સાબરમતી આશ્રમ
અમદાવાદમાં સાબરમતી આશ્રમ તરીકે ઓળખાતો ગાંધી આશ્રમ એ આંતરરાષ્ટ્રીય મહત્ત્વ ધરાવતું અનન્ય સ્મારક છે. ૧૯૧૭થી ૧૯૩૦ સુધી તે ગાંધીજીનું ઘર હતું. તેમણે આશ્રમથી વિખ્યાત દાંડીયાત્રાનું નેતૃત્વ કર્યું અને આઝાદી ન મળે ત્યાં સુધી આશ્રમમાં પાછા ન આવવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી.
દાંડી કૂચ પછી, ગાંધીજીએ ૧૯૩૩માં આઝાદીની લડતના એક ભાગરૂપે આશ્રમને વિખેરી નાખ્યો હતો. આઝાદી પછી ગાંધીજીના સહયોગીઓ અને અનુયાયીઓએ આશ્રમની ઇમારતો અને આર્કાઇવલ સંપત્તિની રક્ષા માટે ‘સાબરમતી આશ્રમ પ્રિઝર્વેશન એન્ડ મેમોરિયલ ટ્રસ્ટ’ની રચના કરી હતી. આશ્રમ હેઠળ બીજાં પાંચ ટ્રસ્ટ હતાં. તેઓ તેમની પ્રવૃત્તિઓ સ્વતંત્ર રીતે ચલાવે છે. ‘સાબરમતી આશ્રમ પ્રિઝર્વેશન એન્ડ મેમોરિયલ ટ્રસ્ટ’, ગાંધીજી અને કસ્તૂરબાના નિવાસસ્થાન હૃદય કુંજ સહિતની ઇમારતોની સંભાળ રાખે છે.
સરળતા અને ગરીમા
હૃદય કુંજ અને સ્મારક સંગ્રહાલય, દરરોજ વિશ્વના તમામ ભાગોમાંથી આવતા હજારો મુલાકાતીઓને કોઈ પણ પ્રકારની હોહા અથવા સુરક્ષા તપાસ કે સશસ્ત્ર વ્યક્તિઓની દૃષ્ટિ-તપાસ વગર, સાચા અર્થમાં ગાંધીવાદી શૈલીમાં આવકાર આપે છે. મુલાકાતીઓ પણ સ્થળની સુંદરતા, નિખાલસતા અને પવિત્રતાનો સ્પર્શ અનુભવે છે અને પ્રેરણા મેળવે છે. ચાર્લ્સ કોરિયા દ્વારા ૧૯૬૦ના દાયકાની શરૂઆતમાં રચાયેલું મ્યુઝિયમ-બિલ્ડિંગ, ઉપરોક્ત તમામ મૂલ્યોને પ્રતિબિંબિત કરે છે અને પરિસરના અભિન્ન ભાગ તરીકે ઉપસી આવે છે. રસ્તા પરથી પસાર થતી કોઈ પણ વ્યક્તિ, હૃદય કુંજની ટૂંકી મુલાકાત માટે આવી શકે છે અથવા અનુકૂળતા અને સમય મુજબ સંગ્રહાલયની ઝલક મેળવી શકે છે.
સૂચિત યોજના
હાલની સરકાર '૧૯૪૯ના દેખીતા સ્વસ્થતા, સુલેહ-શાંતિ અને સુવ્યવસ્થિત વાતાવરણ' ને 'ફરી' મેળવવા અને તેને ૫૪ એકરમાં ફેલાયેલું 'વર્લ્ડ ક્લાસ' પ્રવાસન-સ્થળ બનાવવા માટે તૈયાર છે. તેણે 'ગાંધી આશ્રમ મેમોરિયલ એન્ડ પ્રિસિંક્ટ ડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ' માટે રૂ .૧૨૦૦ કરોડના બજેટની જાહેરાત કરી છે. અખબારના અહેવાલો અનુસાર નવા બનાવેલા 'વર્લ્ડ ક્લાસ' મેમોરિયલમાં નવા સંગ્રહાલયો, એક એમ્ફી થિયેટર, વી.આઇ.પી. લાઉન્જ, દુકાનો, ફૂડ કોર્ટ વગેરે હશે.
