સારા ચારિત્ર્ય સમાન કોઈ પવિત્ર ધન નથી. માણસ પૈસાથી ધનવાન કહેવાય તેના જેવી કોઈ કરુણતા નથી. જે દિવસે પૈસો માનવને માપવાનું બેરોમિટર ગણાશે તે દિવસે આ ધરા પર અમાસના અંધારા  છવાશે. મહાપુરુષો, ઋષિઓ તેમના ચારિત્ર્યથી શોભાયમાન છે. જેને કારણે સદીઓ અને યુગો પછી પણ તેઓ પંકાય છે.

પૈસો યા લક્ષ્મી ચંચળ છે. તેને પામવી યા ગુમાવવી આસાન છે. પૈસા વગરનો માનવ કંગાલ નથી ગણાતો. ચારિત્ર્ય વગરના માનવની કશી કિમત નથી. ચારિત્ર્ય કોઈ પણ ભોગે સુરક્ષિત હોવું જોઈએ.  

ચારિત્ર્યહીન માનવ ભલેને પૈસામાં આળોટતો હશે તો પણ તેની કશી કિંમત નહીં હોય. સામાન્ય માનવ જેની પાસે સવારે ખાધા પછી રાત્રે મળશે કે નહીં એવો પ્રશ્ન ઊભો હોય, છતાં તે જો ચારિત્ર્યવાન હશે તો આદર પામશે. પૈસો સર્વસ્વ છે એ વિચાર અસ્થાને છે. ધનવાનો ખુલ્લે આમ જાણતા હોય છે કે ‘આ હું નથી બોલતો, મારો પૈસો બોલે છે.’ તેમને આદર અને સન્માન માત્ર સ્વાર્થ સાધવા પૂરતા હોય છે. સ્વાર્થ સર્યો અને 'હું કોણ, તું કોણ' જેવા હાલ થાય છે.

જો પૈસા સાથે ચારિત્ર્યનું બળ હોય તો 'સોનામાં સુગંધ' જેવું લાગે. જે દિવસે પૈસાથી માનવીની કિંમત અંકાશે ત્યારે એ સમાજ ક્યાં જઈને અટકશે એ ગહન પ્રશ્ન છે ! પૈસાથી બધું ખરીદી શકાય ઊંઘ અને શાંતિ પૈસો કદી મેળવી નહી આપે !

ચારિત્ર્યની તો વાત બહુ દૂર રહી.

મનુષ્યએ પ્રયત્ન અને સજાગવૃત્તિથી ચારિત્ર્યનું રક્ષણ કરવું. પૈસો તો હાથનો મેલ છે. ક્યારે છેહ દેશે તેની કોઈને ખબર નથી. માનવ ગુમાવેલ પૈસો મેળવવા શક્તિમાન છે. જેનું ચારિત્ર્ય અનીતિનો પૈસો કમાવામા શિથિલ થાય છે તેનું પતન નિશ્ચિત છે. તેનું રક્ષણ કરવા પ્રયત્ન કરતા રહેવું જરૂરી છે. પૈસો તો આજે છે ને કાલે નથી. જે ગુમાવ્યા પછી પાછો મેળવી શકાય. પૈસો ગુમાવવાથી આદર અને સન્માન ખોવાતા નથી. કિંતુ ચારિત્ર્ય શિથિલ થાય પછી આદર સન્માન પાછાં મેળવવા મુશકેલ છે. માનવનું પતન તેનાથી સંભવિત બને તે હકીકત છે. 'યેન કેન પ્રકારેણ' કદાચ માનવી પૈસો પ્રાપ્ત કરી શકે. સ્વના ચારિત્ર્યનું રક્ષણ તેને સદાબહાર ઇજ્જત અને આદર આપવા શક્તિમાન છે. પૈસાની ઝાકમઝોળ તેને સ્પર્શી શકતી નથી.

e.mail : pravinash@yahoo.com

આજે તમને થશે, કોણ છે આ મહેમાન, જેને મળવાનું છે. અરે, જરા પણ ચિંતા નહીં કરતાં, તમે એને બરાબર ઓળખો છો ! યા તેને બરાબર સારી રીતે ઓળખવાનો માત્ર પોકળ દાવો કરો છો. હા, જેનો સંગ અહર્નિશ તમે માણો છે, છતાં પણ કહેવું કઠિન છે, ‘હું બરાબર તેને ઓળખું છું’ !

બસ, થાકી ગયાને ? મને ખબર છે તમારી જાણવાની ઉત્કંઠા પરાકાષ્ટા પર પહોંચી ગઈ છે. ધીરજ ધરો અને વિચાર કરો. ઉત્તર મળી ગયો હશે. જો ન મળ્યો હોય, તો હવે મારે તમને જણાવ્યા વગર છૂટકો નથી !

આજે તમને, ’તમારી’ મુલાકાત કરાવવાની છે. રોજ જાણીતી અને નવિન વ્યક્તિઓને મળીએ છીએ. કોઈ દિવસ વિચાર આવ્યો છે, ‘આજે હું મને મળું’ ! જરા વિચિત્ર લાગે તેવી વાત છે ! વિચાર કરો, માત્ર એક સેકંડ માટે, તેનો જવાબ મળશે, ઉત્કંઠા વધશે અને ઉમળકાભેર તમે તેને મળશો !

