કોઈ વ્યક્તિને રોલમોડેલ બનાવી લેવાની બ્રહ્મચર્ય-વૃત્તિ એ ચિત્તનું દમન છે. વ્યક્તિ સાથે પરિસ્થિતિ અને સ્થાનનું સંયોજન વ્યક્તિએ-વ્યક્તિએ અલગ-અલગ પરિણામ લાવે છે. ગાંધીજી જેવું આચરણ કરવાથી ગાંધીજી નથી બનાતું, માત્ર નકલચી બનાય છે. જીવનચર્યા અને વિચારો એ આંતરિક સૂક્ષ્મ ગતિનાં માત્ર દ્રશ્યમાન પરિણામો છે. તેથી, બાહ્ય સ્વરૂપની ઉઠાંતરીમાં મૂળ સત્ત્વ હંમેશાં બાકાત રહી જતું હોય છે. મહાત્માઓની જીવનશૈલીની નકલખોરીથી જીવનને ઉન્નત બનાવવાનાં લોજિક બતાવતા દંભીઓથી ચેતવું રહ્યું. લોજિક એ આપણે બનાવેલાં ગણિતનાં આપણે જ બેસાડેલાં જવાબો જેવું પૂર્ણાનુમાન છે. જગત બે-ને-બે-ચાર-નાં હિસાબે ચાલતું નથી. સમય સાથે હિસાબો બદલાય છે અને વિચારોની ધારની તીવ્રતા બદલાય છે. બીજાનાં વિચારો સાથે સહમત થવું એ એક વાત છે, અને બીજાનાં વિચારોમાંથી સિદ્ધાંતો ઉપજાવી કાઢવાં, અને તેના નશામાં આજીવન ડૂબેલાં રહી, રેડીમેઇડ માસ્ક પહેરીને જીવનભર પેરોડીઓ કર્યા કરવી, એ ઘસાયા વગરની અક્કલની કેસેટ ચોટી જવા જેવી વાત છે.

અધ્યાત્મ-ખોજની પ્રબળ ઝંખનાને કારણે ગાંધીજી જીવનભર વિવિધ ધર્મોને સમજવાના યથાર્થ પ્રયત્નો કરતા રહ્યા અને તેમાંથી પોતાને ગમતી બાબતોને જીવનમાં વણી લેવાના પ્રયોગો કર્યા. આમ છતાં એમણે જે કર્યું એ એમની મતિ પ્રમાણે કર્યું. પોતે ઘણું વેઠીને પોતે નક્કી કરેલા રસ્તે ચાલતા રહ્યા. સત્યની શોધ, સત્યાગ્રહ અને અહિંસા એ એમની આંતરિક અધ્યાત્મિક તૃષ્ણાનાં પરિણામ સ્વરૂપે ખીલેલાં ફૂલ હતાં. તેથી તેમના ઉપરછલ્લા વિચારો ને ગ્રહણ કરી લેવાથી એક્ચ્યુલી કશું ગ્રહણ થતું નથી … ! પરંતુ આવી બાબતની ખાદીની કેદમાં આજીવન કારાવાસ ભોગવતાં ચંપક ટાઈપ ફન્ની ‘ગાંધીવાદીઓ’ને સમજ ન જ હોય એ સમજી શકાય .. !

ગાંધીજી હયાત હોય તો તેઓ ટેકનોલોજીનો કેટલાં પ્રમાણમાં ઉપયોગ કરે ? સ્માર્ટફોનનાં જમાનામાં પહેલાં તો આવો કોઇ પ્રશ્ન મનમાં ઉદ્દભવે એ જ અલ્પબુદ્ધિની નિશાની છે. પણ એકવીસમી સદીમાં પણ આ પ્રશ્ન અમુક ‘ગાંધીવાદીઓ’ને ગલોટિયા ખવરાવી દે છે … ! જો ગરીબ લોકો કમ્પ્યુટર ચલાવવા લાગે તો ગાંધીજીના વિચારોની કરુણ હત્યા થઈ જાય કેમ કે રેંટિયાથી જ જીવનને ઉમદા બનાવી શકાય, એ જાતની તેમની સમજ હોય છે. રેંટિયા-ગતિથી ચાલતી તેમની માઈક્રો-મતિ ભૌતિકવાદને લગતી કોઈ પણ બાબતથી કલ્પિત અસમંજસમાં ડૂબી જાય છે.

