે.

૧૭ રાજયો અને કેન્દ્રીય પ્રદેશોમાં ૧૨૪ બેઠકો માટેના આ મતદાનની સાથે જ લાલુ ઘટના અને વરુણ ઘટના પણ ઘ્યાનાર્હ બની રહી. સરણ મતવિસ્તારમા ભાજપના રુડી સામે લાલુની પ્રતિમા ઝંખવાયા જેવી લાગતી હતી. (કોઈક અંગ્રેજી અખબારે લાલુના પ્રાસમાં વોટર્લુ ભલું સંભાર્યું!) વરુણ ગાંધી, એમણે જે ભાષણો કર્યા હતાં એવાં ઝેરીલાં ભાષણો નહીં ઓકવાનું કબૂલાતનામું આપીને જામીન પર બહાર આવ્યા. જરા દૂરાકષ્ટ લાગે, પણ આ બધી બીનાઓને એક સાથે મૂકીને જોતાં મને એવું વિધાન કરવાનું સાહસ કરવું ગમે કે વીસે વરસે એક નવો મતદાર બહાર આવી રહ્યો છે અને એક નવો માહોલ બની રહ્યો છે. કદાચ, ધોરણસરના શાસન (ગવર્નન્સ) માટેનો તેમ શાસન પ્રક્રિયામાં સહભાગિતા માટેનો આગ્રહ અને અભિલાષા વધી રહ્યાં છે.

હમણાં, ‘વીસે વરસે’ એમ કહ્યું, કેમ કે ૧૯૮૯થી ૨૦૦૯નો આ દોર જેમ અપવાદરૂપ પૂર્ણકાલીન સરકારોનો તેમ વરસોવરસ બદલાતા વડાપ્રધાનો અને મઘ્યસત્ર બલકે મઘ્યસત્ર પૂર્વ ચૂંટણીઓનો રહ્યો છે. ૧૯૮૯ જેમ વિશ્વનાથ પ્રતાપસિંહ સાથે બદલાવની હવાનું વર્ષ હતું તેમ કોંગ્રેસની સુવાંગ બહુમતીના ખયાલને અલવિદાનું વર્ષ હતું. આ જ વર્ષે વચલા જ્ઞાતિસમુદાયોને (ઓબીસી તબકાને) રાજકીય શકિતસમ્પન્નતાની સોઈ આપી, અને મંદિર રાજનીતિનો અડવાણી વ્યૂહ પણ લગભગ આ જ અરસાની નીપજ છે.

વીસે વર્ષે કયાં છે આ બધાં? કોંગ્રેસ અને ભાજપ બંને મુખ્ય પક્ષ લેખે ઉભરવા-ટકવાની ફિરાકમાં છતાં ગઠબંધનની અનિવાર્યતા પ્રમાણતાં માલૂમ પડે છે. માત્ર, જે તે ગઠબંધનમાં પોતે મુખ્ય પક્ષ હોય એવી વાસ્તવિકતા નજીકની મહત્ત્વાકાંક્ષા તેઓ જરૂર સેવે છે. મંડલના વડા લાભાર્થી જો લાલુ અને મુલાયમ જેવા રહ્યાં હશે, તો વિવિધ જ્ઞાતિસુમદાયોની રાજકીય સમ્પન્નતાની આ જ પ્રક્રિયા પ્રકારાન્તરે માયાવતીના દલિત-બહુજન વ્યૂહમાં પણ માલૂમ પડે છે. પણ આજે લાલુએ (સફળ રેલ મંત્રીની છાપ છતાં) બિહારની નીતીશકુમારને જવાબ આપવો પડે છે. અડવાણીનો મંદિર વ્યૂહ અને એને થયેલી મંડલ કલમ (ગોવિંદાચાર્ય- ઉમા ભારતી- મોદી હસ્તકની કથિત સામાજિક ઇજનેરી), બધાંએ આજે પોતે શાસન અને વિકાસને વરેલાં છે એની ખરાઈ વારે વારે કરાવ્યા વગર છૂટકો નથી.

મતલબ, બીજા શબ્દોમાં, આરંભે જ નિર્દેશ કર્યો તેમ ભલે અપરિભાષિતપણે પણ કોઈક નવો મતદાર ઊભરી રહ્યો છે અને કશોક નવો માહોલ બની રહ્યો છે. પ્રાદેશિક અને બીજાં બળો બેલાશક છે અને ઓછેવત્તે આડકતરે અંશે એ રહેવાનાંય છે, પણ આ નવો મતદાર કોંગ્રેસ અને ભાજપ (કોઈ એક-પક્ષ-પ્રભાવવાદની હદે નહીં, છતાં) બેઉને વૈકિલ્પક ગઠબંધનોના વડા પક્ષ તરીકે દ્રઢાવીબઢાવી નવી દિલ્હીની સંભાળ રાખવા ઈચ્છે છે. અલબત્ત, આ દિલ્હીએ કોઈ સાંસ્થાનિક સામ્રાજયશાહી ગાદી તરીકે નહીં પણ સમવાયી રચનાને લાયકપણે પેશ આવવું રહેશે.

