2014ની ભારતની સામાન્ય ચૂંટણી કંઈ અનોખી રીતે લડાઈ રહી છે. રાજકીય પક્ષો પોતાનો ચૂંટણી ઢંઢેરો બહાર પાડે, સત્તા પર આવ્યા પછી કઈ નીતિઓનો અમલ કરશે તેની વાત કરે અને સાંપ્રત સરકારની ભૂલો સુધારી પોતે કેવાં પરિવર્તનો લાવીને પ્રજાને તેની જરૂરિયાતો પૂરી પાડવા મદદરૂપ થશે તેવાં વચનો આપે એ દરેક લોકશાહી દેશની રસમ થઈ ગઈ છે. પણ મેરા ભારત મહાન એ સૂત્રને ચરિતાર્થ કરવા જેને કોઈ રાજકીય, આર્થિક કે સામાજિક નીતિઓનું માળખું ન હોય તેવા પક્ષો ઉમેદવારી નોંધાવી જંગમાં ઊભા રહ્યા છે અને સ્વચ્છ વહીવટ, સક્ષમ ન્યાય પદ્ધતિ કે સર્વ સમાવેશક વિકાસ યોજ્નાઓની વાત કરવાને બદલે દરેક પક્ષના એકાદ આગેવાનની બદબોઈ કરવી અને એનાં ભૂંડા કરતૂતની જપમાળા કરવા સિવાય કશું કરતા નથી.

તેમાંય ન.મો.ના બબ્બે સ્થળોએ ભરાયેલાં નામાંકન પત્રોથી તો હવામાં માત્ર ગરમી જ નહીં પણ એક પ્રકારની વા વંટોળની સ્થિતિ સર્જાઈ છે. રોજ રોજ અવનવા કહેવાતા નેતાઓના મુખેથી અકલ્પનીય આક્ષેપો-પ્રત્યાક્ષેપોની વર્ષા થતી રહે છે. તેમાં સહુથી વધુ ચર્ચાસ્પદ વિધાન, ‘મોદીને મત ન આપનારાઓ પાકિસ્તાન જતા રહે’ સાંભળતાં મારા મનમાં મોદી રાજ્યનું એક ચિત્ર ખડું કરી રહ્યું છે જે કંઇક આવું હશે :

ગુજરાતમાં મોદીના મુખ્ય પ્રધાનપદ દરમ્યાન તમામ પ્રકારની લઘુમતીના હિતો જોખમાયાં છે એટલે મુસ્લિમો, સ્ત્રીઓ, આદિવાસીઓ, બાળકો અને નીચલી જ્ઞાતિના સહુ નાગરિકો એમના પક્ષને અને ખરું જોતાં નરેન્દ્ર મોદીને પોતાનો અમૂલ્ય મત નહીં આપે તેથી તેઓ બધાંને ઉચાળા ભરીને પાકિસ્તાન જવાનું કહેવામાં આવશે. એમ તો બહુમતી હિંદુ કોમના કેટલાક શુદ્ધ બુદ્ધિ અને નૈતિક મૂલ્યો ધરાવનાર સંવેદનશીલ લોકો પણ હશે જે એ નામ સામે ચોકડી કરવાને બદલે તેનાં નામ પર ચોકડી મૂકી દેશે અને એવાઓને શોધી શકાશે તો એમને ય પોટલાં બાંધવાનું કહેવામાં આવશે. ઘડીભર માની લઈએ કે માત્ર મુસ્લિમ લઘુમતીને જ તડીપાર કરવામાં આવે તો ભારતની શી હાલત થાય? ક્યાંથી શરૂ કરું? અત્યારે ભારતમાં ઉચ્ચ કોટીના વૈજ્ઞાનિકો, રાજ્કારણીઅો, લશ્કરની ત્રણે ય પાંખમાં સર્વોચ્ચ સ્થાન ધરાવનારાઓ અને કેન્દ્ર તથા રાજ્ય કક્ષાએ વહીવટી વડાઓના સ્થાનને શોભાવનાર અસંખ્ય સન્માનનીય નાગરિકો છે જેઓનો ધર્મ ઇસ્લામ છે. તેમને અલવિદા કરવાથી એ બધાં ક્ષેત્રો કેવાં ગરીબ બની જશે? તો વળી ભારતની અનેક વિશ્વવિદ્યાલયો, શાળા-મહાશાળાઓમાં પ્રોફેસર, લેકચરર અને ઉત્તમ શિક્ષકની પદવી પર કામ કરનારા મુસ્લિમોની સંખ્યા ઘણી મોટી છે. તેમના વિના નવી પેઢીના શિક્ષણ અને ઘડતરનો ફાલ કેવો ઉપજશે?