ગાંધીજી બિહારનાં ચંપારણમાં થોડો સમય રહેલાં, અને ત્યાંના લોકોની ગરીબી જોઈને વ્યાકુળ બનેલા. ત્યાની કોઈ સ્ત્રી પાસે એક જ સાડી હતી અને તેથી તેના માટે નહાવાનું મુશ્કેલ થઈ પડતું. રેંટિયાનાં આવિષ્કારનાં વિચારનું આ હતું ઉદ્દભવ બિંદુ. અને કારણ એ હતું કે ગરીબ લોકો જો વસ્ત્રો ખરીદી ન શકે તો એમણે એમની જરૂરિયાત પુરતા સ્વાવલંબી બની જવું જોઇએ. પણ અત્યારનાં સમયમાં રેંટિયો સંપૂર્ણ અસ્થાને છે, કારણ કે બજારમાં તૈયાર કપડાંના અનેક સોંઘા વિકલ્પો ઉપલબ્ધ થઈ ગયા છે. આ જ રીતે, ખાદી જ પહેરવી એ પ્રકારની જડસુ-વૃત્તિ પણ ‘ગાંધીવાદીઓ’ની નાદાનિયત બતાવે છે.

ભાવનગર ખાતે ધૂળ ખાતા ગાંધી-સ્મૃિત મ્યુિઝયમ અને બાર્ટન મ્યુિઝયમને ખંડેર હાલત ભોગવતા જોઇએ ત્યારે એમના ટ્રસ્ટીઓની ગતિ અને મતિ બંને અંગે શંકા જન્મી આવે છે. નાની-નાની વાતોમાં સિદ્ધાંતના હાકલા-પડકારા કરનારા ગાંધીવાદીઓ ખાદીનો ચૂસ્ત બંદોબસ્ત ઠોકવા સિવાયની બધી જ બાબતોમાં નીરસ જણાય છે. થોડા વખત પહેલા મારા પિતાશ્રીએ આ મ્યુિઝયમની મુલાકાત દરમ્યાન બીડીનાં અસંખ્ય ઠુંઠા મ્યુિઝયમની ફ્લોર પર પડેલા જોયા, અને સદ્દભાવનાથી તેને વીણી, બહાર ચોકીદારને શરમાવવા ખાતર જઈને પૂછ્યું કે આ બીડીનાં ઠુંઠા ક્યાં નાખવા ? (મીન્ઝ કે કચરા-પેટી ક્યાં છે ?) પરંતુ ‘ગાંધીવાદ’ના તાવમાં ખંડેર બનેલા તંત્રનાં સિપાહીભાઈએ શરમાવા ને બદલે ટટ્ટાર અને તીખી મુદ્રા ધારણ કરી કહ્યું કે ગમે ત્યાં બહાર નાખી દ્યો ને, સાહેબ … ! વ્યાકુળ મનને ઉધારી ઉપર આંચકી લીધેલાં અને કાટ ખાઈ ગયેલાં સિદ્ધાંતોનાં રેંટિયા ઉપર ગમે તેટલું ધમરોળી લ્યો, પણ યોગ્ય ઉકેલ તો આવા ઘનચક્કરો પાસે ક્યાંથી અપેક્ષિત હોય જ .. !

*તા.ક.

