અનિકેતને હોસ્પિટલમાંથી આવતા મોડું થઈ ગયું. નીકળવાની તૈયારીમાં હતો ત્યાં જ, એક ઈમરજન્સીનો કેસ આવી ગયો. ડોક્ટરની જિંદગીમાં દરદીને પ્રથમ સ્થાન હોય છે. એવા પણ કિસ્સા અનેક સાંભળ્યા છે, અનુભવ્યા છે કે પૈસા પાછળ દીવાના ડૉક્ટરો દરદીને કોઈ મહત્ત્વ આપતા નથી. એવા ડોક્ટરો જેલ ભેગા પણ થયા છે. તેમની ડોક્ટરીના પરવાના રદ્દ થયા છે. કેટલી જુવાન સ્ત્રીઓએ બાળકનાં જન્મ ટાણે  જાન પણ ગુમાવ્યાં છે.

એક વાત સત્ય છે, ડોક્ટર ભગવાન નથી. પણ તેમની બેદરકારી જ્યારે કોઈનો જાન લે તે તો અસહ્ય બને.

આજે અનિકેતને વહેલા નીકળવું હતું પણ ઈમરજન્સીનો કેસ આવ્યો, તેથી રોજ કરતાં પણ મોડું થયું. અંકિતા ખૂબ સમજુ હતી. જ્યારે પતિ અને પત્ની વચ્ચે મનમેળ હોય છે, ત્યારે ગેરસમજણ ઊભી થવાના પ્રસંગ ઓછા થાય છે. આ મનમેળ સાચા પ્રેમની નિશાની છે. જીવન પર વિશ્વાસ અને સ્નેહનું કવચ છે. બાકી પિયરનું અભિમાન આણામાં લઈને આવે એ ઘરમાં શાંતિ દીવો લઈને શોધવા જવી પડે.

આજે ઘરમાં નાના ફૂલ શા દીકરાની પહેલી વર્ષગાંઠ હતી. અસીમ, ચહેરાનો નાક નકશો પિતાનો અને રૂપ માનું લઈને આવ્યો હતો. પ્રથમ બાળક હતું. (દાદા તેમ જ નાનાને ત્યાં). મહેમાનોની ભીડ હતી. યજમાન જ ગેરહાજર હતા. એમ તો ન કહેવાય બાળકના પિતા સિવાય ઘર ભર્યું હતું. સંજોગો એવા હતા કે કોઈ કશું જ બોલી ન શકે. અંકિતાએ પરિસ્થિતિ સંભાળી લીધી. અનિકેતે, માતા અને પિતા સાથે રહેવાનો પોતાનો ઈરાદો લગ્ન પહેલાં અંકિતાને જણાવ્યો હતો. લગ્ન પછી મનદુઃખ ન થાય તેને માટે પહેલેથી ચોખવટ સારી એમ તે માનતો. નાનો ભાઈ હજુ કોલેજમાં હતો. તેણે કાંઇ નક્કી કર્યું ન હતું કે આગળ શું કરવું છે.

પારો અને પ્રેમલ બન્નેએ ખુલ્લા દિલે વહુને અને દીકરાને સ્વીકાર્યાં હતાં. પારોનો પડ્યો બોલ અંકિતા ઝીલતી. પારો, અંકિતાની વિચારસરણીને અનુરૂપ નવું નવું બધું અપનાવતી. નાનકા અસીમની વર્ષગાંઠ નિમિત્તે, અંકિતા સવારથી બચ્ચાનાં લાલન પાલનમાં મશગૂલ હતી. તેમાં અનિકેતના આવવાના કોઈ એંધાણ દેખાતા ન હતા.

‘મમ્મી આજે તમારે બધી બાજી સંભાળવી પડશે. પાર્ટીમાં આવેલાં સર્વે મહેમાનોની જવાબદારી તમારી.’

‘બેટા, જો અસીમ મારી પાસે રહેતો હોય, તો તું પાર્ટીનો દોર હાથમાં લઈ લે’.

