બીજાને મૂંગાં કરીને ખુશ થનારાંને લોકોને ભાન છે કે એમણે પોતાની જીભ ગિરવે મૂકી દીધી છે?

ઉચ્ચ કોટિના સાહિત્યકારો પણ ક્યારેક માત્ર આંચકો આપવા, ચર્ચા જગાવવા માટે અમુક વિધાન કરી નાખતાં હોય છે. જેમ કે ચંદ્રકાંત બક્ષીએ એકવાર કહેલું કે ગાળો તો પુરુષનું મેન્સિસ છે. બક્ષીએ એવું શું જોઈને કહ્યું હશે એ ખબર નથી, પરંતુ ધારો કે એ સાચું માની લઈએ તો આપણે ત્યાં લાખો પુરુષો મહિનાના ત્રીસેય દિવસ રજસ્વલારૂપમાં રહે છે. એમનાં માટે આરાધ્યદેવ, પૃથ્વી પર માનવ તરીકે અવતરેલા સાક્ષાત્‌ ઈશ્વર વડા પ્રધાન મોદીજી વિષે આડકતરી, ભલે સાચી ટીકા પણ થાય તો કલેક્ટિવ મેલ મેન્સ્ટ્રુએશન શરૂ થઇ જાય. ગંદામાં ગંદી ગાળોનો સ્રાવ ફૂટી નીકળે. કમનસીબે ત્યાં ક્યારે ય પૉઝ કે મેનોપોઝ આવતો નથી. વિરોધીઓની સાત પેઢીને અપશબ્દો સંભળાવાય. સોશિયલ મીડિયા પર ગંદકીની રેલમછેલ થઇ જાય. તાજેતરમાં અમરેલીની કવિયત્રી પારુલ ખખ્ખરે ગંગા નદીમાં તરતાં મૃતદેહોની વાતથી વ્યથિત થઈને એક ધારદાર કવિતા લખી, એમાં અનેક લોકોને પોતાના યુગપુરુષ એન્ડ હીઝ ડિવાઇન આસિસ્ટન્ટનું ઘોર અપમાન થતું લાગ્યું અને બક્ષીએ જેને પુરુષનું મેન્સીસ કહેલું એનો ધોધ સોશિયલ મીડિયા પર વહેવા લાગ્યો.

આટલાં વર્ષોમાં એક વાત તમે પણ માર્ક કરી હશે કે સોશિયલ મીડિયા પર સહુથી વધુ અપશબ્દો, ગંદી ભાષાનો ઉપયોગ એ લોકો કરે છે જે પોતાને દેશપ્રેમી, ધાર્મિક અને ભારતીય સંસ્કૃતિના રક્ષક કહે છે. એ લોકોએ દેશની જ નહિ, દેશના વડા પ્રધાનથી માંડીને ભગવાનના રક્ષણની જવાબદારી ઉપાડી લીધી છે. હથિયાર ઉપાડવાની તાકાત જેમના હાથમાં ન હોય એવા લોકો એક સમયે શસ્ત્ર તરીકે જીભનો ઉપયોગ કરતાં હતા, પણ પછી એમના હાથમાં સોશિયલ મીડિયા આવ્યું અને બારે મહિના દિવાળી થઇ ગઈ. જેવો કોઈના પર ગુસ્સો આવે કે ગાળોના ફટાકડાં ફોડવા માંડે. એમાંયે સામે સ્ત્રી હોય તો તો આવા લોકોને જલસો થઇ પડે. વાંધો ભલે ગમે તે મુદ્દે પડ્યો હોય પણ બસ સીધો સ્ત્રીનાં ચારિત્ર્ય પર કાદવ ઉછાળવાનો ધંધો શરૂ કરી દો. એ બહુ સહેલું છે. અત્યારે કવયિત્રીને અપાઈ રહેલી ગાળો સાંભળો તો એવું લાગે કે સમાજના એક વર્ગના શરીરમાં દુઃશાસન પ્રવેશી ગયો છે, અને સોશિયલ મીડિયા પર એમણે સામૂહિક ચીરહરણની એમની ફેવરિટ ગેમ આદરી છે.  એમાંયે  ઘણાંની સાહિત્યિક ટેલન્ટ ખીલી ઊઠી છે. પોતે લોઅર ક્લાસ ન લાગે એટલે જાણીતી હસ્તીઓએ બહુ અલંકારિક ભાષામાં વિરોધીઓને ગાળ અને સરકારની ચમચાગીરી કરી છે. અહીં સરકાર એટલે માત્ર એક, અને બહુબહુ તો દોઢ વ્યક્તિ કહી શકો. અને એમને કંઈ કહેવાય?

