રિલ્કેનાં કાવ્યો અને તેમનું નિરાળુ સર્જનશીલ ચિન્તન બન્ને એકરૂપ છે, એકરસ છે. એવી કાવ્યસૃષ્ટિની જેમ એમની ગદ્ય-સૃષ્ટિ પણ એટલી જ મહિમાવન્ત છે.

અસ્તિત્ત્વવાદી ફિલસૂફો પ્રેમને અશક્યતા ગણે છે, કેમ કે શરણાગતિ હોય તો જ પ્રેમ સંભવે છે. પ્રેમના ઉગમકાળે વ્યક્તિ શરણે જાય પણ પોતાના સ્વાતન્ત્ર્યને ઝાઝા સમય લગી જતું ન કરી શકે, ક્યારેક તો પાછું મેળવીને જ રહે.

સાચું છે, પ્રેમના પ્રારમ્ભે તો નર-નારીને સ્વર્ગીય સુખનો અનુભવ થાય છે, પણ ક્રમે ક્રમે એ અંતરંગતાનો ક્ષય થવા માંડે છે. કોઇ કમનસીબ ઘડીએ બધું તૂટી પડે છે.

પ્રેમ વિશે રિલ્કે લગભગ એ જ પ્રકારની વાત કરે છે. તેમ છતાં, પોતે કોરા ફિલસૂફ ન્હૉતા એટલે પ્રેમને શક્યતાભરી આશા પણ ગણે છે. પ્રેમમાં સાયુજ્યનું સુખ તેમ જ વિચ્છેદ અને અલગાવનું દર્દ શું હોઈ શકે, તે માટે બન્ને પક્ષનાં દાયિત્વ શું હોઈ શકે, એ પણ કહે છે.

આ લેખમાં, એમણે પોતાના જર્મન ચિત્રકારમિત્ર રેઇનહોલ્ડ રુડોલ્ફને લખેલા પત્રની વાત છે, પ્રેમમાં વિચ્છેદ અને અલગાવની વાત છે.

રિલ્કેના કેટલાક પત્રો એમના મરણોત્તર પ્રકાશન “લેટર્સ ઑન લાઈફ”-માં સંઘરાયા છે. 

૧૯૨૧ની ક્રિસ્ટમસને બીજે દિવસે, લગભગ બે દાયકા પછી, રિલ્કે પ્રતિપાદિત કરે છે કે ‘એક મનુષ્ય બીજાને પ્રેમ કરી શકે એ કઠિનમાં કઠિન કામ છે, એની આગળ બીજાં કામો તો મામૂલી શરૂઆતો લાગે.’ ચાર વર્ષ પછી કવિ એડ્ના સૅન્ટ વિન્સૅન્ટ એવા સ્વરૂપની કલાનો નમૂનો રજૂ કરે છે, જેને ‘ક્લીન બ્રેકઅપ’ કહી શકાય. ત્યારે રિલ્કે પ્રેમમાં નિષ્ફળ નીવડેલા વિચ્છેદ અને અલગાવનું દર્દ અનુભવતા એ ભગ્નહૃદયી મિત્રને પત્ર લખે છે : 

વાત જો અલગાવની છે, તો એ બીજા જીવન સાથે દર્દ એની પૂર્ણ માત્રામાં રસાયેલું હોવું જોઈશે. એને બદલે, બન્ને વ્યક્તિ એકબીજા જોડે નિરન્તર જો મૃદુ રહેશે, ઢીલાંપોચાં, તો કશા જ ફળલાભ વિનાની લાચાર પીડા જનમશે. તેમ છતાં, અલગ થવાના દૃઢ નિર્ધારની પ્રક્રિયામાં દર્દ પોતે જ તાજપભરી એક નવી શરૂઆતનાં બીજ રોપી દેતું હોય છે, જો કે, એને માટે બન્ને પક્ષેથી પ્રયાસ થવા જોઇશે. 

સમજી શકાશે કે વિચ્છેદને રિલ્કે કિંચિત્ શુભ લેખે છે. અલગાવની એ ક્ષણે કે એ દિવસોમાં આમ તો લોહીલુહાણ થઈ જવાતું હોય છે પણ રિલ્કે એમાં સુખનું ભવિષ્ય ભાળે છે.