ચાલો, હવે નજર માંડીએ આપણા સંગીત-નાટ્યના ફલક પર. કંઠ્ય સંગીત હોય કે વાદ્ય સંગીત, તમામ પ્રકારના શાસ્ત્રીય, ઉપશાસ્ત્રીય અને સુગમ સંગીતની ધરોહરને સાચવનાર, વધારનાર અને પેઢી દર પેઢી તેનું સિચન કરવામાં તો મુસ્લિમ કોમના કલાકારોની તોલે કોઈ ન આવે. ભલા મહેફિલોમાંથી તેમની બેઠક ઊઠી જાય તો શમિયાણો પોણા ભાગનો ખાલી થઈ જાય. કરી જુઓ એક પ્રયોગ અને વાંસળીથી માંડીને પિયાનો સુધીનાં તમામ વાજિંત્રો સૂનાં પડી જશે. એવું જ ફિલ્મ જગતમાં જોવા મળશે. ઉત્તમ અદાકારો આપણને મુસ્લિમ કોમમાંથી જડ્યા છે, જેમને વિદેશ મોકલી દેવા પોસાય તેમ નથી. આમ પ્રજા એમની અદાકારી પર કંડારાયેલી ફિલ્મોને આધારે પોતાના જીવનનાં સુખનાં સ્વપ્ના જુએ અને દુ:ખના દહાડા વિસારે પાડે છે, એમની પાસેથી એ અદાકારો છીનવી લેશું તો પ્રજા સાવ  નિરસ અને હતાશ થઈ જશે.  

જરા રોજ બ રોજના જીવનને તપાસીએ. કપડાં પરની છપાઈ, કઢાઈ-બુનાઈ, ભરતકામ, બાંધણી અને અજરખ પ્રિન્ટ જેવી અત્યંત કુશળ કળા-કારીગરીનો ઇજારો તો જાણે જેને આપણે ‘નીચલા વર્ગના’ અને ‘મસલામાન’ જેવા અપમાનિત શબ્દોથી ઉલ્લેખીએ છીએ એવા એમના જ હાથમાં છે. ભારતની નારીઓના હાથની શોભા વધારતી ચૂડીઓ હોય કે તેમના તનને લાડ કરતી ચુંદડીઓ હોય એ બનાવનાર તો છે આપણાં મુસ્લિમ ભાઈબહેનો, જેમના આ કસબ વિના બાકી રહેલાં લોક સાવ લોક-કલા વિહીન કપડાં-ઘરેણાં પહેરતાં જોવા મળશે કે શું? જે વૈદક શાસ્ત્ર માટે હિંદુ પ્રજા પોતાના વેદ-ઉપનિષદ સમયના મહાન ચિકિત્સકો ચરક અને સુશ્રુતની ગૌરવ ગાથા ગાય છે એમના શીખવેલા વસાણાં, આયુર્વેદિક દવાઓ અને જાત જાતના ઉકાળાઓ-ફાકીઓ સામાન્ય જનતાને પોસાય એવા ભાવે પૂરી પડવાનું કામ આપણા પડોશ કે શેરીઓમાં રહેતા વોરા ભાઈઓ સદીઓથી કરતા આવ્યા છે તેની કેટલાને જાણ હશે?

