(વજેસિંહે લખેલું સંસ્મરણ)

વાત છે ફાટેલી ચડ્ડીના ખિસ્સામાં મકાઈનો ચોથિયો રોટલો ઘાલીને ઉધાડા પગે ઘરથી (ઈટાવા, તાલુકો – દહોદ) નિશાળ ને નિશાળથી ઘર ચાર દૂની આઠ કિ.મી.ની પદયાત્રા કરવાના દિવસોની. અમારે મન ઢોરાં ચારવા જવું ને નિશાળે જવું બંને સરખું. અમારાં માબાપ ને માસ્તરોની પણ એક જ મંછા – છોરાને લખતાં-વાંચતાં આવડે એટલે પત્યું. આપણે ક્યાં ભણીને રાજ લેવાનું છે! આવી વૃત્તિ ને માહોલમાં અમારે નિશાળે જવાનું. ત્યારે હું છઠ્ઠામાં. ગામમાંથી નિશાળે જનારી અમારી પાંચની ટણકટોળી. આઠથી બારની વય. આજુબાજુનાં ગોમોને પાંચ-સાત કિ.મી.ના અંતરે પડે એવી એકથી સાત ધોરણની એકમાત્ર પ્રાથમિક શાળા કઠલા ગામે. કઠલા મારું મોસાળ. ઘણા મને ઓળખે, ઘણાને હું મામા કહું. બાર-પંદર ગામના છોકરા આ શાળમાં ભણે! એ કાળે થોડાં ઝાડી-જંગલ. શિયાળાના ટૂંકા દિવસોમાં સાંજે નિશાળેથી પાછા ફરતાં અંધારું ઊતરી પડે ને સાપ શિયાળવાંની બીક પણ લાગે!

ચોમાસામાં છત્રી વગર હેરાન થઈએ. વરસતી ઝડીમાં પલળતાં-પલળતાં ઘરે આવવું પડે. ચોમાસું પણ કેવું! ભાદરવાના દિવસોમાં હેલી થાય ત્યારે ત્રણ-ચાર દિવસ ઘરમાં ગોંધાઈ રહેવું પડે, એવો વરસાદ એ જમાનાનો. આવા ભાદરવા મહિનામાં એક દિવસે નિશાળમાં હતા ને ઘનઘોર મેઘાંડબર છવાયો. ગાજવીજ ને કડાકાભડાકા સાથે બારે મેઘ ખાંગા થયા. નજર પૂગે ત્યાં લગી પાણી જ પાણી. અમારો ડુંગરાળ વિસ્તાર પણ જળબંબોળ લાગે! માસ્તરોએ નિશાળ છોડી મૂકી. દફતરો નિશાળમાં છોડીને અમે ઘર તરફ દોટ મૂકી! અમારા દફતરમાં હોઈ હોઈ ને હોય પણ શું? ફાટેલી થેલીમાં ફૂટેલી સ્લેટ, સ્લેટપેન-પેન્સિલના ટુકડા ને ફાટેલી એકબે ચોપડી ને નોટ. નિશાળ ને આમારા ગામ વચ્ચે કાળી નદી. નદી બે વડે અકાંછકાં (બે કિનારે છલકાય), ભલભલા તરવૈયાના હાંજા ગગડી જાય એવો નદીનો ઘુધવાટ. કાંઠે ઊભા ઊભા વિમાસીએ. શું કરવું, ક્યાં જવું? ઉઘાડા માથે મુશળધાર વરસાદ ને ઉપરથી પવનના સુસવાટા. હિક્કળ લાગવાથી માતા આવી હોય એમ ધ્રૂજીએ. હિક્કળથી દાંતની કટકટી વાગે, ધરે કોઈ લેવા આવશેની થોડી વાર રાહ જોઈ. પણ એ આશા ય પૂરમાં તરણું તણાય એમ તણાઈ ગઈ! કોઈ આરોઓવારો ન દેખાયો. પાછા વળ્યા. શેરીના પાસે પડતા એક ઘરમાં માથું મારીને ઘૂસી ગયા. ઘરધણીએ હેતથી આવકારો આપ્યો. અંગેટી (તાપણું) કરીને બેસાડ્યા. લથબથ ખમીસો નિચોવીને વાંસની વળગણીએ નાખ્યા. થેલા ઓઢવા આપ્યા. થોડાં હૂંફ ને ગરમાવો મળ્યાં. માંડ-માંડ જીવમાં જીવ આવ્યો. અમને મીઠો આવકારો આપનારા ઘરધણીનું નામ, જોખો ડામોર. ભાદરવો એટલે અમારા લોકો માટે ભૂખમરાનો મહિનો. દાણોપાણી ખૂટી ગયાં હોય, ખેતરોમાં ધાન પાક્યું હોય પણ હજુ લીલું હોય, એટલે છતે ધાને ભૂખે મરવાનું કરમમાં લખાયેલું. તે વખતના લોકો ભૂખથી ચીમળાય પણ આજની પેઢીની જેમ ઘર-ગામ છોડીને મજૂરી કરવા ગુજરાતમાં ન આવે. (હા, અમે ગુજરાતમાં જ આવીએ, પણ અમારે મન ગુજરાત એટલે ખેડા, વડોદરા ને અમદાવાદ જિલ્લો) ભાદરવામાં કોઈક જ ઘરમાં સવારસાંજ ચૂલા સળગે. પાછલું વરસ કાળદુકાળનું હોય તો, કેટલાં ય ઘરોમાં મહુડાં શેકીને કે બાફીને ખાઈ લેવાનું ને કપરા દિવસો કાપવાના એવી દારુણ ગરીબીનો અભિશાપ લઈને જન્મેલી અમારી કોમ.

