કેટકેટલું લઈ લીધું આ કોરોનાએ …પણ એનાં ગણિત અહીં નથી લગાડવા. એક જ અફસોસ વ્યક્ત કરવો છે કે વર્ગ નામે મારું સ્વર્ગ પડાવી લઈને જાણે શાપિત યક્ષની જેમ પૃથ્વી પર પટકી દીધો મને આ કોરોનાએ ..
વર્ષ શરૂ થાય ને નવાં નવાં યુવાન વિદ્યાર્થી મિત્રોને જોવા આંખો રીતસરની વાટ જુએ … એક પછી એક નવા મિત્રો સાથે પરિચય કેળવાતો જાય ને જૂના મિત્રો સાથેનો સંબંધ વધુ ઘનિષ્ઠ બનતો જાય …
જે કંઈ નવું નવું કરવાનું મન થાય તે વિદ્યાર્થીઓ સમક્ષ મૂકીએ કે તરત બધાં ખડે પગે હાજર … એમની તત્પરતા જ મારામાં જોમ પૂરે …
હા .. ભણાવતા ભણાવતા હૈયે દાટી રાખેલી કેટકેટલી વાતો સૌથી નિકટના સ્વજન તરીકે વિદ્યાર્થી મિત્રો સમક્ષ સહજ વ્યક્ત થઈ જાય .. ગત વર્ષે વનાંચલ ભણાવતે ભણાવતે મારું વનાંચલ પણ ભણાવી દીધેલું .. ને ભીની આંખોની કોરને લૂછતાં મારાં મરદ મુછાળા વિદ્યાર્થીઓએ કહેલું કે, ‘સાહેબ, અમે બે વનાંચલ સાથે ભણ્યા ને એટલે જ ત્રીજા અમારા જીવનના વનાંચલને પણ સારી પેઠે સમજી શક્યા …'
રાપર જેવા નગરમાં જ્યાં સાહિત્યિક કાર્યક્રમો ભાગ્યે જ યોજાય ત્યાં જયંત પાઠકની શતાબ્દી વંદનાનો કાર્યક્રમ કર્યો ત્યારે કોઈ વડીલે હસતાં હસતાં પૂછેલું કે જયંત પાઠક કોનાં સગાં થાય ? એ ભાઈ જ્યારે કાર્યક્રમમાં આવ્યા ત્યારે વિદ્યાર્થીઓની તૈયારીઓ જોઈને આભા બની ગયેલા … એક એક વિદ્યાર્થીને પોતાનાં સ્વજનનાં સ્મરણો વાગોળતાં હોય એમ બોલતાં જોઈ એમને સમજાઈ ગયેલું કે જયંત પાઠક અમારા શું સગાં થતાં હતાં ….
પાંચ સાત વર્ગો ભરીને હજુ તો તાજા બંધાયેલા પ્રેમ સંબંધને વ્યક્ત કરવા પરમાર ભરત નાનકડી રબારી કન્યાનું શિલ્પ બનાવી ભેટ ધરે ત્યારે હાથની સાથે હૈયું પણ ભરાઈ જાય … ચૂપચાપ બેસી રહેતાં મિત્રો ધીરેધીરે બોલવાનું શરૂ કરે ને પછી તો એટલે સુધી વાત પહોંચે કે મારે કશું બોલવું ન પડે ને એ સમજી જાય … પ્રહ્લાદ પારેખની 'પછી તો ના વાતો .. ' પંક્તિ મારા માટે જીવતી થઈ જાય …
વર્ગમાં નરસિંહ, મીરાં ભણતાં ભણાવતાં કોઈ પ્રકાશ જેવા ભજનિક નીકળી આવે. મુખ્ય વિષય ગુજરાતી ન હોય ને છતાં એમાં બહુ રસપૂર્વક કામ કરે એવા મિત્રોને જોઈએ ત્યારે હૈયે ટાઢક વળે ને ભાષાની સઘળી ચિંતાઓ ખરી પડે.