આવાં આવાં તો અગણિત કાર્યક્ષેત્રો અને સેવાઓ છે જે આપણા અર્ધા અંગ જેવાં મુસ્લિમ ભાઈ-બહેનોના પ્રતાપે ટકી રહ્યાં છે. એમને જાકારો આપવાથી કે એમના પ્રત્યે અન્યાય ભર્યું વર્તન કરી તેમને ઉતરતી કક્ષાના નાગરિક ગણવાથી કોને ફાયદો થશે? સાચું કહું તો ભારતમાંની મુસ્લિમ પ્રજા દરેક પ્રાંત અને રાજ્યના પોતમાં એવા તો તાણા વાણાની પેઠે વણાઈ ગઈ છે કે ભારતની 125 કરોડ પ્રજામાંથી, 13% મુસ્લિમ લોકોને બાદ કરશું તો આપણી ભાતીગળ ચૂંદડીના તાણામાંથી વાણો નીકળી જશે અને એ પોત ઘડીના છઠ્ઠા ભાગમાં જ્ળીને ફાટી જશે. ત્યારે કોનું તન ઉઘાડું પડશે? આવો કનિષ્ટ વિચાર પણ જેને આવતો હોય તેમણે વિશ્વ ભરમાં મૂળ ભારતના લોકોને પણ અન્ય દેશના લોકો જાકારો આપે ત્યારે એ લાખો-કરોડો લોકોને પોતાના ઘરમાં સમાવી લેવાની તૈયારી રાખવી રહી.

સ્વતંત્ર ભારતની 16મી ચૂંટણી જે કોઈ પણ રાજકીય પક્ષને સત્તા પર લાવે, જનતાની માંગણી તો એ જ રહેશે કે રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકારો હવે શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય, રોજગારી, આવાસ અને પોષક આહાર જેવી મૂળભૂત જરૂરિયાતો માનવતાના ધોરણે પૂરી પાડે અને ધનિક-તવંગર વચ્ચેનો ફાસલો ઓછો કરે. બી.જે.પી.ને પોતાના મતની નવાજેશ ન કરનારી પ્રજાની આ વિનંતી જરૂર રાજ્યકર્તા પક્ષો સુધી પહોચશે અને સુ-રાજ્યનો સૂરજ ઊગશે તેવી શ્રદ્ધા રાખીએ.

e.mail : 71abuch@gmail.com

પહેલ ઘણું કરીને નર્મદનગરી સુરતે કરી, અને હવે તો દલપતનગરી અમદાવાદ પણ એ દિશામાં ઉદ્યુક્ત દીસે છે : મ્યુિનસિપલ ર્કોપોરેશન વરસોવરસ રાષ્ટ્રીયસ્તરના પુસ્તકમેળાનું આયોજન કરે છે અને એ દિવસો સાહિ‌ત્યિક કાર્યક્રમોથી ય ભરેલા હોય છે. કવિઓના સ્વર અને ખાણીપીણીનાં વ્યંજનની જુગલબંદી પણ જનસાધારણની દૃષ્ટિએ ઠીક જ હોય છે. અમદાવાદે ગયે વરસે જો મુનશીને વિશેષરૂપે સંભાર્યા હતા તો ઓણ પુસ્તકમેળાનું વિશેષ વસ્તુ આપણા સ્વાતંત્ર્યસૈનિક શિક્ષણકાર અને સર્જક મનુભાઈ પંચોળી-દર્શકનું છે. ગયું વરસ જો કનૈયાલાલ મુનશીની સવા શતાબ્દીનું હતું તો ચાલુ વરસ દર્શકની શતાબ્દીનું છે.

