બાળક 6 વર્ષનું ન હોય તો એક જમાનામાં તેને પ્રાથમિક શાળામાં પ્રવેશ અપાતો ન હતો, ત્યારે ખાનગી સ્કૂલોનો વાવર ન હતો ને કે.જી., નર્સરીનો પવન પણ ફૂંકાયો ન હતો. એ પહેલાં બાલમંદિરનો થોડો ઉઘાડ થયેલો. છોકરું ઘરમાં પજવે તેના કરતાં બાલમંદિરનું માથું ખાય એ માતાને ઠીક લાગતું એટલે બાળકની ત્યાં પધરામણી થતી, ત્યાં પણ બાળક રમે તે કરતાં ભણાવી દેવાની ઉતાવળ તો હતી જ. એ પછી કે.જી., નર્સરી શરૂ થયું, એનો હેતુ પણ બાળકના નૈસર્ગિક વિકાસનો જ હતો, પણ પોતાનું બાળક એ.બી.સી.ડી. બોલતું થઈ જાય ને મહેમાનો સામે વટ પડે એવી માબાપને ઇચ્છા રહેતી ને મા ફરિયાદ કરતી કે વરસ થવા આવ્યું, પણ છોકરું, એપલ ખાવા છતાં, એ ફોર એપલ, બોલતું નથી. એટલે સ્કૂલોને પણ ચાનક ચડી, છોકરાંઓને અંગ્રેજ બનાવી દેવાની ને એમ ફી વધતી ગઈ ને પછી તો ધંધો ધમધોકાર ચાલવા લાગ્યો. એમાં થયું એવું કે ખાનગી સ્કૂલોનો રાફડો ફાટયો ને સરકારી સ્કૂલો ઘટતી ગઈ. બાળકનો વિકાસ નાની ઉંમરે થાય એ સાચું, પણ તેને ભણાવીને બોચિયું કરી દેવાનું તો કોઈ પણ શિક્ષણ વ્યવસ્થામાં નથી. સારું છે કે માતા નર્સરીમાં જ બાળકને જન્મ નથી આપતી, નહિતર જન્મતાંની સાથે જ બાળક એ.બી.સી.ડી. બોલતું થઈ જાય. આવા પ્રકારના ઉતાવળિયા બાળશિક્ષણથી, આગળ જતાં બાળકને કોઈ લાભ થયાનું બહાર આવ્યું નથી, કારણ ડફોળ હોવાનું તો ઉંમર વધતાં જ ખબર પડે છે.

સાચું તો એ છે કે આપણે શિક્ષણ બાબતે સભાન જ નથી.

આપણે એ.સી., પંખા, તગડી ફી, માબાપનું સ્ટેટસ વગેરેને જ શિક્ષણ માની લીધું. એમાં બાળક ગૌણ થઈ ગયું. તે તો જાણે કાર કે રિક્ષામાં આવનજાવન કરતું દફ્તર જ થઈ ગયું. સરકારો ઘણી આવી ને તેણે પણ જોયું કે ખાનગી સ્કૂલોને લાઇસન્સ આપી દેવામાં જ “મળતર” છે ને એને પગલે કોઈ પણ પૈસાદાર હાલીમવાલીને સ્કૂલ ખોલવાની છૂટ આપી દેવાઈ. આ રીતે સ્કૂલો ખોલનારાને અડ્ડો ચલાવવો કે સ્કૂલ ચલાવવી, એ બેમાં બહુ ફરક ન હતો. સરકારે ખાનગી સ્કૂલોને સંચાલકોના રૂપમાં ઘણા સરમુખત્યારો પૂરા પાડ્યા છે ને એમણે નબળા આચાર્યો, નબળા શિક્ષકો ને તગડા વાલીઓને સાથે રાખીને શિક્ષણની પથારી ફેરવી દીધી છે. વાલીઓને સારી સ્કૂલને નામે વર્ષો સુધી સંચાલકોએ બેવકૂફ બનાવીને લૂંટયા જ છે. વાલીઓને પણ ખરા ખોટા ધંધા કરીને ફી ચૂકવવા સિવાય સંતાનનાં શિક્ષણ સંદર્ભે ભાગ્યે જ બીજું કૈં સૂઝ્યું છે. કોરોનામાં પણ એમને તો એક જ રસ રહ્યો છે. સ્કૂલો બંધ હોય તો ફી ન લેવાય ને ચાલુ હોય તો ફીમાં ઘટાડો થાય. એટલું થાય તો વાલીઓને ફરજ પૂરી થઈ ગયાનું લાગે છે. એની સામે સરકારી સ્કૂલો સુધરી રહી છે, પણ વાલીઓને શિક્ષણ કરતાં સંપત્તિ લૂંટાવવાનો રસ વધારે છે એટલે સરકારી સ્કૂલોને એ અસ્પૃશ્ય ગણે એમાં નવાઈ નથી.

