અમેરિકામાં પ્રમુખ તેની અડધી મુદ્દત પણ પૂરી ન કરે ત્યાં પ્રતિનિધિ ગૃહમાં કે સેનેટમાં શાસક પક્ષ બહુમતી ગુમાવે એ કોઈ નવી વાત નથી. અમેરિકન હાઉસ ઓફ રિપ્રેઝન્ટેિટવ (પ્રતિનિધિ ગૃહ) એટલે આપણી લોકસભા અને સેનેટ એટલે આપણી રાજ્યસભા. ફરક એ છે કે આપણે ત્યાં જેમ લોકસભાનું વિસર્જન કરીને નવી લોકસભા ચૂંટવામાં આવે છે એવું અમેરિકામાં બનતું નથી. પ્રતિનિધિ ગૃહ અને સેનેટ બન્ને આપણી રાજ્યસભાની માફક કાયમી સંસ્થા છે, માત્ર બબ્બે વર્ષે સભ્યો બદલાતા રહે છે અને બન્ને ગૃહોની ચૂંટણીનો દિવસ પણ નક્કી હોય છે. બેકી (૧૨-૧૪-૧૮ એમ) વરસમાં નવેમ્બર મહિનાના પહેલા સોમવાર પછીના મંગળવારે. જો મહિનો મંગળવારે બેસતો હોય તો પછીના મંગળવારે. પ્રતિનિધિ ગૃહના સભ્યોની સીધી ચૂંટણી થતી હોવાથી જે તે રાજ્યોમાં લોકોનો મૂડ કેવો છે એની જાણકારી મળે છે.
પ્રતિનિધિ ગૃહ અને સેનેટની આ વખતની ચૂંટણીમાં આઠ વરસ પછી પ્રતિનિધિ ગૃહમાં ડેમોક્રેટિક પાર્ટીએ બહુમતી મેળવી છે, એટલે રિપબ્લિકન પાર્ટીમાંથી આવતા પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ માટે મુશ્કેલીઓ વધશે. બીજી બાજુ સેનેટમાં રિપબ્લિકન પાર્ટીને બહુમતી મળી છે, એટલે પ્રમુખને થોડી રાહત પણ મળશે. અમેરિકન બંધારણ મુજબ બન્ને ગૃહોના કેટલાક અધિકાર અલગ અલગ છે અને કેટલાક સંયુક્ત છે. આમાં પ્રતિનિધિ ગૃહ મહેસૂલ અને ખર્ચને લગતા અધિકારો ધરાવતું હોવાથી, અમેરિકન વહીવટીતંત્રના ચક્કાજામ કેઈ શકે છે. ચાર વરસ પહેલાં ભૂતપૂર્વ અમેરિકન પ્રમુખ બરાક ઓબામાને આનો અનુભવ થયો હતો. ચક્કાજામ એટલે એક રૂપિયાનો પણ ખર્ચો વહીવટીતંત્ર ન કરી શકે. જે અનુભવો ઓબામાને થયા હતા એ હવે ટ્રમ્પને થઈ શકે છે.
ટ્રમ્પ એ ટ્રમ્પ છે. આખી દુનિયામાં અજોડ. જે દિવસે સેનેટ અને પ્રતિનિધિ ગૃહોની ચૂંટણીનાં પરિણામ આવતાં હતાં એ જ દિવસે તેમણે એક નિવેદન બહાર પાડીને દેશને જણાવ્યું હતું કે મેથ્યુ વ્હાઈટકેરની અમેરિકાના એટર્ની જનરલ તરીકે જેફ્ફ સેશનની જગ્યાએ નિમણૂક કરવામાં આવી છે. એ પહેલાં જેફ્ફ શેસનનું રાજીનામું માગી લેવામાં આવ્યું હતું. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની ટીમમાંથી રાજીનામું આપનારા કે તગેડી મુકવામાં આવ્યા હોય એવા સેશન ૧૨૯માં અધિકારી છે. પોણા બે વરસમાં ૧૨૯! કોઈ તેમની સાથે કામ જ નથી કરી શકતું. જેફ્ફે રાજીનામું આપ્યું એનું કારણ પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં રશિયાએ કરેલો હસ્તક્ષેપ હતો, અને એમાં જેફ્ફનું વલણ ટ્રમ્પને અનુકૂળ નહોતું. દેશભક્તિ, રાષ્ટ્રવાદ અને પવિત્રતાના દાવો કરીને ખુરશીમાં ગોઠવાઈ ગયેલાઓ કેટલા દેશભક્ત અને પવિત્ર છે એનો હવે દરેકને પરિચય થઈ રહ્યો છે. રશિયાએ ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના ઉમેદવાર હિલેરી ક્લિન્ટની હારે અને તેમની જગ્યાએ રિપબ્લિકન પાર્ટીના ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ જીતે એ માટે અમેરિકન મતદાતાઓને પ્રભાવિત કરવાનું કામ કર્યું હતું એવો રશિયા સામે આરોપ છે.
