તું  મારા મોંમાં ડૂચો દઈ 
રહેંસી નાખે મારા વિદ્રોહને 
કે ગોઠવે એકેએક ગલીને નાકે ચોકીદારને  
જે રોકી રોકીને તપાસ્યા કરે 
મારી જાત-પાત- મારા દેશ ને પહેરવેશને 
કે મને જેલમાં નાખીને 
રોકે ખુલ્લેઆમ બાંગ પોકારતા મારા વિચારને 
કે દાબીને ગળું મારું 
લલકારે તું મને 
ગાવા રાષ્ટ્રભક્તિનાં ગીતો હવે 
તો હું સહીશ ધરાર ના  
હું થઈશ દેશદ્રોહી હવે 
નહિ ભરું હામીમાં હામી 
નહિ મરું હું તારા માટે 
ના ઝૂકાવીશ માથું 
બિહામણા સિંહાસન તળે 
નહિ ઉગામું હાથ 
ન તો હથિયાર 
તારા પૌરુષત્વની સેવા રૂપે 
નહિ ઉપાડું પગ 
નહિ ચાલું તારા ચીંધેલા રસ્તે ચૂપચાપ 
નહિ કરું કલંકિત કલ્પનાને 
ઝબોળીને તારા આદર્શો મહીં 
ના વેચીશ મારી સર્જકતા
નફરતના બજાર મહીં  
હા, લખીશ હું કવિતા
આગા શાહિદ અલી થઈ 
અખરોટિયાં તારા હૈયે કરીશ
નમણી, ખોકરદર કોતરણી
મારા શબ્દોના ટાંકણાની ધાર પર 
ખીલશે જંગલો કૈં ભોજપત્ર, ચિનારના 
શબ્દોની વચમાં રહ્યા એ સન્નાટામાં ઊગશે 
જાંબુડિયા મઘમઘ ખેતર લહેરાતા કેસરના 
શબ્દોના એ આવાજમાં વસશે ફરી 
ઉજડેલાં રેશમી ગામો, રેશમી રસ્તા,  
શાંતિપ્રિય જણ મારા પરિવારના  
ને શબ્દોના લયમાંથી જ વહી આવશે 
નીર નિર્મલ જેલમ, ચેનાબના   
અહીં જ તો બનશે હવે  
નકશા નવા હિન્દુસ્તાનના

°

The Maps of A New Hindustan

 

• Pratishtha Pandya

 

If you were to gag me

and muffle my rebellion,

or put a chowkidar

at every street corner

to stop and interrogate me

about my community

my religion

my whereabouts

my loyalties,

or put me in jail

and imprison my thoughts

blowing in the wind

like the Muezzin’s call for Azan,  

or throttle and dare me

to sing patriotic songs;

I wouldn't tolerate.

No more.

Now I will be the traitor

Not a sycophant,

Not your yes-man

I will not die for you

or not bow this head

at the feet

of your formidable throne

No raised hand

No weapons

No more at the service of

your machismo

I will not move an inch,

will not walk obediently

on your suggested paths.

Will not blemish

my imagination

by dipping it

in your tainted ideals

I will not trade

creativity for hatred.

Yes, I will write poems.

Like Agha Shahid Ali.

On your walnuty heart

I will carve

intricate Khatam-band.

Forests of Birches and Chinar

will grow on the tip of

every word, my chisel.

In the silent spaces

between words shall bloom

fragrant, purple fields of Kesar.

Silken villages, silken roads

once destroyed

peace-loving members of my family

shall come to inhabit

sounds of these words.

And from their rhythm

shall flow pure waters

of Jhelum and Chenab

Here

Here is where

we shall redraw

the maps of a new Hindustan.

 

https://indianculturalforum.in/2019/08/19/the-maps-of-a-new-hindustan/

Category :- Poetry

જેલની આ કોટડીમાં
પથરાયો છે અંધકાર
ને ભીતરમાં ઉભરાય છે
તેજ.

હું સ્પષ્ટ છું
મેં જે કર્યું એ વિશે
હું સ્વસ્થ છું
આવતી કાલે વહેલી સવારે
આવનારા અંતિમ પરિણામ વિશે.