એનો અર્થ એવો નથી કે બધી સરકારી સ્કૂલો ઉત્તમ છે ને બધી ખાનગી સ્કૂલો નબળી જ છે. એવું નથી. એવું હોત તો જે કૈં આશા હજી શિક્ષણ માટે છે એ દીવો ક્યારનો હોલવાઈ ગયો હોત. આ સંજોગોમાં પણ થોડા સાચા ને ઉત્તમ શિક્ષકો ને વિદ્યાર્થીઓ આવ્યા જ છે તે ભૂલવા જેવું નથી.

ત્રીસ માર્ચને રોજ શિક્ષણ મંત્રીએ એવી જાહેરાત કરી કે અમદાવાદ અને ગાંધીનગર સહિતના 6 જિલ્લાની પ્રાથમિક શાળાઓમાં લાયકાત અને તાલીમ વિનાના 4,510 શિક્ષકો છે, એમાંથી એકલા અમદાવાદમાં જ 2,967 છે. આ તો શિક્ષણ મંત્રીનો આંકડો છે, એ ઉપરાંત લાયકાત વિનાના બીજા શિક્ષકો ન જ હોય એમ માનવાને કોઈ કારણ નથી. RTE 2009થી અમલમાં આવ્યું. એ પહેલાં 1થી 7 માટે પી.ટી.સી.ની લાયકાત જરૂરી હતી. RTE પછી 1થી 5 માટે પી.ટી.સી. સમકક્ષ અને 6થી 8 માટે સ્નાતક કક્ષાના તાલીમી શિક્ષકનો આગ્રહ રખાયો. શિક્ષણ મંત્રીનું કહેવું છે કે તાલીમી શિક્ષકો ન મળતાં લાયકાત વગરના શિક્ષકોની નિમણૂક કરવામાં આવી. અહીં પ્રશ્ન એ થાય કે ઢગલો તાલીમી અને લાયકાતવાળા શિક્ષકો બેકાર બેઠા હોય ત્યારે લાયકાત વગરના શિક્ષકોની નિમણૂક કોણે અને કેમ કરી? એ તો દેખીતું છે કે લાયકાત વગરના શિક્ષકો એમને એમ તો સ્કૂલોમાં નહીં ભરાઈ નહીં હોય! એમની નિમણૂક કરનારાઓ લાયકાતવાળા હતા કે એ પણ એવા જ લેભાગુ હતા? કયો લાભ ખાટવા એ લોકોએ આવા શિક્ષકોની નિમણૂક કરી? શિક્ષણ મંત્રી નિખાલસતાથી લાયકાત વગરના શિક્ષકોની જાહેરાત કરે ત્યારે ગમે, પણ એવી નિખાલસતાથી સમસ્યા ઉકલતી ન હોય તો એનો કશો અર્થ નથી. શિક્ષણ મંત્રી પૂરી કડકાઈથી એવી ખોટી નિમણૂક આપનાર અધિકારીઓ પર શિક્ષાત્મક કાર્યવાહી કરે તો જ એ નિખાલસતા લેખે લાગે.

શિક્ષણ મંત્રીએ 25 માર્ચે એવી જાહેરાત પણ કરી કે રાજ્યમાં 9,710 શિક્ષકો અને 927 અધ્યાપકોની નવી ભરતી કરવામાં આવશે. આશા રાખીએ કે આ ભરતી લાયક અને તાલીમી ઉમેદવારોથી થાય. એ જ દિવસે શિક્ષણ મંત્રીએ એમ પણ કબૂલ્યું કે રાજ્યના પાટનગર ગાંધીનગર જિલ્લામાં એક જ સરકારી શાળા છે. એનો અર્થ એ થયો કે સરકારી સ્કૂલમાં ભણવું હોય તો પણ વિદ્યાર્થીઓ પાસે વિકલ્પ નથી ને તેણે ખાનગી સ્કૂલમાં જ જવું પડે. કમાલ તો એ છે કે દાયકા પહેલાં આ જ ગાંધીનગર જિલ્લામાં 10 માધ્યમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળાઓ હતી જ. જો હતી, તો એ બંધ કેમ થઈ? ખરેખર તો ખાનગી સ્કૂલોને અપાયેલું વધારે પડતું ઉત્તેજન અને સરકારી સ્કૂલો ન ચલાવવાની દાનત આનાં મૂળમાં છે. શિક્ષણનું ધોરણ કથળ્યું એમાં ખાનગી સ્કૂલોને અપાયેલું ઉત્તેજન જવાબદાર છે. લાયકાત ને તાલીમ વગરના શિક્ષકો ખાનગી સ્કૂલોમાં વધુ નિમણૂક પામ્યા હોવાનો સંભવ છે, કારણ જે ખાનગી સ્કૂલોએ ધંધો જ કર્યો છે તે ઓછી લાયકાતવાળા શિક્ષકો નીમે તો ઓછા પગારથી ચાલી જાય. એમાં ઓછી લાયકાતવાળા પર ઉપકાર થાય ને વધુ ફીને કારણે નફાનો માર્જિન પણ વધે. આવો લાભ કોણ છોડે?