આ માત્ર ‘અમુક’ ગાંધીવાદી વર્ગની વાત છે. બાકી ગાંધીવાદના ઓજસ હેઠળ ઉછરેલી લોકભારતી (સણોસરા) જેવી સ્માર્ટ સંસ્થાઓ તેમની શિક્ષણ-પદ્ધતિ અને વૈજ્ઞાનિક અભિગમ પ્રત્યે અચૂક આદર જન્માવે એવી છે. તેથી આ અંગે કોઈ ગેરસમજણને સ્થાન ન આપવું.

https://www.facebook.com/nihar.meghani?ref=ts&fref=ts

પાછા જતાં મોજાં સાથે ખેંચાઈ ગયેલી રેતીમાં ખૂંપી ગયેલા પગને બહાર ખેંચતા વિમર્શથી બોલી પડાયું, ‘આ કવિઓ લખી નથી ગયા કે આ મૃત્યુ એ અંતિમ પ્રેયસી છે ? કોઈ કહેશે કે આ જમાનો હવે કાયમ જીવતા રહેવાનો છે, તો આ કવિઓ ફેરવી તોળશે ને અનંત રતિની સોડમાં પેસી જશે, ને તો ય બધું એમ જ રહેવાનું, ગોળ, ગોળ, એ તો મને ય ખબર છે પણ હું શું કામ ?’

બાજુમાં સાંભળી રહેલા આકારે, વિમર્શને એક સાવ ત્રાંસુ પણ આરપાર ઉતરી જાય એવું સ્મિત, આપતા કંઈ જ કીધું નહીં.

(વાચક, આ આકાર, કોઈ ચોક્કસ જાતિ કે નામનો મોહતાજ નથી, આખી ય વાત દરમિયાન એ મૂક છે છતાં ય વાર્તાલાપ કરી રહ્યો છે.)

‘ના, ના, ના, હું શું કામ ? હું નહીં, મારે હજી ઘણું ય બાકી છે, મારે હજી આ આખી ય કાગળની દુનિયા ઊંધી કરી નાખવી બાકી છે, આ વાંચનારનાં દરેકે દરેક ચેતનના તંતુઓને તાણી તાણી એટલાં તીક્ષ્ણ કરી નાખવા છે કે ‘ક’ બોલતાં ય જીભ કપાઈ મરે, મારે હજી તો આ દરિયાનો ઉલ્લેખે ય નથી કર્યો ને આખો દરિયો ઉલેચવો બાકી છે, આ રાત હજી ય રાત છે ને ચંદ્ર હજી ય સીધો છે, એનાં ત્રાંસા થઈ ગયે જ તો નવું પ્રતિક મળશે અને સૂર્ય ઊગ્યે પણ ઊગશે નહીં, તું સમજ, મારે હજી આ હાથ લંબાવો બાકી છે, હજી આ હરફ ઉચરવો બાકી છે, ના હું નહીં આવું. એક કારણ આપ. આ બધું એક સંતોલન પર ચાલે છે, હું ય સાચવીને ઊભો છું, બોલ ક્યાં નમી ગયું, એક કારણ આપ.’

આકારે, કંઈ નહીં ને વિમર્શનાં ખિસ્સા પર હાથ મૂક્યો. વિમર્શે ખિસ્સામાંથી સાવ ડૂચો વળી ગયેલો કાગળ અને એક પેન, અણી પર પડી જવાને કારણે બગડી ગયેલી, હમણાં ન ચાલતી પેન કાઢી. વિમર્શ એકાએક હસી પડ્યો, ખડખડાટ.

‘આ ? આ ? આ નમતી બાજું છે ? આની ભરપાઈ કરવાની છે મારે ? આ શું ખોટું કર્યું છે મેં ? મેં તો એની આ અધૂરી વાર્તા પૂરી કરી છે. એ જ કહેતો હતો કે આ મડદું કોનું હશે ? તો મેં એને જ બનાવી દીધો, મૂકી દીધો બસમાં.’ હળવેથી, આકારની એકદમ નજીક જઈને, ‘સાંભળ્યું છે, ચિંતનનું મડદું હમણાં બેંગ્લોરની બસોમાં દેખાય છે.’ એકદમ, આનંદથી ઉછળી જતાં વિમર્શે આગળ કહ્યું, ’આને, આને કહેવાય વાર્તા, એ તો આ મડદાંને અમદાવાદની ય બહાર જવાની ના પાડતો હતો, આ જો મેં પહોંચાડી દીધું ને ક્યાંનું ક્યાં ? આમ, આમ મર્યાદા તોડાય, આમ વાર્તા લખાય, આમ કવિતા થાય, હવે જોજે એ બીજે ક્યાં ક્યાં પહોંચે છે !’, ‘આમાં મેં ગુનો શું કર્યો છે ? હેં, ઉપરથી આખી ય વાર્તા પૂરી કરી આપી, એકદમ ઓરિજિનલ વાર્તા.’ હાથમાં કાગળનો ડૂચો અને પેન બતાવીને, આંખો તો ભૂત દેખ્યા જેવી અને જીભ પણ થોથવાય ને હજી ય વિમર્શને તો સાવ ગૂઢ વાત કહેવાની બાકી છે એમ આખું ય હૃદય મૂકી દેતાં કહ્યું, ‘આ લખતાં લખતાં, પેન પડી જાય અને બગડી જાય એવાં કવિ શું લખવાનાં હતાં ?’ ને વળી પાછું સાવ અસ્થિર હસતાં હસતાં કહી આપ્યું, ‘તે મૂકી આપ્યો બસમાં, એનું ય ભલું ને એની વાર્તાનું ય ભલું.’