ક્રમશ: 

(Feb 26, 23 : A’vad)

સૌજન્ય : સુમનભાઈ શાહની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર

રવીન્દ્ર પારેખ

હા, હું તો સીધું જ પૂછું છું કે તમને તમારી ઈચ્છા જેવું કૈં છે કે પછી, બીજા જીવાડે છે એમ જ તમે જીવો છો? આ સવાલ તમે તમને પણ પૂછો ને વિચારો કે કેટલી બાબતોમાં તમે તમારી ઈચ્છા મુજબ જીવી શકો છો, વર્તી શકો છો? પહેલે તબક્કે તો તમને એમ જ લાગશે કે હું મારી ઈચ્છા મુજબ જ તો જીવું છું, વર્તું છું? મારી ઈચ્છા મુજબ ભણ્યો, પરણ્યો, નોકરી કરી તો આ કેમ એમ પૂછે છે કે મને મારી ઈચ્છા જેવું કૈં છે કે નહીં? તમે પૂરેપૂરા ગુલામ છો એવું કહેવાનું નથી, તમે તમારી રીતે જ રહો છો એ ય માની લઉં, પણ જરા આજુબાજુ જુઓ, જે ચાલે છે તે જુઓ ને વિચારો કે કોઈ તમારી જાણ બહાર તમારી ઉપર વર્ચસ્વ તો નથી જમાવતું ને? તમારી જાણ બહાર કોઈ તમારા પર હાવિ તો નથી થઈ રહ્યું ને? સવારથી ઊઠો છો ને રાત્રે પથારીમાં પડો છો ત્યાં સુધીમાં એમ જ જરા પોતાને પૂછજો કે કઇ કઇ બાબતમાં તમારો કક્કો ખરો થયો છે ને કઇ વાતમાં તમે બીજાની વાતમાં આવી જઈને તે પ્રમાણે કર્યું છે? જે જવાબ આવશે તેમાં થોડું એવું પણ હશે કે તમે બીજાની સૂચના કે ઈચ્છા પ્રમાણે વર્ત્યા હો. આમ થવું સ્વાભાવિક છે. આટલી મોટી દુનિયામાં અનેક બાબતોની અસર આપણા પર મોડી વહેલી ને ઓછી વત્તી થતી જ રહે છે, એટલે કોઈ પ્રભાવ વગર જ જીવી જવાય એ શક્ય નથી.

આપણે છાપાં વાંચીએ છીએ, મેગેઝિન્સ જોઈએ છીએ, ટી.વી. પર ફિલ્મો, સિરિયલો જોઈએ છીએ. એમાં અનેક ફેશન જોઈએ છીએ, રીત-રિવાજો જોઈએ છીએ, ખાવા-પીવાનું જોઈએ છીએ, એમાંનું ઘણું આપણને નથી ગમતું તો ઘણું ગમે પણ છે. એવું કૈં જોવા-કરવાનું, ખરીદવા-વેચવાનું ગમે છે. આ બધું, જાણ્યે -અજાણ્યે થાય છે. માણસ જન્મથી એકલો હોય ને તેને કોઈના સંપર્કમાં આવવાનું ન થાય તો તે કશા ય વૈવિધ્ય વગરનો, જંગલી જેવો જ રહે, પણ એવું બહુ બનતું નથી. માણસને આપણે સામાજિક પ્રાણી કહ્યો છે એટલે તે સમાજમાં તો ભળવાનો જ. ભળે એટલે અન્યની અસરમાં આવવાનો ને સારુંનરસું બધું જ શીખવાનો. બલકે, આવું કશું શીખવા-જાણવાનું થાય એટલે તો સમાજ અસ્તિત્વમાં આવ્યો. માણસ બીજાની અસરમાં ન આવે એવું તો ઈચ્છવા જેવું પણ નથી. મુદ્દો એ છે કે કોઇકની કે કશાકની અસરમાં કેટલું આવવું? કોઈ અસરથી જાતને રોકવી કે કોઈ ખેંચે તો તે પ્રવાહમાં તણાયા કરવું?

