લ્યો, આરોગ્ય અગ્રસચિવ ડૉ. જયંતી રવિએ ૧૪ મે ૨૦૨૦ની વીડિયો માહિતીમાં સ્પષ્ટતા કરી કે દેશમાં કોરોનાના ટેસ્ટ કરવામાં ગુજરાત અગ્રક્રમે છે : રાજ્યની ૬ કરોડથી વધુ વસ્તીમાંથી કુલ ૧,૨૪,૭૦૯ જણના ટેસ્ટ થયા. એટલે કે કોરોના ટેસ્ટની સરેરાશ ૧ મિલિયન (૧૦ લાખ) વસ્તી દીઠ ૧,૮૫૯ છે, જે દેશની ૧ મિલિયન વસ્તીએ ૧,૩૪૩ ટેસ્ટની સરેરાશ કરતાં વધુ છે. મહારાષ્ટ્ર, મધ્ય પ્રદેશ, ઉત્તર પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ અને કેરળમાં મિલિયન વસ્તી દીઠ જે સરેરાશ ટેસ્ટ થયા છે એની તુલનામાં ગુજરાત અગ્રક્રમે છે.

કેન્દ્રના આરોગ્યમંત્રી  હર્ષ વર્ધને ૧૪ મે, ૨૦૨૦ સુધી દેશની કુલ ૧૩૩ કરોડ જેટલી વસ્તીમાંથી ૨ મિલિયન (૨૦ લાખ) લોકોના કોરોના ટેસ્ટ થયાનું કહ્યું. ૩ મે ૨૦૨૦ના રોજ આ આંકડો ૧ મિલિયન (૧૦ લાખ)નો હતો. ભારતની ૧ મિલિયન વસ્તી દીઠ સરેરાશ માત્ર ૧,૩૪૩ લોકોના કોરોના ટેસ્ટ થયા છે અને ગુજરાતમાં ૧ મિલિયન વસ્તી દીઠ સરેરાશ માત્ર ૧,૮૫૯ લોકોના કોરોના ટેસ્ટ થયા છે.

હવે અન્ય દેશોમાં કેટલા ટેસ્ટની ૧ મિલિયન દીઠ ટેસ્ટની સરેરાશ છે એ જોઈએ : અમેરિકામાં (૩૧,૦૨૭), ઇટાલી (૬૧,૭૭૧),પોર્ટુગલ (૫૨,૭૮૧), બેલ્જિયમ (૫૨,૨૨૨), કતાર (૪૮,૨૯૦), રશિયા (૪૦,૯૯૫), સ્વિડન (૧૭,૫૭૬), ફ્રાંસ (૨૧,૨૧૩), કેનેડા (૩૦,૯૮૩), યુનાઇટેડ કિંગ્ડમ (૩૦,૮૪૯), તુર્કી (૧૬,૬૭૬), જાપાન (૧,૭૮૨) અને સ્પેન (૫૨,૭૮૧).

અમેરિકા રોજ ૩ લાખ ટેસ્ટ કરે છે. વધુ કોઈ ટિપ્પણ કરવાની જરૂર છે ખરી?

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 19 મે 2020

પ્રદેશ, ગરીબ-તવંગર કે ધર્મ કે પછી નાતજાતના ભેદ વિના સમગ્ર વિશ્વને ભરડામાં લઇ રહેલા કોરોના વાઇરસે આતંક મચાવીને લાખો લોકોને પોતાના રાક્ષસી પંજામાં લઈ લીધા છે. આવા મહાસંકટના સમયે એક બાજુ, માનવતાની સરવાણીઓ પણ દેખા દે છે અને બીજી બાજુ, એ મુદ્દે આંતરરાષ્ટ્રીયથી લઈને સ્થાનિક મંચ પર એકમેક પર દોષારોપણ કરવાનાં કે રાજકારણ ખેલવાનાં વરવાં દૃશ્યો પણ દેખા દે છે. સામાન્ય રીતે જે રાજનેતાઓ પર ભ્રષ્ટાચાર અને દુરાચારના આરોપ થતા હોય છે એ આવા માહોલમાં દાનશૂરા બનેલા જોવા મળે છે. જો કે મૂળે તો પ્રજાની સેવા સાટે મેવા બાબત દલા તરવાડીની ભૂમિકામાં કાયમ જોવા મળતા સત્તાપક્ષ કે વિપક્ષના રાજનેતાઓ અત્યારે પોતાના સાંસદનિધિ કે ધારાસભ્યનિધિમાંથી લાખો અને કરોડો રૂપિયા ફાળવવાનાં નિવેદનો કરીને પુણ્ય કમાઈ લેવાની સ્પર્ધામાં જોવા મળે છે.