આરોપ એવો છે કે અમેરિકન પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં રશિયાએ રસ લીધો હતો અને ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના મતદાતાઓના ડેટા ધરાવતા કોમ્પ્યુટરમાં હેકિંગ કર્યું હતું. થોડા મહિના પહેલાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ જ્યારે રશિયાની મુલાકાતે ગયા હતા, ત્યારે તેમણે માત્ર દેખાવ ખાતર રશિયાના પ્રમુખ વ્લાદિમીર પુતિન સમક્ષ આ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત કર્યો હતો. પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં રશિયાના હાથ વિષે પુતિને ઘસીને રદિયો આપ્યો હતો અને ટ્રમ્પે પુતિનના ખુલાસાને માન્ય રાખ્યો હતો. બધું જ નાટકની પટકથા જેવું હતું. જ્યારે કેટલાક અમેરિકન અધિકારીઓએ આ પ્રશ્ને આગ્રહ રાખ્યો ત્યારે ટ્રમ્પે લગભગ અપમાન કરનારા સ્વરમાં કહ્યું હતું કે મને તમારા આરોપ કરતાં પુતિનના રદિયામાં વધારે સચ્ચાઈ નજરે પડે છે. જોતા નથી તેમનો અવાજ કેટલો બુલંદ છે? અમેરિકન પ્રમુખને અમેરિકાના સાર્વભૌમત્વ માટે કેટલી ખેવના છે એ એમાં જોવા મળ્યું હતું.
પ્રતિનિધિગૃહના જે કેટલાક અધિકારો છે એમાં એક અધિકાર ઈમ્પીચમેન્ટનો પણ છે અને એમાં કટ્ટર ટ્રમ્પ વિરોધી નેન્સી પલોસીને ગૃહનું અધ્યક્ષપદ મળશે. ટ્રમ્પ સામે ઈમ્પીચમેન્ટની નોટિસ લાવવાની તૈયારી ચાલી રહી છે, એટલે પ્રતિનિધિગૃહમાં રિપબ્લિકન પાર્ટીએ ગુમાવેલી બહુમતી તેમની મુસીબતોમાં વધારો કરી શકે એમ છે. એક ખાસ નોંધવા લાયક વાત એ છે કે પ્રતિનિધિગૃહમાં આ વખતે મોટી સંખ્યામાં મહિલાઓ ચૂંટાઈને આવી છે. ૪૩૫ સભ્યોના ગૃહમાં ૪૨૮ સભ્યો માટે ચૂંટણી યોજવામાં આવે છે. હવે ગૃહમાં ૨૨૩ સભ્યો ડેમોક્રેટિક પાર્ટીના છે અને તેમાં સો મહિલાઓ છે. ટ્રમ્પના સ્ત્રીઓ વિષયક અભદ્ર ટિપ્પણોને કારણે મહિલાઓ નારાજ છે અને તેનો લાભ લઈને આ વખતે ડેમોક્રેટિક પાર્ટીએ મોટા પ્રમાણમાં મહિલાઓને ઉમેદવારી આપી હતી. રિપબ્લિકન પાર્ટીના પરાજયમાં સ્ત્રીઓ અને યુવાન મતદાતાઓનો મોટો હાથ છે. તેમને ટ્રમ્પનું સંકુચિત વલણ સ્વીકાર્ય નથી. મહિલાઓ અને યુવાનોનો ટ્રમ્પ વિરોધી મૂડ જોતાં તેઓ અમેરિકન પ્રમુખ તરીકે બીજી મુદ્દત માટે ચૂંટાય એ લગભગ અશક્ય છે. તેઓ મુદ્દત પૂરી કરી શકશે કે કેમ એ વિષે પણ શંકા છે.
ધારણા તો એવી હતી કે પ્રતિનિધિગૃહની ચૂંટણીમાં ડેમોક્રેટિક પાર્ટી મેદાન મારી જશે, પણ એવું બન્યું નથી. આનું મુખ્ય કારણ એ છે કે આ યુગ ધાર્મિક, અતિરેકી, અંતિમવાદી અને અસહિષ્ણુ રાજકારણનો છે. ચારે બાજુ ગાંડપણ જોવા મળી રહ્યું છે અને ગાંડાઓનો જયજયકાર થઈ રહ્યો છે. એટલે તો અમેરિકા જેવા પરિપક્વ લોકતાંત્રિક દેશમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ જેવો માણસ ચૂંટાઈ આવ્યો હતો. આ સ્થિતિમાં હજુ ટ્રમ્પના સમર્થકો મોટી સંખ્યામાં છે. આની વચ્ચે કાળાં વાદળમાં રૂપેરી કોર જેવાં આ પરિણામ છે. આવા ગાંડપણના જુવાળમાં કમસેકમ અમેરિકામાં ધીરેધીરે ઓટ આવી રહી હોય તો રાજી થવું જોઈએ. ખાસ કરીને મહિલાઓ અને યુવાનોએ રૂઢિચુસ્તોની સાન ઠેકાણે લાવવાનું બીડું ઝડપી લીધું છે.
સૌજન્ય : ‘કારણ-તારણ’, નામક લેખકની કટાર, “ગુજરાતી મિડ-ડે”, 10 નવેમ્બર 2018