‘મમ્મા, આટલાં બધાં મહેમાનોને જોઈ અસીમ થોડો બેચેન છે. તેને મારે વહાલથી સાચવવો પડશે. બપોરે સુવડાવીશ તો સાંજના રમકડાંથી રમશે. મહેમાનોને હસતો રમતો અસીમ ભાળી આનંદ આવશે.’

પારો અને પ્રેમલે પાર્ટી માટે અને મહેમાનોની આગતાસ્વાગતા માટે બધી તૈયારી કરી. અંકિતા, અસીમને તેની આયા સાથે લઈને ટપ ટપ ફરતી હતી. તેને ખબર હતી મમ્મી અને પપ્પા પાર્ટીમાં ચાર ચાંદ લગાવશે. અસીમનો કાકુ તો નાનકાને ખૂબ લાડ લડાવતો. આજે રજા હતી એટલે કોલેજ જવાની વાત ન હતી. અસીમ તો કાકુનો દુલારો હતો. અસીમના નાના, નાની, મામા અને માસી પણ આવી પહોંચ્યાં હતાં. આજનું મુખ્ય આકર્ષણ અસીમ હતો.

‘બસ હવે અડધા કલાકમાં હું હોસ્પિટલમાંથી નીકળીશ’. અનિકેત ફોન ઉપર અંકિતાને કહી રહ્યો હતો.

‘અહીં બધી વ્યવસ્થા સુંદર છે. તું ઉતાવળ કરીશ નહીં. સંભાળીને ગાડી ચલાવજે.’ અંકિતા, અનિકેતને પ્રેમથી કહી રહી હતી.

એક વર્ષનો અસીમ બરાબર ચાલતો હતો. તેનું મનગમતું ગીત વાગે, ત્યારે નાચવાની મઝા લૂંટતો. સહુને મનોરંજન પૂરું પાડી રહ્યો હતો.

‘મમ્મી, તમે અસીમને જુઓ, હું મહેમાનોનો ખ્યાલ રાખું છું. હમણાં જરા એ રમવામાં મશગૂલ છે.’

પારો, અસીમ પાસે આવી. તેની નાની અને બન્ને વાતે વળગ્યાં. બાળકોથી ઘેરાયેલો અસીમ નાચતા નાચતાં પગમાં ગાડી આવતાં પડ્યો.’

અસીમના ઘા ઉપર અંકિતા  બરફ લગાવી રહી હતી.

‘અનિકેતના ફોનની ઘંટી વાગી. કાકુએ ફોન ઉપાડ્યો. વાત કરી.

‘જલદી તેને લઈને હોસ્પિટલમાં આવો.

પ્રેમલે ડ્રાઈવરને ગાડી દરવાજા પાસે લાવવાનું કહ્યું. ગાડીમાં અંકિતાના ખોળામાં અસીમ શાંત પડ્યો હતો. તેની સારવાર કરી, અનિકેત બધા સાથે ઘરે આવી પહોંચ્યો. નાના બાળકને ઊંઘમાં દૂધ પીવડાવી સુવાડ્યો. ઘા જરા ઊંડો હતો. પણ  તરત જ કાળજીપૂર્વકની સારવાર મળી ગઈ તેથી વાંધો ન આવ્યો.

અસીમને સુવડાવી, નેનીને તેની પાસે બેસાડી અંકિતા બહાર જ્યાં પાર્ટી ચાલતી હતી ત્યાં આવી. જાણે કશું બન્યું નથી, તેમ અંકિતા અને અનિકેત મહેમાનો સાથે વર્તન કરી રહ્યાં. અનિકેત ડોક્ટર હતો, તેને ખબર હતી ઘા મામૂલી છે પણ બાળક ખૂબ નાનું છે. ઊંઘમાં આરામ જલદી થઈ જાય.  

બન્ને જણ જાણતા હતાં જે થઈ ગયું તેમાં કોઈ ફરક પડવાનો નથી. શા માટે પોતાનાં બાળકની વર્ષગાંઠ નિમિત્તે આવેલાં મહેમાનોને ઓછું આવે? દાદા, દાદી, નાના અને નાની જીવ બાળતાં હતાં. દાદી અને નાની બન્ને ત્યાં હતાં. કોઈ પણ અકસ્માત આવતા પહેલાં સંદેશો પાઠવતો નથી. હવે બાળક છે. રમતાં રમતાં પડી ગયો. વાતનું વતેસર કરવામાં કોઈને લાભ નહીં, સહુને નુકશાન હતું.

અનિકેતે દાદી અને નાનીને  સમજાવ્યાં, ‘ચિંતા નહીં કરો. સવાર સુધીમાં અસીમ રમતો થઈ જશે.’

આમ પણ તેના સૂવાનો સમય થઈ ગયો હતો. તે સૂતો હતો તેથી અનિકેત અને અંકિતા મહેમાનો સાથે આનંદ માણી રહ્યાં હતાં. અનિકેતે અંકિતાને કહ્યું,’ ઘા છે પણ ચિંતા કરવા જેવું નથી. બાળકો તો આમ જ મોટા થાય. આપણને પણ નાનપણમાં વાગતું હતું !’

દાદી અને નાનીના કાને આ વાત પડી, તેમનાં બાળકોની સમજ પર વારી ગયાં.

કાકુ વારે વારે જઈને અસીમની ખબર કાઢી આવતો. અસીમ તો શાંતિથી મુખ પર મલકાટ સાથે ગાઢ નિંદ્રામાં હતો.

https://pravinash.wordpress.com/2017/06/03/વારી-ગયા/

e.mail : pravina_avinash@yahoo.com

દેશ વિદેશની યાત્રા કરીને, મનગમતા માણસોને મળીને, આજે સલોની પાછી ભારત આવવા ન્યૂયોર્કથી વિમાનમાં બેઠી. વતનથી દૂર વતનવાસીઓને મળીને ખૂબ આનંદ થયો. તેના અંતરમાં ઉમંગ સમાતો ન હતો. આટલો બધો પ્રેમ તેને મળશે તેવી આશા ન હતી. અરે, અમેરિકા જઈ આવેલાંના અનુભવ સાંભળી એક વખત એવો હતો કે તેણે  ટિકિટ કઢાવવાનો વિચાર માંડવાળ કર્યો હતો. આ તો સાજન હોય નહીં અને તે અમેરિકા સહુને મળવા આવે નહીં.

તેના પતિ સાજને પ્રેમપૂર્વક સમજાવી. 'આવી ઉમદા તક મળે છે. હાથમાંથી સરી જવા દેવી નથી.'

ન્યૂયોર્કના ગુજરાતીઓએ તેના માનમાં મોટો સમારંભ રાખ્યો હતો. તેની નવી નવલકથા," દિલદાર દીકરો" બેસ્ટ સેલરનો ખિતાબ પામી હતી. તેની બીજી આવૃત્તિ પણ વેચાઈ જવા પામી હતી. તેનું બહુમાન કરવા માટે ખાસ આમંત્રણ મળ્યું હતું.

'અમેરિકાના લોકો મોઢે મીઠું બોલે છે. મહેમાનોને ઈજ્જત આપી સાચવતાં નથી. 'આ વાક્ય તેને સાંભળવા મળતું. માત્ર તેની ટિકિટ લેવાનો તેમનો આગ્રહ નકારી ન શકી. પૈસાની તેને કોઈ અછત ન હતી. પણ નિરંજન મહેતાના આગ્રહ પાસે તેણે નમતું જોખવું પડ્યું હતું.

સાજનનો આગ્રહ હતો, સલોનીને માન સનમાન મળવાનાં છે, તો તે એકલી જઈ આવે. ફરવા તો બીજી વાર સાથે જવાનો વિચાર હતો. સલોની એરપોર્ટ પર આવી. નિરંજન અને નેહા બન્ને લેવાં આવ્યાં હતાં. પ્લેનમાંથી ઉતરી, કસ્ટમમાંથી બહાર આવી તેનું સુંદર બુકે આપી સ્વાગત કર્યું. સલોની ખુશ થઈ ગઈ.

ગાડીમાં વાતો ચાલતી હતી કે તમારો ઊતારો ઘરથી નજીકની ફાઈવ સ્ટાર હોટલમાં છે.

સલોની ચમકી. ખૂબ પ્રેમથી બોલી, 'મારા મનની વાત કહું'.

'બેશક'!

'તમને વાંધો ન હોય તો હું, તમારે ત્યાં જ રહીશ'. નિરંજન અને નેહા બન્ને ચમક્યાં.

'અરે, ભારતથી આવનાર મહેમાન હંમેશાં મોટી હોટલનો આગ્રહ રાખે છે. તમે તો મહાગજાનાં લેખિકા છો, તમારે માટે ખાસ ફાઈવ સ્ટાર હોટલનો બંદોબસ્ત કર્યો છે.'

સલોની વધારે આગ્રહપૂર્વક બોલી, 'મારી મરજી તમારી સાથે રહેવાની છે. તમારી રહેણીકરણીથી વાકેફ થવું છે. અહીંના ભારતીયોનો પ્રેમ પામવો છે.'

નિરંજન અને નેહા બન્ને એકબીજાંની સામે જોઈ રહ્યાં. આંખોથી વાત થઈ ગઈ. તેમનું ઘર, જેને અહીં 'હાઉસ' કહે છે. ખૂબ સુંદર વિસ્તારમાં હતું . પાંચ બેડરૂમનું ઘર અને ્સ્વિમિંગ પુલ તથા થ્રી કાર ગરાજ હતાં. નિરંજન પોતે સર્જન હતો, સાહિત્યનો રસિયો. નેહા એમ.બી.એ. ભણેલી હતી. બે બાળકો હાઈસ્કૂલમાં હતાં. પતિ અને પત્ની બન્ને પ્રોફેશનલ હોવાને કારણે ઘરમાં દરરોજ સવારથી મેઈડ આવતી. અડધી રસોઈ પણ કરતી અને ઘરનું બધું કામકાજ સાચવતી. તેમને ત્યાં બે ગેસ્ટ રૂમ પણ હતાં. બાજુમાં નાનું કોટેજ હતું.

સલોનીની બધી સગવડ સાચવવામાં કોઈ અડચણ હતી નહીં.

સલોનીના આગ્રહને માન આપી બન્ને તેને લઈને ઘરે આવ્યાં. તે મનમાં રાજી થઈ કે તેણે ઘરે રહેવાનો આગ્રહ સેવ્યો. બે દિવસ જરા આરામ અને જેટ લેગમાં ગયા. શનિ અને રવિવારે બે દિવસનો કાર્યક્રમ હતો. સલોનીને જરા પણ અતડું ન લાગ્યું. ઘરનું વાતાવરણ સહજ હતું. બાળકો ભલે અમેરિકામાં જનમ્યાં હતાં પણ ઘરનાં સંસ્કારી વાતાવરણને કારણે ભારતથી આવેલાં મહેમાન સાથે સુંદર વહેવાર કરી રહ્યાં હતાં.

શનિવારે સવારે 'સાહિત્ય સરિતા'ના મિત્રો સાથે બ્રન્ચ લેવા 'જીન્જર કાફે'માં ગયાં. સુંદર વાતાવરણ અને મનગમતા માનવીઓ. સલોની બધાંને પહેલીવાર મળી રહી હતી. હસમુખા સ્વભાવને કારણે સહુની સાથે હસીખુશીની વાતો કરી. બીજા દિવસના કાર્યક્રમની ચર્ચા કરી.

કાર્યક્રમમાં ગુજરાતી સમાજ અને બીજી સંસ્થાઓની વ્યક્તિઓએ હાજરી આપી. સલોનીએ પોતાનાં પુસ્તક વિષે રસપ્રદ માહિતી પૂરી પાડી. જેમાં માતા, પિતા અને દીકરાના પ્રેમ તથા તેના પરિવાર સાથેના પ્રસંગો વણી લીધા હતા. સુંદર સંસ્કાર પામી આવેલી વહુ ઘરમાં એવી તો ભળી ગઈ કે કોઈના માન્યામાં પણ ન આવે. હાસ્યના પ્રસંગોની છણાવટ કરી ત્યારે પ્રેક્ષકો પેટ પકડીને હસી રહ્યા હતાં.

આપણા ભારતમાં બાળપણથી દીકરીને કહેવામાં આવે છે. 'આમ કર, આમ ન કર’. મોટા થઈને સાસરે જવાનું છે.

સલોની કહે સાસરું જાણે જેલખાનું ન હોય એમ ચીતરવામાં આપણે સહુ એક્કા છીએ.

આમ તેણે જૂના, પ્રચલિત અને નવા જાત જાતના તુક્કઓની હાંસી ઉડાવી હતી.  બાળકો પરણે ત્યાર પછી થતી ગેરસમજને રમૂજી રીતે રજૂ કર્યા હતાં. દિલના ભાવ ઠાલવી વાર્તાને ઉચ્ચ કોટિની બનાવવામાં તે સફળ  પૂરવાર થઈ હતી. કાર્યક્રમ ધાર્યા કરતાં વધારે આનંદમય રહ્યો. અંતે છેલ્લે જ્યારે આભાર વિધિ માનવાનો સમય આવ્યો ત્યારે, નિરંજનભાઈએ એક પરબિડિયું સલોનીના હાથમાં મૂક્યું.

જાણે દાઝી હોય તેમ તેણે હાથ પાછા ખેંચી લીધા.

સલોની ગદગદ થઈને બોલી રહી, 'મારા મિત્રો, સ્નેહીજનો. તમે મને અહીં બોલાવી. મારો આદર સત્કાર કર્યો. આટલો બધો પ્રેમ આપ્યો. તમે શું માનો છો હું, અહીં પૈસા લેવા આવી હતી. તમે સહુ ભીંત ભૂલો છો.  હું તો મારા ભારતીય ,ગુજરાતીઓને મળવા આવી છું. અમેરિકાની ભૂમિ ઉપર તમે સહુ જે સુંદર કાર્ય કરી રહ્યાં છો તે નિહાળવા આવી છું. ગુજરાતની બહાર ગુજરાતી ભાષા વિષેનો તમારો પ્રેમ ખરેખર સરાહનીય છે. મારી નવલકથાને પ્રેમભર્યો આવકાર આપ્યો તે બદલ તમારી ઋણી છું. મુરબ્બી નિરંજન ભાઈ આ પૈસાના પરબિડિયા દ્વારા મારી હાંસી ન ઉડાવશો."

સભાખંડમાં બેઠેલાં સહુ દંગ થઈ ગયાં. હજુ તો ૪૦ પણ નથી વટાવ્યાં એવી આ જાજવલ્યમાન યુવતીના મુખેથી આવી સરસ વાણી સાંભળી સહુને પોતાના કાન પર વિશ્વાસ ન બેઠો. અત્યાર સુધી ભારતથી આવેલા દરેક અતિથિઓ વિષેનો અનુભવ વાગોળવા લાગ્યાં.

આ સ્વપ્નું નથી, હકીકત છે.

e.mail : pravina_avinash@yahoo.com

ઘણી વખત વિચાર આવે, જ્યારે ભારત ગુલામીની જંજીરોમાં જકડાયેલું હતું, ત્યારે આ ‘અસહકાર’નું આંદોલન જન્મ પામ્યું. અંગ્રજોને ભારતમાંથી તગડી મૂકવા તેઓ જે પણ નવા કાયદા કરે, તેનો આપણે વિરોધ કરતા. અસહકારનું આંદોલન કરી તેમની નવી નીતિનો બહિષ્કાર કરતા. તેમની યોજનાઓ નિષ્ફળ બનાવવામાં આપણે મચી પડતા અને જ્યારે તે નિષ્ફળ નિવડે તો આનંદપૂર્વક ઉજવણી કરતા. યાદ આવે છે, ‘દાંડીકૂચ, મીઠાનો સત્યાગ્રહ’. ‘પરદેશી માલની હોળી’ ! આ બધા પ્રસંગો વખતે હું પોતે પણ હાજર ન હતી. આ લેખ વાંચનાર બુઝર્ગો સિવાય અન્ય જુવાન વર્ગ પણ ગેરહાજર હતો, આ બધું આપણે ભારતનો ઇતિહાસ ભણ્યા ત્યારે વાંચ્યું હતું. અમુક પ્રસંગો તે સમયની ફિલ્મો દ્વારા કચકડામાં મઢી લેવા આવી હતી.

૨૧મી સદીમાં અસહકાર રગરગમાં સમાયો છે. નાના બાળકને પણ કહીશું કે ‘ આ કપડાં પહેર, ના હું પેલા પહેરીશ’! જો કે અસહકાર શબ્દ નાનાં બાળક માટે ઉગ્ર છે. પણ શુભ શરૂઆત ત્યાંથી જ થાય છે. મોટા થાય એટલે પોતાનું મનમાન્યું કરવાના. તેમાં વળી લગ્ન થાય પછી ? કશું કહેવામાં માલ નથી. આ તો સામાન્ય સ્તર ઉપર ઘર ઘરની વાત થઈ. જાહેરમાં, સમાજમાં અને આગળ જ્તા દેશની ભક્તિ આ રીતે પ્રગટ કરીએ છીએ.

ભૂતકાળ ભૂલવાનો, ભવિષ્યની ખબર નથી. વર્તમાનમાં જીવનારા સામે આજે આ લેખ લખવાનો શો હેતૂ હશે? આપણે નહીં તો, આપણા માતા, પિતા યા સગાં સંબંધી એ સમયે જેલ ભેગા પણ થયાં હશે ! મતલબ સીધો છે. આપણામાં અસહકારનાં બીજ છે. જેને આપણે આજની ભાષામાં કહી શકીએ, આપણા ‘જીન્સ’માં છે. લાગે છે ને ભૂમિતિની કોઈ રાઈડર સૉલ્વ કરી હોય. જો કે રાઈડર સૉલ્વ કરવાનું તો શાળાકાળ દરમ્યાન પણ અઘરું લાગતું હતું! આજે ક્યાંથી આવડી ગયું ?

હવે મુદ્દા પર આવું. આપણે યા આપણાં ભાઈબહેનો અથવા આપણા દેશવાસીઓ સરકારે કાયદો કર્યો. ’આવકવેરો’ ભરવાનો. હવે જ્યારે આપણા જન્મજાત સંસ્કાર જ હોય કે સરકાર માઈ બાપ કાંઈ પણ કહે તેનો વિરોધ કરો. આપણે શા માટે આવકવેરો ભરીએ ? જેને કારણે કરચોરી એ આપણો જન્મ સિદ્ધ હક બને છે. ઉપરથી ફરિયાદ કરવાની, ‘ભરેલાં પૈસાથી આપણને શું ફાયદો થયો’ ?

સરકાર માઈ બાપે ભારતમાં બધે ટ્રાફિકનાં સિગ્નલ મૂક્યાં છે. અસહકાર કરો. કાયદાનો ભંગ કરો. સિગ્નલ તોડીને ગાડી પૂરપાટ ભગાવો. જો પાંડુ હવાલદાર પકડે ત્યારે ૧૦૦ કે ૨૦૦ રૂપિયા તેના ખિસામાં સેરવી દો. ગરીબ બિચારો પાંડુ હવાલદાર ‘બાર સાંધતા તેર ટૂટે’ એવી હાલત હોય. બે કડકડતી નોટો જોઈને તમને જવા દે. આપો તાળી !