દલા તરવાડીની કથા યાદ છે ને? કોઈકની વાડીએથી (અહીં પ્રજાની વાડી સમજવી) રીંગણાં ચોરનારા દલા તરવાડી ચોરીમાં પણ સ્વાવલંબી છે. પોતાને જ પ્રશ્ન કરે છે કે ‘રીંગણાં લઉં બે-ચાર?’ અને ઉત્તર પણ પોતે જ વાળે છે : ‘લોને દસ-બાર.’ સાંસદો કે ધારાસભ્યો લાખો અને કરોડોમાં આ “રીંગણાં” સત્તાવાર રીતે પોતાનાં ખિસ્સાંમાં સેરવે છે. પ્રજાના ચૂંટાયેલા “સેવકો” પોતે મહિને કેટલો “પગાર” લેવો અને કેટલાં ભથ્થાં લેવાં એ પણ પોતે જ ધારાગૃહોમાં સર્વાનુમતે નક્કી કરે છે! આવા પ્રજાના સેવકો કોરોનાગ્રસ્ત પ્રજાની વહારે ધાવા માટે પોતાના મહિનાના “પગાર”ની રકમ દાન કરીને કવચકુંડળ દાનમાં આપનારા મહાપુરુષ કર્ણની શ્રેણીમાં પોતાનું નામ નોંધાવવા આતુર જોવા મળે છે.

ખરા અર્થમાં દાનવીર ઉદ્યોગપતિ અઝીમ પ્રેમજીની જેમ પોતાની અંગત કમાણીમાંથી ૧,૨૦૦ કરોડ રૂપિયા ભલે આ રાજકીય દાનશૂરો ના આપે, પણ એ મસમોટા પગાર અને એનાથી ય મોટી રકમનાં ભથ્થાંની કમાણીમાંથી દાન કરી પોતે દાનેશ્વરી કર્ણ બનવા નીકળી પડ્યા હોય, ત્યારે એ ખટકવું સ્વાભાવિક છે. કોઈ પોતાના પરસેવાની કમાણીમાંથી થોડા રૂપિયા દાન કરે કે શાળાનો વિદ્યાર્થી પોતાના પોકેટમનીમાંથી એકાદ રૂપિયાનું પણ દાન કરે તો એનું મહાત્મ્ય ભૂખડીબારસ રાજનેતાઓના દાન કરતાં વધુ છે. પ્રજાએ તો વિચારવાનું છોડી દીધું છે. એટલું જ નહીં ઊલટાનું આવા મહાસંકટ ટાણે આવી વાત વળી કરાતી હશે? એવી સુફિયાણી સલાહ આપવા બેસી જવાની. અને છતાં સાચી વાત કહેવાની ત્રેવડ તો રાખવી પડશે, જેથી પ્રજાની સામે ઓઝલ થતાં સત્યોનાં દર્શન થાય.

