રાજેશ આજે ખૂબ ખુશ હતો. વતન જવા માટે જે દિવસની કાગ ડોળે રાહ જોતો હતો એ દિવસ, આજ થઈ સામે ઊભો હતો.
રાજેશ, ગુજરાતનાં નાના ગામડાનો વતની હતો. અહીંનું ભણતર પૂરું કરી આગળ અભ્યાસ માટે અમેરિકા 20 વર્ષ પહેલાં ગયો હતો. આગળ ભણવાની ધગશ, આગળ વધવાની તમન્ના અને કંઈક બનાવની મહેચ્છામાં આટલો સમય ક્યાં વહી ગયો ખબર ન પડી. રાજેશને વતનની યાદ સતત આવ્યા કરતી હતી. અમેરિકાના નિવાસ દરમ્યાન તેણે પોતાના જ વતનની પણ અમેરિકામાં સ્થાયી થયેલા કુટુંબની કન્યા સાથે લગ્ન પણ કર્યા હતા. વતનમાં બા, બાપુજી પણ તે કુટુંબને જાણતા હોવાથી રાજી ખુશીથી તેમણે લગ્નની સંમતિ આપેલી. રાજેશની પત્ની રેખા પણ નાના ગામડાની વતની હતી, સાથે સાથે રાજેશની જેમ વતન પ્રેમી અને નખશીખ ગુજરાતી હતી. ઘરમાં વાતચીત પણ ગુજરાતીમાં જ કરતાં. તેમના બે પુત્રો, મિતુ અને અમરને પણ ગુજરાતીનું જ્ઞાન આપવાનું રાખ્યું હતું. તેમને પણ ઘરમાં વાતચીત ગુજરાતીમાં જ કરવાની ટેવ પાડી હતી. ગુજરાતી, માતૃભાષામાં લખતા વાંચતા પણ શીખવતા હતા. જેથી વતન સાથે નાતો જોડાઈ રહે, વતનની સંસ્કૃતિ જળવાઈ રહે.
રાજેશ અમેરિકામાં જ સ્થાયી થવાનો હોવા છતાં તેણે વતન પ્રેમ અને ગુજરાતીપણું છોડ્યું નહોતું. ખાસ તો તે તેના બાળકોને વાર્તા પણ ગુજરાતીમાં જ કહેતો અને ગુજરાતની, ભારતની અસ્મિતાનો ઇતિહાસ, મહાન વ્યક્તિઓ, મહાન સંતો વિશેની વાત કરતો. દાદા, દાદી, નાના, નાની બીજા સગાં સંબંધીઓ સાથેની વાત, વીડિયો કોલ સમયે થતી વાતચીત પણ બાળકો ગુજરાતીમાં જ કરતા. આથી દાદા, દાદી વગેરેને બાળકો સાથે પોતાપણું લાગતું અને મળ્યા જેટલો આનંદ થતો.
આજે રાજેશ વારંવાર ઘડિયાળમાં સમય જોયા કરતો હતો. તેણે બે-ત્રણ વખત રેખાને પણ પૂછ્યું, “આજે ઘડિયાળ કંઈક ધીમી ચાલે છે.” રેખા હસીને જવાબ આપતી, “તમને એવું એટલે લાગે છે કે વીસ વર્ષના અંતરાલનો સમય તમારે એક સાથે સમેટી લેવો છે; બાકી ઘડિયાળ બરોબર ચાલે છે. અને આપણી ટિકિટ રાત્રીના નવ વાગ્યાની છે. આપણે સાત વાગે એરપોર્ટ ઉપર પહોંચવાનું છે. અત્યારે બાર વાગ્યા છે. તમે ગમે તેટલી ઉતાવળ કરશો સમય તો તેની રફતારથી જ ચાલશે.”
એકલા રાજેશને જ સમય સ્થંભી ગયો એમ નહોતું લાગતું. રાજેશના બાળકોને પણ જલદી વતન પહોંચી રાજેશે, જે તેની બાળપણની રમતોની વાત કરી હતી તે વિશે જાણવાની અને માણવાની ઈચ્છા હતી, તાલાવેલી હતી. રાજેશ જ્યારે વાત બાળકોને કરતો ત્યારે રેખા કહેતી તમે જે વાત કરો છો એ સમય ઉપર તો સમયની ધૂળ ચડી ગઈ હશે. આજે વતનમાં ઘણું ઘણું બદલાઈ ગયું હશે. તમને અમેરિકા આવ્યા પછીના સમય પર વીસ વરસનાં પડળ ચડી ગયાં છે. કોણ જાણે કેમ! રાજેશ આ વાતને માનતો અને સમજતો હોવા છતાં તેને અતિતનાં સ્મરણોને વાગોળવું ગમતું અને બાળકો સાથે વાત કરી આનંદ મેળવવો પણ ગમતો. ઘણી વખત બાળકો સાથે વાત કરતા કરતા ગામડાની વાત સાથે પોતાના ખેતર-ખેતીની વાત કરતો અને ગામ, ખેતરમાં ખોવાઈ જતો. રાજેશ બાળકોને વાત કરતો કે ગામમાં ચોરો હોય. ત્યાં બધા વડીલો ભેગા થઈ અલક મલકની વાતો કરતા હોય. ગામનાં પાદરે કૂવો હોય, ત્યાં બેનું, દીકરિયું, અને વહુઓ પાણી ભરવા જતી હોય. ગાય, ભેંસ, વગેરે પશુઓનું ઘણ સવારે ચરવા જાય અને સાંજે દિવા ટાણે ગૌધીલિક સમયે ઘણ પોતાના ઘરે ધૂળની ડમરી ઉડાડતું પાછું ફરે. આ આખા ય દૃશ્યનું વર્ણન કરી બાળકો પાસે એક શબ્દ ચિત્ર ઊભું કરતો અને એ શબ્દ ચિત્રમાં ખોવાઈ જતો.
રાજેશ, ગામડાંની સંસ્કૃતિ સમજાવતા કહેતો કે રોજ સવારે અને સાંજે ઠાકોરજી, માતાજી, ભોલેનાથનાં મંદિરે આરતી થાય અને સર્વત્ર વાતાવરણ પવિત્ર થઈ જાય પછી રાત્રે ગામ જંપી જાય. પોતાની ખેતી વાડીની, વાડીમાં ભાઈબંધ સાથે આંબલી પીપળીની રમતની, આંધળા પોટાની, ગિલ્લી દંડાની રમત વિશે વાત કરતો. બાળકોને વચ્ચે ઘણા શબ્દોની સમજણ ન પડે ત્યારે રાજેશ, રેખાને પૂછી લેતા પણ વાત ખૂબ રસથી સાંભળતા. રાજેશ જ્યારે વાત કરતો ત્યારે ભાવવિભાર થઈ ગામડામય બની જતો. રેખાને પણ ગામડાં પ્રત્યે લગાવ હતો. એ પણ વચ્ચે તાપસી પુરાવતી. આમ તો બાળકો પૂરા અમેરિકન હતા પણ રાજેશનાં ગામડાંનાં આ શબ્દ ચિત્રથી બાળકોમાં ગામડું જોવાની ઉત્કંઠા ખૂબ વધી ગઈ હતી. બાળકોને પણ વતન પહોંચી ગામડું જોવું હતું, એટલે તે પણ વારંવાર પૃચ્છા કરતા હવે આપણે ક્યારે નીકળવાનું છે.
રાજેશના વતન પ્રેમથી વતનમાં તેના બા, બાપા પણ ખુશ હતાં કે રાજેશ એક દિવસ વતન જરૂર પાછો આવશે અને રાજેશને પણ અંદરથી કોઈક વાર તીવ્ર ઈચ્છા વતન પાછા ફરવાની થતી પણ મહત્ત્વાકાંક્ષા અને ડોલરનો પ્રેમ, ઈચ્છા ઉપર હાવી થઈ જતો અને નિર્ણય બદલાઈ જતો.
પાછો નિર્ણયમાં ફેરફાર આવતો અને બદલાતો એમ કરતાં પછી અમેરિકામાં જ કાયમી વસવાટ કરી લીધો હતો. પણ આજની વતન તરફની મુસાફરી એ અતિતનાં સ્મરણોને તાજાં કરી, સ્મરણોમાં જીવવાની હતી અને જૂનાં સ્મરણો સાથે નવાં સ્મરણોનું ભાથું ભરવાની હતી. એટલે સમય અને ઘડિયાળ ધીમા ચાલતા લાગતા હતા. એવું રાજેશને લાગ્યા કરતુ હતું. અંતે નિર્ણાયક ઘડી આવી ગઈ અને પ્લેને ઇન્ડિયા માટે ટેક ઓફ કર્યું. ચારેયના ચહેરા ખુશી ભર્યા સ્મિતથી ચમકી ઉઠ્યા.
રાજેશ વિચારતો હતો કે તમે વતનથી ગમે તેટલા દૂર રહો, વતનની યાદો અને વતનની માટીની મીઠી સુગંધ ક્યા રેય ભૂલાતી નથી. વતનએ વતન છે એટલે જ કહેવાય છે કે ધરતીની છેડો ઘર એટલે વતન.
(ભાવનગર, ગુજરાત)
e.mail : Nkt7848@gmail.com
