પ્રિય માનવજાત,
મારા માટે ખાસ યજમાન (સુપરહોસ્ટ) બનવા માટે તમારો ખૂબ ખૂબ આભાર. મેં કદી સ્વપ્નેય વિચાર્યું ન હતું કે મને તમારી જેવી જાતિમાં કૂદી જવાની, રહેવાની, વિકસવાની અને ફેલાવાની તક મળશે.
મોટાભાગના વાઇરસ ફક્ત તેમના મૂળ યજમાન પ્રાણીને જ જાણતા હોય છે. અમે સામાન્ય રીતે પૃથ્વીના ઘણાં છેવાડાના એવા વરસાદી જંગલોના ભેજવાળા વિસ્તારોમાં-વૈવિધ્યસભર અને વિપુલ પ્રમાણમાં વન્યપ્રાણી-સૃષ્ટિવાળા વાતાવરણમાં રહીએ છીએ. એ વાતાવરણ અમને સૌને તંદુરસ્તી પૂરી પાડનારું છે. પરંતુ જ્યારે તમે જંગલોનો નાશ કરો છો. જ્યારે તમે માંસ અને ખોટા પ્રયોગો માટે તેમ જ અતિશય લાલચને પોષવા સેંકડો પ્રાણીઓને પકડો છો અથવા મારી નાખો છો, ત્યારે તમે અમારા જેવા વાઇરસને તેના કુદરતી ઘરમાંથી બેઘર બનાવો છો. પછી અમે ઘરની શોધમાં ભટકવાનું શરૂ કરીએ છીએ.
એ શોધમાં અમારો તમારા જેવા નવા યજમાનો સાથે ભેટો થઈ જાય છે. આઠ અબજ વ્યક્તિઓ હવે મારા નવા યજમાન (સુપરહોસ્ટ) બનવા તૈયાર છે, જે સતત ચાલી રહ્યા છે, ઊડી રહ્યા છે અને પાણીમા તરી રહ્યાં છે. માનવમાંસના જથ્થાની બજાર આધારે ગણતરી કરો તો તમારું વજન પૃથ્વી પરનાં તમામ સસ્તન પ્રાણીઓના વજનના ત્રીજા ભાગ જેટલું છે. અને તમે પોતાના ખોરાક માટે જે પ્રાણીઓનો ઉછેર કરો છો, તે આ ગ્રહ પરનાં બધાં જંગલી પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ કરતાં વધુ છે. તમે અમારા કુદરતી યજમાન પ્રાણીઓને વિલુપ્ત કરવામાં લાગી જાઓ છો, તેનાથી ક્યારેક અમારો નાશ થાય છે. તો ક્યારેક અમને ફેલાવવા માટે મોકળું મેદાન મળે છે.
હવે તમે અમારા યજમાન થયા, અમને આશરો આપ્યો અને હું માનું છું કે મારા યજમાનોનો નાશ કરવો એ મારા હિતમાં નથી. કારણ કે હું જાણું છું કે જીવનને ખિલવવા માટે આપણને એકબીજાની જરૂર છે. આપણા સંબધો જ પૃથ્વીને સુંદર અને રહેવા યોગ્ય બનાવે છે. મારા કારણે તમારા શરીરમાં બીમારી થાય છે. પણ જો તમારી આ માંદગી તમારી આંખો ખોલે, તો તે આપણા સૌના ફાયદા માટે હશે. કારણ કે આ પૃથ્વી આપણી સહિયારી છે. આપણી કાયમી યજમાન અને આપણા સૌનું વહાલું ઘર.