તેલંગણાના મુખ્ય મંત્રી કે. ચંદ્રશેખર રાવ તો સામાન્ય રીતે પ્રજાના પૈસે ધાર્મિક સંસ્થાનોમાં કરોડોના ખર્ચે હોમ-હવન અને દાન-ધરમ કરવા માટે જાણીતા છે, પરંતુ કોરોનાસંકટ ટાણે તેમણે અને તેમના મંત્રીમંડળના સભ્યો જ નહીં, બોર્ડ-નિગમ અને સ્થાનિક સ્વરાજની સંસ્થાઓના વડાઓએ પણ ૭૫ ટકા પગારકાપ સ્વીકારીને એ સઘળી રકમ મુખ્ય મંત્રી રાહતકોશમાં જમા કરાવીને કોરોના સંકટગ્રસ્તોના લાભાર્થે ખર્ચવાનો નિર્ણય કર્યો છે. ૩૧ માર્ચ, ૨૦૨૦ના રોજ કે.સી.આરે. આ નિર્ણયની જાહેરાત કરી ત્યારે રાજધાની હૈદરાબાદ સહિત રાજ્યના દસ જિલ્લામાં કુલ ૬૧ લોકો કોરોનાગ્રસ્ત હતા અને બે વ્યક્તિનું આ ચેપથી મૃત્યુ થયાનું જાહેર થયેલું હતું. ૩ એપ્રિલ, ૨૦૨૦ના રોજ રાજ્યમાં કુલ ૨૨૯ જણને કોરોનાની અસર હતી, ૩૨ જણા સાજા થઇ ઘરે ગયા અને મૃત્યુનો આંક ૧૧નો હતો. કે.સી.આર. પોતાના પક્ષ ‘તેલંગણા રાષ્ટ્ર સમિતિ’ના સુપ્રીમો છે અને આંધ્રમાંથી અલગ તેલંગણા રાજ્ય મેળવાની ઝુંબેશના એ પ્રણેતા રહ્યા છે. એમના પ્રધાનો નહીં, ધારાસભ્યો, બોર્ડ-નિગમના અધ્યક્ષો અને સ્થાનિક સ્વરાજની સંસ્થાઓના પ્રતિનિધિઓ પણ ૭૫ ટકા પગારકાપ સ્વેચ્છાએ સ્વીકારી ચૂક્યા છે. અખિલ ભારતીય સેવાના આઇ..એએસ., આઈ.પી.એસ. જેવી કેડરના અધિકારીઓએ ૬૦ ટકા પગારકાપ સ્વીકાર્યો છે. રાજ્ય સરકારના બીજા અધિકારીઓએ ૫૦ ટકા અને ચોથા વર્ગના કર્મચારીઓએ ૧૦ ટકા પગારકાપ સ્વેચ્છાએ સ્વીકાર્યો છે. ચોથા વર્ગના નિવૃત્ત કર્મચારીઓ પેન્શનમાં ૧૦ ટકા કાપ અને બીજા નિવૃત્ત અધિકારી–કર્મચારીઓએ પેન્શનમાં ૫૦ ટકા કાપ કબૂલ્યો છે. જાહેર ક્ષેત્રના એકમોના અન્ય તમામ કર્મચારીઓએ ૫૦ ટકા સ્વૈચ્છિક પગારકાપ સ્વીકાર્યો છે.