અત્યારે સમૂહ માધ્યમો, બજારો અને ટેક્નોલોજીનો જે પ્રભાવ માનવ સમાજ પર પડી રહ્યો છે તે પરથી તો માણસ એટલી ખરાબ રીતે ફસાઈ રહ્યો છે કે તેમાંથી તે છૂટે એ અશકયવત છે. આવી ફસામણીમાંથી એ છૂટી શકે એ પણ મુશ્કેલ છે. મુશ્કેલ એટલે કે એ ફસાયો છે એવી ખબર પણ એને શરૂઆતમાં તો પડતી જ નથી. ખબર પડે તો છૂટે ને ! જરા વિચારીએ કે ટૂથબ્રશ કે પેસ્ટ કઇ વાપરવી ત્યાંથી માંડીને રાત્રે મચ્છરથી બચવા કઇ કોઈલ વાપરવી ને તે ય તમારી પસંદગીની જ હોય એવું ઓછું જ બનવાનું. તમારે પેસ્ટ, કોલગેટ વાપરવી નથી એવું નક્કી કરો ત્યાં સુધીમાં તો ડાબર, સેન્સોડાઈન, વિકોથી માંડીને અનેક વિકલ્પો તમારી સામે હાજર થઈ જાય છે. આમ તો એ બધી પેસ્ટમાંથી કોઈનો પણ વિચાર તમારા મનમાં નથી, પણ એટલી બધી પેસ્ટ અનેક પ્રકારનાં માધ્યમોમાં તમારી સામે અથડાતી રહે છે કે કશુંક જુદું વિચારી શકો એટલી જગ્યા જ તમને મળતી નથી ને છેવટે જે સતત દેખાયા કરે છે તેમાંથી જ કોઈ એક પર તમારી પસંદગી ઊતરે છે. આવું બીજી ચીજ વસ્તુઓની બાબતમાં પણ બને છે. દરેક વખતે આ બધું ઇરાદાપૂર્વક થાય છે એવું પણ નથી. કેટલુંક અજાણતાં થતું હશે તો કેટલુંક ઇરાદાપૂર્વક પણ થતું હશે, પણ એ બધાંની વત્તીઓછી અસર આપણા પર થાય છે તેની ના પાડી શકાશે નહીં.

સ્ત્રીઓની વાત કરીએ તો એમણે શું પહેરવું. કેવાં સેન્ડલ પહેરવાં, કેવી વાનગીઓથી પતિને રાજી રાખી શકાય, સારો પતિ મેળવવા કયું વ્રત કરવું, ચોમાસામાં છત્રીનો કલર કયો સારો કે ઉનાળામાં લિપસ્ટિકનો કયો શેડ વધુ સારો કે આઇબ્રો કેવી હોય તો બોય ફ્રેન્ડને આકર્ષી શકે કે લગ્ન પછી હનીમૂન પર કયું હિલસ્ટેશન સારું કે અથાણાં, પાપડ, વડીની જાળવણી કેવી રીતે કરી શકાય કે બર્થડે પર પાર્ટનરને કઇ ગિફ્ટ આપવી કે ડેટ પર કયા પ્રકારની સુરક્ષા રાખવી, પાર્ટનરને ઇમ્પ્રેસ કરવા કેવો મેકઅપ કરવો કે  ઇન્ફેક્શનમાં કઈ ટ્રીટમેન્ટ વધુ સારી કે ડિલિવરી વખતે પેટ પર પડેલા સ્ક્રેચ કેવી રીતે દૂર કરી શકાય, શું કરવાથી બેડ પર પાર્ટનર એકદમ એક્સાઇટ થઈ જાય, હેરસ્ટાઇલ કેવી કરવાથી પ્રેમી ઓવારી જાય જેવી એટલી બધી ટિપ્સ અપાતી રહે છે કે તમ્મર આવી જાય. આવી ટિપ્સ પાછાં માધ્યમો પોતપોતાની રીતે આપતાં હોય ને તે સાવ સામા છેડાની હોય એમ પણ બને. ઘણીવાર તો સમજ જ ન પડે કે કોનું માનવું ને એમ માનવામાં પોતાનું માનવું તો કૈં જુદું જ હોય. મોટા ભાગની સ્ત્રીઓને તો માર્ગદર્શન પણ મળતું હશે, પણ જે સેન્સિટિવ છે, પોતાની રીતે વિચારે છે એને તો આવાં ટિપ્પણી-મારથી અકળામણ પણ થાય. આવું સ્ત્રીઓ માટે જ છે એવું નથી, પુરુષોને પણ ઘણી બધી રીતે માધ્યમો ખેંચે જ છે. કઈ બ્લેડ વાપરવી, શેવિંગ ક્રીમ કયું સારું, શર્ટિંગ, પરફ્યુમ કયું સારું જેવી અનેક બાબતે પુરુષોને પણ મીડિયા ખેંચે જ છે.