તાજેતરમાં જ પાટણ યુનિવર્સિટીમાં એમ.બી.બી.એસ.ના ત્રણ નાપાસ વિદ્યાર્થીઓને પાસ કરી દેવાનું બહાર આવ્યું છે. આવી રીતે ડોક્ટરો, એન્જિનિયરો, વકીલો, અધ્યાપકો બહાર પડે ને ધંધે લાગે તો આપણે કેવા ધંધે લાગી જઈએ તે કહેવાની જરૂર ખરી?

એક વાત સ્પષ્ટ છે કે આપણે શિક્ષણ જોડે ઘણી રમત કરી છે. એને ગંભીરતાથી લીધું જ નથી. એમાં ઘણા અખતરા થયા છે, કોરોના કાળમાં તો વધારે. એ પણ છે કે દરેક ક્ષેત્રમાં શિક્ષણની સાથે તાલીમ જરૂરી છે. પાઇલટ હોય ને વિમાન ચલાવતાં ન આવડે કે ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ હોય ને કાર ચલાવતાં ન આવડે કે સર્જયન હોય ને સર્જરી ન આવડે તો શું થાય તે સમજી શકાય એવું છે, છતાં બોગસ સર્ટિફિકેટ પર વેપલો કરનારાઓ મળી જ રહે છે. બધે જ વત્તે ઓછે અંશે આવી ભ્રષ્ટતા વ્યાપેલી જ છે, એમાં સૌથી વધુ ભ્રષ્ટતા શિક્ષણ ક્ષેત્રે છે. તે તરફ ધ્યાન ઓછું જ ગયું છે, કારણ તેનાથી થતું નુકસાન તરત દેખાતું નથી, પણ તેની દૂરગામી અસરો ઊંડી ને વ્યાપક હોય છે. એમાં લાયકાત કે તાલીમ વગરના શિક્ષકોથી કામ લેવાય જ નહીં, પણ આપણે શિક્ષકને બહુ હળવાશથી લીધો છે. એની પાસે કારકૂની કરાવીએ છીએ, વસતિ ગણતરી કરાવીએ છીએ. એને ચૂંટણીમાં જોતરીએ છીએ ને અપેક્ષા રાખીએ છીએ કે તે ઉત્તમ શિક્ષણ આપે. તે બી.એડ.ની તાલીમ લે છે તે વસતિ ગણતરીની માહિતી ભેગી કરવા? તે પીએચ.ડી. થાય છે તે શું પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસર બનવા? આવાં કામો શિક્ષિત બેકારોને અપાય તો તેમને કામ અને દામ મળશે ને શિક્ષક તેની ફરજ સારી રીતે બજાવી શકશે.

એક તરફ શિક્ષણ મંત્રી લાયકાત વગરના શિક્ષકોની નિમણૂક અંગે ફરિયાદ કરે છે, પણ શિક્ષણ વિભાગ જ સરખી લાયકાતવાળા શિક્ષકો વચ્ચે ભેદ કરે છે એ પણ જોવાવું જોઈએ. એક શિક્ષક પોતાની લાયકાત અને તાલીમને જોરે પૂરો પગાર મેળવે છે ને બીજો એટલી જ પાત્રતાવાળો શિક્ષક વિદ્યા સહાયક તરીકે ઓછો પગાર મેળવે છે ત્યારે લાયકાતવાળા શિક્ષકનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે એવું નહીં? ખરેખર તો શિક્ષણ વિભાગે સમાન લાયકાત અને તાલીમ ધરાવતા શિક્ષકોને સમાન તકો આપી વિદ્યા સહાયકની જગ્યાને પૂરા પગારની જગ્યામાં તબદીલ કરી દેવી જોઈએ. આવું થશે?

એનું આશ્ચર્ય જ છે કે આપણે પટાવાળાની લાયકાત નક્કી કરી છે, પણ પ્રધાનની લાયકાત નક્કી કરી નથી. પ્રધાન લાયકાતવાળો મળી જાય તો નસીબ, પણ કોઈ અભણ પ્રધાન બની જાય તો તેને રોકી શકાતો નથી. એવા પ્રધાનના હાથ નીચે કામ કરતા અધિકારીઓ ઉચ્ચ લાયકાત ધરાવતા હોય તેની પૂરી કાળજી રખાય છે. ટૂંકમાં, મંત્રી અંગૂઠા છાપ હોય તો તેનો વાંધો નથી. એ કેવું વિચિત્ર છે કે સ્કૂલ ચલાવવા તાલીમની અપેક્ષા છે, પણ દેશ ચલાવવા કોઈ મંત્રી માટે લાયકાત કે તાલીમ જરૂરી નથી ગણાઈ!