આ દર્શક, એમને કોઈકે પૂછેલું કે ભવિષ્યમાં લોકો તમને કેવી રીતે સંભારશે. હતું તો એ એક બહુમુખી વ્યક્તિત્વ થોડો સમય એ રાજ્યના શિક્ષણમંત્રી પણ હતા. પણ એમણે કહેલું કે લોકો મને મારા સર્જનથી, મારાં પાત્રોથી ઓળખશે. જેમ મુનશી એમની સામગ્રી અને કથયિતવ્યની શોધમાં ઇતિહાસ અને રાજનીતિ પાસે ગયા, દર્શક પણ ગયા છે. પણ બંનેની ઇતિહાસચર્યા જુદી એ રીતે પડે છે કે મુનશી રાજ્યનિર્માણ અને સામ્રાજ્યસંવર્ધનના સગડ દબાવતા ચાલે છે જ્યારે દર્શકનો રાષ્ટ્રપ્રેમ પ્રજાપરક ધોરણે લોકશાહીનું પગેરું દાબતો ચાલે છે, જેમ ગાયની પૂંઠે પૂંઠે વાછડું.

હજુ બુધવારે જ ગુજરાતે પોતાનો મત પેટીબદ્ધ કર્યો છે. ૩૦મી એપ્રિલથી ૧૬મી મે(મતગણતરી)ના આ વચગાળામાં એક નવા વળાંકે અગર નવવમળની શક્યતાઓ ગુજરાત મુનશીની ઘાટીએ વિચારશે કે દર્શકની ઘાટીએ? ગમે તેમ પણ, ચાલુ વરસના તેમ ગયા વરસના પુસ્તકમેળાઓએ મુનશી-દર્શકના વિષયવસ્તુ વાટે કંઈક ચિંતનયોગ આ દિશામાં જરૂર જોગવી આપ્યો છે. મુનશી 'ગુજરાતનો નાથ’ માટે સુપ્રતિષ્ઠ છે. એ ગયા છે સોલંકી યુગમાં પણ, છે તો આધુનિક જગતના જીવ એટલે કાયદાનું શાસન શી વસ છે તે આ જાણે છે. તમે જુઓ કે જયદેવકુમાર સિદ્ધરાજ જયસિંહપણું પ્રાપ્ત કરી યથાર્થમાં 'ગુજરાતનો નાથ’ કેમ કરતાં બને તે દર્શાવવા વાસ્તે મુનશીએ એમાં 'ધ અધર’ કહેતાં મ્લેચ્છ ખતીબને પાટણપતિ પાસે ન્યાય અપાવવાનું આયોજન કર્યું છે. એટલું જ નહીં, ધર્મઝનૂનનો માંજો પાયેલી રાજનીતિ કેટલી અનર્થકારી હોઈ શકે તે દર્શાવવા માટે મુનશીએ આનંદસૂરિ નામના જતિની જે ગત કરી છે તે પણ એમની ઐતિહાસિક નવલત્રયીના આશકોના ખયાલ બહાર ન જવી જોઈએ.

દર્શક જેલમાં હતા અને હિ‌ટલરવાદ સામે લોકશાહી બળો વિશ્વસ્તરે રણે ચઢયાં હતાં ત્યારે એ પણ પ્રેરણાના પીયૂષ સારુ ઇતિહાસ પાસે તો ગયા, પણ તે ઇતિહાસ મગધના સામ્રાજ્યનિર્માણનો કે કૌટિલ્યનો ન હતો. એ ઇતિહાસ ગણરાજ્યોએ જે શીલ અને કૌવત દાખવ્યું એનો હતો. એમની આ નવલકથા, 'દીપનિર્વાણ’ ઉમાશંકર જોશી પાસે 'મનહર અને મનભર’ એવી હૃદયાંજલિ પામી કેમ જાણે દર્શકને ગોવર્ધનરામની પ્રણાલિકામાં મૂકી આપે છે. ધારાસભ્ય મનુભાઈ પંચોળીએ ગૃહમાં ગોંધળ અનુભવ્યું અને ધારાસભ્યોને હરાજ થતા જોયા એ ધક્કા સાથે ગ્રીસના નગરરાજ્ય એથેન્સમાં 'સોક્રેટીસ’ના કાળની લોકશિક્ષણમથામણ નવલકથારૂપે ચાલી આવી. સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામની પાર્શ્વભૂમાં 'ઝેર તો પીધાં છે જાણી જાણી’માં વળી વિશ્વતોમુખી સ્વરાજદર્શન છે.