વર્ગમાંથી વહેલા ઘરે જતાં કોઈ મિત્રને કારણ પૂછતાં માથે હાથ મુકાઈ જાય ને ખબર પડે એ તાવથી ધગધગે છે. પગે ક્યાં ચાલ્યા એમ પૂછતાં તો પુછાઈ જાય પણ તરત યાદ આવે કે એના ખિસ્સામાં રાખેલી દસની નોટ તો સવારે વપરાઈ ગઈ હશે …. ઈબ્રાહિમને દોડાવીને એક્ટિવા પર બેસાડી એને દવાખાને દવા લઈ ઘરે પહોંચતો કરીએ .. ને સાંજે ખબર પૂછવા ફોન કરું ત્યારે love you sir કહીને પોતાનો સઘળો ભાવ વ્યક્ત કરી દેતા એ ભાઈબંધને જોયે કેટલો બધો સમય થઈ ગયો !
સાહેબ, આપણે ગણેશ ઉત્સવ કરીશું, નવરાત્રિમાં આ વખતે કંઈક નવું વિચારીએ … એન્યુઅલ ફંક્શન તો જોરદાર કરીશું … આવા દરેક સંવાદોમાં છલકાતો વિદ્યાર્થીઓનો ઉત્સાહ ચાવી ગયો આ કોરોના ….
હાર્દિક ને એમની મંડળી જાણે અમારી હનુમાનમંડળી … આ મંડળી જ મારું બાહુબળ. કોઈ દિવસ કોઈ વિશેષ કપડાં પહેરીને જાઉં તો બધા સ્ટાફ રૂમમાં જોવા આવે … અમારી સાથે ફોટો પડાવોને કહી હું જાણે સેલિબ્રિટી હોઉં એવું ફીલ કરાવે … હું પણ એમ કરવા દઉં એમના રાજીપા માટે …
આજે તો બહુ ઠંડી છે ચાલોને અગાસીમાં તડકે બેસીને ભણીએ … એવું કોઈ બોલે ને અમે નભમંડપની નીચે ગોઠવાઈ જઈએ. એકબીજાંમાં ઘૂસીને બેઠેલાં ને વચ્ચે વચ્ચે અડપલાં કરતાં એ મિત્રો વિના અગાસી સૂની પડી છે.
કોલેજમાં પગ મુકતાની સાથે ગુડ મોર્નિંગ સર, કહી વળગી પડતાં એ વિદ્યાર્થીઓ વિના કોલેજ ફૂલો વિનાના બગીચા જેવી લાગે છે.
હજુ તો આ કથા કંઈ એમ સંકેલાય એમ નથી. પણ આવા સંજોગોમાં અંદરનો શિક્ષક જૂના દિવસોને ઝંખે જરૂર પણ ચૂપચાપ બેસી તો ન જ રહે … ઓનલાઈન શિક્ષણની નવી પદ્ધતિમાં ઝડપથી ગોઠવાઈ જઈ એમ તો એમ વિદ્યાર્થીઓ સમક્ષ થયા વિના તો કેમ રહેવાય …
જ્યારે બધા ઓનલાઈન શિક્ષણમાં ગોઠવાઈ રહ્યા હતા, ત્યારે રાપર કોલેજ દ્વારા વર્ગોનો આરંભ થઈ ગયેલો … એક બહુ મોટો ફાયદો એ થયો કે હવે કોલેજના સીમાડા ઓગળી ગયા, વર્ગની ભીંતો પડી ગઈ ને એમાં પ્રવેશી ગયા ભુજ, આદિપુર, અમદાવાદ, ગઢડા જેવી કેટલી ય કોલેજના મિત્રો … પ્રત્યક્ષ નહીં તો પરોક્ષ પણ વિદ્યાર્થીઓનો સંગ મળ્યો એનો રાજીપો … એ બધા સાથે મૈત્રી કેળવાતી ગઈ .. બહારના મિત્રોમાં ઘણાં ઉત્સાહી મિત્રો મળ્યા … એમની સાથે ભણવા-ભણાવાની મજા પડતી ગઈ. એ લોકો એટલાં પોતીકા થઈ પડ્યાં કે એ જાતે વર્ગો લેતાં થઈ ગયા. કેટલાં ય ઓનલાઈન કાર્યક્રમો કર્યા. એક દિવસ તોલાણી કોલેજના એક આવા મિત્રનો ફોન આવ્યો, સાહેબ, ઘરે છો ? ઘરે આવું ? મેં કહ્યું, જરૂર આવો. આવ્યા, મળ્યા. એક જ મિનિટમાં પાછા જવાની વાત કરી તો મેં કહ્યું કે કેમ આટલી વારમાં ? તો કહે મારી પાસે બિલકુલ સમય નહોતો પણ નિલપર પાટિયું જોયું તો તમને જોવાની ઈચ્છા રોકી ન શક્યો … હું માત્ર તમને જોવા જ આવ્યો હતો .. ક્ષણાર્ધમાં બાઈકથી સરકી જતાં એ પ્રિન્સ વાઘેલાની આંખોમાં વાંચતો પ્રેમ આ કોરોનાની જ ભેટ !!!!