અહેવાલો કહે છે કે, આ પ્રોજેક્ટ વડા પ્રધાન અને મુખ્ય મંત્રીની સીધી દેખરેખ હેઠળ થશે. દેશની તમામ ગાંધીવાદી સંસ્થાઓને સરખી કરવી અને તેનું વ્યાપારીકરણ કરવાની હાલની સરકારની વ્યૂહરચનાને અનુરૂપ આ પગલું છે. આનું સૌથી ખરાબ ઉદાહરણ સેવાગ્રામમાં જોઈ શકાય છે, પરંતુ તમામ ગાંધીવાદી આર્કાઇવ્સ પર સરકારી નિયંત્રણ એ સૌથી ભયાનક પાસું છે. જયારે મહાત્મા ગાંધીની જે તત્ત્વો દ્વારા હત્યા કરવામાં આવી હતી તેમની વિચારધારા હજુ પણ ભારતમાં સત્તામાં રહેલા કેટલાક લોકોને પ્રેરણા આપે છે, ત્યારે આ જોખમને નજર અંદાજ ન કરી શકાય.
આનો અર્થ શું છે?
– પ્રસ્તાવિત યોજના હાલના આશ્રમ, મુખ્યત્વે હૃદય કુંજ, આસપાસની ઇમારતો અને સંગ્રહાલયની ગરીમા અને પવિત્રતાના મહત્ત્વને ગંભીર રીતે જોખમાવે છે.
– ૧૨૦૦ કરોડ રૂપિયાના પ્રોજેક્ટમાં આશ્રમની સાદગી સંપૂર્ણપણે ખોવાઈ જશે.
– હૃદય કુંજ, અન્ય ઐતિહાસિક ઇમારતો, અને વર્તમાન સંગ્રહાલયો, જો અડવામાં ન આવે તો પણ, તે કેન્દ્રમાં રહેશે નહીં, પરંતુ નવા મ્યુઝિયમ, એમ્ફી થિયેટર, ફૂડ કોર્ટ, દુકાનો વગેરે દ્વારા ખૂણામાં ધકેલી દેવામાં આવશે.
– હ્રદય કુંજ અને હાલના મ્યુઝિયમ સુધી સરળતાથી પહોંચી શકાશે નહીં, કારણ કે તેમાંથી પસાર થતો રસ્તો બંધ રહેશે. નવા પ્રવેશદ્વારમાં હૃદય કુંજ અને વર્તમાન મ્યુઝિયમ પહેલા ઓછામાં ઓછું એક વી.આઈ.પી. લાઉન્જ અને નવું મ્યુઝિયમ હશે.
– દર વર્ષે લાખો ભારતીયો, ખાસ કરીને શાળાનાં બાળકો, તેમ જ વિદેશી મુલાકાતીઓ સાબરમતી આશ્રમમાં આવે છે. પ્રવાસીઓને આકર્ષવા માટે આ સ્થળને ક્યારે ય 'વર્લ્ડ ક્લાસ' નવનિર્માણની જરૂર નથી. ગાંધીની આભા અને આ સ્થળની અધિકૃતતા અને સરળતા એ માટે પૂરતી છે.
– સૂચિત યોજના શ્રેષ્ઠ રીતે 'ગાંધી થીમ પાર્ક' અને સૌથી ખરાબ રીતે ગાંધીની 'બીજી હત્યા'ની કલ્પના કરે છે.
– ટૂંકમાં, જો આ પ્રોજેક્ટ પાર પડ્યો, તો ગાંધીનું સૌથી અધિકૃત સ્મારક અને આપણો સ્વતંત્રતા સંગ્રામ, કાયમ માટે આડંબર અને વ્યાપારીકરણમાં ખોવાઈ જશે.
સરકાર આવી સંસ્થાઓની યોગ્ય જાળવણી અને દેખરેખ માટે જાહેર નાણાંનો ઉપયોગ કરવાનું ચાલુ રાખે એની ખાતરી માટે આપણે ભારત અને વિશ્વભરના પ્રખ્યાત ગાંધીવાદીઓ, ઇતિહાસકારો અને આર્કાઇવિસ્ટસ સાથે પરામર્શ કરીને, સામૂહિક રીતે ગાંધીવાદી સંસ્થાઓના કોઈ પણ પ્રકારના સરકારી કબજાનો વિરોધ કરવો જોઈએ.
લિ.
પ્રકાશ ન શાહ,
ગણેશ દેવી,
મનીષી જાની,
ગુલામ મોહમદ શેખ,
માર્ટીન મેકવાન,
દક્ષિણ બજરંગે,
ઉત્તમ પરમાર
નોંધ :- ઉપરોક્ત નિવેદન વાંચીને આપની સંમતી તથા નિવેદનના સમર્થનમાં આપની સહી પ્રકાશિત કરવાની અનુમતિ પાઠવશો.
