એકાદ અઠવાડિયું થાય ન થાય ત્યાં હાર્દિક નાના-નાની પાર્કમાં જતો. જાય ત્યારે એના હાથમાં વડાપાઉં, પૂરીભાજી, સમોસાં કે બટેટાવડાં – કંઈ ને કંઈ તો હોય જ. પોતાનાં દાદા-દાદી કે નાના-નાનીને તો એણે જોયાં નહોતાં પણ એ ચોક્કસ એવું માનતો કે, વડીલોની છાયામાં ઊછરેલાં બાળકો નસીબદાર કહેવાય. પાર્કમાં બેઠેલાં વૃદ્ધોને એ આગ્રહ કરી કરીને ખવડાવતો. કેટલાંક વડીલો લેવાની આનાકાની કરતાં પણ એમની નજરનો ખાલીપો હાર્દિકને અણસાર આપી જતો કે, ઘરમાં એમને આવી ચીજો ખાવા નથી મળતી.
હમણાં હમણાં એ જ્યારે પણ પાર્કમાં જતો ત્યારે એક ચોક્કસ બાંકડા પર બેઠેલા સજ્જનને જોતો. એ કશું ન બોલતા. હાર્દિક આપે એ ચીજ લેવાની ના પણ ન પાડતા, પણ એ જોતો કે આજુબાજુમાં રમી રહેલાં બાળકોમાંથી એ કોઈને પણ પોતાની પાસેનું પેકેટ આપી દેતા. આપતી વખતે એમની આંખોમાં છલકાતો પ્રેમ જોઈને હાર્દિક ખુશ થઈ જતો.
એક દિવસ એણે પાર્કના રખેવાળ રાજુને પૂછી જ લીધું, “આ દાદાને તું ઓળખે છે, રામુ? કોણ છે એ?”
“મેરેકુ જાસ્તી તો પતા નઈ પણ વો થોડે દિનસે ઈધરી ચ રેતા. રાતકો પણ ઘર નઈ જાતા.”
“અરે ! ઘરે નથી જતા તો એમનું ખાવા-પીવાનું શું?”
“મેરેકુ વો અપને બાપકે માફિક લગતા, સાયેબ. મુંહસે કુછ નઈ બોલતા, કુચ નઈ માંગતા, પણ મૈં અપને ખાનેમેંસે થોડા બહુત ઉનકો દેતા હું ઔર નલસે પાની લાકે પીલાતા હૂં, બસ! તુમારે જૈસા સબકો ખીલાનેકા તો હમ નઈ કર સકતા.”
ઘડીભર બંને ચુપચાપ એમની તરફ તાકી રહ્યા, પછી પાછો રામુ બોલ્યો, “સા’બ, યે બાબુ જો હૈના, વો કિસી અચ્છે ઘરકા લગતા હૈ. વો પાગલ તો નઈ હૈ પર મુજે લગતા હૈ ઉનકી યાદદાસ્ત ચલી ગઈ હૈ.”
સામે બેઠેલા દાદાના ચહેરાની સૌમ્ય રેખાઓ, એમના વેરવિખેર વાળ અને ઊંડી ઊતરી ગયેલી આંખો હાર્દિક કરુણાપૂર્વક જોઈ રહ્યો. થોડી વાર વિચાર કરીને એ બાંકડા પર એમની બાજુમાં બેઠો.
“દાદા, મારું નામ હાર્દિક. તમારું નામ શું છે?” એનો પ્રશ્ન સાંભળીને એમની આંખોમાં કોઈ ભાવ ન દેખાયો.
“દાદા, તમારું ઘર ક્યાં? હું તમને ઘરે લઈ જાઉં?” અત્યાર સુધીમાં હાર્દિકને ખ્યાલ આવી ગયો હતો કે, એ અલ્ઝાઈમરના દરદી હતા. એમને કંઈક બોલવું તો હતું પણ શબ્દો ગોઠવી નહોતા શકતા. બહુ સમજાવટ અને પ્રયત્નોને અંતે એમણે ખિસામાંથી એક ચિઠ્ઠી કાઢીને હાર્દિકના હાથમાં મૂકી. એમાં લખ્યું હતું, ડોક્ટર ભાર્ગવ મારફતિયા, કૃષ્ણ કુંજ, એમ.જી. રોડ.
ઓહ, આ ઘર તો અહીંથી સાવ નજીક હતું. ઘરનાં લોકો શોધાશોધ કરતાં હશે. કદાચ પેપરમાં પણ આપ્યું હશે ને દાદા બિચારા ભૂલા પડી ગયા છે. એણે રિક્ષા કરી ને ધીમેથી હાથ પકડીને એમને સીટ પર બેસાડ્યા.
ભવ્ય બંગલો હતો. પોર્ચમાં મોંઘી, લેટેસ્ટ મોડેલની કાર ઊભી હતી. નેઈમપ્લેટ પર એણે વાંચ્યું, ડો. સીમા મારફતિયા (ગાયનેકોલોજિસ્ટ), ડો. ભાર્ગવ મારફતિયા (કાર્ડિઓલોજિસ્ટ). હજી તો રિક્ષા ઊભી રહી ન રહી ત્યાં તો લાંબી સાંકળ સાથે બંધાયેલો એક મોટો અલ્શેશિયન કૂતરો જોર જોરથી ભસતો દરવાજા સુધી આવ્યો. એનું ભસવું સાંભળી એક અત્યંત આધુનિક લાગતી સ્ત્રી ઘરમાંથી બહાર આવી ને હાર્દિક તરફ જોઈને બોલી, “યસ?”