આપણે ત્યાં ટાઇમપાસની જે અનેક પ્રવૃત્તિઓ છે, એમાં એક છે લાગણી દુભાયાની ફરિયાદ કરવી. કોઈ ધર્મ વિષે બોલો તો ધાર્મિક લાગણી દુભાય, કોઈ કોમ વિષે બોલો તો કોમી લાગણી દુભાય, ભારત વિષે કંઈ બોલો તો રાષ્ટ્રીય લાગણી દુભાય. પણ  છેલ્લાં થોડાં વર્ષોમાં જે એક ખાસ લાગણી દુભાઈ રહી હોવાનું કહેવાય છે, એને શું નામ આપવું? વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી વિષે કંઈ પણ બોલો તો એને ગુજરાતની, ગુજરાતીઓની, ભારતની, અરે આખાયે હિન્દુ ધર્મની લાગણી દુભાવવાનો મહા અપરાધ ગણી લેવાય છે. પોલીસ સ્ટેશને ફરિયાદ થાય, અને એ ન થાય તોયે સોશિયલ મીડિયા પર ફટકાર તો પડે જ. કદાચ આનાથી જ ડરીને અમુક લોકો અત્યારના સમયમાં પણ મૌન સાધે છે. અહીં માત્ર પોતાનું અસ્તિત્વ ટકાવી રાખવાનો સંઘર્ષ કરી રહેલા સાવ ગરીબ લોકોની વાત નથી. પરંતુ જેમની પાસે અવાજ ઉઠાવવાનું માધ્યમ છે, એવા લોકો પણ અત્યારની સ્થિતિમાં ચૂપ રહે છે, અરે, જે બોલવાની હિમ્મત કરે છે એમની મજાક ઉડાવતા કહે છે કે કકળાટ કરીને શું મળવાનું? કેમ જાણે આસપાસ બનતી ઘટના સાથે એમને કંઈ લાગતુંવળગતું જ ન હોય. અને આ તબક્કે કદાચ ખરેખર એમને એવું લાગતું હશે કે બીજાં સાથે જે થવાનું હોય એ થાય પણ એમાં આપણાં કેટલા ટકા? પરંતુ આ લોકોને એવો વિચાર સુધ્ધાં નહિ આવતો હોય કે કાલે ઊઠીને એમના પગ તળે રેલો આવશે, ત્યારે શું થશે, એવા વખતે કોણ એમને સાથ આપશે?