0 0 0

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 02 ઍપ્રિલ 2021

6 એપ્રિલે તામિલનાડુ વિધાનસભાની ચૂંટણી આવે છે. એમાં મદુરાઈ સાઉથના એક અપક્ષ ઉમેદવાર થુલમ સારાવનને તેના ચૂંટણી ઢંઢેરામાં જાહેર કર્યું છે કે જો તે વિજેતા થશે તો લોકોને એક મિનિ હેલિકોપ્ટર, દર વર્ષે એક કરોડની વાર્ષિક બેન્ક ડિપોઝિટ, ત્રણ માળનું મકાન અને 100 દિવસના ચંદ્ર પ્રવાસની ભેટ આપશે. 33 વર્ષના થુલમની જીત્યા પછી ભેટ આપવાની યાદી લાંબી છે. તેણે દરેકને આઈ-ફોન, ફ્રી આપવાનું પ્રોમિસ આપ્યું છે, એટલું જ નહીં લગ્ન વખતે સોનાના દાગીના આપવાનું પણ કહ્યું છે. ગૃહિણીઓ ઘરકામથી થાકે છે, તે થુલમ જાણે છે એટલે કામનો બોજ ઘટાડવા તેણે રોબોટ આપવાનું વચન પણ આપ્યું છે. આ ઉપરાંત દરેક કુટુંબને તે બોટ પણ આપવા માંગે છે. તેની કોન્સ્ટિટ્યૂઅંસિમાં તે 300 ફૂટ ઊંચા આર્ટિફિશિયલ બર્ફીલા પહાડો ઊભા કરશે જેથી વાતાવરણ કૂલ રહે. થુલમે તો સ્પેસ રિસર્ચ સેન્ટર અને રોકેટ લોન્ચ પેડ બનાવવાની ખાતરી પણ આપી છે. આજ સુધી કોઈ ઉમેદવારે ચૂંટણી જીતવા આવાં વચનો આપ્યાં નથી.

એ જુદી વાત છે કે અત્યારે લોકોને આપવા માટે થુલમ પાસે પૈસા નથી, તે એટલે કે ચૂંટણી લડવા થુલમે વીસ હજારની લોન લીધી છે. તેના હાથ પર દસ હજાર રોકડ છે ને ખાતામાં બે હજાર છે. તે ત્યાંના દૈનિકમાં રિપોર્ટર છે. કચરાપેટી તેનું ચૂંટણીનું નિશાન છે. આ વીસ હજારથી તે ચૂંટણી લડી શકશે કે કેમ તે તો નથી ખબર, પણ ચૂંટણી હવે કોઈ ગરીબ લડી શકે એવું અપવાદ રૂપે પણ ભાગ્યે જ બનતું હશે. આમ પણ ચૂંટણીમાં ઉમેદવારની પોતાની ક્ષમતા કરતાં તેની આર્થિક સ્થિતિ વધુ મહત્ત્વની ગણાય  છે એટલે યોગ્ય વ્યક્તિને જ ટિકિટ મળે એવું દર વખતે ન પણ બને. આજનું ગણિત તો એમ કહે છે કે ચૂંટણી લાખો, કરોડોનો મામલો છે. આ લાખો કરોડો, ઉદ્યોગપતિઓ પાસેથી કે પાર્ટી ફંડને નામે કે વિદેશથી ઊભા કરાય છે. આમાં કૈંક જ ખોટું નથી હોતું. સાચું તો એ છે કે આજની ચૂંટણીઓ પ્રમાણિક રહી નથી. આવી અપ્રમાણિક્તાથી લડાયેલી ચૂંટણીમાં વિજેતા થયા પછી ઉમેદવાર પ્રમાણિક રહીને દેશની સેવા કરે એ અશકયવત્‌ છે. અત્યારની ચૂંટણી લોકશાહી ઢબે થતી હોય તો પણ, તે અનેક સ્તરે ભ્રષ્ટ છે. ચૂંટણી ફોર્મ ભરતી વખતે ઉમેદવારે પોતાની આવક બતાવવાની હોય છે. એનો હેતુ પછીથી ઉમેદવારે ખોટી રીતે પૈસા ઊભા કર્યા હોય તો તે ચકાસવાનો હશે, પણ ચૂંટણી લડવા જેટલી રકમ ઉમેદવાર પાસે છે કે કેમ તે જાણવાનો પણ હોઈ શકે છે.

આ તો ઉમેદવારની વાત થઈ, મતદાતાઓ પણ ઓછા અપ્રમાણિક નથી. એ બહુ ઝડપથી લાલચને વશ થઈ જાય છે. રોટલી કે પોટલી મતનું આખું સમીકરણ બદલી શકે છે તે અનેક વખત સિદ્ધ થઈ ચૂકેલું છે. થોડા લાભ માટે મતદારો મોટી ખોટ ખાવા તૈયાર થઈ જાય છે ને નબળા ઉમેદવારને ચૂંટી મોકલે છે. ખરેખર તો થુલમે જુદી જુદી વસ્તુઓ આપવાને બહાને મતદારની ઠેકડી ઉડાવી છે. એ સાચું છે કે પક્ષ કે ઉમેદવાર નાનાં મોટાં વચનો આપીને ચૂંટણી જીતવાની દાનત રાખતા હોય છે, પણ મતદારો પણ લાલચથી ભોળવાઈ જતા હોય છે. ચૂંટણી પછી નેતાઓ કેટલાં વચનો પાળે છે તે કોઈથી અજાણ્યું નથી. થુલમ એવા લોકોને લાલચમાં ન ફસાવાનું સૂચવે છે ને તેથી એવા વાયદા કરે છે જે પહેલી નજરે જ ગળે ઊતરે એમ નથી. સહેલાઈથી સમજાય એવું છે કે કોઈનું પણ એવું ગજું નથી કે તેના મતક્ષેત્રના મતદાતાઓને દર વર્ષે કરોડ રૂપિયા ખટાવે કે ત્રણ માળનું મકાન આપે કે ચંદ્ર પર ફેરવી લાવે, છતાં થુલમે એવાં વચનો આપ્યાં. મતદારો પણ જાણે છે કે થુલમ પટાવે જ છે, પણ સવાલ એ છે કે એ જ પટાવે છે? એનું પટાવેલું એટલે ધ્યાને ચડે છે, કારણ તેણે પહેલી નજરે જ ખોટાં લાગે તેવાં વચનો આપ્યાં છે, પણ બીજા ઘણા એવા ઉમેદવારો છે જે હોલસેલમાં ઉલ્લુ બનાવે છે ને મતદારો તેનું માનીને ખોટા ઉમેદવારને ચૂંટી મોકલે છે.

