‘પપ્પા, આ લૅન્ડલાઇન ફોન બંધ થઈ ગયો છે. ઑનલાઇન કમ્પલેઇન કર્યે એક મહિનો થઈ ગયો. હજી રીપેર કરી નથી ગયા ને ત્યાં તો આ બિલનો મૅસેજ પણ આવી ગયો. કનેક્શન બંધ કરાવી દો.’
દીકરાનો ગુસ્સો થોડો વાજબી જણાયો.
‘હું આવતીકાલે ટેલિફોન એક્સચેન્જમાં કસ્ટમર કેરમાં તપાસ કરી આવીશ. ઓફિસરને પણ મળતો આવીશ.’
સેલફોનમાં મારી માને ફોન કરતાં કે ઉપાડતાં આવડતું નથી, મારી મા ૮૦ વર્ષનાં. તેમને લૅન્ડલાઇન ફોન જ વધારે અનુકૂળ. જ્યારે એ સગાં સાથે વાત કરતી હોય ત્યારે એના ચહેરાનો આનંદ જોવા જેવો હોય ! એનું આ સામાજિક કનેક્શન, લૅન્ડલાઇન ફોન પર એનું ખડખડાટ હાસ્ય એના ઘડપણના સમયને હર્યોભર્યો રાખે છે. એ કનેક્શન બંધ કરાવવું એ મને યોગ્ય લાગ્યું નહીં. એમાં મારી માની લાગણીઓને ઘસરકો પહોંચે એમ લાગ્યું. એટલે હું ખચકાયો.
બીજા દિવસે ટેલિફોન એક્સચેન્જમાં કસ્ટમર સર્વિસ સેન્ટરમાં ગયો. ત્યાં માત્ર એક ટ્યૂબલાઇટ નીચે કૉન્ટ્રાક્ટના ધોરણે કાઉન્ટર પર કામ કરતી છોકરીને જોઈને બી.એસ.એન.એલ.ની ઝળાહળા ઓફિસ ને લાગેલી લાંબી લાઇનનો ભૂતકાળ યાદ આવી ગયો. ફોન લેવા માટે સાંસદથી માંડીને લોકલ નેતાની ભલામણ કરાવવી પડતી હતી તે યાદ આવી ગયું. મારી આગળ ઊભેલા એક વડીલનો ફોન છેલ્લા એક મહિનાથી બંધ હતો. માટે, તે કનેક્શન બંધ કરાવવા માટે આવ્યા હતા. એ તો જાણે ઓફિસરને મારવા આવ્યા હોય તેવાં તેવરથી કાઉન્ટર પર બેઠેલી છોકરી ૫ર ગુસ્સો કાઢી રહ્યા હતા. કનેક્શન બંધ કરવાની વિધિ પતાવી ને બબડાટ કરતા ગયા. પછી મારો વારો આવ્યો.
‘બોલો, સર.’
‘મારે કાકાના જેવી જ ફરિયાદ છે.’
‘કનેક્શન બંધ કરવાનું ફોર્મ જોઈતું હોય તો આપી દઉં, પાછળ મકવાણાભાઈ બેઠા છે. એમને મળશો તો વધારે સારું, હું કોન્ટ્રાક્ટ પર કામ કરું છું.’ છોકરીએ વ્યવહારુ રીતે ને વિનમ્રતાથી જવાબ આપ્યો.
મકવાણાભાઈએ મારી ઑનલાઇન ફરિયાદ જોઈ. અડધી મિનિટ મારી સામે જોઈને મનમાં જ બબડ્યા : ‘કોમ્પ્લિકેટેડ !’ એમની આજુબાજુમાં પડેલી ભંગાર ખુરશીઓ, ટેબલ, વાયરનાં ગુંચળાં, એક બોક્સમાં પડેલો જૂના ફોનનો ઢગલો જોઈને મને અંદાજ આવી ગયો કે બી.એસ.એન.એલ.ની જાહોજલાલી લુપ્ત થઈ ગઈ છે.
‘સર, વાંધો ના હોય તો સામેની બિલ્ડિંગમાં સિંઘ સાહેબને મળશો તો પ્રેક્ટિકલ રસ્તો કાઢી આપશે.’
યુવાન ઓફિસર. સિંઘ એકલા જ બેઠા હતા.
‘ઈતના સન્નાટા ક્યું હૈ, સર.’
‘અભી એક કોરોના પૉઝિટિવકો લેકર ગયે.’