નવાઈ તો એ વાતની છે કે તેલંગણા ભા.જ.પે. સત્તાવાર નિવેદન બહાર પાડીને બિરદાવવા જેવા સ્વૈચ્છિક પગારકાપના પગલાને “ઉતાવળિયું” ગણાવીને વખોડવાનું પસંદ કર્યું! ભા.જ.પ.નું નિવેદન કહે છે : “આ અંતિમવાદી (એક્સ્ટ્રીમ) અને અસમર્થનીય કે અનુચિત (અન્વોરંટેડ) પગલું છે.” કોરોનાસંકટ સામે લડવા માટે મહારાષ્ટ્રની શિવસેના-રાષ્ટ્રવાદી-કોંગ્રેસ સરકારે કર્મચારી-અધિકારી સંગઠનો સાથે મંત્રણા કરીને સ્વેચ્છાએ પગારકાપ અમલમાં લાવવાનો નિર્ણય કરવા ઉપરાંત એ અંગે સરકારી પરિપત્ર પણ કર્યો છે. નાયબ મુખ્ય મંત્રી અને નાણાંમંત્રી અજિત પવારે ૩૧ માર્ચ, ૨૦૨૦ના રોજ જાહેર કર્યું હતું કે મુખ્ય મંત્રી ઉદ્ધવ ઠાકરે અને તમામ સાથી મંત્રીઓ અને ધારાસભ્યો તેમ જ સ્થાનિક સ્વરાજની સંસ્થાઓના વડાઓ સહિતનાઓ સ્વેચ્છાએ માર્ચ મહિનાના પગારમાં ૬૦ ટકાનો પગારકાપ સ્વીકારશે. પ્રથમ અને દ્વિતીય વર્ગના અધિકારીઓ ૫૦ ટકા પગારકાપ સ્વીકારશે, ત્રીજા વર્ગના કર્મચારીઓ ૨૫ ટકા પગારકાપ કબૂલે છે અને બાકીના કર્મચારીઓનો કોઈ પગારકાપ નહીં રહે.

રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીએ ૧૯૩૭ના ગાળામાં બનેલી કૉન્ગ્રેસની પ્રાંતિક સરકારોના મંત્રીઓએ મહિને રૂપિયા ૫૦૦ લેવો જોઈએ, એવું સૂચવ્યું હતું; જેથી તેમના મહેમાનો સહિતના ખર્ચને પહોંચી વળાય. સરદાર પટેલને આ રકમ ઓછી લાગી હતી એટલે એમણે મહિને ૧,૫૦૦ રૂપિયાનો આગ્રહ સેવ્યો હતો. જો કે એ જમાનો સાદગી અને સોંઘવારીનો હતો. આઝાદી વખતે રાષ્ટ્રપ્રમુખ ડૉ. રાજેન્દ્રપ્રસાદ મહિને રૂપિયા ૧૦,૦૦૦ “પગાર” લેતા હતા. વડાપ્રધાન પંડિત નેહરુ અને નાયબ વડાપ્રધાન સરદાર પટેલ સહિતના કેન્દ્રીય મંત્રી ૩,૦૦૦ રૂપિયા લેતા હતા. નાયબ મંત્રી મહિને માત્ર ૨,૦૦૦ રૂપિયાનો પગાર લેતા હતા. રાજ્યોના મુખ્ય મંત્રી મહિને માત્ર ૧,૫૦૦ રૂપિયાનો પગાર લેતા હતા. દેશના મુખ્ય ન્યાયમૂર્તિ એચ.જે. કણિયાનો પગાર મહિને ૭,૦૦૦ રૂપિયા હતો. રાજ્યોના રાજયપાલોનો પગાર મહિને ૫,૫૦૦ રૂપિયા હતો. એ વેળા દેશની આર્થિક સ્થિતિ નબળી હોવાથી ગૃહમંત્રી સરદાર પટેલે સ્વૈચ્છિક પગારકાપની દરખાસ્ત મૂકી હતી. રાષ્ટ્રપ્રમુખે મહિને ૧,૫૦૦ રૂપિયાનો પગારકાપ સ્વીકાર્યો હતો.