બને છે એવું કે મતદારો લલચાઈને નબળાને ચૂંટે છે ને એ પછી મતદારોને અંગૂઠો બતાવે છે ત્યારે તેઓ કૈં કરી શકતા નથી. એટલે જ થુલમ ચેતવે છે કે આમાં ના ફસાવ ને યોગ્ય ઉમેદવારને ચૂંટો. તે સ્પષ્ટ કહે છે કે રાજકીય પક્ષો દર વખતે મતદારોને મોટાં અને ખોટાં વચનો આપીને પૈસા ફેંકતા હોય છે. રાજકીય પક્ષો કે નેતાઓ પૈસાની લાલચ આપે છે, પણ શુદ્ધ હવા કે પાણીનું વચન ભાગ્યે જ કોઈ આપે છે કે નથી તો મતદારો પણ ઇચ્છતા કે તેમને શુદ્ધ હવા, પાણી અને ખોરાકની બાંહેધરી મળે. એ તરફ લોકોનું ધ્યાન ખેંચવા થુલમે હવાઈ વચનો આપ્યાં છે. તેનું કહેવું છે કે લોકોએ એવા ઉમેદવારોને ચૂંટવા જોઈએ જે સરળ હોય ને સત્યના આગ્રહી હોય. થુલમ સારાવનન માને છે કે આટલું થશે તો તે વિજય જ હશે, હારવાનું થાય તો પણ !

આ ગમ્મત હોય તો પણ તે આંખ ઉઘાડનારી છે. આટલી સમજ અને સંપત્તિ (?!) સાથે થુલમે ચૂંટણીમાં ઝંપલાવ્યું છે. આટલી પ્રમાણિક્તા ને સચ્ચાઈ વિજયી બનાવી જોઈએ, પણ આજનાં રાજકારણમાં એવું થવાની શક્યતાઓ ઓછી જ છે.

બીજી એક વાત પણ ઉમેદવારો સંદર્ભે વિચારવા જેવી છે. આપણે પટાવાળાની લાયકાત નક્કી કરી છે, પણ ઉમેદવારની લાયકાત નક્કી કરી નથી. એ સાચું છે કે શિક્ષિતોએ તેમની લાયકાતથી દેશને બહુ લાભ ખટાવ્યો નથી, છતાં આખા દેશનો વહીવટ જેણે કરવાનો હોય તે ઉંમર સિવાય બીજી કશી જ પાત્રતા ન ધરાવતો હોય કે તેની કોઈ પાત્રતા જ નક્કી કરવામાં ન આવી હોય એ ઠીક નથી. જરૂર પડે તો બંધારણમાં ફેરફાર કરીને પણ આ મુદ્દે વિચારાવું જોઈએ. મંત્રી અંગૂઠાછાપ હોય અને તેના હાથ નીચેના અધિકારીઓ ઉત્તમ લાયકાતવાળા હોય એ સ્થિતિ ઘણી સમસ્યાઓ જન્માવે છે. એવું બન્યું છે કે સલાહકારોની સાચી સલાહ અણઘડ મંત્રીએ સ્વીકારી ન હોય ને એવું પણ બન્યું છે કે સલાહકારોએ મંત્રીને ગેરમાર્ગે દોર્યા હોય, એ બંને સ્થિતિમાં પાત્રતા તો મંત્રીની જ દાવ પર લાગી હોય ને નુકસાન દેશને વેઠવાનું આવ્યું હોય.

એક વાત સ્પષ્ટ છે કે સેવા શબ્દ લગભગ આઉટ ડેટેડ થઈ ગયો છે. એમાં દેશસેવા તો હવે શબ્દકોશમાંથી પણ નીકળી જાય તો નવાઈ નહીં. રાજકારણમાં કોઈ સેવા સ્વાર્થ વગર થતી નથી. ચૂંટણી લડવી ને પદો પર આરૂઢ થવું એ કેવળ એક ધંધો છે, એને નામ સેવાનું અપાયું છે, પણ કામ મેવાનું જ થાય છે. કોઈ મળતર ન હોય તો રાજકારણમાં કોઈ પ્રવેશે પણ નહીં, પણ એક સીટ પર ઢગલો ઉમેદવારો નસીબ અજમાવવા નીકળી પડે છે તે અમસ્તું નથી, કારણ જીતે છે તે, પછી તો  કરોડોમાં ખેલવા લાગી જાય છે.

