વાસ્તવિકતા
એટલે વાસ્તવિકતા.
વાસ્તવિકતા નગ્ન હોય છે,
એકદમ.
તમે આંખો બંધ રાખીને
બેસી રહ્યા છો,
એ વાસ્તવિકતા છે.
તમે કહો છો કે
તમારી આંખો દુઃખે છે,
ખુલ્લી આંખો વધુ દુઃખે છે,
બધું ઝાંખું દેખાય છે.
તમે કહો છો એ
તમારે માટે વાસ્તવિકતા છે.
તમારે બજારમાં તો
જવું જ પડશે,
નહીં જાવ, તો
કૂલે લાત મારીને
તમને
ઘરમાંથી બહાર
તગેડી મૂકશે,
એ ય વાસ્તવિકતા છે.
બજારમાં તો
જવું જ પડશે.
બજારમાં
દવાની દુકાને જઈ
તમે
આંખમાં નાંખવાનાં ટીપાં માંગશો
ને
તમારા ખિસ્સામાંથી
બે હજાર રૂપિયાની
ભીની નોટ
આપશો દુકાનદારને
એ ય વાસ્તવિકતા છે.
બધી ય
બે હજારની નોટો
ફક્ત પરસેવાથી જ
ભીની થાય એવું નથી હોતું,
એ ય વાસ્તવિકતા છે.
તમને પેશાબ કરવા
પથારીમાંથી ઊભા
થવાનોય કાંટાળો કંટાળો છે,
એ ય વાસ્તવિકતા છે.
ઠેઠ
હિમાલયમાં આવેલી
આયુર્વેદિક ભારતીય સાંસ્કૃિતક જડીબુટ્ટી
રિસર્ચ લૅબોરેટરીમાં માન્ય થયેલી
દવાનાં ટીપાંની
નાનકડી શીશી
તમારા હાથમાં પકડાવી
તમારાં પૅન્ટનાં તમામ ખિસ્સાઓમાં
બાકીના રૂપિયાના
દસ-દસનાં સિક્કા
ફટાફટ
ખોબલે-ખોબલે
દુકાનદારે
ભરી દીધા,
એ ય વાસ્તવિકતા છે.
બજારમાં
તમે કશું ય બોલી નથી શકતાં
એ ય વાસ્તવિકતા
અને
પૅન્ટને
ઊતરતું
રોકવાના
વાસ્તવિક પ્રયત્નોમાં
તમે ચાલવા માંડો છો …
તમે
નીચે ઊતરતાં
પૅન્ટને પકડી રાખી ચાલી
શકતાં નથી,
તમારાં ચપ્પલમાં
નીચે ઊતરતાં પૅન્ટની મોરી
અટવાયા કરે છે,
એ ય વાસ્તવિકતા ..
અને
પાસેની દુકાનમાં જઈ
ઊતરતા પૅન્ટને
રોકવા માટેનો,
બાંધવા માટેનો,
બેલ્ટ ખરીદવાની
ને
બેલ્ટ બાંધવાની
તમને હિમ્મત થતી નથી,
એ ય વાસ્તવિકતા ..
તમને ઘરે પહોંચવા સિવાય
કોઈ રસ્તો
નથી દેખાતો,
એ ય વાસ્તવિકતા ! 
ને
વાસ્તવિકતા તો
નગ્ન હોય છે,
તમારી આંખે ઝાંખું
દેખાય છે
અને
ઝાંખી દેખાતી
નગ્નતા
એ ય વાસ્તવિકતા છે.
ઊતરી ગયેલાં પૅન્ટ સાથે
તમે
ઘરે પહોંચશો
એ ય વાસ્તવિકતા!
વાસ્તવિકતા
સ્વીકારવી કે
ન સ્વીકારવી
એ ય
વાસ્તવિકતા
પણ
નગ્ન વાસ્તવિકતા
સ્વીકારી
તમે
આંખો
બંધ રાખશો
એ ય
નગ્ન વાસ્તવિકતા !

