શિયાળાની મોસમ. ધાબળો, રજાઈ જે ગણો તે લઈને હું ઊંઘી ગયો. શું અદ્ભુત અનુભવ કહું, મારું સુખદ સ્વપ્ન ભૂલીશ નહીં.
હું, સરકારે અઠવાડિયાની નિયત કરેલી રકમ ઉપાડવા બૅંકની કતારમાં ઊભો હતો. મારી આગળ કેટલાં ઊભાં હતાં – મહિલા અને પુરુષો – તેની મને ખબર ન હતી. અને એ સંખ્યા ગણવા મારે કતારમાંથી બહાર નીકળવું પડે. પછી મૂળ જગ્યાએ ઘૂસવા જગ્યા તો ક્યાંથી મળે? એટલે સંખ્યા ગણ્યા વગર ત્યાં જ ઊભો રહ્યો.
અને મારી પાછળ રેશમી ધોતિયું, શરીર પર માત્ર ઉપરણું અને માથે સોનાનો મુગટ પહેરી કોઈક સજ્જન આવીને ઊભા. પૃથ્વીલોકમાં જોવા તો શું સૂંઘવા પણ ન મળે તેવો પ્રવાહી પદાર્થ શરીરે ચોળીને આવ્યા હતા. બન્ને નાજુક કાંડાંમાં ઝગમગતાં કંકણ પહેર્યા હતાં. મુખ પર મંદમંદ સ્મિત ફરકી રહ્યું હતું.
ત્યાં એ સજ્જને મારા ખભા પર હાથ મૂકી પૂછ્યું : “ભાઈ સંસ્કારી લાગો છો. આપના હસ્તોમાં વિવિધ પત્રસામગ્રી જોવા મળે છે. કોઈ આમંત્રણ-પત્રિકા છે?”
મેં પાછું વળી જોયું, કહ્યું : “કોઈ ભવાઈમાં કામ કરો છો? આ ભવાઈનું સ્થળ નથી. અને મારા હાથમાં આમંત્રણ-પત્રિકાઓ નથી, નિમંત્રણ-પત્રિકાઓ છે. શુભપ્રસંગે આમંત્રણ હોય. અશુભ પ્રસંગે નિમંત્રણ હોય. હું તો મારી બૅંકની બ્રાંચમાં બચતખાતામાંથી અઠવાડિયે મળતી રકમ ઉપાડવા આવ્યો છું. અને મારા હાથમાં ઇલેક્શન કાર્ડ, પરમેનન્ટ એકાઉન્ટ નંબર, આધારકાર્ડ, બૅંકબુક છે.”
એ મુગટધારી સજ્જન મંદ-મંદ હસ્યા. કહે, “ભાઈ, આ કતારમાં ક્યાં સુધી તમે ઊભા રહેશો?”
મારાથી રહેવાયું નહીં “તમે કોણ છો એ હું જાણતો નથી. પણ અહીં કતારમાં ભવાઈ જોવા ઊભો રહ્યો નથી. અને તમે અહીં આ મલ્ટિપ્લેક્સ ધરાવતા શહેરમાં ક્યાંથી ? ઉત્તર ગુજરાતના લાગો છો. કોઈ ગામડામાં જાવ. ત્યાં તમારો ભવાઈવેશ કરો. આ વાઘા મગનલાલ ડ્રેસવાળામાંથી લાવ્યા છો. પૈસા ઉપાડવા બૅંકબુક જોઈએ. તમારી પાસે કશું જોવા મળતું નથી. ખિસ્સું પણ નથી. ભવૈયાના વેશમાં ખિસ્સું કાતરવા આવ્યા છો?
એ સજ્જન બોલ્યાઃ “ભાઈ, કંઈ ભૂલ થાય છે. હું ઇન્દ્ર દેવ છું.”
કતારમાં ઊભેલાને રમૂજ થઈ પડી. મુગટ ખરેખર સોનાનો હતો કે કાગળના પૂંઠાનો ને ગળામાં લટકતાં આભૂષણો સાચો હશે કે બનાવટી, એના પર ચર્ચા શરૂ થઈ. કતારમાં ઊભા રહી વારો આવે ત્યાં સુધી કંઈક મનોરંજન તો જોઈએને?
મારાથી આગળ ઊભેલાં એક સન્નારીએ કહ્યું : “એ ય મહાશય! … બૅંક છે. દિલ્હી દરવાજા બહાર આવેલી ગાંડાની સંસ્થા નથી. સૌને મજા પડી ગઈ. વળી, કોઈકે કહ્યુંઃ “એકલા કેમ છો, ઇન્દ્રદેવ ? ઇન્દ્રાણી ક્યાં ગયાં છે?” ત્યાં, ‘નારાયણ-નારાયણ’ સંભળાયું. શરીર પર માત્ર ધોતિયું. માથે એરિયલ જેવી શિખા.
“ભગવાન, આ કતાર શાને?” એ વાત સાથે, તર્જની, હાથમાં મળેલા તંબૂરા પર ગઈ.
“નારદજી, તમે તો બ્રહ્માંડયાત્રી, અહીં ક્યાંથી?”
“દેવ, શું કરું. લોકોને કતારમાં ઊભેલા જોયા.”