ઘણીવાર તો સ્ત્રી કે પુરુષને પસંદગી કે ટિપ્સને મામલે એવા સવાલો થાય છે કે મને મારા જેવું કૈં છે કે નહીં? મને મારી પસંદગી જેવું કૈં ખરું કે કેમ? મારે કયું શેમ્પૂ વાપરવું કે કયા બૂટ પહેરવા એ બીજા નક્કી કરી આપે? મારે શું ખરીદવું કે શું ન ખરીદવું એ બીજા નક્કી કરી આપે? કેમ, મને એટલી પણ સમજ કે પક્વતા નથી કે હું મારે માટે છોકરી કે નોકરી શોધી શકું? એવું કેમ લાગે છે કે કોઈ મારું બ્રેઇન વોશ કરે છે? મને મદદની જરૂર હશે તો હું જરૂર પ્હોંચીશ મીડિયા પાસે, પણ મારી ઈચ્છા વિરુદ્ધ કોઈ કંપની તેની પ્રોડક્ટ લઈને મારાં બેડરૂમ સુધી આવી જાય એ તો બરાબર નથી ને ! ઘણીવાર તો એવો વહેમ પડે કે મારું મગજ હવે મારું રહ્યું નથી, મારા મગજનું સંચાલન બહારનાં તત્ત્વો કરે છે. એ ઈંજેક્ટ કરે છે, મારે કેમ વર્તવું, કેમ રહેવું, શું ખરીદવું, ક્યાંથી, કઈ બ્રાન્ડ લેવી, વગેરે પર મારું કોઈ નિયંત્રણ નથી. કોઈ મારામાં રહીને મારે બદલે વિચારે છે ને હું એવા વહેમમાં છું કે આ બધું હું કરું છું. કોઈ વાર તો એમ લાગે છે કે હું કોઈ કમાન્ડ ઉઠાવનાર રોબોટથી વિશેષ કૈં નથી. ઘણીવાર તો એવી ગૂંગળામણ પણ થાય છે કે એક ટાંકણી ખરીદવા જેટલી મોકળાશ પણ મારાંમાં કેમ નથી? ઘણાંને આવાં સવાલો થાય છે ને ઘણાંને એમાં કશું જ અજુગતું લાગતું નથી. ‘એ તો એમ જ હોય ને !’ – જેવું રાષ્ટ્રીય આશ્વાસન એમને હાથવગું હોય છે. આમાં થોડી અતિશયોક્તિ કોઈને લાગે એમ બને, પણ આવી અસરોમાંથી સંવેદનશીલ વ્યક્તિ મુક્ત છે એવું લાગતું નથી. રાજકારણ, ધર્મ, શિક્ષણ, બજાર .. વગેરેની ઘણી વાતો આપણાં મનનો, આપણાં જ્ઞાનતંતુઓનો કબજો લઈ લે છે ને અમુક સમય સુધી તો બધું સહન પણ થાય છે, પણ પછી અસહ્ય થતાં મન બળવો પોકારે છે. જો કે, એથી બહુ ફેર પડતો નથી. મોડા વહેલાં નિયતિ તો આપણી, શરણાગતિની જ હોય છે. કોઈ આપણે બદલે તો આપણામાં નથી જીવતુંને એ આજનાં સંવેદનશીલોનો સજીવ પ્રશ્ન છે. એ સમસ્યા તો છે જ, પણ એનો ઉકેલ દેખાતો નથી. વધારે તો શું કહું?

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

દેશના લાગણીશીલ નાગરિકને ખળભળાવી દે તેવું, પૂરેપૂરું યુવાઓએ તૈયાર કરેલું ‘એન્ટર એટ યુઅર ઓન રિસ્ક’ (Enter at Your Own Risk) નામનું નાટક અમદાવાદના સ્ક્રૅપયાર્ડ થિએટરમાં ગઈકાલ, શનિવારે, રાત્રે ભજવાયું.

અનિવાર્યપણે અસ્વસ્થ કરે તેવું લખનારા ઉર્દૂ લેખક સઆદત હસન મન્ટો(1912 -1955)ની ચાર વાર્તાઓ પર આધારિત આ નાટકનું દિગ્દર્શન 28 વર્ષના સાવન ઝાલરિયાએ કર્યું છે.

માઇકનો ઉપયોગ સદંતર ન હોય એવું આ પરફૉર્મન્સ ક્ષણે ક્ષણ કલાકારોની શારીરિક ઉર્જા બતાવે છે, અને પ્રેક્ષકોને લગભગ સતત નાના-મોટા ઝાટકાથી ધૂજાવે છે.