૮ મે, ૨૦૧૭   

(ફ્રૅન્ચ પ્રમુખ-ચૂંટણી પરિણામ દિવસ)

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 16 મે 2017; પૃ. 19

પહેલાં
તમે
મારી માની ભાષાને
લસોટી નાંખી ..
ચટણીની જેમ …
મારી અનેકાનેક માવડીઓનું વહાલ, ગરમાવો, શાણપણ, ડહાપણ, વારસો, હસીમજાક, ઠઠ્ઠો, ગાણાંફટાણાં, ભાઈચારો, સહિયરપણું …
એ બધાંયને શાહીમાં ડુબોડી ડુબોડી
સપાટાબંધ સપાટ-સપાટ કરીને,
બ્રાહ્મણવાદી-બજારવાદી રંગરોગાન કરીને
માતૃભાષાની સરકારી ચોપડી
બનાવી કાઢી …
ને
હવે કહે છે કે
છઠ્ઠા ધોરણની પરીક્ષાનું
માતૃભાષાનું પેપર ફૂટી ગયું …
માતૃભાષાનું પેપર-વેફર ફૂટ્યું
એ તો ઠીક,
રામરામ!
પણ આ મૂળિયાં ખોદી નાંખ્યાં
ને
મૂળિયાં ફૂટ્યાં નહીં તેનું શું?

૨૦ એપ્રિલ, ૨૦૧૭

(‘છઠ્ઠા ધોરણનું ગુજરાતીનું પેપર ફૂટી ગયું’- છાપામાં આ મથાળું વાંચતાં  થયેલી માંહ્યલી હલચલ)

E-mail : manishijani@hotmail.com

સૌજન્ય : "નિરીક્ષક", 01 મે 2017; પૃ. 12

લોકશાહી
તું,
એવી તેવી કેવી?
શરમ વગરની,
નિર્લજ્જ,
લોકોને વારેઘડીએ લાઇનમાં
લગાડી,
નાગરિકતાના કૂલે કાળા ટપકાની
લાત ઠોકાવી
પાંચ વરસ તગેડી મેલે?

લોકશાહી
તું,
તેવી કેવી એવી?
ઇવીએમમાં ’પૉં’
કરીને  પવિત્રતાનું વાજું વગાડે
ને રૂપિયાના ઢગલામાં
છૂમંતર થઈ જાય !
લોકશાહી
તું,
એવી તેવી કેવી ’યુપી’વાળી!
ચારસો ત્રણમાં
એકસો તેંતાલીસ
ગુંડાઓનો જયજયકાર કરાવેે!
લોકશાહી
તું,
તેવી કેવી એવી?
બહુમતીની કાતરે
કચાકચ-ખચાખચ
લોકોની જીભ કાપતી ફરે.

લોકશાહી
તું,
કેવી એવી તેવી સ્ત્રીલિંગવાળી,
કે
અમે તને ભાંડ્યાં જ કરીએ!
જેમ અમે અમારા ઘરમાં બધાં કામે,
બધાં દા’ડે, બધાં બહાને,
બધાં બૈરાંઓને ભાંડ્યાં કરીએ !
ઘરની દીકરી પર
બળાત્કાર થાય તો
અમે તો દીકરીને જ ભાંડીએ :
’મૂઈ, નખરાં ઓછાં કરીએ!
કપડાં ટૂંકા ના પહેર્યાં હોત તો?!’
ને
ઘરની બૈરીય
મોંઘવારીનાં ટૅન્શનમાં,
સાંજે શું શાક બનાઈશ
એની ફિકરમાં ચપટી મીઠું
વધારે નાંખી દે તોય
અમે તો ડાબા હાથની
ઠોકી દઈએ  ને
દાળની વાડકી છુટ્ટી એનાં મોં પર
મારીએ …
માને તો વઢ્યા જ કરીએ,
ભાઈઓ વચ્ચે મહાભારત થાય
ને “તું તો આનો પક્ષ લે છે,
તું તો વિપક્ષ છે, તું તો અપક્ષ છે!
તું તો એવી છે, તેવી છે… ”

એટલે જ
લોકશાહી તું માઠું
ના લગાડીશ,
પણ
એ તો કહે,
તું, આવી જેવીતેવી કેમ?

E-mail : manishijani@gmail.com

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 01 અૅપ્રિલ 2017; પૃ. 10