નથી મનમાં
સદીઓનો થાક રક્તના કણેકણમાં
આળસ ક્યાંથી મરડું
તું વરતે એમ ક્યાંથી વરતું
હા, ખરું
મરું, છતાં ન મરું
વળગ્યું કશું
તીક્ષ્ણ ધારદાર ને સુંવાળું પણ ઘણું
e.mail : umlomjs@gmail.com
નથી મનમાં
સદીઓનો થાક રક્તના કણેકણમાં
આળસ ક્યાંથી મરડું
તું વરતે એમ ક્યાંથી વરતું
હા, ખરું
મરું, છતાં ન મરું
વળગ્યું કશું
તીક્ષ્ણ ધારદાર ને સુંવાળું પણ ઘણું
બ્રિટિશ કવયિત્રી રૂથ પેડેલનું કાવ્ય Tiger Drinking At Forest Pool મને બહુ ગમે છે. એનો ગુજરાતી અનુવાદ અહીં મૂકું છું. રૂથ ચાર્લ્સ ડાર્વિનનાં પ્ર-પ્રપૌત્રી છે અને વન્યજીવ સંરક્ષણમાં સક્રિય છે. એમને કવિતા માટે અનેક સન્માન મળેલાં છે.
જળ, ચાંદની, ભીતિ, સ્વપ્ન.
વૃક્ષતળે આડો ટેકવેલો કાંસ્યકળશ –
પ્રકાશનું તીરછું બાણ – જતું પણ રહ્યું. રક્તિમ ચંદ્ર –
વાદળો વચ્ચેથી દેખાતો – કે દેખ્યાનો આભાસ.
મળીને ફરી ખોવાયેલો ખજાનો –
મળ્યા ને ખોવાયા વચ્ચે ક્રીડામગ્ન. અમાનુષી કાનૂનનું
રદ થવું, જાણે, ઇચ્છાનું પૂરું થવું, જીવનભરની
ઉદાસીનો ઇલાજ. મનોમન આશ્રયસ્થાન,
ક્ષુદ્રતાથી પીડિત થયેલાં માટે. એક પ્રાર્થના,
આ ક્ષણપૂરતી સલામતી; માફ કરાયેલો દ્રોહ.
ચીનાઈ પાત્રના તરડાયેલા ઓપમાં ગૂંચવાયેલી જ્વાળા, ભસ્મરંગી
દૂધિયા વૈદૂર્યમાં કેરબાનું બિંબ. પુરાણા કોઇ ગીતનું
યાદ આવવું, જૂનું ઋણ ચૂકવાઇ જવું.
રેશમ પર અંકાયેલું ચિત્ર, જે ભૂંસાઈ પણ જાય.
(1)
એ પછી પણ કૈં જ નહિ
કેટલી લાંબી મથામણ ! એ પછી પણ કૈં જ નહિ !
ગામ આખાની ભલામણ, એ પછી પણ કૈં જ નહિ !
આ હવનકુંડે હ્રદયનું આયખું સ્વાહા કર્યું,
શ્વાસ ઓર્યા મેં સવા મણ, એ પછી પણ કૈં જ નહિ !
રત્ન નહિ તો છીપ ખાલી, શંખલા એ’કાદ-બે,
ડ્હોળી નાખ્યો મેં મેરામણ, એ પછી પણ કૈં જ નહિ !
એક- બે આંસુ નથી ખર્ચ્યા તને સમજાવવા,
ભીની થઇ ગઇ સાવ પાંપણ, એ પછી પણ કૈં જ નહિ !
જાણી મનનો વ્હેમ – એને ભૂલવા માંડો ‘પ્રણય’
જાય કોરો સાવ શ્રાવણ ! એ પછી પણ કૈં જ નહિ !
(2)
બાથમાં આવે નહીં
ખૂશ્બુઓ તો કોઇના યે હાથમાં આવે નહીં
જિન્દગીભર કોઇ પણ સંગાથમાં આવે નહીં.
દેહથી આગળ જવાથી પ્રેમ જેવું લાગશે,
છે ઘણું એવું અહીં – જે બાથમાં આવે નહીં.
હોય લખવી જો ગઝલ – તો ભાવ ઘૂંટાવા જ દે,
મૌજ આવે છે ગઝલમાં – પ્રાસમાં આવે નહીં.
હોય તારી એ જ ઈચ્છા, તો કશો વાંધો નહીં,
જિન્દગી મારી ભલે અજવાસમાં આવે નહીં.
તો સમજજો – કે નથી લાયક તમે જળને અહીં,
જો તલબ જેવું કશું પણ પ્યાસમાં આવે નહીં.
તો સમય થોડોક અંગત ક્ષણ મહીં પણ ગાળજો,
જો મજા તમને ‘પ્રણય’ – અહીં ઘાસમાં આવે નહીં.
(3)
અળગો થઉં તો ક્યાં !
ઘરમાં રહું તો ક્યાં લગી-બાહર જઉં તો ક્યાં ?
થાક્યો છું હું તન્હાઈથી – જીવતો રહું તો ક્યાં ?
આખી ય જિન્દગી નડી લાચારસંહિતા,
મારી રીતે હું શ્વાસ પણ-આહીં લઉં તો ક્યાં ?
ખડકાળ છે તમા મ- અહીં જે સંબંધ છે,
જળ જેમ રોજ રોજ અહીં હું વહું તો ક્યાં ?
સીધી રીતે કદી ય મને અવગણ્યો નહીં,
એનાથી કોઇ પણ રીતે અળગો થઉં તો ક્યાં ?
છે જર્જરિત સાવ અમારું ય ઘર અહીં,
મારા હ્રદયની લાગણીઓ – પાથરું તો ક્યાં ?
હર કોઈને ‘પ્રણય’ ન કહી એ શકું કદી,
એવી એ વાત હોય કહેવી -ક હું તો ક્યાં ?
(4)
મનને જો …
વીતી ગયેલ પળ ફરી ઉઘાડીએ છીએ
જામી ગયેલ ધૂળને ઉડાડીએ છીએ !
જંપી ગયેલ જીવને ઢંઢોળીએ છીએ,
પોઢી ગયેલ પ્યાસને જગાડીએ છીએ.
ખૂંદી વળીએ મનથી ધરા રજરજે લગી,
મુઠ્ઠીમાં આસમાનને ઉગાડીએ છીએ.
માટી ધસી પડે છે ફરી ભેખડો બની,
મનને જો કોઇ વાતમાં લગાડીએ છીએ.
આપી શકે ન તું ય સજા – એ ય છે સજા,
હાથે કરીને જિન્દગી બગાડીએ છીએ.
ઠોકર હજારવાર ‘પ્રણય’ – એ રીતે મળી,
બહુ જાળવીને પગ હવે ઉપાડીએ છીએ.
(5)
થયો
આપનો હમદમ થયો
એક માણસ કમ થયો !
એ સમય – જાણે સમય,
– જે ખુશી કે ગમ થયો.
તારો-મારો સંગ પણ,
ફૂલની મોસમ થયો.
સૂર્ય પ્હેલાનો સમય,
જો થયો-શબનમ થયો.
હું ‘પ્રણય’ લાચાર છું,
એમનો હુકમ થયો.