આવકવેરો ભરવો નહીં અને પછી જ્યારે ઇનકમ ટેક્સવાળાની ધાડ પડે ત્યારે પસીનો છૂટી જાય. જો ઈમાનદાર ઓફિસર હોય તો આવી બન્યું. તેમની ધાડ ઘર, ઓફિસ, ફેક્ટરી, બેંકના ખાતાં અને લૉકર બધાં પર એકી સાથે પડે. કોઈને ગંધ પણ ન આવે. ક્યાં ય એક પૈસો ખસાડવાની જગ્યા ન રાખે. એવા કેટલાય કિસ્સા સાંભળ્યા છે. શેઠ આ આઘાત સહન ન કરી શક્યા અને ‘ રામ બોલો ભાઈ રામ’ થઈ ગયા.  જો વ્યવહાર અને હિસાબ કિતાબ ચોખ્‍ખા રાખ્યા હોય, તો આ દિવસ જોવાનું નસીબમાં ન આવે ! કરોડપતિને, રોડ પતિ થતાં વાર ન લાગી ! આ  થઈ પૈસાની વાત !

આખા શહેરમાં કચરા નાખવાના ડબ્બા રાખ્યા છે. પણ આપણે તો, ભાઈ, અસહકારના હિમાયતી. આ પડીકામાંથી ખાધું નથી ને ડૂચો ફેંક્યો રસ્તા પર. પછી ગરમી ખાવાની, સરકાર રસ્તા સાફ નથી રાખતી. શું સરકારને બીજો કોઈ ધંધો ખરો? જો આપણે સરકારને સાથ અને સહકાર આપીશું તો મને લાગે છે આપણા દેશમાંથી ગરીબીને પગ આવશે. જરા આપણી પ્રગતિ પર નજર નાખી વિચાર કરી જુઓ. ક્યાંથી ક્યાં આવી પહોંચ્યા છીએ. આપણા દેશનું યુવા ધન કેટલું હોશિયાર છે. તેમને જરા સાથ અને સહકાર આપી જુઓ. તેમનામાં આકાશને આંબવાની તમન્ના છે. આધુનિકતાના રંગે રગાયેલા યુવાનો ખૂબ ઊંચા વિચાર અને કામ કરવાની શક્તિ ધરાવે છે.

બે મહિના પહેલાં સૂરતથી મુંબઈ જઈ રહી હતી. ફ્લાઈંગ રાણીને આવવાની વાર હતી. મારી નજર સામે અદ્દભુત દૃશ્ય જોયું. પાણીની પઈપો વડે પ્લેટફૉર્મ ધોવાતું હતું. નીચે પાટા પરથી કચરો બધો સાફ થયો. ગાલે ચૂંટી ખણી, ખરેખર આ બની રહ્યું છે! ત્યાં સામેના પાટા પર લોકલ ગાડી આવી અને ઉપડી ગઈ. તમે નહીં માનો, ગાડી ગયા પછી, પાટા પર બેસૂમાર કચરો ખડકાયો હતો. બોલો આને શું કહું. અમે સહકાર આપવાના નથી. ‘ગંદકી કરવી અમારો જન્મ સિદ્ધ હક છે’ !

ઘણી વખત ભણેલાં કે અભણ બેમાં કોઈ ફરક જણાતો નથી. ખૂબ દુઃખ થાય એવી વાત છે. ગરીબ કે તવંગર કોઈ ફરક નહીં. જ્યાં એક જાતનું માનસિક વલણ ઘર કરી ગયું હોય ત્યાં બદલાવ કઈ રીતે લાવવો ? એક ઉપાય છે. જો આપણે બધા આચરણમાં મૂકીએ તો વાત સીધા પાટા પર આવે ખરી ! આજકાલ બધા એમ.બી.એ. છે. ‘મને બધું આવડે છે’. જેને કારણે અસહકાર દર્શાવવો એ એક રિવાજ થઈ ગયો છે. અરે ભાઈ, સહકાર આપવો એ ગુલામીની દશા નથી. એ તો છે ખુલ્લા દિલે અને મને નવિનતાને અપનાવવાની ઉત્કંઠા. સહકાર મળે તો આખું દૃશ્ય સુહાનું લાગે.