જર્મનીમાં હિટલરે પોતાનો લોખંડી પ્રભાવ બતાવવાની શરૂઆત કરી ત્યારે ત્યાં ઘણા બૌદ્ધિક અને ધાર્મિક ગણાતા લોકોએ એને ટેકો આપેલો. હિટલરે પોતાના વિરોધીઓને કચડવાની શરૂઆત કરી ત્યારે આ વર્ગ મૂંગો રહ્યો, અને છેવટે એ પણ ઝપટમાં આવી ગયાં, ત્યારે બહુ મોડું થઇ ગયેલું. એમાંથી એક ધર્મગુરુ, માર્ટિન નિમોલરે કોન્સન્ટ્રેશન કેમ્પમાંથી બહાર આવ્યા બાદ કન્ફેશન કહેવાય એ પ્રકારની જે કબૂલાતો કરી, એને કાવ્યનું રૂપ અપાયું છે. અનેક સ્થળે ક્વોટ થયેલા આ કાવ્યના શબ્દોમાં થોડોથોડો ફરક પડતો રહ્યો છે, પણ ભાવના સરખી છે કે આજે બીજાંને થતાં અન્યાય સામે નહિ બોલો તો આવતીકાલે તમારા માટે બોલવાવાળું કોઈ નહિ રહે. કાવ્યની શરૂઆતમાં કહ્યું છે કે First they came for the communist, and I did not speak out because I was not a communist' પછી તો ટ્રેડ યુનિયનિસ્ટ, યહૂદી, સમાજના શોષિત વર્ગ, બધાની વાત થઇ કે એ લોકોને પકડી જવાયાં ત્યારે હું મૂંગો રહ્યો કારણ કે હું ક્યાં એમાંનો એક હતો, મારે શું લાગે વળગે? પણ છેલ્લે ….. 'Then they came for me and there was no one left to speak out for me.’ મારો વારો આવ્યો ત્યારે મારા માટે બોલનારું કોઈ નહોતું બચ્યું.

કંઈ સમજાય છે? બોલો બોલો. અત્યારે મૂંગાં રહેશો તો ક્યારે બોલશો, કે બોલી શકશો?

‘કળશ’ પૂર્તિ, “દિવ્ય ભાસ્કર”, 19 મે 2021

કોરોના સામે લડવાના એક ભાગરૂપે વડાપ્રધાન મોદી લૉક ડાઉન લંબાયાંના સમાચાર આપી ગયા. એ પછી અમારા એક પરિચિત, વીસેક વર્ષના યુવાને ટિ્વટ કરીને પોતાને થયેલી મૂંઝવણ વ્યક્ત કરી કે બીજું બધું તો ઠીક, પણ મોદીજી, અત્યારે વાળંદની દુકાન સહિત બધું જડબેસલાક બંધ છે, ત્યારે તમારા વાળ અને દાઢી આટલા સરસ શેપમાં કઈ રીતે રાખો છો?

… પોતાની પાસે બધીયે સુખસુવિધા હોય ત્યારે બીજાંને અગવડ ભોગવી લેવાની શિખામણ આપવાનું કેટલું સહેલું છે. કહેવાનો મતલબ એ નહીં કે દરેક રાજકારણીએ લઘરવઘર વેશે ટી.વી. પર દેખાવું જોઈએ. પણ તમે જ કહો, એ લોકો જ્યારે એમને પણ અત્યારે પડી રહેલી તકલીફોની વાત કરે ત્યારે થોડી ચીડ તો ચઢે ને?

થોડા દિવસ પહેલાં કર્ણાટકના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય પ્રધાન કુમારાસ્વામીએ લૉક ડાઉનની ઐસીતૈસી કરીને અઢીસોથી ત્રણસો મહેમાનોની હાજરીમાં એમના દીકરાનાં લગ્ન કર્યાં. ઉપરથી કહ્યું કે દેશ પર આવેલા સંકટ સમયે એમણે સાદાઈથી ફંક્શન પતાવ્યું. લગ્નવિધિમાં મૂરતિયાના દાદાજી, દેશના માજી વડાપ્રધાન દેવે ગોવડાએ પણ ભાગ લીધો. વર્તમાન મુખ્ય મંત્રી ભા.જ.પ.ના યેદુરપ્પાએ એમને અભિનંદન આપતા કહ્યું કે બધું નિયમાનુસાર થયું હતું. લૉક ડાઉનનો ભંગ કરીને સહેજ પણ બહાર ડોકાતા લોકોને ડંડા ફટકારતી પોલીસ એ લગ્નસ્થળની બહાર સામાન્ય જનતાને, ખાસ કરીને મીડિયાને દૂર રાખવાની ડ્યુટી બજાવતી હતી. એમને ગુસ્સો નહિ આવ્યો હોય? નિયમો આ નેતાઓ માટે નથી?