મારાથી રહેવાયું નહીં. મને થયું, ભવાઈમાં વળી એક વધારાનું પાત્ર ઉમેરાયું, વળી, કોક બોલ્યું : “નારાયણ-નારાયણથી વિશેષ કશું આવડતું નથી? આ તમારા, ભવાયા ભાઈ પેઠે તમે પણ કેવળ ધોતીમાં? કંઈ ચૅકબુક, પાસબુક મળે નહીં? પાઠ ગોખીને આવ્યા લાગો છો!”
માથે કેવળ શિખા અને એક હાથમાં તંબૂરો ઝાલી ઊભેલા સજ્જન બોલ્યા : “મને નારાયણ-નારાયણ સિવાય બીજો પાઠ આવડતો નથી. ક્યાંક થોડીક ખટપટ કરી લઉં છું.”
વાત વળાંક લેતી હતી. મેં કહ્યું : “એ તો સમજ્યા, આ જમાનો જ ખટપટનો છે. કંઈ સ્માર્ટ વૉલેટ, ઇ-મેલ, ઇ-સેલ, મોબાઇલ, ઇન્ટરનેટ જેવું કઈ જાણો છો?”
શિખાધારી સજ્જન બોલ્યા, “અમે તો અલકાપુરી, સ્વર્ગપુરીના રહેવાસી. અમારે એ બધા કશાયની જરૂર નથી. પણ આ બધું શું છે? કંઈક ફોડ પાડો, સજ્જન”.
મને થયું, આ નારદવેશધારી કોઈ સિક્યુરિટીના માણસ લાગે છે. વધારે આગળ વાત વધારાય નહીં, અને હે પ્રિય વાચકો, માનશો નહીં. ચમત્કાર થયો. ત્રણ સુંદરીઓ આવી. કતાર આખી ચોંકી ઊઠી. કલાકોથી કતારમાં પહેલા ઊભેલા એક સિનિયર સિટીઝન બોલી ઊઠ્યાઃ “તમે કહો તો મારી જગ્યા છોડી જાઉં ને તમારા માટે જગ્યા ખાલી કરી આપું.” તો, કતારમાં સૌ કોઈ એ ત્રણે સુંદરીઓ માટે જગ્યા કરી આપવા તૈયાર થઈ ગયા. એક જવાનિયાએ આવેશમાં આવી જઈ કહ્યું : “તમે કહેશો તો, ભૂખ્યો રહીશ, ઝાડ પર માળો બાંધીને રહીશ, નદીનાં કોતરોમાં ભટકતો ફરીશ, સરકારી નોકરી લઈ લઈશ. આવો અપ્સરાઓ, મારું સ્થાન ગ્રહણ કરો.”
ત્યાં, સિક્યુરિટીનો બંદૂકધારી આવી પહોંચ્યો. “આ ધમાલ શાની છે? અને તમે ત્રણે જણીઓ કાયદો અને વ્યવસ્થામાં ખલેલ પહોંચાડો છો?
ત્રણે રૂપવતીઓમાંથી એક બોલી : ‘મારા વીરલાભાઈ, આ મુગટ પહેરેલા ઇન્દ્રદેવ છે ને આ કેશલેશ (…. વિનાના) તંબૂરાધારી નારદમુનિ છે. પૃથ્વીલોક પરના આ પ્રદેશમાં મચી ગયેલી ધમાલ જોવા આવ્યા છે. વર્દીવાળા મારા વીરા ભાઈ, અમે ત્રણે તને રાખડીઓ બાંધીશું. હું ઊર્વશી છું. મારી આ બન્ને સખીઓ મેનકા અને તિલોત્તમા છે.”
કતારમાં ઊભેલા સૌ પુરુષો કૅશલેશ હતા પણ તેમના કેશ ઊભા થઈ ગયા. ભારે કોલાહલ મચી ગયો. સૌ, પોતાનું સ્થાન છોડી એ ત્રણે રૂપગર્વિણીઓને જોવા લાગ્યા. મેનકા અસમંજસમાં પડી. પાછળ, વિશ્વામિત્ર અને કણ્વ, દુષ્યંતને શોધતા આવી ચઢ્યા.
“પેલો જટાધારી નીલકંઠ ક્યાં ગયો?” એકે (વિશ્વામિત્રે) પૂછ્યું. ઇન્દ્રરાજા વદ્યાઃ “એ તો આ ગરમીથી બચવા ક્યારના હિમાલય જતા રહ્યા છે. આ પ્રદૂષણવાળી ધૂળ કરતાં તેમને ભસ્મ વધારે પ્રિય છે.”
ત્રણે ઋષિ રૂપગર્વિતા અપ્સરાઓને જોવામાં ધક્કામુક્કી થતાં હડસેલાઈને હું કતારની બહાર દૂર ફેંકાઈ ગયો. શક્ય છે. દારૂબંધીના ગુજરાતમાં, ભાંગ પીધી હોય તેવો નશો મને ચઢ્યો હશે એ સ્વર્ગીય રૂપ ધરાવતી સુંદરીઓને જોવામાં.
ત્યાં, સર્વવ્યાપી પ્રભુનો અવાજ સંભળાયો :
“ઊઠો, સવારના સાડાચાર વાગી ગયા છે. કપડાં બદલો ને પૈસા ઉપાડવા બૅંકમાં જાવ. પૈસા નથી. આજે ચા નહીં મળે.”
પાલડી, અમદાવાદ
સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 01 જાન્યુઆરી 2017; પૃ. 23