નેહરુ-સરદારે મહિને ૪૫૦ રૂપિયા, જામસાહેબ અને ધ્રાંગધ્રાના મહારાજા મયૂરધ્વજસિંહજી જેવા રાજપ્રમુખોએ મહિને ૭૭૦ રૂપિયા અને ભાવનગરના મહારાજા કૃષ્ણકુમારસિંહજીએ મદ્રાસના રાજ્યપાલ તરીકે રૂપિયા ૫,૦૦૦ના પગારમાંથી ૮૫૦ રૂપિયા અને મુંબઈના રાજ્યપાલ રાજા મહારાજ સિંહે ૫,૫૦૦ રૂપિયાના પગારમાંથી ૧,૧૦૦ રૂપિયાનો પગારકાપ કબૂલ્યાનું રાષ્ટ્રીય અભિલેખાગાર(નેશનલ આર્કાઈવ્ઝ)ના દસ્તાવેજોમાં આ લેખકના અભ્યાસમાં આવ્યું હતું. સંયુક્ત પ્રાંત (ઉત્તર પ્રદેશ)ના મુખ્ય મંત્રી ગોવિંદ વલ્લભ પંતના મહિને ૧,૫૦૦ રૂપિયાના પગારમાંથી તેમણે ૧૮૭ રૂપિયાનો પગારકાપ સ્વીકાર્યો હતો. મુંબઈ હાઇકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ એમ.સી. ચાગલાએ ૫,૦૦૦ રૂપિયાના માસિક પગારમાંથી ૭૫૦ રૂપિયાનો પગારકાપ સ્વીકાર્યો હતો. સરદારના નિધન પછી ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારી (રાજાજી) દેશના ગૃહમંત્રી થયા ત્યારે સરદારના પ્રસ્તાવનો અમલ ચાલુ રખાયો હતો. જો કે એ વેળા કેટલાક અંગ્રેજ અધિકારીઓએ આ પગારકાપ સ્વીકાર્યો નહોતો, જ્યારે જમ્મુ-કાશ્મીરના પ્રીમિયર શેખ અબદુલ્લા અને એમના મંત્રીઓએ દસથી વીસ ટકા સુધીનો સુધીનો પગારકાપ કબૂલ્યો હતો.

આજે રાષ્ટ્રપ્રમુખ મહિને ૫,૦૦,૦૦૦ રૂપિયાનો પગાર મેળવે છે. ઉપરાષ્ટ્રપ્રમુખ ૪,૦૦,૦૦૦ રૂપિયા અને વડાપ્રધાન મહિને ૨,૦૦,૦૦૦ રૂપિયા તથા દેશના મુખ્ય ન્યાયાધીશ મહિને ૨,૮૦,૦૦૦ રૂપિયા પગાર મેળવે છે. મુખ્ય મંત્રીઓમાં સૌથી વધુ પગાર તેલંગણાના મુખ્ય મંત્રીનો મહિને ૪,૧૦,૦૦૦ રૂપિયા છે. તેલંગણાના ધારાસભ્યોને મહિને ૨૦,૦૦૦ રૂપિયા પગાર લે છે, પણ મતવિસ્તાર ભથ્થા પેટે મહિને ૨,૩૦,૦૦૦ રૂપિયા આપવા સાથે મહિને ૨૫,૦૦૦ રૂપિયાનું આવાસ ભથ્થું ઉપરાંત અનેક મફત સુવિધાઓ મળે છે. તેલંગણા પછીના ક્રમે દિલ્હીના મુખ્ય મંત્રીનો પગાર મહિને ૩,૯૦,૦૦૦ રૂપિયા. ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રી મહિને ૩,૨૧,૦૦૦ રૂપિયા અને મહારાષ્ટ્રના મુખ્ય મંત્રી મહિને ૩,૪૦,૦૦૦ રૂપિયા લે છે. નાગાલેન્ડના મુખ્ય મંત્રી સૌથી ઓછો એટલે કે મહિને ૧,૧૦,૦૦૦ રૂપિયા પગાર લે છે. આંધ્ર પ્રદેશના મુખ્ય મંત્રી મહિને ૩,૩૫,૦૦૦ રૂપિયા લે છે. આ બધા ઉપરાંત બંગલા, ગાડીઓ, મફત સુવિધાઓ અને ફાટફાટ થતાં ભથ્થાં તો ખરાં જ. આમ છતાં પગારકાપ સ્વીકારવા માટે આગળ આવવામાં ઘણાને સંકોચ છે.

e.mail : haridesai@gmail.com

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” – ડિજિટલ આવૃત્તિ; 13 ઍપ્રિલ 2020