ક્વૉરન્ટાઇન થયેલા કર્મચારીઓના ટેબલ-ખુરશી જ નહોતાં. સિંઘ સાહેબ સ્ટાફ ન હોવાથી પરેશાન હતા. મારી કમ્પલેઇન સાંભળી, નંબર લખ્યો. એટલું જ બોલ્યા : ‘અભી સ્ટાફમે કોઈ ફિલ્ડકા આદમી નહીં હૈ. આપકે એરિયામે જો કેબલ કઈ સાલ પહેલે ડાલે હૈ, ઉસમે કુછ ફૉલ્ટ હોગા. અબ હમારે પાસ એસે ટેક્નિકલ લૉગ ભી કમ હૈ, સબ સ્વૈચ્છિક રિટાયરમેન્ટ લેકે ચલે ગયે. બહોત દિક્કત હૈ, ક્યાં કરે ! ફિર ભી મૈ કુછ કરતા હું.’
ઓફિસના પગથિયાં ઊતરી ગયો. ટુ-વ્હીલરનું લૉક ખોલ્યું, સ્ટાર્ટ કર્યું. ડાબા-જમણા અરીસામાં નજર કરી. એક વખતનું બી.એસ.એન.એલ.નું વિશાળ જગ્યા ધરાવતું બિલ્ડિંગ લાચાર થઈને મારા જેવા જૂના કસ્ટમરને જાણે કહેતું હતું : જાને કહાં ગયે વો દિન !
મુદ્દે, ન તો માત્ર બી.એસ.એન.એલ.ની વાત છે. આવા તો કઈ કેટલાંયે સરકારી જાહેર સાહસો, સરકારી કંપનીઓ, પેટ્રોલિયમ પેદાશોનાં સાહસોને ખોટ કરતાં બતાવીને બંધ કરવામાં સરકાર, ‘નબળી વહુ પર સાસુ જોર કરે’ તેમ, વ્યવહાર કરી રહી છે. સરકારની ખાટલે મોટી ખોડ એ છે રિલાયન્સ, વોડાફોન કે આઇડિયા જેવી કંપનીઓને પ્રોત્સાહન આપે છે. અરે ! વોડાફોન અને આઇડિયા તો મસમોટું દેવું હોવા છતાં નામદાર કોર્ટમાં રાહત મેળવીને એક થઈ ગઈ. ‘વી.આઇ.’ જેવું નવું નામાભિધાન કરીને વળી પાછી નવી કંપની બજારમાં લાવી રહ્યા છે, જેની લાલ ભડક જાહેરખબર થોડા દિવસ પહેલાં બધાં અખબારોના પહેલા પાને જોવા મળી હતી. કરોડો-અબજોનાં જમીનો-બિલ્ડિંગો ધરાવતી સરકારી કંપનીઓ પ્રત્યે સરકાર તરફથી સૂગ રાખવામાં આવે છે. આનો સીધેસીધો અર્થ એ થયો કે સરકારને કાં તો સરકારી કર્મચારીઓની સૂગ છે અથવા તો આવાં સાહસોની જમીન કે બિલ્ડિંગ પ્રાઇવેટ કંપનીઓને વેચી દેવાની ખોરા કોપરા જેવી દાનત છે.
કાકા ગુસ્સે થઈને ફોનનું કનેક્શન કપાવવા આવ્યા તે પહેલાં એમણે અને આપણે બધાએ મનોમંથન કરવાનો સમય આવી ગયો છે કે શું અર્થતંત્રને ખાડે મોકલવા માત્ર સરકારી કર્મચારીઓ જ દોષિત છે? લેભાગુ ઉદ્યોગપતિઓ, જાહેર ક્ષેત્રોની બેંકોનું ઉલાળિયું કરનાર સરકારનાં માનીતાં માથાં નથી ? અધિકારી સિંઘ કોરોનાનું માત્ર બહાનું કાઢે છે, સાચું તો એ છે કે પોતે લાચાર છે. યુવાન છે, સ્વૈચ્છિક રિટાયરમેન્ટ મૂકી શકે તેમ નથી. એ જ રીતે મકવાણા મિડલ ક્લાસ કર્મચારી છે, તેમને નોકરી છોડવી પોસાય તેમ નથી. કોન્ટ્રાક્ટના ધોરણે શોષાતી છોકરી પાસે નવી નોકરીની તકો નથી. જાયે તો કહાં જાયે!
ઓફિસનું કમ્પાઉન્ડ છોડતા જ સામે સરકારી જાહેરાતના મસમોટા હોર્ડીંગમાં પ્રધાનમંત્રીએ ગમછામાં મોઢું ઢાંકેલું છે, છતાંયે લાલ ટામેટાં જેવા લાગે છે. સંદેશો આપે છે : • આત્મનિર્ભર બનીએ॰
તમને નથી લાગતું કે હવે સમય આવી ગયો છે ? આત્માને પૂછવાનો ને આત્માના અવાજને ન્યાય આપવાનો સ્તો વળી.
સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” સાપ્તાહિક ડિજિટલ આવૃત્તિ; 14 સપ્ટેમ્બર 2020; પૃ. 15-16