રાજકારણ હવે ધંધો છે. પાંચ વર્ષની એક ટર્મમાં કમાનારા એટલું કમાય છે કે અનેક પેઢીઓ તરી જાય ! ખોરું ઘી દિવેલમાંથી ન જાય એમ સાદો કોર્પોરેટર પણ કરોડરજ્જુ ટકાવવા કરોડમાંથી તો નથી જ જતો. આ નોકરી નથી, પણ ચૂંટણી જીતીને વિધાયક, સાંસદ કે મંત્રી તો થઈ જ શકાય છે. આ નોકરી નથી, પણ પગાર લાખોમાં મળે છે, આ ઉપરાંત વિમાનસેવા, રેલસેવા, ગાડી, બંગલા ને બીજી અનેક ભાડાંભથ્થાંની સગવડો તો જુદી જ ! આ નોકરી નથી, પણ પાંચ વર્ષની એક ટર્મ પૂરી કરો તો પેન્શન શરૂ થઈ જાય છે. એમાં જો કોર્પોરેટર પછી વિધાયક ને પછી સાંસદ થયા તો ત્રણ ત્રણ પેન્શન નામે ચડી જાય છે. વર્ષો સુધી નોકરી કર્યા પછી પેન્શનનો લાભ કેટલાકને મળતો હોય છે. હવે તો નવા નોકરિયાતોને પેન્શન આપવાની જ વાત નથી, પણ સાંસદને ત્રણ ત્રણ પેન્શન તાસકમાં અપાતું હોય છે. આ ઉપરાંત આ મહાનુભાવોને આવકવેરો ભરવાનો બોજ પણ હોતો નથી. સામાન્ય પટાવાળો કરપાત્ર આવક પર ટેક્સ ભરતો હોય છે, પણ સાંસદોને એ ચિંતા હોતી નથી. આ તો સીધી આવક મેળવવા અંગેની વાત થઈ, બેનામી આવકની તો વાત જ ના થઈ શકે, કારણ એનો તો કોઈ હિસાબ જ નથી. આવું હોય તો કોણ સંસદમાં બેસવા રાજી ન થાય? લાયકાત એક જ, પૈસા હોવા જોઈએ ને ઊભા કરતાં આવડવા જોઈએ.

હવે તો એમ લાગે છે કે દરેક જણ કોઈને કોઈ રીતે અધિકાર વગરની સંપત્તિ ભેગી કરીને જ જીવવા માંગે છે. એને માટે કોઈ પણ ગુનો કરવાનો વાંધો નથી. એમાં લાગણી, પ્રેમ, સંવેદનની કોઈ વાત જ નથી. એવો વહેમ પડે છે કે બધા જ સંબંધો ધંધાદારી થઈ ગયા છે. કોણ કામનું છે, કોનો ઉપયોગ કરી શકાય એમ છે, કોણ કમાવી આપે એમ છે એ સિવાય માણસનું કોઈ મૂલ્ય જ નથી. પૈસાનું મૂલ્ય છે જ, આપણા બધા વ્યવહારો એને લીધે જ સરળ થાય છે, પણ સારી રીતે જીવવા માટે કેટલા પૈસા જોઈએ? પૈસામાં જ જીવાય એનો ય વાંધો નથી, પણ મરી જવાય ને પાછળ પૈસા જ રહી જાય તો તેનો શો અર્થ? નોટોથી દાટી દેવાય કે અગ્નિ સંસ્કાર થાય ત્યાં સુધી પૈસા જરૂરી, પણ પછી પણ પૈસા જ રહી જાય તો પૃથ્વી ભરાય એટલી સંપત્તિનો કોઈ અર્થ ખરો?

કોઈ કારણ વગર પુષ્પ જોવાનો કે મેઘધનુ જોવાનો આનંદ ત્યારે જ સમજાય જ્યારે ગજવામાં પૈસા છે એ યાદ ન આવે. થોડું એવું પણ જીવાય તો શું ખોટું છે?

