સ્લ્મડૉગ મિલિયને'રની ઑસ્કર ફતેહને કેવી રીતે જોશું વારુ? એમાં 'જય હો' સરખી સહજ પ્રતિક્રિયાની સુવિધા તો અમથી પણ પડેલી છે. નરગિસના વારાથી આવે વખતે 'ગરીબીનો કારોબાર' કહી નાકટીચકું ચડાવવાનો પણ ચાલ એમ તો મોંવગો ક્યાં નથી !
કેવળ કલાવાર્તા અને ટેકનિક ને ટેકનોલોજીની ઊંચાઈ/ગહેરાઈ પર પણ ચર્ચાને કેન્દ્રિત તો કરી શકાય ; અને અદાકારીને આબાદ બાદ રાખતા આઠ આઠ ઑસ્કર એવૉર્ડ બાબતે કૌતુકકથાને પણ અવકાશ છે સ્તો.
આ કોઈ ભારતવિજયકથા છે? 'હા' અને 'ના'. મૂળ વાર્તા બેલાશક વિકાસ સ્વરૂપની છે, અમેરિકી નાણાંરોકાણ, બ્રિટિશ ડિરેક્ટર – પ્રોડ્યુસર (ડૅની બૉયલ), બ્રિટિશ પટકથાલેખક (સાઈમન બ્યૂફ્રૉય) – છતાં, 'જૂતા હૈ જાપાની' પણ 'દિલ હે હિંદુસ્તાની'ની ઘાટીએ કહેવું હોય તો ગરકત નથી.
અલબત્ત, એક વાત સાચી કે આ ફિલ્મી ફતેહે લખતાવાંચતાજોતા 'ઈન્ડિયા'ને કશાક અહેસાસ, કંઈક આશાએશ સારુ સગવડ ખસૂસ કરી આપી છે. મુંબઈ છે, એની ચાલ છે. હમણાં નવેમ્બરમાં જે આતંકગ્રસ્ત અને એથી ઉદ્ધ્વસ્ત હોઈ શકતું હતું તે મુંબઈ અહીં નવે રૂપે પોતાની હાજરી દર્જ કરે છે, અને પોતે જે ચાલ અને ઝોંપડપટ્ટી નાબૂદ કરી શકેલ નથી તેનો છોકરો જિંદગીની જદ્દોજેહદમાં સાહ્યબીની ટોચે જઈ શકે છે એ વાર્તાસુવિધાની વર્ચ્યુઅલ તદબીરે કરીને વિપળ માટે પણ વાસ્તવિકતાનો અહેસાસ કરે છે.
અલ્લારખા રહેમાને કહ્યું તેમ આ એવૉર્ડ એમને મન 'મુંબઈ' માટે છે, 'ઉમ્મીદ' માટે છે. એ સ્તો મુદ્દો છે ભાઈ, જ્યારથી આ ઓબામા ઘટનાએ આકાર લીધો – વિશ્વમાનવતા વળીને એકવાર હિંદુસ્તાનીમાં કહે છે તેમ 'ઉમ્મીદસે હૈ'. બિલકુલ, 'યસ વી કેન!'ની લગોલગ જ કહોને.
હજુ થોડાં વરસ જ થયાં એ વાતને જ્યારે આપણે ફીલગુડને ફુગ્ગે હવાઈ સેર કરતા હતા અને શાઈનિંગ ઇન્ડિયે સોહતા હતા. વચલાં વર્ષોમાં ઓલિમ્પિક સુવર્ણ, ચંદ્ર પર તિરંગો, અમેરિકા સાથે એક દો તીન (૧૨૩) ટેંગો, ત્રણચાર વરસ લગી લગભગ નવ ટકા વૃદ્ધિદર – યસ વી કૅન. બને કે 'શાઈનિંગ ઇન્ડિયા'થી વિપરીત આ કોઈ 'એચીવિંગ ઇન્ડિયા'નો તબક્કો હોય, જેમ કૉંગ્રેસ પ્રવક્તા કહે છે.
વૈશ્વિક સ્તર પર હતાશા અને મંદીની પિછવાઈ પર જેમ ઓબામાનો ઉદય તેમ ગોરાકાળામાં નહીં આટવાતી આ બ્રાઉન તાજપોશી, રોમહર્ષક વાત તો એ છે જ. અને ગોરાકાળાના ભેદ સામે લડતી બ્રાઉન પ્રજાઓ, તમે માંહોમાંહે વંશીય, વર્ણીય, મજહબી ને બીજા ભેદોથી મુક્ત છો? અલ્લારખા રહેમાન અને રસૂલ પોકૂટ્ટીને વધાવતી વેળાએ શું હિંદ આખું એ સમજતું હશે કે એ બેઉ હિંદીવાનો છે, બાકી એક અબજની પેઠે? સરસ કહ્યું , રસૂલ પોકૂટ્ટીએ કે "હું એ મુલક અને એ તહજીબમાંથી આવું છે જેણે વિશ્વને 'ઓમ' જેવો શબ્દ આપ્યો છે… મારો આ એવૉર્ડ મારા દેશને સમર્પિત છે."
ધરમમજહબ રાષ્ટ્રીયતાને નિર્ધારિત નથી કરતાં ; ભાતૃભાવ માત્ર રંક અને રાયને નહીંં, રાષ્ટ્રોને પણ ઓળાંડી જાય છે, આજે ઓબામા – કાલે સ્લમડૉગ….. આવો કોઈ વિકાસક્રમસંકેત વાંચવો કેમ ન ગમે, કહો જોઉં.
પણ, અંતે તો, વર્ચ્યુઅલ અને રિયલ વચ્ચેનું અંતર કાપવું રહે છે. અને આ અંતર, રાત્રિસ્વપ્ન ને દીવાસ્વપ્ન વચ્ચેનું જ માત્ર નથી.
એચીવિંગ ઇન્ડિયા? યસ ઍન્ડ નો.