‘રહેશે’, ‘જોઈશે’, ‘ઈચ્છે છે’ -પ્રકારના પ્રયોગો મારતી કલમે આ ટિપ્પણીમાં છૂટથી કર્યા છે. પણ તે બધું આમ જ અવશ્યંભાવી હોવાનું છે એમ કહેવાનો આશય અલબત્ત નથી. માત્ર, આ ઇંગિતો સાથે સભાનપણે સંયોજન અને સંધાન શકય બને તો કયા પડાવ ઉપર પહોંચી શકાય એવો વાસ્તવનિર્ભર આશાવાદ અને અનુમાન ચોક્કસ છે.

કોંગ્રેસની એક-પક્ષ-પ્રભાવ-પ્રથાના જમાનામાં જે તાકીદ પૂરતી પકડાઈ અને પમાઈ નહોતી તે છેલ્લા બે’ક દાયકામાં પકડાઈ કે એક સામાજિક સંકલના જરૂરી છે. આ સંકલના જેમ આર્થિક-સામાજિક ન્યાય માટે તેમ સુશાસન માટે સાનુકૂળ બની રહેવી જોઈએ. ઊભરતા મઘ્યમવર્ગે મલ્ટિનેશનલ આંબાઆંબલી અને વૈશ્વિકીકરણના લાભોજીમાં નહીં બંધાઈ રહેતાં બાકીના લોકોને સાથે લેવા જોઈએ. સમુદાયોના સમુદાયો હાંસિયામાં મુકાતા અટકે તો જ સહભાગી વિકાસ માટેનું આર્થિક-સામાજિક-રાજકીય સંતુલન બને.

નાના નાના પક્ષો અને બાર ગામના ધણી બાણું લાખ માળવાના રાજવીને ખંખેરી કાઢશે એ આશંકાએ મેઘનાદ દેસાઈ સહિત કેટલાકે આ દિવસોમાં કોંગ્રેસ-ભાજપ ગઠબંધનનો ખયાલ ચલાવ્યો છે. ફુગ્ગામાં ઊડવાનો ગુણ જરૂર છે, પણ હોય છે તો એ એક ટાંકણીનો ઘરાક. દલિત અને મંડલ જમાવડા પોતપોતાનાં ઘરને કિલ્લો બનાવી બેઠા તે પછી કોંગ્રેસ અને ભાજપની નિયતિ હરીફો જેવી બની રહી છે. એ બે જો ભેગાં મળે તો તે સહિતોનો મહાસંઘ બની રહે, અને રહિતો તો બાપડા રહિત જ રહે. કરવા જેવું કામ હમણાં ચીંધેલ નવા સંતુલનનું છે.

પહેલા દોરમાં બહાર આવેલાઓ આ બધું જાણે સમજે છે? ન જાને.

આખરે, બે વરસ અને અગિયાર દિવસે સ્વાસ્થ્યકર્મી વિનાયક સેન જામીન પર છૂટ્યા ખરા ! આમ જુઓ તો મામલો આખો 25મી મે અને સોમવારે સર્વોચ્ચ અદાલતમાં તો લગભગ અડધી જ મિનિટમાં ઊકલી ગયો હતો. સેનની જામીન માટે રજૂઆત કરવા વરિષ્ઠ ધારાશાસ્ત્રી શાંતિભૂષણ ઊભા થયા ન થયા અને વેકેશન બૅન્ચ (ન્યાયમૂર્તિ કાટ્જુ અને ન્યાયમૂર્તિ દીપક વર્મા) વતી ન્યાયમૂર્તિ કાટ્જુએ તરત જ કહ્યું હતું કે અમે જાતમુચરકા (પર્સનલ બૉન્ડ) પર જામીન આપીએ છીએ. છત્તીસગઢ સરકાર વતી વરિષ્ઠ ધારાશાસ્ત્રી મુકુલ રોહતગીએ કહેવાની કોશિશ તો કરી કે આજે મુદત પાડો, પણ વેકેશન બૅન્ચ બ્રીફ આખી વાંચીને સજ્જ હતી અને એણે ધારાશાસ્ત્રી રોહતગીને એટલું જ કહેવું મુનાસીબ લેખ્યું હતું કે “અમે તમને સાંભળ્યા છે, અને સેનને જામીન આપીએ છીએ".