આકારનો હાથ હજીય વિમર્શનાં ખિસ્સા પર છે, સહેજ દબાવે છે, વિમર્શની જાંઘ. ને આખે આખું વિમર્શનુ હોવું કડડભૂસ, તૂટી પડે છે.

‘ને તું, તું ય ના સમજી શકે ? તારા માટે તો હું ઝગડી રહ્યો છું, આ મારી અભિજ્ઞા અને સંવેદન જોડે.’, આટલું બોલતા વિમર્શ સાવ રડી પડે છે. આકારનો હાથ લઈ દાબી, પોતાનાં ખોળામાં મૂકે છે. ‘બંને સાવ સાવ મીઢ્ઢા છે, એકબીજા જોડે વાંકુ પડે છે તો મને આવીને કહે છે, તો હું કાયમ લખીને ભૂંડો થાઉં ને એકબીજા સામે તો કેવો અભિનય ? જાણે અમારા ત્રણને કાંઈ થયું જ નથી.’

આંખો લૂછતો વિમર્શ સહેજ દૂર જતો રહે છે, દરિયા તરફ, આકાર ત્યાં જ છે, હવે તો એકદમ સ્થિર પલાંઠી વાળીને દ્રઢ બેઠો છે, આ જોઈ વિમર્શ એની તમામ તાકાત ભેગી કરી ને, એક એકદમ સબળ તર્ક કરવા ધારે છે, સામે આવી, આકારનાં ગોઠણ થી ગોઠણ ટકરાવી બેસી જાય છે.

જમણાં હાથની ચારેય આંગળીઓ યત્નથી કચકચાવીને, આકારની ડાબી જાંઘમાં ખોસી દેતા, ‘તને જ, આ તને જ તો મારે આઝાદ કરી દેવો છે, કેદમાંથી છોડી મૂકવો છે. આ અભિજ્ઞા અને સંવેદનાને સાવ તોડી તોડી ભેળવી દેવા છે એકબીજામાં, અને છેવટે તારામાં, તો કેવું સુંદર ત્રિક થશે? તું સમજ કે આ વાંચવાવાળા બધાંય હવે પ્રશ્નો પોછવા માંડશે કે આ અભિજ્ઞા/સંવેદન શું છે? તો શું સમજી શકશે કે આ પ્રશ્ન પૂછવાની તાકાત જ અભિજ્ઞા, અને આ ઉપર ઉપર ચિંતનનું નામ વાંચતા, અરે! કે વાહ! નીકળી ગયું હશે એ જ એમનું સંવેદન?’, અકળાઈને, ઉભા થઈ આકાર તરફ પીઠ કરી, ‘જ્યાં સુધી આ બધુંય વાજુ પર નંઈ મૂકાઈ જાય ત્યાં સુધી તું નંઈ દેખાય કોઈને, આ, આ, કોણ સમજી શકશે? મારે એજ તો કરવું છે, તારી કેદ તોડાવી છે મારે, હજી એ બાકી છે, આ તો મેં હજી કાંઈ જ લખ્યું નથી.’, કહેતાંક વિમર્શ ફસડાઈ પડે છે.