કોરોનાના કારણે જ કાવ્યાસ્વાદ શ્રેણી ચલાવવાનું સૂઝ્યું ને પ્રશિષ્ટ કૃતિ પરિચય શ્રેણી પણ એની જ સોગાદ…
નવા મિત્રોનો પ્રવેશોત્સવ પણ ઓનલાઈન થયો ને ઓરીએન્ટેશન પણ થયું ઓનલાઈન … નવા સિત્તેર જેટલાં મિત્રોનું એડમિશન થયું પણ એમાંથી વીસેક જેટલાં મિત્રો નિયમિત વફાગમાં જોડાય. બાકીના આવે જાય એવું થાય …
થોડું નવું નવું કરવાનું મન થયા કરે ને વિદ્યાર્થીઓ એને શબ્દશઃ ઝીલે પણ ખરા … આદરણીય મહેન્દ્રસિંહ પરમાર સાહેબ કેટકેટલું સાહિત્ય ઓડિયો વીડિઓ રૂપે ધરતાં જાય છે એ જોઈ વિદ્યાર્થીઓ પણ એવું કંઈક કરે એવું વિચારી અસાઈનમેન્ટના રૂપમાં આ કામ સોંપ્યું ને વિદ્યાર્થીઓએ જે કરી બતાવ્યું તે જોઈ હરખથી છાતી ફાટફાટ થાય છે.
ભોળાભાઈ પટેલના નિબંધસંગ્રહ ‘વિદિશા’ના નિબંધોમાંથી ને સ્વામી અને સાંઈના પત્રોમાંથી વિદ્યાર્થીઓ પસાર થાય ને એમની આવડતનો ઉપયોગ કરી એને નવલાં રૂપરંગે તૈયાર કરે એવી ઈચ્છા વ્યક્ત કરી જેનાં સુફળરૂપ કેટલાંક વીડિયો … જોવાં સમ છે …
અવાજના જાદુગર હુશેન હોય કે ભાવભીનાં નરેન્દ્ર, મેરિયા પ્રકાશ હોય કે નાનકડા લખમણ. અંગ્રેજી સરસ બોલતા અરવિંદ હોય કે તડપદું બોલતા મહેશ … રૂપકડા અબ્દુલ હોય કે પરમાર ભરત .. બધાએ બહુ મહેનત કરી પત્રો તૈયાર કર્યા. તો નવા આવેલા મિત્રો રવીન્દ્ર ચાવડા, હરિજન ઊર્મિલા, અમિત રાઠોડ ને એની પ્રજાપતિ પણ પાછળ ન રહ્યાં …
હિમાંશીબહેન શેલતે પણ રાજીપો વ્યક્ત કર્યો આ બધું જોઈને.
આ બધા વીડિયો યુટ્યુબ પર મુકીશું. એક ડોક્યુમેન્ટ તૈયાર થશે. શેષ રહેતાં પત્રો બીજા અધ્યાપક મિત્રો તૈયાર કરાવે તો બધું મોબાઈલવગું થઈ જશે.
ફરિયાદના સૂર કરતાં આનંદની આ ક્ષણો વહેંચવી વધુ ગમે છે.