અમેરિકામાં બાળપણથી બાળકોને આ પ્રકારનું શિક્ષણ આપવાની આંખે ઊડીને વળગે એવી રીત છે. માતા અને પિતા બન્ને નોકરી કરતાં હોય. નાનું બાળક ‘ડે કેર’ અથવા ‘પ્લે સ્કૂલ’માં જતું હોય. જ્યારે બધાં બાળકોને ઘરે જવાનો સમય થાય એ પહેલાં ટીચર ગાવાનું શરૂ કરે.

”ક્લીન અપ. ક્લીન અપ એવરી બડી ક્લીન અપ”. શરૂઆત ટીચર કરે. નાની નાની વસ્તુઓ, રમકડાં ઊંચકીને તેની જગ્યા પર મૂકે. બાળકો ટીચર જે કરતાં હોય તે કરે, આવો સુંદર દાખલો બેસાડે. માતા અને પિતા ઘરે આ રીતે તેમને રમકડાં ઉપાડી ટોય બૉક્સમાં મૂકાવે. ધોવાનાં કપડાં લૉન્ડ્રી બાસ્કેટમાં મૂકતાં શિખવે. કેટલો સુંદર અભિગમ. આ બાળક મોટું થાય ત્યારે આવું વર્તન જ કરે ! ‘જે ગંદકી કરે તે સાફ કરે. (હુ એવેર મેક્સ મેસ, ક્લિન્સ ઈટ”) આ બીજો અકસિર ઈલાજ. અજમાવવા જેવો ! પરિણામ સારું આવશે એમાં બે મત નથી .. આ ગુણ જો બાળકમાં સંસ્કાર સાથે સિંચિત થયો હોય તો એ બાળક ખૂબ પ્રગતિ સાધે એમાં બે મત નથી !

ખબર નહીં કેમ જીવનના દરેક તબક્કામાં અસહકાર દર્શાવવાની આદત પડી ગઈ છે! ‘ઝાઝા હાથ રળિયામણા’, જો સહકાર આપીને કોઈ કાર્ય કરીશું તો તેનું પરિણામ સુંદર આવશે તેમાં બે મત નથી. કોઈ પણ વ્યક્તિને યા કુટુંબીજનને નવા પ્રયોગમાં સહકાર અને સાથ આપીએ તો તે સહુના લાભમાં છે. પૂરી જો મમ્મી યા સાસુ એકલાં બનાવતાં હોય તે સમયે સહકાર આપીએ તો બધી પૂરી ફૂલે, ગોળ વણાય અને જમનાર તેનો સ્વાદ માણી શકે ! ખોટી ‘હામાં  હા’ નહીં ભણવાની.’ કિંતુ જે યોગ્ય હોય તો અસહકાર બતાવી પોતાનું મહત્ત્વ સ્થાપવાની ખોટી રીત શોભાસ્પદ નથી.

અસહકાર ક્યાં દર્શાવવો એ અગત્યનું છે. અસત્યનું આચરણ થતું હોય. ખોટા સમાજના રિવાજો પ્રત્યે અણગમો હોય. બાળકોનું વર્તન અસભ્ય હોય ! ત્યાં અસહકાર વ્યાજબી છે. ઘણીવાર અસહકારને  બદલે ,”મૌનં પરં ભૂષણમ” યોગ્ય લાગે. જેનો મતલબ સંમતિ નથી. માત્ર તેના દ્વારા ઊભા થતા ઘર્ષણોથી છૂટકારો છે. બાકી સમજુ કો ઈશારા કાફી. વિવેકબુ્દ્ધિનો  ઉપયોગ એ તેનો સરળ ઉપાય છે.

e.mail : pravina_avinash@yahoo.com