આકાર, ખડખડાટ હસવા માંડે છે, આ પહેલીવાર આકારનો અવાજ સંભળાય છે, આ સાંભળીને ગુસ્સે ભરાઈ, એમ જ ઘુંટણિયા ભરતો વિમર્શ આવી, આકારે ઓઢેલું કાળું કપડું પકડી ખેંચી, બતાવે છે, ‘એમ ? નથી તું કેદમાં ? તો આ શું છે ? આ શું છે ? આ કાળા સમયે તને બાંધી રાખ્યો છે, એ શું છે ?’

આ સાંભળતાં જ આકાર ઊભો થઈ જાય છે, અને ઓઢેલું એકમાત્ર કાળું કપડું કાઢે છે જે ચારે બાજુથી ફૂંકાઈ રહેલા પવનમાં, પવન થઈ ઊડી જાય છે. વિમર્શ પાસે હવે કાંઈ કહેવા જેવું નથી, જોઈ રહ્યો છે, વિસ્ફારિત નજરે.

આકાર, ચાલવા માંડે છે, કિનારાની ધારે ધારે, દરિયાની વધુ ને વધુ નજીક જતી શિલાઓ પાસે.

ને અચાનક શું મગજમાં આવે છે ને વિમર્શ એની પાછળ દોડી ને આકારને પકડીને જમીનદોસ્ત કરી નાખે છે, છાતી પર ચડી જાય છે ને આંખમાં આંખ નાખી ને કહે છે,

‘હા, તો ? તો શું ? તું કહી દે ને હું માની લઉં ? હું આ લખી દઉં ને માની જશે બધા ? અનુભવ ક્યાં છે ?’

હજી આટલું કહ્યું નથી વિમર્શે કે તરત જ આકારે વિમર્શની બધી ઇંિદૃયો એકસાથે ખેંચી રાખીને ફૂંક મારી. યાદ છે, વિમર્શની કવિતા ? એક તરફ, એક કૂતરો અને કૂતરી હતાં, અને એક તરફ એક બહેન વાસણ ઘસતાં હતાં ? એ કૂતરો હવે રાજા છે, અને કૂતરી તો હજી ય કૂતરી છે. એ બહેને વિમર્શ સામે એક મણિ ધરી આપતાં કહ્યું, ‘ઘસરકો પાડ ! આ મણિ ઉપર.’ ને આખુંય દ્રશ્ય કીડીઓથી ઉભરાઈ ગયું, ને છેવટે, અટ્ટાહાસ્ય કરી રહેલાં ચિંતનનાં લોહિયાળ મોંઢામાં વિલોપાઈ જાય છે.

આ જોતાં જ વિમર્શ, ગભરાઈને બાજુમાં બેસી જાય છે, હાથમાં જુએ તો પેન છે, બગડી ગયેલી, લખી શકાતું નથી, પણ ઘસરકો તો ચોક્કસ પાડી જ શકે છે. આ સમજાતાં જ વિમર્શ જાણે ગાંડો ગાંડો થઈ જાય છે.

‘આટઆટલો સમય આ મારી પાસે જ હતી, આ મને મળેલું જ હતું, બસ ભૂલી ગયેલો, હવે જવું જ પડશે, તું સમજ, આકાર, હવે તો મને જવા દે, મારે હવે આ તો લખી નાખવું પડશે, આ ઘસરકો પણ કરી જ નાખવો પડશે.’

આકારને હવે કશું જ કહેવાનું બાકી નથી, એ એકદમ પારદર્શક છે, એની આંખોમાં જોતાં જ દેખાઈ જાય છે એની આત્મા, એકદમ જ્યોતિ જેવી, પણ સાવ સ્થિર, સાવ સફેદ. સામે આ ચંદ્ર સાવ ઢીલો પડી ગયો છે. દરિયાને બાંધી દેતી ક્ષિતિજો સાવ દેખાઈ જવામાં છે. પણ વિમર્શને આ બધું ય હજીય લખી લેવું છે, સંગ્રહી લેવું છે અને મૂકી દેવું છે, આ દુનિયાનાં માથે, અને એકાએક ખૂબ મોટી ભરતી આવે છે વિમર્શની દાઢીએ છાલક મારી, ચત્તોપાટ કરી દે છે.