ગુસ્સો અમારે ત્યાં બૅન્કમાં જૉબ કરતી એક સ્ત્રીને પણ સખત આવે છે, જ્યારે અત્યારના સંજોગોમાં ગરીબોને મદદ કરવા માટે નેતાઓ ભાષણ આપે છે. એ કહે છે કે મારે રોજ બેંકમાં હાજરી આપવી પડે છે. મૂકવા માટે હસબન્ડે ગાડી લઈને આવવું પડે છે. સરકારે જાહેર કરેલી કોઈ મદદ લેવા માટે ગરીબ કહેવાતા લોકોનાં ટોળાં બેન્ક પર ઉભરાય છે, શાંતિ રાખવાનું કહીએ તો ઝઘડે છે. ઘેર જઈને ઘરકામ કરવાનું, કામવાળી બાઈનો પગાર ચાલુ રાખવાનો. કોવિડ-19 સામે લડવા માટે સરકારે મદદ માગી, તો તરત એક દિવસનો પગાર પણ આપી દીધો. એક સ્વૈછિક સંસ્થા અન્ન વિતરણ માટે ફાળો પણ લઈ ગઈ. પણ ડૉક્ટર્સને દેવ ગણતા લોકો અમને તો જાણે માણસમાં પણ નથી ગણતાં. મોદીજીને અમે નથી દેખાતાં? ઉપરથી ભાષણ સાંભળવાના કે જરૂરતમંદોને મદદ કરજો. બસ, મારાથી હવે વધુ મદદ નહીં થાય.

દેશના લગભગ દરેક ઉદ્યોગપતિ, ફિલ્મ સ્ટાર્સ, ક્રિકેટર્સ… ટૂંકમાં આપણે જેમને રિચ એન્ડ ફેમસ કહીએ એ મહાનુભાવોએ ટી.વી. અને સોશિયલ મીડિયા પર આવીને જનતાને ઘરમાં રહેવાની અપીલ કરે છે. હવે એ સેલિબ્રિટીઝ ભોળાભાવે સરકારી અપીલને દોહરાવતી હોય, ત્યાં સુધી પ્રૉબ્લેમ નથી પણ પછી એ લોકો કહે કે જુઓને, હું પણ ઘરમાં બેઠો/બેઠી છું, ત્યારે મારા દિમાગની કમાન છટકે. અલ્યાઓ, તમે જે ઘરમાં બેઠાં છો, એની સાઈઝ કેવડી છે? એમાં કેટલા રૂમ છે? તમારે ત્યાં દિવસરાત કામ કરતાં નોકરોનો સ્ટાફ છે ને? લૉક ડાઉન દરમ્યાન સત્તાધારી રાજકારણીઓને બાદ કરતાં, બીજાં બધાંને તકલીફ થઇ રહી છે, એની ના નહિ. પણ મહેરબાની કરીને ફાલતુ સરખામણી કરવાનું છોડો.    ’ 

e.mail : viji@msn.com

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 02 મે 2020

ખેડૂતોના મુદ્દે કદાચ સરકારનો દોષ કાઢી શકાય, પણ વિદ્યાર્થીઓ મરે ત્યારે કોના કાન પકડવા ?



દુનિયાભરમાં દર વર્ષે આઠ લાખથી વધુ લોકો આત્મહત્યા કરતા હોવાનું કહેવાય છે, અને એમાં સત્તર ટકા એટલે કે લગભગ 1,36,000 લોકો ભારતમાં હોવાનું નોંધાયું છે. આ વિષયમાં સર્વેક્ષણ, અભ્યાસ કરતી જુદીજુદી સંસ્થાઓ દ્વારા અપાતા આંકડામાં થોડો ઘણો ફરક હોઈ શકે, પણ એટલું તો બધાં સ્વીકારે છે કે આપણે ત્યાં આપઘાત કરનારા લોકોની સંખ્યા પ્રતિવર્ષ વધતી જાય છે. દરેક વર્ગના, દરેક પ્રકારના લોકો એક યા બીજા કારણસર પોતાનો જીવ કાઢી નાખવાની હદે જાય છે. કમનસીબે સહુથી વધુ હોબાળો એવા કેસો માટે થાય છે, જેમાંથી રાજકીય પાર્ટીઓને માઇલેજ મળતું હોય.