મતપેટીઓ માંહેલી શલ્યા ૧૬મી મેના રોજ સહસા અહલ્યા થઈને ઊઠશે. નવી લોકસભા અને નવી સરકાર, એની દિશા શું હશે? જેને ગુજરાત મોડલ તરીકે રાષ્ટ્રબજારમાં ખાસું વેચવામાં આવ્યું છે એની પાસે કેન્દ્ર સરકારની રાહે એલપીજી રેજિમ અને મેળાપી મૂડીવાદ સિવાય ખરેખાત શું છે એ અંગે આંતરખોજેભરી તપાસ મથામણ વગર દેશની સંસદીય લોકશાહીનું આગલું કદમ કેવું હશે એ કહી શકાતું નથી. કાયદાનું શાસન અને એ શાસનની પ્રજાપરકતા, આ બે મુનશી-દર્શકચર્ચ્યાં વાનાં બાબતે ૨૦૦૧ના ઓક્ટોબરથી ગુજરાતમાં શરૂ થયેલ કથિત નવસંવતનાં બારતેર વરસોમાંથી કોઈ પ્રતિબોધ મળે છે?

ભાઈ, આપણે તો – કેમ કે પુસ્તકમેળાની ને સાહિ‌ત્યની ચર્ચા કરીએ છીએ – સીધોસાદો એક જ દાખલો લઈએ તો 'દીપનિર્વાણ’માં દર્શકે તક્ષશિલાના પ્રવેશ પર એવા સૂચનાપટનું નિરૂપણ કર્યું છે કે રાજન, આ વિદ્યાર્તીથ છે. તારા શસ્ત્રાલંકાર બહાર રાખી, વિનીત વેશે અને અડવાણે પાય અહીં પ્રવેશજે. દર્શક હસ્તક જેને સ્વાયત્ત નવરૂપ મળ્યું એ ગુજરાત સાહિ‌ત્ય અકાદમી આજે સરકારગ્રસ્ત છે. સરકારનો એની સાથેનો વહેવાર વિનીત વેશે અને અડવાણે પાય નથી. ગુજરાતમાં લોકાયુક્તની જે ગત થઈ એમાં કોઈને ન્યાય મળવાનો તો કોઈ કહેતાં કોઈ સવાલ જ નથી. અને રાજ્યની યુનિવર્સિ‌ટીઓ અત્યારે પાળીતા કુલપતિઓથી સોહતી હોવાની સાર્વત્રિક છાપ છે. શું અદ્દભુત વાત સંભારી હતી એક વાર ડોલર રાય માંકડે, ઋગ્વેદના વસિષ્ઠ સૂક્તની સાખે, કે વર્ષાકાળે ડ્રાં ઉ ડ્રાં ઉ કરવા માંડતા દેડકાની જેમ દક્ષિણકાળે ઋષિઓ મંત્રોચ્ચાર કરવા લાગે છે મુદ્દે, દર્શકની સૃષ્ટિમાં અપેક્ષિત એવો સ્વતંત્રચેતા પ્રજાપારક બૌદ્ધિક ગણ ૨૦૧૪ના ગુજરાતમાં છે કેમ એ જ તપાસનો વિષય છે.