ને આ બધું ય હવે સાવ ચોખ્ખું છે. જે ત્રિપુટીની એ વાત કરે છે, એવી કેટકેટલાં ય લોકો એ કેટલા ય યુગમાં બનાવી આપી. વિમર્શને લાગતું હતું કે આ કેટલાં બધાં લેખકો કવિઓ એ જીવ્યાની વાત કરી, મર્યાની વાત કરી, કદી ન મરવાની ય વાત કરી પણ આપણે તો આ બધાં ય જ્યાં પતી જાય ત્યાંથી જ શરૂ કરવું પડે, પણ શરૂ કરવા પહેલાં પૂરાં થવું જરૂરી છે. એ હમણાં સમજી શક્યો, આ કશું ય એકધારું અનંત નથી, સિવાય કે સમય. આપણે જેટલો માપી શકીએ છીયે અને જોઈ શકીએ છીએ એને જ બધું ધારી લઈએ છીએ, પણ બ્રહ્માંડ પણ કેટલી ય વાર મરી ચૂકયું અને જન્મી ચૂક્યું.

કળ વળતાં જ વિમર્શ ઊઠે છે, બાજુમાં આકાર નથી. જુવે છે તો આકાર જઈ રહ્યો છે, દરિયા તરફ, રોકાયા કે રોકાવાનાં આશય વગર. વિમર્શે હવે એને પકડી પાડવો પડશે તો જ એ ફરી ફરી લખી શકશે, ફરી ફરી એનાં કવિ મિત્રને બસમાં મૂકી આવી શકશે. એક તરફ ત્રાંસો વળી ગયેલો ચંદ્ર અસ્ત થાય છે તો બીજી તરફ સૂર્ય ઊગી રહ્યો છે, એક વિમર્શ તો જઈ રહ્યો છે એનાં આકાર સાથે એકરૂપ થવા, બીજો વિમર્શ આ વાંચી રહ્યો છે. અને આપણે, આપણે આ અંતરાલમાં છીએ, આ અંતરાલમાં જ આપણે જોઈ શકીએ છે કે શું થઈ ચૂક્યું છે, અને સૂઝથી માંગી શકીએ છે કે હવે બાકીનો અડધો ભાગ કેવો જોઈએ છે આપણને. અને જ્યાં સુધી વિમર્શનાં મિત્રની વાત છે તો એને હજી કેટલી ય નજરો પરખવાની બાકી છે એ પૂરી થયે વિમર્શ જ એને લેવા આવશે, અને વિમર્શની વાત કરીએ તો થોડી વારે, કશું જ નથી એની ચારે બાજું, ઉપર નીચે, છે તો દરિયો. વિશાળ, દરિયો.

https://www.facebook.com/cdshelat/posts/615286425148983

Rihai Manch, a forum for getting justice to the falsely implicated youth in the cases of acts of terror has currently (June 2013), a protest Dharna (sit in) to demand the arrest of police and IB officials responsible for the death of Maulana Khalid Mujahid, to implement the R.D. Nimesh Commission report and to release the innocent Muslim youth implicated in acts of terror. This campaign is getting broader support from more human rights groups and affected community. This is the major effort by a civic society group to democratically protest against the insensitive and biased state machinery, to pressurize it to come to the path of justice.

The Samajvadi Party, Akhilesh Yadav Government in UP, had earlier claimed to be the major champion of the cause of Muslims, to the extent that the main leader of this party Mulayam Singh Yadav was derogatorily called Mulla Mulayam. But as he came to power last time also during his regime many a communal episodes, violence, took place under the very nose of the Government. Currently also Akhilesh Yadav‘s regime is marked by over 27 episodes of major riots. On the top of that this Government in its election promise had said that the innocents, implicated in the acts of terror will be released. On the contrary, the death of Maulana Khalid Mujahid in the police custody has raised sufficient doubts about the intentions of the Government. Even R.D. Nimesh Commission report was kept in the cold storage from last one year, and now when it has been released finally, the government is refraining from taking action, hiding behind the argument that it will be discussed in future Assembly session before action is taken on the report. As such Government has full prerogative to take action at Cabinet level. People fear that this commission report may also face the same fate as the other commission reports, which are generally put on the backburner or put in the cold storage.