કોઈ એજન્ડા વિનાની બંને દેશના વડાઓની મુલાકાતો કોઈ ચમત્કાર સર્જે એવી ઉતાવળી અપેક્ષા અસ્થાને છે

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી હમણાં ચીનના આજીવન રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ સાથેની અનૌપચારિક મંત્રણા માટે મધ્ય ચીનના વુહાન શહેરની બે દિવસની ‘વિશ્વાસસર્જક’ મુલાકાતે જઈ આવ્યા. મે 2014 પછી મોદીએ ચાર-ચાર વાર ચીન જવાનું ગોઠવ્યું. હજુ જૂન 2018માં શાંઘાઈ સહકાર સંગઠનની 15મી પરિષદ માટે વધુ એકવાર જશે. સામે પક્ષે જિનપિંગ વર્ષ 2014માં એકવાર સાબરમતી રિવરફ્રન્ટના હિંડોળે ઝૂલી ગયા.

વર્ષ 2019માં એકવાર ચીની કંપનીના સહયોગથી બંધાતી અમદાવાદની મેટ્રો રેલવેના ઉદ્્ઘાટન નિમિત્તે કે અન્ય કારણસર તેઓ ભારત આવે, એવી સાઉથ બ્લૉકની ઈચ્છા ખરી. વિદેશનીતિમાં ઉતાવળે આંબા પાકે નહીં. સંબંધો બગડવાના હોય તો ક્ષણેકમાં યુદ્ધ ફાટી નીકળી શકે,પણ સંબંધોમાં સુધારો કે મડાગાંઠ ઉકેલાઈ જવાનું રાતોરાત અશક્ય હોય છે. એટલે જ ભવિષ્યમાં પણ મોદી-શી મંત્રણા ચાલતી રહે એટલું જ નહીં, પાકિસ્તાન સાથે પણ મંત્રણા ચાલુ રાખવી એ પરિપક્વ રાજદ્વારી સંબંધોના શાસ્ત્રની શીખ છે.

ભારતીય વડાપ્રધાન ચીનની મુલાકાતે હતા એ જ દિવસે છેલ્લા કેટલા ય દાયકાઓથી બાપે માર્યાં વેર અનુભવતા ઉત્તર કોરિયા અને દક્ષિણ કોરિયાના શાસકો વચ્ચે ઐતિહાસિક મુલાકાત અને કરારની વૈશ્વિક ઘટના બની હતી. બર્લિન દીવાલ તૂટતાં પૂર્વ અને પશ્ચિમ જર્મની એક થવાની કે નોર્થ યમન અને સાઉથ યમન એક થવાની દિશામાં દેશમાં પ્રગતિ સમી આ ઘટના હતી. આવતાં વર્ષોમાં ભારત, પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશ ફરી અખંડ ભારત બની શકે, એને અત્યારે અશક્ય લેખનારાઓ માટે જર્મની, યમન કે કોરિયાનો ઘટનાક્રમ ઘણા બધા સંકેત પૂરા પાડે છે.


ચીન થકી અનેક કટુ અનુભવો પછી ભારતની પ્રજામાં અવિશ્વાસનું વાતાવરણ સર્જાયું છે. એ માહોલ બદલીને ફરી વિશ્વાસના સેતુ રચવા માટે બંને બાજુથી ભારે પરિશ્રમ કરવાની અનિવાર્યતા છે. ચીન સાથે ભારતનો સીમાવિવાદ ભડકા કરતો રહ્યો છે. અત્યાર લગી ચાલતી રહેલી પ્રથમ વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુના ‘હિંદી ચીની ભાઈ ભાઈ’ના નારા અંગેની ભાંડણલીલા અખંડ રાખવાથી વિવાદો ઉકેલાઈ જવાના નથી. 1954માં પંડિત નેહરુ ચીનની મુલાકાતે ગયા ત્યારે હજારો ચીનાઓ થકી એમનું ભવ્ય સ્વાગત થયાની વાતોનાં વડાં કરવાનો પણ અર્થ નથી.