આખરે શતાબ્દીઓ અને સવા શતાબ્દીઓ પાસે આપણે જઈએ છીએ કેમ? આપણી પ્રજાકીય બેટરી ચાર્જ કરવા કે પછી સેમિનાર શૈલીએ કશોક ચાર્જ ગુંજે ભરવા?

પ્રશ્નપાત્ર એવા ગુજરાત મોડલ વિશે પ્રશ્ન ઉઠાવવાની આપણી પાત્રતા પણ કદાચ તપાસનો વિષય છે … રે, દર્શક

સૌજન્ય : http://www.divyabhaskar.co.in/article/ABH-gujarat-model-and-its-understanding-4600661-NOR.html : 03 મે 2014

મુરલી મનોહર જોશીની ગણતરી એવી હતી કે લાલ કૃષ્ણ અડવાણી કરતાં નરેન્દ્ર મોદી કટ્ટર હિન્દુત્વવાદી છે એટલે તેઓ તેમના આઇડિયોલૉગ અને સલાહકાર બની રહેશે. તેમની ધારણાથી ઊલટું હવે તેમને ખાતરી થઈ ગઈ છે કે તેમણે જે સપનાં જોયાં હતાં એ ઠગારાં સાબિત થવાનાં છે. ડૉ. જોશીના બળાપાનું ખરું કારણ આ છે.



ડૉ. મુરલી મનોહર જોશીએ BJPના સિનિયર નેતાઓના મનમાં ધૂંધવાઈ રહેલો બળાપો વ્યક્ત કર્યો છે. નરેન્દ્ર મોદીએ BJPના સિનિયર નેતાઓને હાંસિયામાં ધકેલી દીધા છે એ વાત પચાવવી તેમને માટે મુશ્કેલ બની રહી છે. ડૉ. મુરલી મનોહર જોશીએ કહ્યું છે કે દેશમાં નરેદ્ર મોદીના નામનો કોઈ જુવાળ નથી. જે જુવાળ નજરે પડી રહ્યો છે એ BJPનો છે અને એ વાસ્તવમાં કૉન્ગ્રેસવિરોધી જુવાળ છે. આ વખતે BJPના વડા પ્રધાનપદના ઉમેદવાર તરીકે પ્રચારનું નેતૃત્વ નરેન્દ્ર મોદી કરી રહ્યા છે અને તેમણે એવો આભાસ પેદા કર્યો છે કે જેકોઈ જુવાળ છે એ નરેન્દ્ર મોદીના નામનો છે.



તેમણે બીજી વાત એ કહી છે કે નરેન્દ્ર મોદીનું કહેવાતું ગુજરાત મૉડલ દેશનાં બીજાં રાજ્યોને અને દેશ સમગ્રને એકસરખું લાગુ પડે એવું સાર્વત્રિક નથી. દરેક રાજ્યોની સ્થિતિ અલગ-અલગ છે એટલે એક રાજ્યનું મૉડલ બીજા રાજ્યને લાગુ ન પડી શકે. એ ઉપરાંત તેમણે BJPના સિનિયર નેતા જશવંત સિંહને રાજસ્થાનના બારમેર મતદારક્ષેત્રમાંથી ટિકિટ આપવામાં નથી આવી એની પણ ટીકા કરી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે ઉમેદવારોનાં નામ નક્કી કરવા માટે મળેલી પક્ષની કેન્દ્રીય ચૂંટણી સમિતિમાં બારમેરની બેઠક વિશે કોઈ નિર્ણય લેવામાં નહોતો આવ્યો. રાજસ્થાનનાં મુખ્ય પ્રધાન વસુંધરા રાજેએ અને પક્ષના પ્રમુખ રાજનાથ સિંહે પછીથી પક્ષને વિશ્વાસમાં લીધા વિના બારોબાર બારમેર વિશે નિર્ણય લીધો હતો અને તેમણે જશવંત સિંહની ઉમેદવારી નકારી હતી.



મુરલી મનોહર જોશી પક્ષના બીજા સિનિયર નેતાઓની જેમ નરેન્દ્ર મોદીના ઉદયને કારણે દુખી છે, પણ તેમનો દુખાવો પછીથી પેદા થયેલો છે. ગયા વર્ષે જ્યારે નરેન્દ્ર મોદીએ પક્ષની અંદર નીચેથી દબાણ પેદા કરીને પોતાને માટે રસ્તો કરી આપવા પહેલાં ગોવાની બેઠકમાં અને પછી દિલ્હીની બેઠકમાં પક્ષના સિનિયર નેતાઓને મજબૂર કર્યા ત્યારે એકલા લાલ કૃષ્ણ અડવાણીએ એનો વિરોધ કર્યો હતો અને ત્યારે ડૉ. જોશી ચૂપ રહ્યા હતા. એ સમયે સુષમા સ્વરાજે પણ લાલ કૃષ્ણ અડવાણીને ખૂલીને ટેકો નહોતો આપ્યો અને અડવાણી એકલા પડી ગયા હતા. વાસ્તવમાં પક્ષની અંદર ડૉ. જોશીને લાલ કૃષ્ણ અડવાણી માટે અસૂયા છે અને એ દાયકાઓ જૂની છે. ૧૯૮૯માં સોમનાથથી અયોધ્યાની રથયાત્રા પછી અડવાણી પક્ષના સર્વોચ્ચ નેતા બની ગયા હતા જે ડૉ. જોશી અને સુંદર સિંહ ભંડારી જેવા જનસંઘના વારાના સિનિયર નેતાઓ સહન કરી શક્યા નહોતા. અડવાણી પછી મુરલી મનોહર જોશી પક્ષના અધ્યક્ષ બન્યા હતા અને તેમણે પણ અડવાણીની સમકક્ષ પોતાનું કદ વિસ્તારવા કન્યાકુમારીથી કાશ્મીરની રથયાત્રા કાઢી હતી. એ રથયાત્રા ફ્લૉપ-શો જેવી રહી હતી અને એ સમયના વડા પ્રધાન પી. વી. નરસિંહ રાવે ડૉ. જોશીને વિમાનમાં બેસાડીને શ્રીનગરના લાલ ચોકમાં તિરંગો ફરકાવવાની વ્યવસ્થા કરી આપીને તેમનું નાક બચાવ્યું હતું. ડૉ. જોશીને સુષમા સ્વરાજ અને જશવંત સિંહ માટે પણ કોઈ ઊંચો આદર નથી, કારણ કે એ નેતાઓ બહારથી આવ્યા છે, રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘમાંથી નથી આવ્યા.



ડૉ. જોશી વિદ્વાન છે અને તેઓ એમ માને કે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘની હિન્દુત્વની આઇડિયોલૉજી તેમનાથી વધારે કોઈ જાણતું નથી. ૧૯૯૬માં ૧૩ દિવસ માટે અને ૧૯૯૮થી ૨૦૦૪નાં વર્ષોમાં છ વર્ષ માટે કેન્દ્રમાં અટલ બિહારી વાજપેયીની સરકાર રચાઈ ત્યારે તેઓ સિનિયર નેતા હોવા છતાં ધરાર તેમણે પ્રમાણમાં નીચેનું માનવ સંસાધન ખાતું માગ્યું હતું અને સંઘે જીદ કરીને તેમને એ ખાતું અપાવ્યું હતું. તેમનો ઇરાદો પાઠ્યપુસ્તકો દ્વારા પાછલે બારણેથી આવનારી પેઢીને હિન્દુ રાષ્ટ્રવાદી બનાવવાનો હતો અને એ કામ તેમણે સાતત્યપૂવર્‍ક કર્યું હતું. આ વખતે મુરલી મનોહર જોશીની ગણતરી એવી હતી કે વાજપેયી તો ઠીક, લાલ કૃષ્ણ અડવાણી કરતાં નરેન્દ્ર મોદી કટ્ટર હિન્દુત્વવાદી છે એટલે તેઓ નરેન્દ્ર મોદીના આઇડિયોલૉગ અને સલાહકાર બની રહેશે. જે સ્થાન તેમને આટલાં વર્ષોમાં ક્યારેય નથી મળ્યું અને અડવાણી કરતાં હંમેશાં તેમને નીચા દેખાડવામાં આવ્યા છે એ સ્થાન કદાચ નવી સ્થિતિમાં તેમને મળી શકે એમ છે. એટલા માટે તો તેઓ લાલ કૃષ્ણ અડવાણીએ માગેલી ભોપાલની બેઠક નકારવામાં આવી ત્યારે પણ ચૂપ રહ્યા હતા. તેમની ધારણાથી ઊલટું હવે તેમને ખાતરી થઈ ગઈ છે કે તેમણે જે સપનાં જોયાં હતાં એ ઠગારાં સાબિત થવાનાં છે. ડૉ. જોશીના બળાપાનું ખરું કારણ આ છે.



મુરલી મનોહર જોશીનું ભ્રમનિરસન થવાનાં બે કારણો છે. નરેન્દ્ર મોદીએ પહેલાં ડૉ. જોશીની વારાણસીની બેઠક પોતાને માટે છીનવી લીધી હતી અને તેમને કાનપુર ખસેડ્યા હતા. ડૉ. જોશી અલાહાબાદના વતની છે અને અલાહાબાદમાં રાજકીય સંજોગો પ્રતિકૂળ બનતાં તેઓ ૨૦૦૯માં વારાણસીથી લોકસભાની ચૂંટણી લડ્યા હતા અને હવે તેમને કાનપુર જવું પડ્યું છે. મુરલી મનોહર જોશીએ એ અપમાન પચાવી લીધું હતું ત્યાં BJPના મૅનિફેસ્ટોના પ્રશ્ને વિવાદ થયો હતો. નરેન્દ્ર મોદીએ ડૉ. જોશીએ તૈયાર કરેલો ચૂંટણીનો મૅનિફેસ્ટો અક્ષરશ: ફગાવી દીધો હતો અને તેમણે વિઝન ગુજરાતનો તેમનો મુસદ્દો આપીને આદેશ આપ્યો હતો કે એના આધારે નવો મૅનિફેસ્ટો તૈયાર કરવામાં આવે. પોતાને વિદ્વાન આઇડિયોલૉગ સમજનારા અને પક્ષની નવી પેઢીના સલાહકાર બનવાનાં સપનાં જોનારા ડૉ. જોશીના મનોરથ રોળાઈ ગયા હતા. જ્યાં તેમના વિઝનનો કોઈ ખપ નથી ત્યાં તેમનો ખપ કઈ રીતે હોઈ શકે એ ન સમજાય એટલા ડૉ. જોશી મૂર્ખ નથી. તેમણે ગુજરાત મૉડલની સાર્વત્રિક ઉપયોગિતા વિશે સવાલ કર્યો છે એનું કારણ આ છે.



બીજી બાજુ લાલ કૃષ્ણ અડવાણીએ નવી સ્થિતિમાં જાત સાથે સમાધાન કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે. તેમણે કહ્યું છે કે નવી સરકાર નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં રચાશે અને તેઓ એમાં પક્ષ કહેશે એ ભૂમિકા ભજવશે. રાજકારણમાં દરેક પોતાની પ્રાસંગિકતા જળવાઈ રહે એ માટે પ્રયત્ન કરતા હોય છે. ડૉ. મુરલી મનોહર જોશીએ આવો પ્રયાસ કર્યો હતો અને હવે અડવાણી મન મનાવીને આવો પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે.

સૌજન્ય : લેખકની 'કારણ-તારણ' કટાર, “મિડ-ડે” ગુજરાતી, 15 અૅપ્રિલ 2014