0 0 0

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 29 માર્ચ 2021

ભગવાન વિષ્ણુએ નૃસિંહ અવતાર લેવો હતો એટલે તેમણે હિરણ્યકશ્યપુનો જન્મ કરાવ્યો. નામ પણ કેવું? જીભના લોચા વળી જાય એવું. તેને પાછો અસુર બનાવ્યો. હવે આજે તો અસુર રહ્યા નથી એટલે શ્વસુરથી જ સંતોષ માનવો પડે એ સ્થિતિ છે. હવે એચ. કશ્યપુને રાક્ષસ બનાવો તો પ્રહ્લાદને ભક્ત જ બનાવવો પડે. તે બનાવ્યો. શું છે કે એ વખતમાં કોઈને બહુ કામ રહેતું જ નહીં. ભગવાને પણ શેષશૈયા પર પડી રહેવાનું હતું, ચાર ચાર હાથો સાથે. તે પણ બધા જ શંખ, ચક્ર, ગદા, પદ્મથી એંગેજ! સૂતાં સૂતાં હાથમાં આ બધું પકડી રાખવાનું ફાવે પણ કેમ, ભગવાન જાણે! સાલી, ખંજવાળ આવે તો ખંજવાળવા કોઈ હાથ પણ ફાજલ નહીં. માણસ બોર થાય ને પછી ઢોર થાય તો, આ તો ભગવાન વિષ્ણુ! એ બોર થાય ને આદમખોર થાય એમાં નવાઈ નથી. એમને મન થયું કે આ વખતે નર અને સિંહનું કોમ્બિનેશન કરી જોઈએ. અર્ધનારીશ્વર જો શક્ય હોય તો નર ને સિંહનું, નૃસિંહ કેમ ન થાય? ટૂંકમાં, ભગવાને તો નક્કી કરી જ લીધું હતું કે આ વખતે તો યુનિક અવતાર જ લેવો.

વેલ, હિરણ્યકશ્યપુને રાજા બનાવ્યો. હવે રાજા હોય ને જુલમ ન કરે એવું તો બને જ કેમ? આજે મંત્રીઓ મંતરે છે તેનાં મૂળ રાજામહારાજાઓમાં પડેલાં છે. વારુ, પ્રજા ત્રાસ ગુજારવા માટે જ હોય છે તે કંઈ આજનું નથી. એ તો પરાપૂર્વથી ચાલી આવે છે. આજની જેમ ત્યારે પણ પ્રજા કૈં કરી શકતી નો'તી ને ત્યારે તો ચૂંટણી પણ નો'તી કે પાંચ વર્ષે રાજાને ઉથલાવી દેવાય. એટલે ચુમાઈને બેસી રહેવા સિવાય પ્રજા પાસે કોઈ વિકલ્પ જ નો’તો.

બીજું શું હતું કે એચ. કશ્યપુને વરદાન હતું કે તેને કોઈ માણસ કે પશુ મારી નહીં શકે. એટલે જ નરમાં સિંહને પ્લસ કરી એચ. કશ્યપુને નરસિંહ ભગવાને માઈનસ કરવો પડ્યો. એચ. કશ્યપુને માઈનસ એટલે કરવો પડ્યો કારણ એ રાજા તરીકે ફાટીને ધૂમાડે  ગયો હતો.

જેમ આજે  બાળકો એક ચિત્તે મોબાઈલમાં વ્યસ્ત રહે છે તેમ પ્રહ્લાદ ભગવાનની ભક્તિમાં મસ્ત રહતો હતો. ફાધર એચ. ક્શ્યપુને એ પસંદ નો’તું. તે તો કહે, 'આયેમ યોર ફાધર! હું જ ઈશ્વર છું. કોઈ કામ ન કરવું હોય ને ભક્તિ જ કરવી હોય તો મારી કર!'

પણ આજની જેમ જ છોકરાં ત્યારે પણ અવળચંડાં હતાં જ, ફાધરનું બહુ માને નહીં! એટલે બધા ફાધરની જેમ એચ. કશ્યપુનું ભેજું પણ બહુ ફાટ્યું. છોકરાને સમજાવી જોયો, પણ માને તો છોકરો શાનો? છેવટે એચ. કશ્યપુએ પોત પ્રકાશ્યું. પ્રહલાદને પહાડ પરથી ગબડાવ્યો, પણ તેને કૈં થયું નહીં. છેને કમાલ! આપણા જેવા પહાડ પરથી ગબડે તો હાડકાં સલામત રહે કે? આપણાં હાડકાં જોડતાં જોડતાં હાડવૈદના હાડકાં છૂટા પડી જાય એવું બને.

પ્રહ્લાદ બચી ગયો કારણ કે તે ભગવાનનું નામ લેતો હતો ને બાપનું તો નામ પણ લેતો ન હતો. દેખીતું છે કે ફાધર આગબબુલા થઈ જ જાય. તે વિચાર્યા કરતો હતો કે પ્રહ્લાદને ભણાવ્યા વગર જ પાઠ કેમ ભણાવવો? ત્યાં તેને સ્ટ્રાઈક થયું કે હોલિકાની હેલ્પ લીધી હોય તો!

શું છે કે હોલિકાને એવો વહેમ હતો કે તેને અગ્નિ પણ બાળી નહીં શકે. એચ. કશ્યપુએ તેને કહ્યું, ’આઈ વોન્ટ ટુ ગેટ રીડ ઓફ ભક્ત પ્રહ્લાદ! કુછ ભી કર કે ઇસ કુત્તેકી બોટી બોટી કરકે કુત્તેકો ખિલા દો!’

‘સોરી, ભૈયા. મેં વેજીટેરિયન હું. જો કે,તમારી મુશ્કેલીનો એક ઉપાય છે.’ હોલિકા બોલી.

‘બોલો, બહેના, જલદી બોલો!’

