દવાખાનેથી આવતાંની સાથે ગંભીર ચહેરા સાથે ચંદરે તેજુના હાથમાં એક કવર મૂક્યું. “કોનો પત્ર છે?”
“છે તો મોટાભાઈનો – આગ્રાથી, પણ મારે એનો જવાબ આપતાં પહેલાં તને પૂછવું જોઈએ, એટલે તું વાંચી લે. પછી આગળ વાત કરીએ.”
“કેમ, ભાઈએ એવું તે શું લખ્યું છે?”
ગભરાટમાં બોલતો હોય એમ ચંદરે કહ્યું, “લખે છે કે, હમણાં હમણાં બાબુજીની તબિયત બરાબર રહેતી નથી. હવાફેરથી કદાચ ફરક પડે. વળી તું ડૉક્ટર રહ્યો એટલે તારી નજર સામે હોય તો અમને પણ નિરાંત.”
ચંદરને પોતાની પાસે સોફા પર બેસાડતાં તેજુ હસીને બોલી, “મને એ નથી સમજાતું કે, બધા પુરુષો એમ કેમ માનતા હશે કે પોતાની પત્નીને સાસુ-સસરા ગમતાં નથી? લગ્ન પછી માતાજી સાથે રહેવાનો મોકો તો મને ભાગ્યે જ મળ્યો છે પણ હવે બાબુજીને અહીં લાવવાના હોય એમાં મારી પરવાનગીની શું જરૂર?”
“પણ તારે કૉલેજ જવાનું હોય, વળી પરીક્ષા પણ નજીક આવે છે એટલે મને થયું …”
“કશું વિચારવાની જરૂર નથી. વહેલી તકે બાબુજીને બોલાવી લો.”
ક્રિપાલસિંહના આવતાંની સાથે તેજુએ જોયું કે, એ હસમુખા અને બીજાને અનુકૂળ થઈને વર્તવાવાળા હતા. ‘મને આ જ જોઈશે અથવા મને તો આમ જ ફાવશે’ એવું વાક્ય એમને મોઢેથી ભૂલેચૂકેય ન નીકળતું. કૉલેજથી આવીને તેજુ સીધી રસોડામાં ઘૂસે તો એ કહેતા, “બેટા, થાકીને આવી હશે. જરા આરામ કરી લે. તારું રસોડું ક્યાં ય ભાગી નથી જવાનું.”
જે દિવસે તેજુએ સિંધી કઢી, ભાત અને ડબલ મરીના પાપડ પીરસ્યા ત્યારે એમની આંખોના ખાડા પાણીથી ભરાઈ ગયેલા. તેજુએ પૂછેલું, “શું થયું બાબુજી? રસોઈ તીખી બની ગઈ છે?”
“ના રે બેટા, કઢી અસ્સલ તારી માતાજી જેવી બની છે એટલે એ યાદ આવી ગઈ. આમ પણ તને જોઉં ત્યારે મને એ યાદ આવી જાય છે.” ક્યારેક પલંગની બાજુમાં ખુરશી પર બેસીને એ એમના કપાળે હાથ ફેરવતી અને પૂછતી, “બાબુજી, માતાજીનો ફોટો જોઈને મને ખ્યાલ આવે છે કે, હું દેખાવમાં જરા ય એમના જેવી નથી લાગતી તો પણ મને જોઈને તમને કેમ એમની યાદ આવે છે?”
ક્રિપાલસિંહ માયાળુ સ્મિત કરીને કહેતા, “બાહ્ય દેખાવ કરતાં વધુ મહત્ત્વનું માણસનું અંતર હોય છે, અને તારું અંતર એના જેવું નિર્મળ છે ને, એટલે મને તું એના જેવી લાગે છે.” થોડા જ સમયમાં તેજુને એમની એવી માયા બંધાઈ ગઈ કે એ પતિને કહેતી, “કોણ જાણે કેમ ચંદર, પણ મને બાબુજી એટલા વહાલા લાગે છે કે, જાણે મારું બાળક હોય! એ જેટલો વખત આપણી સાથે હોય એટલો વખત એમને ભરપૂર પ્રેમ આપવો એવું મેં મનથી નક્કી કરી લીધું છે.” બધી રીતે ખુશ દેખાતા હોવા છતાં બાબુજી મનમાં કોઈક વાત છુપાવી રાખતા હોય એવું લાગતું હોવાથી તેજુએ એક દિવસ પૂછી જ લીધું, “બાબુજી, તમે મને દીકરી માનો છો તો એક બાપની જેમ ખૂલીને વાત કેમ નથી કરતા? તમારા મનમાં કંઈક અવઢવ છે એ નક્કી.”