સંપર્ક :- 9925959014, 9925959175,
ઇ-મેલ:- uttambhaiparmar@gmail.com
સહી કરનાર:
Prakash Shah, Journalist, writer and editor Nireekshak, G N Devy, Writer, cultural activist, Anand Patwardhan, Film-maker, Ram Punyani, Writer, activist, Rajmohan Gandhi, Historian, public intellectual, G. G. Parikh, Veteran freedom-fighter, Nayantara Sahgal, Writer, Ramachandra Guha, Historian, public intellectual, Justice AP Shah, Retired High Court Judge, Rao saheb Kasbe, Author, Gandhi-Ambedkar scholar, Dilip Simeon, Public intellectual, writer, Uttam Kamble, Author and activist, Aruna Roy, Former IAS, social activist, Shanta Sinha, Child rights activist, Sanjoy Hazarika, Analyst, commentator, Gulammohammed Sheikh, Artist, poet, Sandeep Pandey, Social activist, Kumar Ketkar, Journalist, P. Sainath, Writer, public intellectual, Kavitha Lankesh, Film maker, Githa Hariharan, Writer, activist, T M Krishna, Musician, Cultural activist, Laxminarayan Ramdas, Retd. Admiral, Indian Navy, Lalita Ramdas, Social activist, Matheswaran, Retd. Air Marshal, IAF, Rajan Gavas, Writer, professor, Atamjit Singh, Playwright, C. Rammanohar Reddy, Editor, scholar, Vinay Lal, Historian, professor, Ashish Kothari, Environmentalist, activist, Martin Macwan, Human Rights activist, Arun Rodrigues, Concerned citizen, Damodar Maouzo, Writer, Nishikant Kolge, Scholar, Kapil Patil, Rights activist, Harsh Mander, Retd. IAS, Peace activist, Daniya Rehman, Concerned citizen, M. A. Kalam, Anthropologist, education administrator, Datta Naik, Writer, Madan Meena, Indigenous activist, artist, Rajendra Chenny, Public intellectual, activist, Sachin Rao, Gandhan activist, Dakxin Bajrange, Theatre activist, film-maker, Sanjiv Shah, Filmmaker, architect, Apoorvanand, Public intellectual, activist, Anil Sadgopal, Educationist, Subhash Ware, Constitution-norms activist, Nitin Vaidya, Film maker, Sheba George, Concerned citizen, Sunita Viswanath, Human Rights activist, Rahamath Tarikere, Public intellectual, scholar, Ashraf Ali Basheer Ali, Communal harmony activist, Nagal Samy, (Retd) Principal Accountant General of Tamil Nadu, Teesta Setalwad, Social activist, Shabnam Hashmi, Social activist, Patricia Mukim, Rights activist, Uttambhai Parmar, Educationist, Manishi Jani, Poet, activist, Sheba Chacchi, Artist, photographer, Ranjit Rai, Historian, Commander, Sati Taneja, Commander (Retired) India Navy, Laxmi Krishnamoorthy, Actress, Primila Lewis, Journalist, writer, Gurveen Kaur, Gandhian scholar, Achin Vanaik, Writer, peace activist, Dr. Hanif Lakdawala, Social activist, Usha Naik, Concerned citizen, Sudhir Naik, Concerned citizen, Maj Gen S G Vombatkere, VSM (Veteran), Maj Gen T K Kaul PVSM ,AVSM,VSM (Veteran), Abha Bhaiya, Womens’rights activist, Nandini Oza, Writer, environmentalist, Rajendra Chenni, Professor, Ramesh Chand, Retired banker, D.B.Kapila, Vice Admiral (Retired), Maj Priyadarshi Chowdhury, SC (Retd), Gurmehar Kaur, Journalist & Video Blogger, Faisal Khan, Khudai Khidmadgar, Yogendra Yadav, Social activist, Javed Anand, Social activist, Anuradha Bhasin, Senior journalist, Ravi Nitesh, Social activist, Kishore Mariwala, Social activist, Anand Grover, Lawyer, Jaya Iyer, Artist, Amberin Memon, Software professional, S.P. Ambrose , IAS (Retd.), Former Addl Secretary, Ministry of Shipping & Transport, GoI, Anand Arni, RAS (Retd.), Former Special Secretary, Cabinet Secretariat, GoI, Mohinderpal Aulakh, IPS (Retd.), Former Director General of Police, Govt. of