Ashsish Khaitan, one of the journalists with dogged determination, sensitivity and honesty, has floated a portal, Gulail (Slingshot) to highlight the investigative reports related to the framing of innocents by authorities. Many an officers have falsely implicated innocents, despite knowing the truth, to enhance their own career prospects or to due to the biases which have gripped the large sections of the law enforcement agencies. These agencies regard that only youth from one religious community are responsible for the acts of terror. Khiatan also opines that putting forward the truth of such cases is also not of much use; as in such cases reports of honest investigations are overshadowed by the biased reporting and opinions in the print, T.V. and social media. He is pinning his hopes on judiciary and the people’s campaigns for getting justice. The ongoing dharna in UP is drawing the attention of the social groups and is being sustained for over two weeks by the social activists and the pained and anguished community, whose young ones’ are being incarcerated and have to suffer not only the future career prospects but have also to get the blame, which ostracize them from social life. In this direction various efforts have been undertaken in the past but after temporary response and restraint the investigation agencies lapse in to their usual prejudiced actions.

Not only can this be seen in the case of UP, but overall one sees the wide gulf between the promises and actual actions of the so called ‘secular parties’. While in Maharashtra the Congress coalition came to power with the promise of implementing Shrikrishna Commission report of 92-93 riots, after coming to power on this promise it put forward the usual excuses and the guilty police officers and political leadership continued to be in their positions of power despite sufficient proof of their involvement in instigating and participating in the riots., As for as justice to the victims and action against the guilty is concerned Samajvadi Party seems to be no different. The R.D. Nimesh Commission has given the full truth based on which it can proceed to punish the guilty police officers, but that’s what is being avoided. The credentials of so called secular parties are more are less similar, be it the Congress or be it the Samajvadi Party, they have very opportunistic attitude as far as the justice to minorities is concerned. While communal parties are out to do away with the rights of minorities and deny them justice through and through, these so called secular parties have dual character. They promise and are unable to deliver as their calculations are built around the vote bank politics.

This is due to multiple factors. One is that these supposedly secular parties are also being trapped by the considerations other than the values of secularism. So, controlling of communal violence, which is possible if there is adequate determination to do so, is not being done effectively. The second reason is the communalized state machinery, the investigating agencies, police and bureaucracy. How to investigate the cases, how to frame the innocents is an easy enough job, which the authorities do and their Khaki uniform empowers them to do it with ease. It is precisely due to this that the fate of inquiry commission reports has not been significant one. Starting from Madon Commission of inquiry into Bhiwandi riots, to Shrikrishna Commission and Liberhan Commission reports, the outcome, taking action based on the report, is close to zero as the implementing authorities, political leadership is opportunist and lacks the strength to stick to principles.

So where do we go from here. While the communal forces are out to proactively browbeat the religious minorities, the secular formations do not have the spine to ensure justice and equity. Its’ here, that the social activism which has prominently come up during last two decades in particular, needs to be strengthened. The activist groups have taken up these issues seriously and the initiatives by social activists is a major landmark in this direction. One wonders, why are the left parties, which should be principally secular to the core are shunning these efforts. Their joining these efforts to get equity and justice to minorities will put pressure on the parties like Congress and Samajvadi to try to become sincere in their efforts.

The intensification of efforts through judiciary and popular protests has to be intensified. The rot set in our democratic polity due to the infiltration of communalism through different mechanisms has been a very dangerous one to the values of our Constitution. It is time that we as a nation introspect and get over the biases and prejudiced behaviors towards weaker sections of our society. The path to social progress is paved through amity and justice. Professional attitude in investigation of acts of violence, communal amity and justice for all are the prerequisites of social progress, progress of society in the real sense.    

Issues in Secular Politics; III June 2013

www.pluralindia.com <http://www.pluralindia.com/>