“તું તો અંતર્યામી છે. બધું ય સમજી જાય છે. બાબુજીએ હસીને કહ્યું. આમ તો છુપાવવા જેવી કંઈ વાત નથી. હવે ઘરડે ઘડપણ બધી જૂની જૂની વાતો એટલી યાદ આવે છે કે, રાતની ઊંઘ ઊડી જાય છે. ગામના સાથીદારો મળી જાય તો ગોઠડી માંડવાની મજા આવે. જ્યારથી ચંદરે કહ્યું કે, આપણા ગામના ઘણા સિંધીઓ અહીં રહે છે ત્યારથી એમને મળવાનું મન થયું છે પણ…”
“કેમ, એમાં પણ શું?”
“તારે આટલાં બધાં કામ હોય એમાં વળી હું આવી વાત કરું તો તને આ બુઢ્ઢા પર ગુસ્સો જ આવે ને?” તેજુએ લાગણીવશ થઈને એમનો હાથ પકડી લીધો. શું બાબુજી તમે ય? કાયમ બીજાનું જ વિચાર્યા કરશો? કહો, કોને કોને બોલાવવા છે? હું બધાને ફોન કરી દઈશ. જે દિવસે જૂના જોગીઓ ભેગા થયા તે દિવસે બાબુજીના ઓરડામાં હાસ્યની છોળો ઊડી અને એ સૌની આગતા-સ્વાગતા કરી રહેલી તેજુ એ છોળોમાં ભીંજાઈ.
બધાના ગયા પછી બાબુજીએ બાજુમાં બેસાડીને તેજુને કહ્યું, “આજે મૃત્યુની સમીપ જઈ રહેલા મારા જેવા વૃદ્ધના આત્માને તેં ખૂબ તૃપ્તિ આપી છે. મારે પણ તને કંઈક આપવું છે.” એક મખમલની ડબ્બી તેજુના હાથમાં મૂકતાં એમણે કહ્યું, “ખોલીને જો. આ તારી સાસુ પહેરતી એ હીરા જડિત નાકની નથ છે. એ મને કહીને ગઈ હતી કે, અંત સમયે તમને જે સૌથી વધુ પ્રિય લાગે એને મારા તરફથી આપજો. લે, આ તારી સાસુનો વારસો.” આંખમાં આંસુ સાથે તેજુએ એ અમૂલ્ય ભેટનો માથે ચઢાવીને સ્વીકાર કર્યો. એ પછી બાબુજી વધુ સમય ન રહ્યા. એક સવારે ચંદર એમને તપાસવા ગયો ત્યારે જોયું કે, ખોળિયામાંથી હંસલો ઊડી ગયો છે.
બધાં સગાં-સંબંધી આવી પહોંચ્યાં. મોટાભાઈ-ભાભી, દીકરી-જમાઈ અને અમેરિકાથી નાનો દીકરો. બાબુજીના કહ્યા મુજબ બધી ધાર્મિક વિધિ કરવામાં આવી, સવાર-સાંજ પાઠ થયા અને રોજ સિંધી ઢબનું ભોજન બનાવાયું. તેજુને થયું કે, કુટુંબીજનો વિખેરાય એ પહેલાં મારે નથની વાત કરી દેવી જોઈએ. નથ જોઈને નણંદ અને જેઠાણીના ચહેરા પરથી જાણે નૂર ઊડી ગયું. “હું આ ઘરમાં આટલાં વર્ષોથી આવી છું પણ મને તો બાબુજીએ કોઈ દિવસ નથ બતાવી નથી.” “તેજુભાભી, આ તો એંટીક પીસ છે. આને લિલામમાં કાઢીએ તો દરેકના ભાગે કંઈ નહીં તો લાખ-બે લાખ તો આવે જ. ખરેખર તો આ મજિયારાની જણસ જ કહેવાયને?”
તેજુ આ સાંભળીને સડક થઈ ગઈ. એણે કહ્યું, “આમ તો બાબુજીએ આ મને વારસામાં આપી છે પણ વાંધો નહીં, હું તમને દરેકને તમારા ભાગે પડતા રૂપિયા આપી દઈશ પણ મા અને બાબુજીનો આ વારસો તો મારો જ રહેશે. હવેથી એ મજિયારો નહીં રહે કેમ કે, બાબુજીની સ્મૃતિ પણ મારી સુવાંગ છે, એ મજિયારી નથી.” અને એ બાબુજીના ફોટા સામે દીવો પ્રગટાવવા ગઈ.
(ક્રિશિન ખટવાનીની સિંધી વાર્તાને આધારે)
સૌજન્ય : “ભૂમિપુત્ર”; 01 નવેમ્બર 2024; પૃ. 24