પરંતુ મને મૂંઝવતો પ્રશ્ન તમને પૂછું છું : તમારી આંખો ખોલવા માટે જંગલોના ભયંકર દાવાનળ પૂરતા નથી, દુનિયાભરના ગ્લેશિયરનું ગાયબ થઈ જવું પૂરતું નથી, મહાવિનાશક વાવાઝોડુ પૂરતું નથી, તો શું હું આટલો સુક્ષ્મ જીવ પૂરતો છું? અને તમારા તથા તમારા પ્રિયજનોના જીવનમાં મૃત્યુની છાયારૂપી મારું આગમન થયું છે, તેનાથી તમને વિચાર કરવાની પ્રેરણા મળશે ખરી? હું જે વ્યાપક બીમારીની વાત કરું છું તેનો ઈલાજ માત્ર માનવજાત પાસે જ છે. એટલે માત્ર તમે જ આપણને સૌને ઉગારી શકો તેમ છો. કારણ કે આ બીમારીનાં મૂળમાં ઘણે અંશે તમારી પ્રવૃતિઓ જવાબદાર છે. માત્ર અને માત્ર તમે જ વર્ષો જૂના મહાસાગરો, જંગલો અને ઘાસનાં મેદાન ફરી સમૃદ્ધ બને તેવું કરી શકો છો. એ તમારું અને સૌ જીવોનું પોષણ કરે છે. તમે જો તેને સમૃદ્ધ ન બનાવી શકો તો કમ સે કમ તેને નુકસાન પહોચાડવાનું બંધ કરો. બાકીનું કામ કુદરત પોતાની મેળે કરવા સક્ષમ છે. તમારી દૈનિક જરૂરિયાતની ચીજવસ્તુઓની પસંદગી એવી રીતે કરો કે પ્રકૃતિને ઓછામાં ઓછી હાનિ પહોંચે. લાંબા ગાળે તમારી જીવનશૈલી એ રીતે વિકસાવો કે કુદરતનું અને તેના અદ્ભૂત સ્વરૂપોનું જતન થાય. સાથે પૃથ્વી આવનારી પેઢી માટે વધુ રહેવા યોગ્ય બને. જો આટલું કરશો તો મારું વહાલું ઘર, વર્ષા જંગલ આપોઆપ સમૃદ્ધ બનશે. કહો, પછી મારે બહાર નીકળવાની જરૂર ખરી? પૃથ્વી પોતાના અંતિમ શ્વાસ લે તે પહેલાં સામૂહિક રીતે આપણે શાંતિથી વિચારવાની આ તક છે. ખાસ તો તમારે મનુષ્યોએ. ભૂલો સુધારીને સહિયારા ભવિષ્યના નિર્માણ માટેનો મારગ પસંદ કરવાનો આ સોનેરી મોકો છે. તો તમે ભવિષ્ય માટે કયો રસ્તો પસંદ કરશો?
લિ.
તમારા શરીરનો નવો મહેમાન કોરોના
(એક યુટ્યુબ વીડિયોના આધારે)
સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 26 મે 2020
સામાન્ય રીતે કોઈ પણ ઘટનાને કારણે આર્થિક, સામાજિક, રાજકીય અને પર્યાવરણીય અસરો ઊભી થતી હોય છે. કોરોના વાઇરસ અને તેના કારણે થયેલા લૉક ડાઉનમાં લગભગ તમામ દેશોમાં આર્થિક પ્રવૃત્તિઓમાં મોટા પાયે ઘટાડો થયો છે. માત્ર જીવન જરૂરિયાતની વસ્તુઓનું ઉત્પાદન અને વહેંચણી ચાલુ છે. ભારત પણ તેમાં અપવાદ નથી. જ્યારે આર્થિક પ્રવૃત્તિઓ બંધ થાય ત્યારે સ્વાભાવિક રીતે તેની અસર દેશના અર્થતંત્ર પર પડે છે. તે ઉપરાંત, તમામ દેશો આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારના કારણે એકબીજા સાથે સંકળાયેલા છે તેથી એક દેશમાં આવેલી મંદી બીજા દેશના આર્થિક વૃદ્ધિ દરને નોંધપાત્ર રીતે અસર પહોંચાડે છે. અર્થશાસ્ત્રમાં કાયમ વિનિમય(trade off)ની વાત કરવામાં આવે છે. કોરોના વાઇરસના ફેલાવાના કારણે સમગ્ર દેશમાં લૉક ડાઉન કરવામાં આવ્યું, તેમાં પણ આ બાબત લાગુ પડે છે. ઘણાં અર્થશાસ્ત્રીઓ અને બિનસરકારી સંસ્થાઓમાં કામ કરતા નિષ્ણાતો જણાવે છે કે જો રાજ્ય દ્વારા યોગ્ય નાણાકીય મદદ જરૂરિયાતમંદ લોકો સુધી નહીં પહોંચે, તો કોરોના કરતાં વધારે મૃત્યુ ભૂખમરાને કારણે થશે. કેમ કે લોકો પાસે લૉક ડાઉન દરમિયાન આવક નથી અને બચતો વપરાઇ રહી છે. ગુજરાતનાં સુરત શહેરમાં બનેલી ઘટના પણ દર્શાવે છે કે જો લોકો સુધી નાણાકીય સહાય નહીં પહોંચે તો દેશમાં અંધાધૂંધી ફેલાઈ શકે છે.