બીજી ઘટનાઓ એટલી જ ભયાનક હોવા છતાં દબાઈ જાય. દાખલા તરીકે ખેડૂતોની આત્મહત્યાને મુદ્દે આપણે ત્યાં છેલ્લાં ઘણાં વર્ષોથી પુષ્કળ ચર્ચા, વાદવિવાદો ચાલે છે. વર્ષ 2013 પછીના આંકડા જોઇએ તો દર વર્ષે 12 હજાર જેટલા ખેડૂતો આત્મહત્યા કરે છે, આ મુદ્દે વિરોધ પક્ષો સતત રાજ્ય સરકારોને ખખડાવતાં રહે છે અને સરકારે પણ છાશવારે ખેડૂતો માટે કરજમાફી જેવી યોજનાઓ જાહેર કરવી પડે છે. મહારાષ્ટ્રમાં સહુથી વધુ ખેડૂતો મરે છે, એટલે અહીં આ મુદ્દે વધુ રાજકારણ ખેલાય છે. પરંતુ બીજી તરફ દેશમાં સૌથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ પણ મહારાષ્ટ્રમાં આપઘાત કરે છે, એમના વિષે કોઈ વિરોધપક્ષે ઝાઝી ચિંતા દાખવી હોય કે સરકારે ખાસ કલ્યાણયોજના જાહેર કરી હોય એવું સાંભળ્યું નથી. કારણ એટલું કે એમાંથી કોઇને પોલિટિકલ માઇલેજ કે ચૂંટણીમાં ફાયદો નથી મળતાં. 



મોટી કરુણતા એ છે કે, ભારતની અડધાથી વધુ વસ્તીની ઉંમર 25 વર્ષથી ઓછી છે, એ વિષે વડાપ્રધાનથી માંડીને સામાન્ય માણસો જાહેરમાં હર્ષ દાખવતાં રહે છે, પરંતુ એ યુવા વર્ગમાં, ખાસ કરીને વિદ્યાર્થીઓમાં આત્મહત્યાનું પ્રમાણ બધી રહ્યું છે, એની ચિંતા કે ચર્ચા જાહેરમાં ભાગ્યે જ થાય છે. આપણે ત્યાં રોજ લગભગ 26 વિદ્યાર્થી આત્મહત્યા કરે છે. મહારાષ્ટ્ર પછી એમાં બીજે નંબરે બંગાળ છે. વિદ્યાર્થીઓમાં છોકરાછોકરી બધાં હોય છે, અને વધતાઓછા અંશે દરેક રાજ્યમાં આ સમસ્યા છે. થોડા સમય પહેલાં દરેક રાજ્ય સરકારે કેન્દ્રને વર્ષ 2016ના આંકડા મોકલ્યા, એમાં કુલ મળીને 9,474 વિદ્યાર્થીની આત્મહત્યાની સત્તાવાર નોંધ હતી.




માત્ર સૌથી નાના કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ, લક્ષદ્વીપમાં આવી કોઈ ઘટના નહોતી બની. 2017ના સત્તાવાર આંકડા હજી આવ્યા નથી પણ બિનસત્તાવાર અહેવાલ કહે છે કે દિનપ્રતિદિન આ જોખમ વધી રહ્યું છે. બાર-તેર વર્ષના વિદ્યાર્થીઓ પણ આત્મહત્યા કરે છે. ખેડૂતો આત્મહત્યા ન કરે એટલા માટે સરકાર એમની બૅન્કલોન માફ કરે છે, સસ્તાભાવે પાકવીમો ઉતારવી આપે છે, બિયારણ વગેરે રાહતદરે મળે એવી વ્યવસ્થા કરે છે, વગેરે. આ બધું કર્યાં પછીયે ખેડૂતો આત્મહત્યા કરે છે, એ અલગ વાત છે. એની પાછળ બીજાં અનેક કારણો છે. અહીં એની ચર્ચા કરવાનું ટાળીને માત્ર એટલું કહેવું છે કે ખેડૂતોની બાબતમાં સરકાર કમ સે કમ સમસ્યાના સમાધાન માટે પ્રયાસ તો કરે છે, પણ વિદ્યાર્થીઓ માટે?




ત્યાં આંખ આડા કાન કરવાનું એમને પરવડે છે. કારણ કે, વિદ્યાર્થીઓ માટે બોલી શકે એવો એમનો કોઈ નેતા નથી હોતો, અને જે કથિત યુવાનેતાઓ છે એ અત્યારે એજ્યુકેશન સિવાયના બીજા બધા મુદ્દે બોલે છે. બીજી વાત એ કે ખેડૂતોના મુદ્દે કદાચ સરકારનો દોષ કાઢી શકાય, પણ વિદ્યાર્થીઓ મરે, ત્યારે કોના કાન પકડવા જાવ? બલકે સાૈથી મોટા દોષી તો વડીલો જ હોય છે. વિદ્યાર્થીઓમાં આત્મહત્યા પાછળ સહુથી મોટું કારણ ક્લિનિકલ ડિપ્રેશન હોવાનું કહેવાય છે અને ડિપ્રેશન ઘણા કારણસર આવી શકે – ભણતરનો બોજ, પરીક્ષામાં નિષ્ફળતા, માબાપની વધુ પડતી અપેક્ષાઓ, પ્રેમપ્રકરણમાં નિષ્ફળતા, ડ્રગ એડિક્શન, વગેરે.




બાળકને ડિપ્રેશન ગમે તે કારણસર આવ્યું હોય, ઘરમાં એમની સાથે રહેતાં માબાપને આ કેમ નહિ દેખાતું હોય? ‘આમિર ખાનની બહુચર્ચિત ફિલ્મ ‘તારે ઝમીં પર’માં ‘તુજે સબ હૈ પતા મેરી મા’ ગીત સાંભળીને આપણે સહુ, ખાસ કરીને મમ્મીઓ ભીની આંખો લૂછવા લાગેલાં. પણ વાસ્તવિકતામાં મમ્મીઓને બધી જાણ હોય છે? અરે, એ જાણવાની કોશિશ પણ કેટલીવાર કરે છે? ભણતરથી માંડીને બીજી ઇતર પ્રવૃત્તિઓના બોજ નીચે બાળકને દબાવી દેતાં મમ્મીપપ્પાને કંઈ કહેવા જાવ તો એમની પાસે જવાબ તૈયાર હોય – શું કરીએ, આજે કોમ્પિટિશન એટલી વધી ગઈ છે કે આ બધું કરવું જ પડે.’ કોઈ મમ્મી એવું નહિ કબૂલે કે એ પોતે બીજી મમ્મીઓ સાથે કોમ્પિટિશનમાં ઉતરી હોય છે કે કોનો દીકરો કે દીકરી એક્ઝામમાં વધુ માર્ક્સ લાવે, કે ડાન્સિંગ સ્વિમિંગમાં ફર્સ્ટ આવે? બાપડું બાળક ભલે ત્રાસી જાય.