હમણાં બે ઉલ્લેખ કર્યા : સેનને સ્વાસ્થ્યકર્મી કહ્યા અને સેનને પર્સનલ બૉન્ડ પર છોડ્યાની જિકર કરી. પણ એ બંને ઉલ્લેખો પૈકી એક ઊણોઅલૂણો છે તો બીજો એના પૂરા કદમાં સમજવા જોગ છે. એક સ્વાસ્થ્યકર્મી તરીકે સેનને સમજાઈ રહેલી (અને ‘રાજ્ય’ને તેમ સ્થાપિત હિતોને કઠતી) વાત એ હતી અને છે કે આમ આદમીને સારુ સ્વાસ્થ્યલાભના સવાલો – એટલે કે, અંતે તો, અપોષણકુપોષણના સવાલો – એકંદર શાસનપ્રથા અને વ્યવસ્થા સાથે અવિનાભાવ જોડાયેલા છે. પછી તો, એક સ્વાસ્થ્યકર્મી હોવા સાથે (અને તેથી) નાગરિક સ્વાતંત્ર્ય સંગઠન (પિયુસિએલ) જોડે સંકળાવું એમને સારુ અંતરતમની અનિવાર્યતા બની રહી છે. અને હવે ‘પર્સનલ બૉન્ડ’ વિશે. અદાલત સમક્ષ બોલાવ્યેથી સેન હાજર થશે એવી કોઈ બીજાની ગેરંટી લેવામાંગવાની સર્વોચ્ચ અદાલતે જરૂર નથી જોઈ ; ન તો કોઈ રકમની જામીનની પણ જરૂર જોઈ છે. એકંદરે ‘કેસ’ અને સેનની પ્રતિભા સંદર્ભે, એક રીતે, સર્વોચ્ચ અદાલતની વેકેશન બૅન્ચનું  આ એક આકલન પણ છે.

છત્તીસગઢના મુખ્યમંત્રી રમણસિંહે જે તબિયતથી ને સફાઈથી પ્રતિક્રિયા આપી છે ! એમણે કહ્યું છે કે નીચલી અદાલતમાં ચાલતા કેસ અને આ જામીન વચ્ચે કોઈ સંબંધ નથી. વળી ઉમેર્યું છે કે કાયદો કાયદાનું કામ કરશે. દેશના બે વરિષ્ઠ ધારાશાસ્ત્રીઓ, જેઓ અલગ અલગ તબક્કે કેન્દ્રીય કાયદા પ્રધાન રહી ચૂક્યા છે – શાંતિભૂષણ અને રામ જેઠમલાની – એમણે સેનની તરફેણમાં કેસ લડવાપણું જોયું છે, એવો ને એટલો ખોટ્ટાડો છત્તીસગઢ સરકારે સેન પર મૂકેલો આરોપ છે. કાયદો કાયદાનું કામ ન કરે અગર તો ટાળંટાળીથી બધું જ વિલંબાય એ ગતમાં રાજ્ય સરકાર ચાલી રહી છે. રામ જેઠમલાનીનો તો વડો મુદ્દો જ એ છે કે ટ્રાયલ કોર્ટમાં એક પછી એક મુખ્ય સાક્ષીઓની તપાસમાં આખો સરકારી કેસ જ તહસનહસ થતો માલૂમ પડ્યો છે.

અને આપણા ભાઈસાહેબ, નામે રમણસિંહ, કહે છે કે કાયદો કાયદાનું કામ કરશે. હશે ભાઈ, કોણ સંભારી આપે રમણસિંહને અને એમના પક્ષ (ભાજપ)ને કે ક્યારેક તમે ‘મિસા’નો માર વેઠ્યો હતો અને કટોકટીવાદનો વિરોધ કર્યો હતો. આ શાંતિભૂષણે જ રાજનારાયણ સામેના ચૂંટણી જંગમાં ઇંદિરા ગાંધીની ગેરરીતિઓ પુરવાર કરી એમને ઘેર બેસાડ્યાં હતાં અને આ જ જેઠમલાનીએ કટોકટી દરમ્યાન દેશ બહાર ચાલ્યા જઈ અધિકારવાદ સામે પ્રચારનો વાવટો ફરકતો રાખ્યો હતો. તમે એક એવી કૃતધ્ન અને સંવેદનશૂન્ય રાજનીતિનો રાહ લીધો છે કે આજે તમને માનવઅધિકારનિષ્ઠ સ્વાસ્થ્યકર્મી સોરવાતો નથી. હશે ભાઈ, કાયદો (અને કુદરત) પોતાનું કામ કરશે.

