“હ્યુસ્ટનમાં કેન્સરને લઈ સારવાર સારી મળે છે, તું ધવલને લઈને અહીં આવી જા.” ફોન ઉપર મીતા તેની નાની બહેન ટીનાને વિનવતી હતી.
ટીના કહે, “અહીં મુંબઈમાં પણ સારવાર સારી મળે છે, તેથી તેને માટે કીમો ચાલુ કરી દીધો છે.”
“પણ બે’ના, તેના ટેસ્ટ રિઝલ્ટ અને મેડિકલ ફાઇન્ડીગ અને એક્સરે તો મોકલ. બીજો ઓપિનિયન તો લેવાય.”
ટીનાના પતિ ડૉ પરાશરે ફોનમાં જ કહ્યું, ધવલને બ્રેઇન ટ્યુમર છે, તેથી અહીંના ડોક્ટર તો ના જ કહે છે. તમારા મનની શાંતિ માટે જે કરવું હોય તે ખરુ. બાકી જેટલું આયુષ્ય છે તેટલું ભોગવી લેવા દો.
“પણ પરાશરભાઇ, તેમ હથિયાર હેઠાં મૂકી ના દેવાય ને?” મીતાએ પોતાનો મત વ્યક્ત કર્યો, ત્યારે પરાશરભાઇ બોલ્યા, “મીતાબહેન, હું ડોક્ટર પણ છું, અને બાપ પણ .. પૈસો પણ ખરચવામાં પાછો પડું તેમ નથી. ધવલ માટે થઈ શકે તે બધું કર્યું છે. અને હજી પણ કરીશ, પણ આ તો પ્રભુનો હુકમ. ના તોડાય કે ના ઉવેખાય.”
મીતા ક્ષણ માટે તો ધૂવાંપૂવાં થઈ ગઈ. ૧૬ વરસના ધવલને પ્રભુ ભરોંસે મરવા મૂકી દેવાની વાત એના ગળે ઊતરતી નહોતી. અને ડોક્ટર પરાશરની વાત આમ તો એકદમ વહેવારની હતી. તે તો માસી હતી, જ્યારે ડૉ પરાશર તો બાપ. વળી તે જાણતા હતા બ્રેઇન કેન્સરની દવા શોધાઇ ન હતી.
ટીનાએ ફોન લીધો ત્યારે મીતાનું કંઇ ન કરી શકવાનું ફ્રસ્ટ્રેશન આંસુ બનીને નીકળી રહ્યું હતું. “આ કેવું દુઃખ! આપણા દીકરાને તલ તલ મરતો જોતા રહેવાનો અને કંઇ જ ના કરી શકાયનો અફસોસ! કરતાં રહેવાનો.”
ટીના કહે, મીતાબે’ન! મને તમને થતી વેદનાઓ સમજાય છે. એક્સરેમાં નાનો મગનો દાણો હતો ત્યાં સુધી પરાશર આશાવંત હતા. પણ હવે તે ગાંઠ બહુ મોટી થઈ ગઈ છે. કોઇ દવા કે કીમો અસર નથી કરતી. તે ગાંઠની બાજુનાં કોષો પણ બહુ ઝડપથી વધે છે ..
મોટીબે’ન, તેં તો જ્યારે તેના માથામાં સણકા શરૂ થાય તે પીડા તો જોઇ જ નથી. તેના કયા ભવના પાપ ફૂટી નીકળ્યા હશે કે સહન ના થાય તેવી વેદનાઓ માથાના દુઃખાવા તરીકે થાય છે. શરૂ શરૂમાં તોતે ચીસો પાડતો અને રડતો, પણ તેની વેદનાથી પીડાતા અમને જોઇને તેણે મનને કાઠું કરી લીધું. અમને કહે મને વેદના થાય ત્યારે તમે લોકો મને કે મારી વેદના ના જુઓ, પણ મારા માટે પ્રભુ દ્વારે જાપ કરો.
જેમ સૂરજ ઉપર ચઢે તેમ વેદનાઓ વધે અને તે વેદનાઓને સહ્ય બનાવવા પરાશરના બાપુજીએ દાદાભગવાને સમજાવેલી એક રીત બતાવી અને તે રીત મનને મજબૂત બનાવવાની સલાહ આપી.
તેમણે ધવલને કહ્યું કે તારા મનને કેળવ અને સમજાવ કે આ દરદ જે મારા શરીરને થાય છે તેનાથી તેનો ‘આત્મા ભિન્ન છે. અલગ છે અને તેના આત્માએ ભવાંતરમાં કોઇક એવો ગુનો કર્યો હતો તે ગુનાની સજા તરીકે આ કેન્સર તેને વળગ્યુ છે. આ સજા વેઠીને તારા આત્માને ગુના મુક્ત કરવા પ્રભુ પિતા સક્રિય બન્યા છે. તું આ ભવે આ સજા વેઠી લઈશ તો આવતા ભવે આ કર્મ ખપી જશે. તે ગુનાની સજા રડતા રડતા ભોગવીશ તો કર્મ બેવડાશે .. હસતા હસતા વેઠીશ તો ખપી જશે.
આ તો પ્રભુનો હુકમ છે. આ સમજને કેળવીને ધવલ અધ્યાત્મનાં રસ્તે ચઢતો ગયો ત્યારથી વેદનાઓની અનુભૂતિઓનો ભાર ઘટતો ગયો. પણ એક પ્રશ્ન નો જવાબ તેને કદી ના મળ્યો. તે જ આ રોગનો ભોગ કેમ બન્યો? તેનો શું ગુનો હતો? ડો. પરાશર પણ આ પ્રશ્નનો જવાબ શોધી રહ્યા હતા. કર્મ અને ભવાંતરની વાતો તે સાંભળતા પણ સ્વીકારતા નહોતા. ધવલની શાંત આંખો પણ આવી જ દલિલો કરતી પણ ક્યાં ય કોઇ પાસે જવાબ નહોતો.
આ બાજુ પીડાથી વ્યથિત ધવલ કોણ જાણે શું ય સમજ્યો કે પપ્પા અને મમ્મીને ખબર છે કે મારો ઇલાજ શું છે પણ તેઓ કશું જ કરતા નથી. તેથી તે દિવસે દાદાને પૂછ્યું કે મારા માવતર કે ડોક્ટર કેમ મારો સફળતાપૂર્વક ઇલાજ નથી કરાવતા? મારો આ માથાનો દુખાવો મારાથી સહન નથી થતો. ટીના કકળી ઊઠી, “બેટા, અમારાથી થાય તે બધું કરીએ છીએ, પણ તું દરદ એવું લઈને બેઠો છે કે તેની દવા હજી શોધાઈ નથી.”
જ્યારે તેને સારું લાગતુ હતું, ત્યારે ગુગલ ઉપર તે ફંફોસતો અને એક દિવસે તેની શોધ એક શબ્દ ઉપર પૂરી થઈ :
Grade I brain tumours may be cured if they are completely removed by surgery. Grade II — The tumour cells grow and spread more slowly than grade III and IV tumour cells. They may spread into nearby tissue and may recur (come back). … Grade IV tumours usually cannot be cured.
તે પપ્પા મમ્મીની ચૂપકીદી સમજી ગયો હતો. તેનું કેન્સર તબક્કા ૪ ઉપર હતું. તેની જિજીવિષા ખતમ કરવા છેલ્લું વાક્ય પૂરતું હતું. તે સમજી ગયો હતો હવે તેનાં અંત સમયની રાહ જોવાતી હતી. તે એવા કૂવામાં પડી ચૂક્યો હતો, જ્યાંથી ફરી ક્યારે બહાર તે આવવાનો નહોતો. તેને પપ્પા મમ્મીની પીડા સમજાતી હતી, અને તેથી ધરાને કહ્યું “બહેન હું હવે નહીં બચું બહેન. તું પપ્પા અને મમ્મીની બહુ સેવા કરજે.”
તે ક્યારેક આ સજા સામે ઉદ્દંડ બની જતો. તેને સારવાર આપતા ડોક્ટર, તેના માવતર અને તેના પ્રભુ કોઇ કશું તેને કહેતા નહીં. તે પોતાની જાતને ગુનેગાર માનતો નહોતો, પણ સમજી શકતો હતો અને મૂક ફરિયાદ કરતો હતો. જેમ જેમ તે ગાંઠ વધતી ચાલી તેમ ધવલના દેહગમનની તારીખ નજદીક આવતી જતી હતી. ધવલને હવે મગજનાં અન્ય કોષો પર પણ દબાણ વધતું જતું હતું અને તે વારં વાર ભાન ગુમાવતો જતો હતો. મીતામાસી અને રાજુમામા મુંબઈ પહોંચી ગયાં હતાં. આઇ.સી.યુ.માં ધવલના છેલ્લા શ્વાસો ગણાતા હતા, ત્યારે ધવલે સૌને છેલ્લા પ્રણામ કર્યા ત્યારે દાદા બોલ્યા, “બેટા અમને તારી સેવાની તક તો ભલે આપી, પણ તારો બીજો જન્મ પણ અમારે ત્યાં થાય તેવી ભગવાનને ભલામણ કરજે.”
સોળ વરસનો ધવલ “ભલે” કહેતો, અને સૌને પગે લાગતા કહેતો, “મારા પ્રભુની માયા છે. આપના સૌના આશીર્વાદો છે તેથી તેમ જ થશે.” પણ તેની મૌન ફરિયાદ ‘મને જ કેમ આ રોગ લાગ્યો?’ અનુત્તર જ રહી.
મોટી ધારા અને મમ્મી સદા ખીજવાતાં અને કહેતાં. એમને “મારા પ્રભુ”ના કહે. તેમના આશીર્વાદ નહીં, આ શ્રાપ છે. તેમણે એવી સજા આપી કે જેનો ઉપાય જ ના હોય. જે તને અમારાથી દૂર લઈ જાય છે.” કકળતા મને ધારા પોતાનાં મનમાં કહેતી, “પ્રભુ તો વિપદાથી તેના ભક્તોને બહાર કાઢતો હોય છે, જ્યારે આ ભગવાન કેવો જે આપદા આપીને સજા કરે? હું નથી માનતી આ ભગવાન કે તેમના આશીર્વાદ હોય. આ તો યમદૂત છે જે મારા નાના ભાઇને ભોળવીને લઈ જાય છે.”
અંતે એ દિવસ આવી ગયો જ્યારે ધવલની વેદનાઓ શમી ગઈ. તેના શ્વાસો થંભી ગયા. માથામાંની ગાંઠ ફાટી ગઈ. ગ્લુકોઝ ચઢાવેલા બાટલા ઊતરી ગયા અને લોહી ચઢાવવાનું બંધ થઈ ગયું. ધવલ ભીંતે લટકાવેલ છબી બની ગયો. તેના નિઃશ્ચેતન દેહને અને ફોટાને ગુલાબના હાર ચઢવા લાગ્યા. ટીના અને પરાશર ત્યારે ખુલ્લાં મને ખૂબ રડ્યાં. ખરેખર તો ધવલ સાથે સાથે તેઓએ પણ વેઠી હતી આ કેન્સરની પરોક્ષ સજા.
તેની અંત્યેષ્ઠી કરવા ચાણોદ ગયા, ત્યારે પરાશર ખૂબ જ વ્યથિત હતો. ત્યાં પૂજા કરતા મહારાજની એક વાત તેને જચી ગઈ. તે સહજ રીતે કહી રહ્યો હતો આત્માનું તમારે ત્યાં આવવું જેટલું સહજ હોય છે તેટલું જ સહજ તેમને વિદાય આપવાનું હોતું નથી. પણ જો તેટલા જ સહજ જો થઈ શકો તો તે કર્મ યોગની અપૂર્વ ભક્તિ કહી શકાય. તે આત્મા આવે છે તો તેનો સ્વિકાર અને જાય છે તો આશક્તિ રહિત તેની વિદાય. કર્મ રાજાને આધિન જેટલો સમય તે આત્માને તમારી સાથે ગાળવાનો હતો તે ગાળીને તેમની નિર્ધારિત ગતિએ જ્યાં જવાનું છે ત્યાં જવા દો. તમે રોશો કે કકળશો તો પણ તેઓને તો જવાનું જ હોય છે. તે જાય જ છે. તમારે તો તેમના બાકી રહેલાં કાર્યો પૂરાં કરવાનાં હોય છે તે કરો અને કર્મ ગતિને તેમનું કાર્ય કરવા દો.
ટીના અને પરાશર બંને આ વાત સાંભળતાં હતાં. તેઓએ સંપૂર્ણ સહમતિમાં પૂજારીનો આભાર માની ધવલની અંત્યેષ્ઠી પૂજા શેષ વિસર્જન કરી, અને મનોમન નિર્ણય કર્યો ધવલને સંગીત ક્ષેત્રે આગળ ધપાવવો હતો તે ક્ષેત્રે તેના નામને આગળ વધારીશું. પરાશરને શેષ વિસર્જન સમયે નર્મદાનીરમાં ધવલ દેખાયો. જાણે એમ કહેતો હતો, પપ્પા મારા દરેક પ્રશ્નનું સમાધાન થઈ ગયું. મેં પ્રભુ પિતાને પૂછ્યું કે તમે મને કયા ગુનાની સજા આપી હતી? પ્રભુની વાંસળી વાગી રહી હતી અને અતિ વહાલથી મને છાતી સરસો ચાંપ્યો ત્યારે મારા સર્વ પ્રશ્નો શમી ગયા હતા.
પરાશર નર્મદાનાં નીરમાં ધવલને પ્રભુમાં વિલિન થતો જોઇ રહ્યો.
પરાશર ઉદાસ થઈ જતો ત્યારે ટીના તેને કહેતી ધવલ હતો ત્યારે તેને માટે જોયેલાં સપનાં સાકાર કરવાનાં છે. તેના વિશે વિચાર. આમ બોલીને મીતા અને ટીના ખૂબ રડતાં અને પાછી બે બહેનો એકમેક્ને સાંત્વના આપતાં. પરાશર સમજતો હતો કે ધવલ તેનું અને ટીનાનું સહિયારું સ્વપ્ન હતું. તે ઉત્તમ કલાકાર થઈ શકવાનો હતો. મા અને બાપ બંને ગીત અને ગઝલમાં નિષ્ણાત હતાં. ઘરમાં ૨૪ કલાક સંગીત વાગતું. મગજમાં કેન્સર હતું, પણ કંઠમાં અદ્દભુત કેળવેલો અવાજ હતો. કમભાગ્યે તે અવાજ હવે “હતો” થઈ ગયો હતો.
બારમું પત્યાના દિવસે ધારા બોલી, “પપ્પા, ધવલને અજર અને અમર રાખવા ધવલ એકેડેમી શરૂ કરીએ તો?”
ટીના તરત જ બોલી, “હું અને પરાશર એવું જ કંઇક વિચારતાં હતાં.”
દાદાએ કહ્યું, “શુભ કામમાં વિલંબ નકામો. નીચેનો રૂમ તેની અકાદમી નામે ફાળવી દો અને તેના ફોટાઓનું કોલાજ બનાવો પણ ધ્યાન રહે તેનો વિષાદગ્રસ્ત એક પણ ફોટો કોલાજમાં ના મૂકશો.”
પરાશર કહે, “નીચેનો રૂમ નહીં પણ આખો નીચેનો ફ્લોર ધવલ અકાદમીનાં નામે ફાળવી દઇશું.”
મીતા પાછી હ્યુસ્ટન જતી હતી. જતાં જતાં તેણીએ કાઢેલા ફોટામાંથી એક ફોટાને હાથમાં લઈને પરાશરભાઇને આપતા તે બોલી, “આ ફોટામાં ધવલનું હાસ્ય બહુ સરસ છે. મને ગમે છે.” અને હાથમાં ૧,૦૦૦ ડોલરનો ચેક લખતા કહ્યું, “ધવલ અકાદમીને મીતામાસીનાં બહુ બહુ આશિષ.”
ઘરમાં સૌએ શૉક મૂકી દીધો હતો. પણ ટીના પ્રગટ રીતે રૂદન દ્વારા ધવલને યાદ કરતી હતી અને પરાશર દીકરાના અકારણ મોતથી વ્યથિત હતો. તે રડવા ચાહે તો પણ રડી શકતો નહોતો. એ જાણતો હતો કે એના રુદનનો બીજો મતલબ ટીનાને રડવાનો પરવાનો મળી જતો. મીતા આજે રાત્રે હ્યુસ્ટન જશે પછી ઘરમાં ધારા દાદાજી અને પરાશર જ રહેવાનાં હતાં.
રાત્રે એરપોર્ટ ઉપર મીતા અને અભિમન્યુ સિક્યોરિટીમાં દાખલ થયાં અને ડ્રાઈવર પરાશર અને ટીનાને લઈને બહાર આવ્યો, અને મીતાએ ફરીથી ઠુઠવો મુક્યો. પરાશર કહે, જો રડવાથી ધવલ આવવાનો હોય તો ચાલ હું પણ રડું. હીબકાં ભરાતાં રહ્યાં અને સાંટાક્રુઝમાં તેમના ઘરમાં દાખલ થયાં. પહેલી વખત બંનેને લાગ્યું આ ઘર ધવલ વિના ખાલી ખમ લાગશે. પરાશર પંડિતનો વંશજ ધવલ પંડિત હવે “હતો” થઈ ગયો હતો. પપ્પાએ બારણું ખોલ્યું. ટીના ઘરમાં દાખલ થતાં જ બેસી પડી. આંખ આંસુથી ભરેલી જ હતી અને બાપાએ એ રુદનમાં ધવલનાં નામે ફરીથી પોક મૂકી. વાતાવરણ ભારે બની ગયું, ધારા પાણી લઈને આવી અને સૌને શાંત રાખવાનાં મિથ્યા પ્રયત્નોમાં તેની આંખો પણ ભરાઈ ગઈ.
“ભઇલો મારો, હવે કોને રાખડી બાંધીશ હું.”
દાદા રિકવર થઈ રહ્યાં હતા. “તારી દાદીબાની ચાકરી કરવા પહોંચી ગયો છે.”
ભીંત પર લટકાવેલા ફોટા ઉપર ગુલાબનો હાર હવે કરમાતો હતો અને ઘીનો દીવો રાણો થઈ રહ્યો હતો. ઘરનાં હીબકાંઓ શમતાં જતાં હતાં. નવો દિવસ હવે ધવલ વિનાનો ઊગવાનો હતો. હીબકાં શમતા જતાં હતાં. દાદા કહેતા હતા, તારી દાદીને કંપની આપજે અને તેની સેવા કરજે.
e.mail : vijaydshah09@gmail.com
બ્રોમ્ટનમાં (કેનેડા) રહેતી લીંચને ફોન ઉપર પોલીસનો સંદેશો મળે છે : ‘૧૯૮૭માં તમારો ૨૧ મહિનાનો ખુંચવાયેલ દીકરો જર્મીન, આજે કનેક્ટીકટમાંથી જીવતો મળ્યો છે. અને તમારા છોકરાને ખુંચવનાર તેનો બાપ એલનનું જુઠાણું પકડાયું છે. લો વાત કરો જર્મીન સાથે.’
લીંચ તો સ્તબ્ધ જ થઈ ગઈ.
જર્મીન ફોન પર બોલ્યો, “મોમ !”
લીંચની આંખો ભરાઈ ગઈ..
તે બોલી, “મારા ભગવાન! તેં મારી લાજ રાખી.”
જર્મીન ફરી બોલ્યો, “મોમ સાચું કહું, એલેને મને નાનપણથી એમ જ કહ્યું હતું કે તું ૨૧ મહિને મરી ગઈ છે, પણ હું માનતો નહોતો અને સમજણો થયો ત્યારથી મોમ તમને ખોળતો હતો.” તેના પુખ્ત અવાજમાં નાનું બાળક બોલતું હતું.
લિંચ ગદગદ હતી. "મને ટિકિટ અડધા કલાક પછીની મળી છે, હું બે ફ્લાઈટ બદલી ને દોઢ કલાકે કનેક્ટીકટ પહોંચું છું. ૬૬ વર્ષની વયે, આજે જાણ્યા પછી મારામાં તને મળવાની આતુરતા ઘણી વધી ગઈ છે.”
“મોમ, મારી પણ એ જ દશા છે. હું એરપોર્ટ ઉપર ઘણી આતુરતાથી તારી રાહ જોઇશ,” જર્મીનના અવાજમાં કંપનો અનુભવાતા હતા.