‘શું હું જે છું તે ખરેખર સત્ય છે?’ ‘જે બીજા ધારે છે તે ખરેખર હું છું ?’ ખરી વાત તો એ છે, જો મારી નિયત સાચી હોય તો બીજા ધારે એની શા માટે મારે ફિકર કરવી ? બીજી વ્યક્તિ પોતાના સંજોગ અને માનસિક અવસ્થા પ્રમાણે તમને તુલવશે ! જ્યાં સુધી તમને તમારો અંતરઆત્મા ન ડંખે, ત્યાં સુધી તમે નિષ્ફિકર રહો. જો જો દંભના આંચળા નીચે, કોઈ પણ નિર્ણય ન લેવાય.

આપણે હંમેશાં બીજાના અભિપ્રાયને ખૂબ મહત્ત્વ આપીએ છીએ. આ સહુ માનવનો સહજ સ્વભાવ છે. તેનાથી જરા ઉપર ઉઠીને વિચાર કરીશું, તો તેમાં છુપાયેલો દંભ જણાશે. ‘લોક સારો કહે, તેથી હું સારો, અને ખરાબ કહે, તેથી ખરાબ’ ! આ વાક્ય બે વખત વાંચીશું તો સમજાશે કે એનો કોઈ મતલબ નથી.

સામાન્ય રીતે સ્વને તરત નિરખવાનો રસ્તો સીધો, પ્રત્યક્ષ અને વાસ્તવિક છે. આપણે બીજાની સમક્ષ હોઈએ, ત્યારે એક ક્ષણિક આવરણ ઓઢી લઈ, કૃત્રિમતા ધારણ કરીએ છીએ. એના માટે કોઈ પણ વર્ગ ભરવાની જરૂર નથી હોતી. તે વ્યક્તિ આપણા માટે શું ધારશે, એની ચિંતામા ‘હું શું છું’ તે ગૌણ બની જાય છે. આ વિચાર અને વર્તનને કારણે દંભ પોતાનો ભાગ ભજવે છે.

સ્વને નિરખતાં તેની કુરૂપતા અને નગ્નતાનો ભય નથી લાગતો ને ? તેની સાથે મુલાકાત થતાં સત્ય સપાટી પર આવશે. મન શંકા કરશે ‘શું ખરેખર આ હું છું?’ તેથી તો ઘણીવાર આપણે વાસ્તવિકતાથી દૂર ભાગીએ છીએ. ખોટા ભ્રમમાં રાચીએ છીએ. વિદ્વાન હોવાનો દાવો કરીએ છીએ. સામેવાળી વ્યક્તિને નીચું દેખાડવાનો પ્રયાસ કરીએ છીએ. આ બધું શા માટે. સત્ય પહેચાનો, જે છીએ તે કબૂલ કરો. બધાં એક સરખા નથી હોતાં. જે છીએ તે સુંદર છે. શુભ છે એ જાણવું જરૂરી છે.

સમાજ જે માત્ર માનવોનો સમૂહ છે, એ યાદ રહે. દરેક વ્યક્તિને પોતાનો અભિપ્રાય બદલવાની સવતંત્રતા છે. તેનો અર્થ એ ન કાઢવો કે આપણે બદલાવું. એક સરળ વિચાર કરવો કૂતરાનો સ્વભાવ છે કરડવું, તે જો આપણને કરડે, તો આપણે તેને સામે કરડતાં નથી.’ ઘણી વખત જોયું છે હંમેશાં સારું વર્તન કરનાર ઘણીવાર પૈસો પામવાથી પોતાનો અસલી રંગ બતાવે છે.

શું મને મારું ગમતું ન મળ્યું, યા મારી મહત્ત્વાકાંક્ષા પરિણામ ન લાવી શકી, તો હું તેનું દુ:ખ બીજા ઉપર ઢોળું છું ? શું હું દરેક્ને સરખી રીતે નિહાળું છું ? પરિવારમાં સાંપડેલી નિરાશાનો દોષ કોને આપું છું. કોઈના માટે પૂર્વાગ્રહ રાખી નાઈન્સાફી કરી દિલ દુખાવું છું ? ઉંમરનો મલાજો પાળું છું ? વગર વિચારે બોલી સંબંધોમાં તિરાડો પાડી દોષનો ટોપલો બીજાને માથે ઓઢાડું છું ?

કેટકેટલા પ્રશ્નો અનુત્તર છે. આવો, ખુદને મળો. સમાધાનનો પ્રયત્ન જારી રાખો. સમય થોભતો નથી. ક્યારે અવસર આવી પહોંચશે ખબર છે ?

‘આપ ભલા તો જગ ભલા’. બસ તમે, તમને ખુલ્લા દિલે મળો અને વિચારો, અનુભવો મિલાપની ધન્ય પળોને.

e.mail : pravinash@yahoo.com