“મેડમ, મને પાર્કમાંથી આ દાદા મળ્યા છે. આય થીંક, એ તમારા …” મોઢું બગાડીને સ્ત્રીએ બૂમ પાડી, “ભાર્ગવ, ભાર્ગવ, સી, આ જેંટલમેન કેવી બોગસ વાત કરી રહ્યા છે!”
ભાર્ગવે વાત સાંભળીને હાર્દિકને ઝાટકી નાખતાં કહ્યું, “મિસ્ટર, તમને ભલે સોશિયલ વર્ક કરવાનો શોખ હોય પણ આવી રીતે તપાસ કર્યા વગર કોઈના ઘરમાં ઘૂસી આવતા વિચાર નથી આવતો? અમારા કોઈ રીલેટિવ મીસીંગ નથી. એડ્રેસમાં કંઈ ભૂલ થતી લાગે છે. આય એમ ઈન અ હરી. મારે એક ઑપરેશન છે.”
હાર્દિકે સરનામાની ચિઠ્ઠી બતાવતાં કહ્યું, “જુઓ સર, કંઈ ભૂલ નથી થતી ને દાદા અહીં રિક્ષામાં જ બેઠા છે. જરા આવીને જુઓ તો ખરા કે …”
હવે ભાર્ગવ બરાબરનો અકળાયો હતો. છતાં પણ રિક્ષા પાસે ગયા વિના એનો છૂટકો નહોતો. રિક્ષામાં નીચું ઘાલીને બેઠેલા માણસ તરફ એક નજર નાખીને એણે કહ્યું, “મેં આ માણસને કોઈ દિવસ જોયો પણ નથી. મહેરબાની કરીને આમ ગળે પડવાનું ને બ્લેકમેઈલ કરવાનું બંધ કરો.”
ધુંવાંપૂંવાં થતો એ અંદર ગયો. અકળાયેલી સીમા વરંડામાં જ ઊભી હતી. બંને ધીમે અવાજે ગુસપુસ કરવા લાગ્યાં, “આટલા દિવસથી એ પોતાની મેળે ચાલ્યા ગયા હતા એટલે થયું કે હાશ, પીછો છૂટ્યો. ત્યાં તો આ સ્વયંસેવક કોણ જાણે ક્યાંથી એમને પકડી લાવ્યો!”
“ડાર્લિંગ, હું તે ઘર સંભાળું, હૉસ્પિટલ સંભાળું કે તારા ફાધરને? એમને પાછા જોઈને મને તો ગભરાટ થાય છે.” બંનેએ કંઈક મસલત કરી પછી સીમાએ ટોમીની સાંકળ છોડીને એને છૂટો કર્યો. અલમસ્ત ટોમી ભાઉ ભાઉ કરતો હાર્દિક અને રિક્ષાવાળાની પાછળ પડ્યો. બેઉ ગભરાઈને ગેટની બહાર નીકળી ગયા. સીમા અને ભાર્ગવ પોતાના લાડકવાયા ટોમીનું પરાક્રમ જોઈને ખુશ થઈ ગયાં. બેઉના જીવમાં જીવ આવ્યો. “હાશ! ટોમીએ આબાદ બચાવી લીધા!”
ત્યાં જ ટોમી ખુલ્લા ગેટમાંથી બહાર નીકળીને રિક્ષા પાસે પહોંચ્યો ને પાછલી સીટ પર બેઠેલા દાદાના પગ ચાટતો, ક્યાં જતા રહ્યા હતા એવી ફરિયાદ કરતો, પૂંછડી હલાવીને પોતાની ખુશી વ્યક્ત કરવા લાગ્યો. અત્યાર સુધી કોઈ વાતનો પ્રતિભાવ ન આપતા દાદા વહાલથી ટોમીને પંપાળવા લાગ્યા. હાર્દિકે ખુશ થઈને દાદા સામે જોયું તો એમની આંખમાં આંસુનાં બે બુંદ ચમકતાં દેખાયાં. એણે રિક્ષાવાળાને ખભે હાથ મૂકતાં કહ્યું, “દોસ્ત, આપણો ફેરો સફળ થયો. આપણે સાચે સરનામે આવ્યા છીએ. આ સારા કામમાં મને સાથ આપવા બદલ તારો આભાર, ભાઈ!”
દાદાને રિક્ષામાંથી નીચે ઊતરવામાં મદદ કરતાં રિક્ષાવાળાએ કહ્યું, “ભાઈ, આભાર જ માનવો હોય તો આ અબોલ જીવનો માનો.”
(ધર્મપાલ સાહિલની હિંદી લઘુકથાને આધારે)
સૌજન્ય : “ભૂમિપુત્ર”; 01 સપ્ટેમ્બર 2023; પૃ. 24