આવા ભૂખમરાના દિવસોમાં વેરી વરસાદે અમને એક અજાણ્યાના ઘરે પામળા (અતિથિ) બનાવી દીધા. ઘરધણીનું આઠ જણનું વસ્તારી કુટુંબ. અમારાં પેટમાં બિલાડાં બોલે, મોઢાં નિમાણાં થઈ ગયાં. અભણ પણ વખો વેઠેલો જોખો અમારા દીદાર જોઇ બધું કળી ગયો. ‘છોરા ભૂખ્યા છે!’ ઘરવાળી સાથે ખૂણામાં જઈને ગુપસુપ કરી. જોખો માથે થેલાની ઘૂમટી ઓઢી ધોધમાર વરસાદમાં ઘરની બહાર નીકળી ગયો. કલાકેકમાં પાછો આવ્યો. સંતાડેલી કપડાની પોટલી ઘરવાળીને આપી. ઘરવાળીએ ચૂલો સળગાવ્યો. કોઈકને ત્યાંથી ઉછીઉધારો લાવેલા લોટના પાંચ રોટલા થયા. મરચાની મીઠું નાખી ચટણી વાટી. રાતી જુવારનો એકએક રોટલો અમને પાંચેયને ભાવથી ધર્યો. ‘ખાઓ બેટા! આખા દાડાના ભૂખ્યા ઓહે (હશો). ડુંગર બળે તો તો હૌ કોઈ દેખે, પેટ બળે તો કોણ દેખે!’ અમને તો પકવાન પીરસાયા જેટલો રાજીપો થયો. બે-ત્રણ કોળિયા ઊતર્યા હશે ને જોખાના સૌથી નાના અમારી હામીદામી(સમવયસ્ક)ના છોકરાના મોંમાંથી રૂંગું નીકળ્યું. એની માએ મોઢે હાથ દાબ્યો છાં દબાયેલો અવાજ મારા કાનમાં શીશાની જેમ ઊતરી ગયો. ‘આઈ, મને પણ રોટો આલને હું ય હવારનો ભૂખ્યો છું.’ અમે બે મોટા છોકરા મામલો સમજી ગયા. અડધો-અડધો રોટલો ભાગીને એ છોકરાને આપવા લાગ્યા ત્યારે જોખો કહે, ‘ખાઓ બેટા, એ તો દુત્તુ (જુઠ્ઠું) બોલે છે. હમણાં જ એણે ખાધું છે.’ પાછળથી ખબર પડી કે આખું ઘર સવારથી જ ભૂખ્યું હતું! આજે સાત પેઢી ખાતાં ન ખૂટે એટલું ધાન હોવા છતાં કોઈ ભિખારીને એક રોટલી નથી આપતું; ત્યારે એક ગરીબ આદિવાસી પોતાની ને પોતાના વસ્તારના પેટની આગ ઠારવાને બદલે ડુંગર ઠારવા (અમારી ભૂખ ભાંગવા) મુશળધાર વરસાદમાં નીકળી પડે એ ઘટના કલ્પનાતીત જ લાગે! પણ આ ઘટના આજે ત્રીસ વરસે ય મારી આંખના ખૂણા ભીંજવી જાય છે.

(નિર્ધાર, પેજ નં. ૪, ઑક્ટોબર ૨૦૦૯)

‘નિર્ધાર’ નામનું એક સામયિક પ્રકાશિત થતું. એના એકવીસેક અંક પ્રકાશિત થયા હશે. વજેસિંહ પારગીએ લખેલું આ સંસ્મરણ ‘નિર્ધાર’માંથી મળ્યું)

સૌજન્ય : ઉમેશભાઈ સોલંકીની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર

વહેલી સવારે ઍલાર્મ કલોક ટહુકો કરીને જગાડે તે પહેલાં જ સુમનની આંખ ખૂલી ગઈ. સુવર્ણાના રતુમડા હોઠો પર એક મીઠું મઘમઘતું ચુંબન ચોડી, વેલન્ટાઈન ડેની સરપ્રાઈઝ આપવાની સુમનને ઈચ્છા થઈ. આ વિચાર સાથે તેણે પડખું ફેરવ્યું.

… તો સુવર્ણા બેડમાં ન હતી. સુમને મનોમન માની લીઘું કે સુવર્ણા આજના શુભ દિને કંઈક સરપ્રાઈઝ આપવાની ઈચ્છાએ મારા કરતાં વહેલી ઊઠી, રસોડામાં મારા માટે નાસ્તો તૈયાર કરવા માટે કદાચ ગઈ હોય એમ લાગે છે.

સુમને ક્ષણનો પણ વિલંબ કર્યા વગર બેડમાંથી ઊભા થઈ રોજિંદા કાર્યક્રમ ફટાફટ પતાવી દીઘો. લગભગ બે અઠવાડિયાથી શિકાગો કામ અર્થે ગયો હતો. એટલે પૂજા-પાઠ પણ થયાં ન હતાં.

તેને આજ વહેલી સવારે શ્રીનાથજી પણ યાદ આવ્યા. રસોડામાં જતાં પહેલાં, બે પાંચ મિનિટ માટે તે પૂજાખંડમાં ગયો. દીવો અગરબતી કરી મનોમન ‘શ્રીકૃષ્ણ શરણ મમ્‌’નો જાપ કરતો; હાથમાં ટાઈ લઈ રોજની માફક નીચે રસોડામાં આવ્યો.

…. સુવર્ણા રસોડામાં કયાં ય નજરે ન ચડી. તેણે આસપાસ નજર ફેરવી, પણ સુવર્ણાનાં કયાં ય દર્શન ન થતાં તેણે રસોડા અને ગૅરેજ વચ્ચેનું બારણું ખોલીને બહાર ડોકિયું કરી જોયું, તો તેને સુવર્ણાની કાર પણ ગૅરેજમાં નજરે ન જોવા મળી. સુવર્ણા આટલી વહેલી સવારમાં કયાં ગઈ હશે?