‘હું અગ્નિથી બળું તેમ નથી. પ્રહ્લાદને ખોળામાં લઈને બેસું ને ફરતે અગ્નિ પ્રગટાવવામાં આવે તો હું બચી જઈશ અને પ્રહ્લાદ …’

હોલિકા વેમ્પ જેવું લુચ્ચું હસી. એચ. કશ્યપુએ પણ મૂછે તાવ દીધો.

પ્રહ્લાદને પટાવીને હોલિકાએ પૂછ્યું,’તું મારા ખોળામાં બેસીશ ને, દીકરા?’

‘સોરી, ફોઈ! તમારો પ્લાન મારો ધૂમાડો કરવાનો છે તે હું જાણું છું, પણ છોટા બચ્ચા જાનકે હમકો ના સમઝાના રે …!’

હિરણ્યકશ્યપુને આ વાતની ખબર પડી તો એનું તો ફટકી જ ગયું, ’તેરી ઇતની હિંમત કે બાપ કો ના બોલે? મોટો ભગવાનનો ભગત છે તો ડરે છે કેમ?’

‘ફાધર, ઝેરનાં પારખાં ન હોય!’ પ્રહ્લાદે સંયમથી કહ્યું.

‘હાળા, પોચકીદાસ! ફાટે છે એમ કહેને!’

‘તો તમે બેસોને! છે હિંમત?’

એચ. કશ્યપુ થથરી ગયો. અગ્નિનો સ્વભાવ જ બાળવાનો છે તો કોઈ પણ બચે કઈ રીતે? તેને બહુ જ આશ્ચર્ય થયું કે એક ક્પૂતના ઘરમાં આ સપૂત પાક્યો કઈ રીતે? પ્રહ્લાદને ઘણી લાલચ અપાઈ. રાજપાટ આપવાનું પણ કહ્યું. તો એણે વિવેકથી કહ્યું, ’તમારા પછી તો એ બધું મારું જ છેને! આઈ વિલ વેઇટ!’

પ્રહ્લાદ ના માન્યો તે ના જ માન્યો. એચ. કશ્ય્પુને એટલી ખબર હતી કે પ્રહ્લાદ બહુ મસ્તીથી ઊંઘે છે એટલે તેણે નક્કી કર્યું કે છોકરો ઊંઘતો હોય ત્યારે હોલિકાએ તેને લઈને અગ્નિમાં બેસવું. એમ જ થયું. અગ્નિ પ્રગટ્યો ને હોલિકા ચીખવા માંડી, ’બચાવો, બચાવો.’ પણ તેનું સાંભળે કોણ? છોકરાંઓ તો ઢોલ નગારાં વગાડવામાં એટલા તલ્લીન હતાં કે હોલિકાની ચીસો કોઈને સંભળાઈ જ નહીં. તેની રાખ થઈ ગઈ ને પ્રહ્લાદ ફાયરપ્રૂફ શૂટ પહેરીને સૂઈ ગયેલો એટલે બચી ગયો.

એ દિવસથી હોળીની શરૂઆત થઈ. પ્રહ્લાદ બચી ગયો એટલે ભક્તોએ બીજે દિવસે રંગોત્સવ મનાવ્યો જયારે હોલિકા બળી મરી તેની પીડામાં અસુરોએ ધૂળ ઉરાડી એટલે તે ધૂળેટી ગણાઈ. આપણે અક્કલના ઇસ્કોતરાઓ તહેવારનું નામ રંગોત્સવ નથી રાખતા, પણ ધૂળેટી રાખીએ છીએ તે પણ સૂચક છે.

એક વાર હોલિકા સળગાવી એટલાથી પત્યું નહીં. પછી તો આપણે ગામેગામ ને નગરેનગર હોળી પ્રગટાવી. હવે તો આખા દેશમાં હોળી કરીએ છીએ. બહારથી હવે હોળી અંદર આવી છે. જો હોળી રોજ જ ઘરમાં થતી હોય તો બહાર કરવાની જરૂર ખરી? એક લલ્લુ બોલ્યો, ’મેં મન્કી બાત બોલું?’

‘મન્કી બાત? મતલબ વાંદરાની વાત?’

‘અરે! મન્કી બાત નહીં, મનકી બાત!’

‘બોલ!’ મેં કહ્યું.

‘મારા ઘરમાં તો ક્યારે ય હોળી થતી જ નથી.’

’તું પરણેલો છે?’

એ કહે,’ના.’

‘તો, તો હોળી ન જ થાયને!’મેં કહ્યું, ’એકવાર મારે ઘરે આવ તો બતાવું કે હોળી કેવી રીતે પ્રગટે છે ને હોળીનું નાળિયેર કોણ, કેવી રીતે બને છે?’

‘તમારા ઘરમાં હું જોવા નહીં આવું. હું જાતે જ જોઇશ કે ઘરમાં હોળી કેવી રીતે થાય છે!’ બોલતો એ ગયો.

હવે એને કેમ સમજાવું કે લગ્નમાં ને હોળીમાં અગ્નિ કોમન છે એટલે ભડકો તો થવાનો જ! ઠીક ત્યારે, સૌને હોળીની શુભેચ્છાઓ!

0 0 0

e.mail : ravindra21111946@gmail.com