નાટકના અંતે પ્રેક્ષકો એવા સુન્ન બની જાય છે કે તેમનાથી તાળીઓ પડતી નથી, તેને બદલે કેટલીક ક્ષણો માટે એક ભેદી મૌન છવાઈ જાય છે.                                        

જાણકારોને ખ્યાલ જ હોય કે આવી દાદ પરફૉર્મન્સની દુનિયામાં વિરલ હોય છે, જે સાવન અને તેની મંડળીને મળે છે એવું ફરીથી એક વાર દેખાયું.

ભારત-પાકિસ્તાનના ભાગલાની ભીષણતા, ઇશ્વર-અલ્લાહ અને ધર્મ-મજહબ, ધર્મઝનૂન, લડાયક રાષ્ટ્રવાદ, કોમવાદનું રાજકારણ, રાજ્યસત્તાનો જુલમ,અભિવ્યક્તિ સ્વાતંત્ર્ય પર તરાપ જેવા વિષયોને આવરી લે છે. દેશ અને ધર્મનાં પ્રતીકો, ચિહ્નો, નારા, ગીતો જેવી બાબતો તરફ નાટક ક્રિટિકલી જુએ છે.

આ બધાનો ભોગ સ્ત્રીઓ કેવી રીતે બને છે તેની ચોંકાવી નાખે તેવી રજૂઆત મંચ પર  જોવા મળે છે, જેના માટે કલાકાર યુવતીઓને સલામ કરવાની થાય. 

મન્ટોની કલમે શબ્દદેહ પામેલા, ભારત-પાકિસ્તાનના ભાગલા સમયના પાગલોના અમર પાત્રોની ધમાચકડીથી નાટક શરૂ થાય છે. દેખીતી શારીરિક ધાંધલ-ધમાલ તેમ જ વાતની રમૂજો સાથે માનવસ્વભાવ અને સમાજ પરનો વેધક કટાક્ષ જોડાયેલો હોય છે.

નાટક આગળ વધે છે તેમ હાસ્ય પાંખું અને કડવું બને છે. ભય અને હિંસા છવાતાં જાય છે. નાટકના અંત તરફ ફરી પાગલખાનામાં મસ્તીમજાક, પછી હિંસાચાર અને બધે મોત, આખરે મન્ટોનું ભાષ્ય.

ધર્મસંસ્થા અને રાજ્યસંસ્થાની સત્તાએ સીંચેલાં ઝનૂનથી પાગલ થઈ જતા સમાજના મોટા હિસ્સાની વાત પાગલોનાં માધ્યમથી આપણી સામે આવે છે, દેશકાળ અંગે પ્રેક્ષકોને ખિન્ન બનાવી દે છે.

મન્ટોની ભારત-પાકિસ્તાન ભાગલા પરની વાર્તાઓ પર આધારિત સંહિતા(સ્ક્રિપ્ટ)ના લેખકો રાશિ મિશ્રા, સુક્રિતિ ખુરાના અને અને રાજેશ ખુરાના છે. સાવને થોડાંક દૃશ્યો ઉમેર્યાં છે.

પંચોતેર વર્ષ પહેલાંની વિભીષિકા પરની વાર્તાઓ સાથે લેખકો 2020-21 સુધીના કેટલાક બનાવો મૂકે છે. નાટકનાં દૃશ્યોમાં અતીત અને સાંપ્રત, વિસ્મૃતિ અને અનુભૂતિ, કલ્પના અને વાસ્તવ, ગાંડપણ અને શાણપણ, દેશ અને રાષ્ટ્ર – આવી વિભાવનાઓ એકબીજા સાથે ભળતી રહે છે, વિખરાતી રહે છે.   

આ ગતિશીલતા નાટકની દૃશ્યરચનાઓમાં પણ છે. માત્ર બે પાત્રો વચ્ચેનાં દૃશ્યો પણ પાત્રોની મૂવમેન્ટથી મંચને ભરેલો રાખે છે. એવાં દૃશ્યોમાં બે પાત્રો જે તાકાતથી કમાલ કરી જાય છે, તે સમૂહ દૃશ્યોમાં પણ છે જ. 