વર્ષ 2016માં લગભગ અઢી હજાર વિદ્યાર્થીઓની આત્મહત્યા પાછળ પરીક્ષાએ ભાગ ભજવેલો. કોઈ નાપાસ થયેલું, તો કોઇએ રિઝલ્ટ આવતાની પહેલાં જ પોતે નાપાસ થશે એવા ભયે આત્મહત્યા કરી લીધેલી, તો ક્યાંક વળી કોમ્પિટિટિવ એક્ઝામ માટેની તૈયારીનો બોજ એટલો હતો કે ભાંગી પડેલા છોકરા છોકરીએ પરીક્ષાખંડમાં જતા પહેલાં જ જીવ આપી દીધો. આવું સાંભળીએ ત્યારે પહેલો વિચાર એ આવે કે પરીક્ષાનો ડર વિદ્યાર્થીઓને થથરાવી દે છે. આ સાવ ખોટું નથી. ભણી લીધા પછીયે મનના એક ખૂણે એ ભય સંતાઈ રહે છે. મોટી ઉંમરે પણ મારા જેવા અનેક લોકોને વારતહેવારે એક્ઝામના બિહામણાં સપનાં આવતાં રહે છે.



બાળપણમાં જો કે એક્ઝામ કરતાંયે વધુ ડર માબાપના પ્રતિભાવનો હોય છે. નાપાસ થઇશ તો મમ્મીપપ્પા નિરાશ થશે, ગુસ્સે થશે, એમની આબરૂ જશે, એમણે ખર્ચેલાં પૈસા પાણીમાં જશે, એમણે બાંધેલી આશાઓ સપનાં ભાંગી પડશે, આવા વિચારો વિદ્યાર્થીને જીવ કાઢી નાખવાની હદે લઈ જાય છે. આત્મહત્યા કરનારાં અનેક વિદ્યાર્થીઓએ છેલ્લી ચિઠ્ઠીમાં ‘સૉરી, મેં તમને નિરાશ કર્યાં’ એવા પ્રકારનાં શબ્દોમાં માબાપની માફી માંગી હોય છે. સંતાનને લાગતા બધાય ભય જાણતી, કે જાણવાનો દાવો કરતી મમ્મીને આ એક્ઝામ રિલેટેડ ડર નહિ દેખાતો હોય?



ત્યાં તો ઉલટી એની વર્તણૂક ભયમાં વધારો થાય એવી હોય છે. ‘હું તો બાળકોને કારણે જ સાથે રહું છું, બાકી તો કયારનાં ડિવોર્સ લઈ લીધા હોત’ આવું કહીને પોતે બહુ રિસ્પોન્સિબલ પેરેન્ટ હોવાનો દેખાડો કરતી મમ્મી કે પપ્પા પછી સંતાનોની સામે સતત ઝઘડ્યાં કરે છે, અને પરવા નથી કરતાં કે કુમળા માણસ પર એની એવી ભયાનક અસર પડે છે, જે કદાચ જીવ પણ લઈ શકે. આમાં હવે સરકાર શું કરે? એ પછી બોર્ડ એક્ઝામના રિઝલ્ટ વખતે તળાવ અને દરિયાની આસપાસ પોલીસ પહેરો ગોઠવે કે સમાજસેવકો સાથે મળીને સ્ટુડન્ટ્સ માટે હેલ્પલાઇન ચાલુ કરે. સ્કૂલે જતાં વિદ્યાર્થીઓના દફ્તરનો ભાર ઓછો કરવા માટેના બિનઅસરકારક નિયમો ઘડે. અમુક ધોરણ સુધી એક્ઝામ લેવી જ નહિ, એવા આદેશ આપે, પણ સામે કેટલાં માબાપો અને સ્કૂલ સાથે લડવા જાય, જેમણે પોતાની પ્રતિષ્ઠા વધારવા માટે વિદ્યાર્થીને કચડી નાખવાનું નક્કી કરી રાખ્યું હોય?

લક્ષદ્વીપમાં વસતાં માબાપો અને સ્કૂલો વધુ સારા, સમજુ હશે? ત્યાંનાં વિદ્યાર્થીઓ વધુ સુખી હશે?

e.mail : viji59@msn.com

સૌજન્ય : ‘લાખ રૂપિયાનો સવાલ’, “દિવ્ય ભાસ્કર”, 27 અૅપ્રિલ 2018