આ કથા ખૂટે તેમ નથી, પણ અહીં અટકું કોરોનાને એટલું કહીને કે તું જલદી જાજે જેથી મારું સ્વર્ગ મને પાછું મળે … મારા શાપનો સમય જો પૂરો થયો હોય, તો ફરી મને એ આનંદલોકમાં વિહરવાની અનુમતિ આપ .. હા … તેં જે આપ્યું છે એનો ઉપકાર પણ જિંદગી નહિ ભૂલાય. ને છતાં ઈચ્છા તો એ જ રહેશે કે મારો જૂનો સમય ક્યારે પાછો જીવતો થાય …..
સૌજન્ય : લેખકની ફેઈસબૂક દિવાલેથી આંતરીને સાભાર
અમેરિકન વ્યંગકાર માર્ક ટ્વેઇનના નામે એક કથિત વિધાન છે (કથિત એટલા માટે કે એવા જ મતલબનું વિધાન એન્ગલો-આઈરિશ લેખક જોનાથન સ્વિફ્ટ નામે અંકિત છે) : "સત્ય હજુ ચપ્પલ પહેરે તે પહેલાં જૂઠ અડધી દુનિયામાં પહોંચી જાય છે." કોરોનાની મહામારીમાં આ વિધાન સાચું પડ્યું છે. અમેરિકામાં એક સર્વેમાં બહાર આવ્યું છે કે આ મહામારી કોઈ કારસ્તાનના ભાગરૂપે ફેલાઈ છે તેવી માન્યતાના કારણે લોકો વાઈરસ ફેલાતો રોકાય તેવા (માસ્ક, સોશ્યલ ડિસ્ટન્સ, લોક ડાઉન, હાથની સફાઈ વગેરે જેવા) ઉપાયોમાં સહકાર આપવા તૈયાર નથી થતા.
ગાંધી-વિનોબાના વિચારોથી રંગાયેલા અને નાનાલાલ વોરા તથા માવજીભાઈ વેદના હાથ નીચે ઘડાયેલા એવા મણિભાઈ સંઘવીએ પોતાના ગ્રામ સ્વરાજનાં સપનાંઓને સાકાર કરવા, આ વિસ્તારના વંચિતોને પગભર કરવા તથા ગ્રામ સ્વરાજની અનુભૂતિ કરાવવા સર્વોદય યોજના દ્વારા ૧૯૭૯માં અહીં વિવિધ કામોનો શુભારંભ કર્યો. ધીમે ધીમે પછી તો પ્રવૃત્તિઓનો વ્યાપ વધતો રહ્યો. શિક્ષણ, પર્યાવરણસુરક્ષા, આરોગ્ય સુરક્ષા, લોક સંગઠનો દ્વારા લોકશક્તિ નિર્માણ કરવી, કુદરતી અને માનવસર્જિત આફતો વખતે અસરકારક કામગીરી કરવી તથા અનેકવિધ સેવાકીય કાર્યો કરવા એ સંસ્થાનું મુખ્ય પ્રવૃત્તિપુષ્પ બની રહ્યુ.
પણ આ સઘળી પ્રવૃત્તિઓ અને કાર્યોના યશના ખરા ભાગીદાર છે સંસ્થાના કર્મઠ કાર્યકરો, મદદરૂપ થતી અનેક નામી-અનામી સંસ્થાઓ, ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટો અને મૂક રહીને દાન આપનાર આપ જેવાં સૌ સ્નેહી દાતાઓ. જેની પાસે દાન સિવાય કોઈ આવકનો સ્રોત નથી, કે નથી કોઈ કોર્પસ ફંડ ને તેમ છતાં આપ સૌ જેવા કેટલાં ય સ્વજનોના હૂંફાળા પ્રતિસાદથી આ સંસ્થાની પ્રવૃત્તિ આજ પર્યંત ચાલી છે એ આપ સૌની સદ્દ પ્રવૃત્તિઓ પરની શ્રદ્ધા સૂચવી જાય છે. કહે છે કે સઘળાં સારાં કામ હરિના છે, કુદરત આપણને હરિના હાથા બનાવે ને આવા હરિના કામ કર્યા કરીએ …