Punjab, G. Balachandhran, IAS (Retd.), Former Additional Chief Secretary, Govt. of West Bengal, Gopalan Balagopal, IAS (Retd.), Former Special Secretary, Govt. of West Bengal, Chandrashekhar Balakrishnan,IAS (Retd.), Former Secretary, Coal, GoI, Rana Banerji, RAS(Retd.), Former Special Secretary, Cabinet Secretariat, GoI, Sharad Behar, IAS (Retd.), Former Chief Secretary, Govt. of Madhya Pradesh, Aurobindo Behera, IAS (Retd.), Former Member, Board of Revenue, Govt. of Odisha, Sundar Burra, IAS (Retd.), Former Secretary, Govt. of Maharashtra, Rachel Chatterjee, IAS (Retd.), Former Special Chief Secretary, Govt. of Andhra Pradesh, Gurjit Singh Cheema, IAS (Retd.), Former Financial Commissioner, Govt. of Punjab, Vibha Puri Das , IAS (Retd.), Former Secretary, Ministry of Tribal Affairs, GoI, P.R. Dasgupta, IAS (Retd.), Former Chairman, Food Corporation of India, GoI, Keshav Desiraju , IAS (Retd.), Former Health Secretary, GoI, M.G. Devasahayam, IAS (Retd.), Former Secretary, Govt. of Haryana, Meena Gupta, IAS (Retd.), Former Secretary, Ministry of Environment & Forests, GoI, Ravi Vira Gupta , IAS (Retd.), Former Deputy Governor, Reserve Bank of India, Wajahat Habibullah , IAS (Retd.), Former Sec, GoI and Chief Information Commissioner, Subodh Lal, IPoS(Resd), Former Deputy DG, Ministry of Communications, GoI, P.M.S. Malik , IFS (Retd.), Former Ambassador to Myanmar & Special Sec, MEA, GoI, L.L. Mehrotra, IFS (Retd.), Former Special Envoy to the Prime Minister and former Secretary, Ministry of External Affairs, GoI, Aditi Mehta, IAS (Retd.), Former Additional Chief Secretary, Govt. of Rajasthan, Sonalini Mirchandani , IFS (Resd.), GoI, Malay Mishra, IFS (Retd.), Former Ambassador to Hungary, Deb Mukharji , IFS (Retd.), Former High Commissioner to Bangladesh and former Ambassador to Nepal, Shiv Shankar Mukherjee, IFS (Retd.), Former High Commissioner to the United Kingdom, Gautam Mukhopadhaya, IFS (Retd.), Former Ambassador to Myanmar, P.A. Nazareth , IFS (Retd.), Former Ambassador to Egypt and Mexico, P. Joy Oommen, IAS (Retd.), Former Chief Secretary, Govt. of Chhattisgarh, S.K. Pachauri, IAS (Retd.), Former Director General, National Productivity Council, GoI, Amitabha Pande , IAS (Retd.), Former Secretary, Inter-State Council, GoI, R. Poornalingam, IAS (Retd.), Former Secretary, Ministry of Textiles, GoI, N.K. Raghupathy , IAS (Retd.), Former Chairman, Staff Selection Commission, GoI, Julio Ribeiro , IPS (Retd.), Former Adviser to Governor of Punjab & former Ambassador to Romania, A.K. Samanta, IPS (Retd.), Former Director General of Police (Intelligence), Govt. of West Bengal, G. Sankaran, IC&CES (Retd.), Former President, Customs, Excise and Gold (Control) Appellate Tribunal, A. Selvaraj , IRS (Retd.), Former Chief Commissioner, Income Tax, Chennai, GoI, Ashok Kumar Sharma, IFoS (Retd.), Former MD, State Forest Development Corporation, Govt. of Gujarat, Ashok Kumar Sharma, IFS (Retd.), Former Ambassador to Finland and Estonia, Navrekha Sharma , IFS (Retd.), Former Ambassador to Indonesia, Raju Sharma , IAS (Retd.), Former Member, Board of Revenue, Govt. of Uttar Pradesh, K.S. Sidhu, IAS (Retd.), Former Principal Secretary, Govt. of Maharashtra, A.K. Srivastava, IAS (Retd.), Former Administrative Member, Madhya Pradesh Administrative Tribunal, Geetha Thoopal, IRAS (Retd.), Former General Manager, Metro Railway, Kolkata, Hindal Tyabji, IAS (Retd.), Former Chief Secretary rank, Govt. of Jammu & Kashmir.
તારીખ: ઑગસ્ટ ૪, ૨૦૨૧