 એ વેળા ચૅરમેન માઓ ઝેડાંગ અને વડાપ્રધાન ઝાઉ એન-લાઈ સાથેની હૂંફાળી મુલાકાતોને પગલે 8 વર્ષ માટેના પંચશીલના કરાર થયા હતા. 1959માં તિબેટના રાજકીય શાસક અને ધાર્મિક નેતા દલાઈલામાએ જીવ બચાવવા તવાંગ માર્ગે ભારત ભાગી આવીને રાજ્યાશ્રય લેવો પડ્યો. એના પગલે જ પંચશીલ કરારનાં આઠ વર્ષ પૂરાં થતાં જ 1962માં ચીને ભારત પર આક્રમણ કર્યું. નેહરુ માટે પણ એ આક્રમણ અને પરાજયનો આઘાત 1964માં જીવલેણ નીવડ્યો.


બેઉ દેશ વચ્ચેના સંબંધોમાં સર્જાયેલા વિક્ષેપ અને અવિશ્વાસની ગાડીને પાટે લાવતાં છેક 1988માં વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીની ચીનમાં પૅરામાઉન્ટ લીડર દેંગ ઝિયાઓ પિંગ સાથેની મુલાકાત લગી રાહ જોવી પડી. સ્વયં દલાઈ લામાને તિબેટ ચીનના આધિપત્ય હેઠળ રહે એ સામે વાંધો નથી. વર્ષ 2003માં વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી ચીન ગયા ત્યારે તેમણે તિબેટને ચીનનું અવિભાજ્ય અંગ સ્વીકારવા સાટે સિક્કિમ વિવાદને ટાઢો પાડવાનો પ્રયાસ કર્યો.


મોદી સત્તામાં આવ્યા પછી હમણાં દલાઈ લામાના સમારંભથી અંતર રાખવાની પ્રધાનોને સૂચના અપાઈ. એ પાછળ ચીનને રાજી રાખવાનો ઈરાદો સ્પષ્ટ હતો. ડોકલામ મડાગાંઠ યુદ્ધના સંજોગોને હાથવેંતમાં નિહાળતી હતી, પણ સંકટ ટળી ગયું. હવે બંને પક્ષે સંબંધોની નવી વસંત મહોરે એ દિશામાં પહેલ શરૂ તો થઇ છે, પણ કોઈ એજન્ડા વિનાની બંને દેશના વડાઓની વુહાન ખાતેની બે દિવસીય મુલાકાતો કોઈ ચમત્કાર સર્જે એવી ઉતાવળી અપેક્ષા અસ્થાને છે. જો કે વિશ્વાસનું વાતાવરણ સર્જવા માટેનો સંવાદ શરૂ થયાને આવકારવો ઘટે.


ભારત સરકારે 27 અને 28 એપ્રિલની વુહાન ખાતેની અનૌપચારિક મંત્રણાને અંતે બહાર પડેલા નિવેદન કરતાં ચીન તરફથી એ વિશે કરાયેલી જાહેરાતો વધુ પ્રકાશ પાડે છે. ભારતે બંને દેશો વચ્ચે આર્થિક અને લશ્કરી બાબતોમાં દીર્ઘકાલીન વ્યૂહાત્મક પ્રગતિ સાથે જ ત્રાસવાદ સામે સહિયારી લડત ઉપરાંત વિશ્વ શાંતિ અને સમૃદ્ધિમાં સહિયારા યોગદાન તેમ જ બેઉ દેશો વચ્ચે વિશ્વાસના માહોલને રચવા માટે સકારાત્મક વાતચીત થયાનો સંકેત આપ્યો. 