હમણાં કુદરતની જિકર કરી. પણ નાગરિક કૈં એને સારુ રાહ જોઈ શકે નહીં. દેશ જ્યારે પંદરમી લોકસભા માટેનાં પરિણામોની રાહ જોતો હતો ત્યારે, બે દિવસ પૂર્વે – 14 મે 2009ના રોજ – વિનાયક સેનને જેલમાં ગોંધ્યાને બરાબર બે વરસ થયાં તે નિમિત્તે દેશભરમાં યોજાયેલા દેખાવો બને કે ચૂંટણીના શોરશરાબામાં માધ્યમોમાં ડૂબી ગયાં હોય. આમેય, માધ્યમોને ભળતાસળતા દાખડાદેખાડા વચાળે આવી વાતો માટે અવકાશે ક્યાંથી હોવાનો હતો. પણ આ દેખાવો, વચલા દિવસોમાં રસ્તા પર ઊતરી આવેલા કંઈક ભાડૂતી, કંઈક ટૂંકનજરી રાજકારણી સરઘસડાં કરતાં નોખીન્યારી જમાવટનાં હતાં. ચાલુ પક્ષમાળખાં બહારના કર્મશીલો અને કલાકારો તેમજ બૌદ્ધિકો સહિતના વિશાળ સમુદાયો ત્યારે સક્રિય નાગરિકતાને ધોરણે મળ્યા હતા. અમદાવાદમાં ચારુલ ભરવાડાની પહેલથી અને દ્વારિકાનાથ રથ વગેરે સાથીઓના સંયોજનથી પિયુસિએલ અને એમએસડીના ઉપક્રમે શક્ય બનેલા દેખાવોમાં, જ્યારે વિનાયકસેનની મુક્તિ માટે મુખ્યમંત્રી રમણસિંહ જોગ અપીલનો મુસદ્દો વંચાયો ત્યારે મુકુલ સિંહાએ સચોટ સૂચવ્યું હતું કે આ અપીલ વિનાયક સેનને પકડાવનાર મુખ્યમંત્રીને ન હોય. અપીલકારોએ તે પછી, રાજ્યપાલને સંબોધવાનું નક્કી કર્યું હતું… હશે, ભાઈ રમણસિંહ, કાયદો કાયદાનું કામ કરશે ! જે સમયે અમદાવાદમાં નિદર્શન ચાલી રહ્યું હશે, લગભગ એ જ સમયે મુંબઈમાં આવા જ એક આયોજનને સંબોધતાં વિનાયક સેનના ભાઈ દીપંકરે સંભાર્યું હતું કે 2007માં જ્યારે વિનાયકની ધરપકડના ભણકારા સંભળાવા લાગ્યા ત્યારે મેં કહ્યું હતું કે ભારત છોડીને મારી સાથે (બેલ્જિયમ) આવતો રહે ; પણ વિનાયકે મને (દીપંકરને) કહ્યું હતું કે અંતરિયાળના ઇલાકાથી બબ્બે દિવસનો રસ્તો કાપી દર્દીઓ મારી પાસે સારવાર લેવા આવતા હોય ત્યારે હું છત્તીસગઢ છોડવાનો વિચાર કેવી રીતે કરી શકું.

બને કે ચૂંટણીમાં ચુંટાઈ આવેલાઓને આપણે નાનામોટા નાયકો તરીકે સ્વીકારીએ ; પણ આપણા સમયમાં સ્થાપવા જોગ વિનાયક કહેતાં વિશિષ્ટ નાયકો તો કોઈક સેન જેવા જ છે. ભગતસિંહના શહાદત દિવસે અને લોહિયાને સોમું વરસ બેસતે (23 માર્ચ, 2009ના દિવસે) રાયપુર સત્યાગ્રહને સંબોધતાં ભોપાલની ગૅસ દુર્ધટનામાંથી ઊગરી કર્મશીલરૂપે ઉભરેલી રશીદા બીએ આબાદ કહ્યું હતું કે વરુણ ગાંધીને આગોતરા જામીન તત્કાળ મળી શકે છે, પણ વિનાયક સેનને અટકાયતના મહિનાઓ લગી જામીન મળી શકતા નથી, એવું કેમ ? કદાચ હજુ આપણી વચ્ચે વિનાયકો અપૂરતા છે… ગમે તેમ પણ, કેન્દ્રમાં નવી સરકાર બેસતે પ્રજાપક્ષે આ વિનાયક કહેતાં ગણેશ ઠીક બેઠા !