કોકના ખભે ચઢીને

ટાવરની ટોચે પહોંચી શકાય છે.

ઊંચે ચઢીને બેઠેલા ઘડિયાળના કાંટે

લટકી શકાય છે.

લટકો ત્યાં સુધી ઘડિયાળના કાંટાઓને 

રોકી શકો છો,

ટોકી શકો છો,

ઘડિયાળના કાંટા પાછા પણ ફેરવી શકો છો.

ઘડિયાળના કાંટા પાછા ફેરવવાના ફોટા પણ પડાવી શકો છો,

ટી.વી. ને ઈન્સ્ટાને યુટ્યુબ પર એનાં વIડિયો

રમતાં મૂકી શકો છો.

તાળીઓ પડાવવાના અવાજ પણ ખરીદી

શકો છો.

પણ ગઈકાલ એ ગઈકાલ છે,

આજ એ આજ છે,

આવતીકાલ એ આવતીકાલ છે.

ગઈકાલની સાથે આજ ટકરાય છે,

અને તણખા સાથે આવતીકાલ પેદા થાય છે.

આજ કરતાં આવતીકાલ જુદી હોય છે.

દરેક આવતીકાલ,

દરેક આવતીકાલ હોય છે.

(31 ડિસેમ્બર 2023)

e.mail : manishijani@gmail.com

જેમ અડધી આલમને

બંધનની બંગડીઓમાં પૂરી રખાઈ છે,

એમ જ મારા દેશની લોકશાહીને

બંગડી આકારના પાર્લામેન્ટમાં પૂરી દેવાઈ છે …

એ બંગડીમાં બેઠેલા બગલા જેવા સફેદ વસ્ત્રધારીઓ

એકબીજાને કલંકિત કાળામેશ વસ્ત્રધારી કહીને બસ,

ભાંડ્યા કરે છે,

એક દળ બીજા દળને ચોર કહે છે,

બીજું દળ પહેલા દળને ચોર કહે છે,

પછી એકબીજા પર માઈકો ફેંકવાની રમત રમે છે

પછી એકબીજાને ભેટીને ખાધું પીધું ને રાજ કરે છે …

બંગડીની બહાર દલ દલ કાદવમાં

બેરોજગાર ઊછળતું લોહી ખૂંપી રહ્યું છે,

પેટૃોલના ઊંચા ઊછળતાં ભાવ મોંઘવારીના નશામાં ચકચૂર છે,

નીચે ને નીચે પડી રહેલો, 

ખાંસતો, ગબડતો, બબડતો રૂપિયો …

મોંઘીદાટ કૉલેજોની દુકાનોની બહાર ઊભાં ઊભાં

ચમકદાર, ભભકદાર શોકૅસને જોયાં કરતાં યુવક યુવતીઓ,

વિન્ડો શોપિંગમાં ખોવાઈ ગયેલાં છાત્ર-છાત્રાઓ …

ડૉક્ટરોએ લખી આપેલાં દવાઓનાં લાંબાં પ્રિસ્ક્રિપ્શનના

કાગળોને સુંઘી રહેલાં વૃદ્ધો ને વૃદ્ધાઓ …

ખિસ્સામાં અફવાઓનાં ટોળાં લઈ ફરતા ચહેરાઓ

જે મરેલી ગાયનાં ચામડાં ઊતરડનારને 

અસ્પૃશ્ય ગણી પાણીના છાંટે સ્નાન કરે છે

એ જીવતા માણસની ચામડી ઉતરડી નાખવાના

સામૂહિક આનંદના મેળા યોજે છે …

બધું જ દલદલમાં ખૂંપી રહ્યું છે …

ભૂખ્યાં તરસ્યાં લોકોની ખાલી થાળીઓની

ઉઠાંતરી કરી ભક્તો થાળીઓનાં મંજીરાં બનાવી

લોકશાહીનાં ભજનો ભસી રહ્યાં છે …

મારા દેશની લોકશાહી

બંગડી આકારના પાર્લામેન્ટનાં બંધનમાં

બંધાઈ ગઈ છે …

[22 જુલાઈ, 2018]

(‘મને અંધારા બોલાવે’ કાવ્યસંગ્રહમાંથી સાભાર, પૃ. 05 અને 06)

મર્યાદા પુરુષોત્તમ શ્રી રામચંન્દ્રજી જ્યારે

વનવાસમાં વિરાજતા હતા ત્યારે

વાંદરાઓ માટે પ્રૌઢ શિક્ષણના વર્ગો ચાલતા હતા,

વાંદરાઓ શિલાઓ, પથ્થરોના માપ લેતાં શિખતા હતા,

વાંદરાઓ પથ્થરો પર રામનામ લખતા હતા,

રામનામ ઘૂંટતા હતા,

મનમાં રામસેતુના નકશા ચિતરતા હતા,

ચિતરેલા રામસેતુ ચણતાં હતા,

વાંદરાઓ માટે

પ્રૌઢ શિક્ષણના વર્ગો ધમધમાટ ચાલતા હતા ને

જ્યારે ડાર્વિને ઉત્ક્રાન્તિવાદને કાગળ પર ચીતર્યો,

સમયની પીંછીથી,

મહાકાળની પીંછીથી,

વાંદરામાંથી માણસને ચીતર્યો

ત્યારે રામરાજ્યમાં, અયોધ્યામાં રામનામ લખાયા વગ્ગરની

પથ્થરોમાંથી ઉત્ક્રાંન્તિ પામેલી ઈંટો લમણે ઝીંકાતી રહી.

સમયની પીંછીથી અભણ માણસોમાંથી

વાંદરાઓ તરફની પારોઠની ગતિ,

માણસમાંથી ફાનસ વગ્ગરના

વાંદરા તરફની પ્રતિગતિ ચીતરાતી રહી

ને

સમયની પીંછી ચીતરતી રહી …

24 જાન્યુઆરી 2018

[પ્રગટ : ‘મને અંધારા બોલાવે …’ કાવ્યસંગ્રહ; પૃ. 1]