પાત્રો સીડી પર અને ઝાડ ચઢે છે, સાવ ઓછી ઊંચાઈવાળા ખાટલા નીચે સૂએ છે, કાર્ટૂન  સ્ટ્રીપમાં હોય તેમ એકબીજાનો પીછો કરે છે, ઝાટકા ખાય છે, નાટકના પોલીસનું ટૉર્ચર ઝીલે છે, પળવાર ઊંધે માથે ઊભા રહે છે, વીંઝોળાય છે, ખેંચાય છે, ફેંકાય છે  – અને આવું કેટલું ય !

માઇકનો બિલકુલ ઉપયોગ ન કરવા છતાં લગભગ દરેક કલાકારની અવાજની તાકાત અને ફેંક દાદ માગી લે છે. થકવી નાખે તેવી અ‍ૅક્શનવાળા અભિનયમાં કોઈ કલાકાર કચાશ રાખતી/તો નથી.

રંગબેરંગી દુપટ્ટા, પાયજામા, કાપડના ટુકડા, તૂટેલો પૃથ્વીનો ગોળો, સીવવાનો પોર્ટેબલ સંચો જેવી વસ્તુઓનો આબાદ ઉપયોગ થયો છે. ઓછા ઉપયોગ છતાં પ્રકાશ આયોજન બિલકુલ ધારી અસર ઉપજાવે છે.

પાર્શ્વધ્વનિ અને સંગીતનો અત્યંત અસરકારક ઉપયોગ અહીં છે. કાર્ટૂન સ્ટ્રીપનો સાઉન્ડટ્રૅક, બારણે ટકોરા, રમખાણોની ચીસાચીસ, સાયરનોની કિકિયારીઓ, હથિયારોના ધણણાટી, સુરક્ષા દળોના પડઘમ. તેની સાથે અહીં ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌અમૃતા પ્રીતમનો જાણીતો મરસિયો ‘આજ આખાં વારિસ શાહનુ’ અને જાણે ભૈરવી તરીકે ફૈઝ અહેમદ ફૈઝની ‘બોલ કે લબ આઝાદ હૈ તેરે’  જેવી ગઝલ કાને પડતાં રહે છે.

સ્ક્રૅપયાર્ડ ચલાવનાર સમર્પિત રંગકર્મી કબીર ઠાકોર જણાવે છે કે દિલ્હીના અક્ષરા થિએટર્સ નામના વૃંદે આ નાટક દેશના કેટલાંક શહેરોની જેમ અમદાવાદમાં પણ માર્ચ 2019માં ભજવ્યું હતું.

તેનાથી કબીર અને સાવન અતિશય પ્રભાવિત હતા. મૂળ નાટકના નિર્માણની ઘેરી છાપ  સ્ક્રૅપયાર્ડએ કરેલા નાટ્યપ્રયોગ પર હોવાનું કબીર વિગતવાર જણાવે છે.

Enter At Your Own Risk જેવાં નાટકો બહુ ઓછા થાય છે. સહુ નાગરિકોએ અને તેમાં ય સિવિલ સોસાયટી, અર્થાત્‌ નાગરિક સમાજ જેવી વ્યાપક સંજ્ઞામાં માનતા સહુએ તો આ નાટક અચૂક જોવા જેવું છે.

આ નાટક યુવાઓએ કરેલું નાગરિક સમાજ માટેનું એક સ્ટેટમેન્ટ છે, તે જોવું એ આપણી સામેલગીરી – સાઝેદારી છે. 

નાટકની નિષ્ઠાવાન મંડળી આ મુજબ છે : 

• કલાકારો : અઝાજ, અનન્યા, અમન, આયુષી, પ્રિતેશ, યશ, રાકેશ, રિકેશ, લક્ષ્ય, શર્વરી, શિલ્વા, સૂરજ, હેત, ક્ષિતિજ. 
• સાથીદારો –  પ્રકાશ : સાવન; સંગીત અને બૅનર્સ : હર્ષિલ;                   
• વીડિયો પ્રોજેક્શન : હાર્દિક; પોસ્ટર : કલ્પેશ
• સહાયક દિગ્દર્શક : ચૈતાલી

*** આ નાટક આજે એટલે કે 26 ફેબ્રુઆરીએ રાત્રે સાડા આઠ વાગ્યે ફરીથી ભજવાશે. સ્થળ પર ટિકિટો મળી શકશે. 

ઑનલાઇન ટિકિટ માટેની લિન્ક : https://allevents.in/…/enter-at-your-own…/80002076540875 

26 ફેબ્રુઆરી 2023

e.mail : sanjaysbhave@yahoo.com

સૌજન્ય : સંજયભાઈ ભાવેની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર