મને ફેસબુક કરતાં ટ્વીટર વધુ દિલચસ્પ લાગે છે, તેનું કારણ આ જ છે. ત્યાં વિચારોથી લઈને વસ્તુઓના જાતભાતના ખજાના છે, અને એમાં હવે Indianmemory નામનો પ્રોજેક્ટ શરુ થયો છે, જે અદ્ભુત છે. અહીં અંગત આર્કાઇવમાં સચવાયેલી એવી ઐતિહાસીક તસ્વીરો, પત્રો કે દસ્તાવેજો આમ લોકો શેર કરે છે, જે કળા–સંસ્કૃિત-ઇતિહાસ–સમાજ માટે મૂલ્યવાન હોય, અને જેમાં બીજા લોકોને રસ પડી શકે. ઉપર આવી જ એક સુંદર તસ્વીર છે. એ શારદા પંડિતની છે. મૃદુલા પ્રભુરામ જોશીએ આ તસ્વીર શેર કરી છે.

શારદા પંડિત મૂળ રાજકોટનાં. મુંબઈની એલ્ફીનસ્ટોન કોલેજ(૧૯૩૫)માં ભણતાં હતાં, ત્યારે બીજી કોલેજોના વિધાર્થીઓ એમને જોવા માટે આવતા, એવી એમની સુંદરતાની ખ્યાતિ. આ એવો સમય જ્યારે છોકરીઓ આમ પણ સ્કૂલ–કોલેજમાં જોવા ના મળે. શારદા તો વળી ત્યારે ય ‘બ્યુટી ક્વીન’ ગણાતાં હતાં. ભણ્યાં પછી સુબ્રોતો મુખર્જીને પરણ્યાં, જે ભારતના પહેલા એર ચીફ માર્શલ હતા. તેમના અવસાન પછી શારદા સમાજ સેવામાં સક્રિય થયાં, અને એમાંથી ગુજરાત અને આન્ધ્રપ્રદેશ, એમ બે રાજ્યનાં રાજ્યપાલ બન્યાં. આ તસ્વીર શેર કરનાર મૃદુલાની માતા કામિની વિજયકર શારદાબહેનનાં કલાસમેટ હતાં.

[સૌજન્ય : રાજ ગોસ્વામીની ફેઇસબૂક વૉલ]

સન 1946માં ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદનું રાજકોટ મુકામે અધિવેશન મળેલું અને તેના પ્રમુખસ્થાને હતા આપણા વરિષ્ઠ સાહિત્યકાર આચાર્ય રામનારાયણ વિ. પાઠક. અને 1949માં તે પછીનું અધિવેશન જૂનાગઢમાં મળેલું ને ત્યારે પ્રમુખસ્થાને આપણા બીજા આગેવાન સાહિત્યકાર કનૈયાલાલ મા. મુનશી પ્રમુખસ્થાને બિરાજમાન હતા. 

ગોંડલના પ્રગતિશીલ રાજવી ભગવતસિંહજીનાં પ્રેરણા-પરિશ્રમ-પૈસા અને દૃષ્ટિથી, ચંદુભાઈ બહેરચરભાઈ પટેલના સંપાદનકામ સાથે ગુજરાતી શબ્દોના અક્ષયપાત્ર જેવા ‘ભગવદ્ગોમંડળ’ની પહેલી આવૃત્તિ 1944માં બહાર પડી, તેને દિલે ભરી જોતા અને આવકારતા સાહિત્યકારોની છબિ. ચિત્રમાં (ડાબેથી) કનૈયાલાલ મુનશી, પ્રાદ્યાપક મનસુખલાલ ઝવેરી, આચાર્ય રા.વિ. પાઠક તથા જીવણલાલ દૃષ્ટિમાન છે.   

ઇ.સ.૧૮૬૫ :
    

ગુજરાતી ભાષા, સાહિત્ય, ઇતિહાસ, અને સંસ્કૃિતના અભ્યાસ, સંશોધન, અને સંવર્ધનને ક્ષેત્રે કામ કરતી મુંબઈની સૌથી જૂની ‘ફાર્બસ ગુજરાતી સભા’ની સ્થાપના ૧૮૬૫માં થઈ હતી. આજના ગુજરાત રાજ્યમાં પણ આ ક્ષેત્રે કામ કરતી આટલી જૂની સંસ્થાઓ આંગળીને વેઢે ગણી શકાય એટલી છે.

હેતુઓ :

• ગુજરાતને લગતા તેમ જ ગુજરાતી ભાષામાં લખાયેલ પ્રાચીન હસ્તલિખિત ગ્રંથોનો સંગ્રહ કરવા અને તેમાંના જે મુદ્રિત સ્વરૂપમાં સરંક્ષણ યોગ્ય હોય તેમના સંશોધન કરવા અને પ્રસિદ્ધ કરવા.

• અનુકૂળતા પ્રમાણે સંસ્કૃત, અંગ્રેજી, પ્રાકૃત, ફારસી તેમ જ બીજી ભાષાઓનાં શિષ્ટ અને ઉપયોગી ગ્રંથોનાં ભાષાંતર-સંપાદન કરાવવાં.

• ગુજરાતી ભાષામાં રચાયેલા સ્વતંત્ર ગ્રંથોને ઉત્તેજન આપવું.

• ગુજરાતી ઇતિહાસ, ભાષા અને સાહિત્યને લગતાં સંશોધનાત્મક પ્રકાશનો હાથ ધરવાં.

• અનુકૂળ સંજોગો ઊભા થતાં સંશોધન કેન્દ્ર શરૂ કરવું.