આંખોમાં સ્વાતંત્ર્યનું સ્વપ્ન
ને હૈયામાં એની ધખના લઈ
ઘરમાંથી ચોકમાં
ને ચોકમાંથી લોકમાં
પ્રવેશતો ગયો ત્યારથી
જાણતો હતો
આગ છુપાવી નથી શકાતી
ડાયસન ઉપર ગોળી રૂપે છોડવી જ પડે
આગ દાબી નથી શકાતી
ભરી સંસદમાં
દુશ્મનો વચ્ચે
ઇન્કિલાબ ઝિંદાબાદના ફરફરિયા રૂપે
વરસાવવી જ પડે.
આમ જ ક્રિયાની નિશ્ચિતતા
હોવાની નિશ્ચિતતા બને છે.

યાદ છે મને
મારા ગામનું ભૂખ્યું પેટ,
ત્યાંની ધરતીનો વલવલાટ
- ગુલામીની ઓળખનો પર્યાય!
તે દિવસે મારી છાતીમાં
ભૂગોળનો અનર્થ ફાટ્યો,
ગાડાને ચીલે ચીલે
બોરડીના બોર તોડતો હું
એકાએક
ઘેરાઈ ગયેલો ધૂંધળી હવાથી.
પછી તો
જોવાના અર્થો ઊઘડતા ગયા
ને ગુલામ ધરતી પર ચાલતો હું
મુઠ્ઠી ભીડી ઘા કરી બેઠો
હવાને તો શું વાગે !
મારું એકાન્ત શરમાઈ ગયેલું, રાજદેવ !
માણસની ચામડીનું સત્ય
ઊતરડી નથી શકાતું,
જે ક્ષણે સમજાયું મને આ
એ જ ક્ષણે
એ સત્યને રુંધતી દીવાલો
ઘેરી વળી મને,
મારે એ તોડવી પડી;
અત્યારે આ ક્ષણે,
મૃત્યુ પહેલાની આ રાતે પણ
એ જ પ્રક્રિયા -

ના, દીવાલો તોડ્યા વિના મુક્ત ના થવાય!
મુક્તિ માત્ર ગાવાની ચીજ નથી,
મુક્તિ એ તો લોહીનું બીજ છે.
લોહીમાં ઉથલપાથલ થાય,
લોહીની ઉથલપાથલ થાય,
ત્યારે જ મુક્તિ કળાય
રાજદેવ !
એક અવાજ હોય છે ધરતીને
જે ખેડે છે ધરતી
તે જ જાણે છે એ અવાજ.
- એ અવાજ
જ્યારે ઊતરે કોઈ માણસની છાતીમાં
ત્યારે જ એ બનતો હોય છે ક્રાંતિકારી.
એટલે જ એને દ્રોહી ગણે છે સત્તા!
સત્તાને સંબંધ નથી ધરતી સાથે
એના આવા નક્કર પુરાવાઓ
આ રીતે જ મુકાય છે લોક અદાલતમાં

સત્તાનું છોગું હોય એ અદાલત
લોકોને આપે જ નહીં ન્યાય.
એટલે જ ન્યાયાધીશે કહી દીધું : ફાંસી
હા, ફાંસી !
ગળામાં ગાળિયાનો કરકરો સ્પર્શ
ને ‘હેન્ગ હીમ ટીલ ડેથ !’
- મરી જાય ત્યાં સુધી લટકાવો!
અને અમર મૃત્યુ !

પણ આવા મૃત્યુના અનેક અરથો હોય છે.
એ જ
એ જ
આપણી ઉપલબ્ધિ છે, રાજદેવ !

જો,
આ બારી વાટે
સળિયા વીંધીને
આવ્યાં ચન્દ્રકિરણો
આમ જ આપણાં મૃત્યુ
પ્રવેશવાનાં લોકોમાં
ને પછી -

એ ન જોયું તો ય શું?
એક ક્રાંતિકારી જિંદગીમાં માણસ
કેટલું જોઈ શકે?
તણખો, તણખો છે,
ઘાસની ગંજીમાં પડે
તો જ આગ ભભૂકે.
ને આગ ભભૂકે
એ જ તણખાનું કર્તવ્ય!

દોસ્ત,
એ કર્તવ્યનો ઉરતોષ
આ મહારાત્રિએ ધબકવા દે
આપણાં હેયામાં
ને વહેવા દે જીવનનો અંતિમ સંચાર
જેલની આ કોટડીમાં
જેથી ભીંતો ય બોલી ઊઠેઃ          
ઇન્કિલાબ ઝિન્દાબાદ!
ઇન્કિલાબ ઝિન્દાબાદ!!

E-mail : [email protected]

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 01 ઑગસ્ટ 2019; પૃ. 20

Category :- Poetry