સરહદી વિવાદને ઉકેલવાની દિશામાં અને લશ્કરી બાબતોમાં સકારાત્મક સહયોગ માટે બંને બાજુનાં લશ્કરી દળોને સૂચના આપવા સંમતી સધાયાનું પણ જણાવાયું છે. ચીનના સરકારી અખબાર ‘ગ્લોબલ ટાઈમ્સ’માં માઓ કેજીએ બંને નેતાઓની વચ્ચેની ચર્ચા અંગે વધુ ફોડ પાડતાં નોંધ્યું છે કે ‘ચાઈના પાકિસ્તાન ઇકોનૉમિક કૉરિડોર’ પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાને બદલે ‘ચીન-નેપાળ-ભારત ત્રિપક્ષીય કૉરિડોર’ જેવા નવા પ્રકલ્પ અથવા ‘બાંગ્લાદેશ-ચીન-ભારત-મ્યાનમાર કૉરિડોર’ના પ્રકલ્પને પુનઃજીવિત કરવા બાબત બંને દેશના હિતમાં પ્રગતિ સાધી શકાય.

ઉપરાંત અફઘાનિસ્તાનમાં સંયુક્ત પ્રકલ્પો હાથ ધરવા બાબત બંને દેશો વચ્ચે સંમતિ વિશે પાકિસ્તાનના પેટમાં તેલ રેડાયાની વાતોથી વિપરીત અફઘાનિસ્તાન, પાકિસ્તાન અને ભારત જ નહીં, અમેરિકા સાથે મળીને ચીન આ દેશો વચ્ચેના તણાવને દૂર કરવા માટે સકારાત્મક યોગદાન કરવા તત્પર હોવાનું સ્પષ્ટ થાય છે. પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાનમાં આ મુદ્દે સકારાત્મક પ્રતિભાવ જોવા મળ્યો છે.


ભારત અને ચીન વચ્ચે વુહાન બેઠક યોજાઈ એના આગલા દિવસોમાં જ ચીને પાકિસ્તાનને પોતાના સમર્થનની ખાતરી આપી જ હતી. બેજિંગની મુલાકાતે ગયેલા પાકિસ્તાનના વિદેશમંત્રી ખ્વાજા મુહંમદ આસિફે ચીની વિદેશ મંત્રી વાંગ યી સાથેની બેઠક બાદ ચીન અને ભારતની અનૌપચારિક બેઠકોને આવકારી હોવાના હેવાલ પાક દૈનિક ‘ડોન’ સહિતનાએ આપ્યા છે. વધુ એક બાબત ભણી ભાગ્યે જ ઝાઝું ધ્યાન ગયું છે કે આ બધા ઘટનાક્રમ દરમિયાન પાકિસ્તાનના ભારત ખાતેના રાજદૂત સોહેલ મહમૂદ શીખોના પવિત્ર આસ્થાસ્થાન સુવર્ણમંદિરની યાત્રાએ ગયા હતા, એટલું જ નહીં, તેમણે પંજાબના મુખ્યમંત્રી કૅપ્ટન અમરિંદર સિંહ અને હરિયાણાના મુખ્યમંત્રી મનોહરલાલ ખટ્ટરની શુભેચ્છા મુલાકાત પણ લીધી હતી.

વળી, હાલ પૂરતું, પાકિસ્તાને ગપચાવેલા જમ્મુ-કાશ્મીર પ્રદેશમાં 3000 કિલોમીટર સુધીના ચાઇના પાકિસ્તાન ઇકોનૉમિક કૉરિડોરના કામના વિવાદને ઝાઝો ચગાવ્યા વિના, અન્ય બાબતોમાં સંયુકતપણે આગળ વધવાનું ચીનથી લઈને અફઘાનિસ્તાન સુધીના પ્રદેશમાં શાંતિ અને સમૃદ્ધિ સ્થાપવાના હિતમાં લેખાયું છે. રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર અજીત ડોભાલ વડાપ્રધાનની વિદેશ મુલાકાતો પૂર્વે જે ભૂમિકા તૈયાર કરી રહ્યા છે, એનાં ફળ આવતા દિવસોમાં અનુભવાશે.

સૌજન્ય : ‘ધીરા સો ગંભીર’, “દિવ્ય ભાસ્કર”, 02 મે 2018