શું ઘરમાં દૂઘ ખલાસ થઈ ગયું હશે? એટલે નાકા પરના સેવન ઈલેવનમાં દૂઘ લેવા તો નહીં ગઈ હોય ને! આ વિચાર સાથે તેને ફ્રીજ ખોલીને જોવાની ઈચ્છા થઈ. મનમાં બીજા અશુભ વિચારોનાં વર્તુળો ઘેરાઈ વળે તે પહેલાં તેણે એકાદ બે ડગલાં ફ્રીજ તરફ માંડ્યાં ન માંડ્યા ત્યા તો તેની નજર ડાઈનિંગ ટેબલ પર પડેલા એક નાનકડા એન્વેલપ પર પડી.

એન્વેલપ હાથમાં લઈ, ખોલી, તેમાંથી કાગળ કાઢી વાંચવા માંડ્યું,

“સુમન!

“પ્રિય”ના સંબોઘન વગરના આ પ્રથમ પત્રને જોઈને તું આઘાત ન અનુભવીશ! શું લગ્નના સાત ફેરા જ જિંદગી હોય છે? અને જો એ હોય તો હવે મને આ થૂંકે લગાડેલા લગ્ન મંજૂર નથી!

કદાચ તું મનમાં એમ વિચારતો હોય કે લગ્ન જીવને મને શું નથી આપ્યું? છ બેડરૂમનું સાડા સાત હજાર સ્ક્વેર ફીટનું ઉજળા વર્ગ વચ્ચે એક વિશાળ ઘર, છેલ્લામાં છેલ્લી મૉડેલની સુંદર મજાની લેકસસ કાર. છૂટથી ગમે ત્યાં કોઈ ચિંતા કર્યા વગર ખર્ચ કરી શકું તેવા અમેરિકન એકસપ્રેસના બે ક્રેડિટ કાર્ડઝ. મારી એકલતાને સદા હરીભરી રાખી શકું એવો ગોદમાં રમતો, હસતો સાડા ત્રણ વર્ષનો મયંક!

કદાચ ઘર, કાર અને ક્રેડિટ કાર્ડઝ તારી દૃષ્ટિએ સુખચેન હશે, પરંતુ મને આમાંથી કંઈ પણ ન મળ્યું હોત તો પણ હું આજે છું એના કરતાં વઘારે સુખી હોત. કદચ તને ખબર ન હોય તો કહી દઉં. ઘર, કાર, અને બીજી બઘી સગવડ કરતાં સ્ત્રીને જિંદગીમાં વઘારે જરૂર હોય છે પ્રેમની. જે તું મને પાંચ વર્ષના લગ્નજીવનમાં બે-ચાર ક્ષણ પણ આજ લગી આપી શક્યો નથી, અને મને ગળા લગી ખાતરી છે કે આવનારા સમયમાં પણ તું મને કયારે ય આપી નહી શકે, કારણ કે તારી પાસે મારા અને મયંક માટે સમય જ કયાં છે? 

હા, તારી પાસે જે કંઈ સમય છે, તે ફકત તારા ધંધા માટે. ઑફિસ કામ બાદ તારી પાસે થોડો ઘણો સમય બચતો હશે તેને તું વાપરે છે તારી બિઝનેસ પાર્ટી અને ગોલ્ફ માટે! 

તારા આ સમયના ચોકઠામાં તું મને અને મયંકને કયાં ય ગોઠવી શકે છે, ખરો? કદાચ તું મનથી સમજતો હોઈશ કે પૈસો જ મારા માટે જિંદગી છે તો એ તારી મોટી ભૂલ છે!  

હું આજ એ જિંદગીને ઠોકર મારી તારાથી દૂર જઈ રહી છું. મારે તને જે બે શબ્દ જતાં પહેલાં મોઢામોઢ કહેવાના હતા, તે મેં તને આ પત્રમાં લખી નાખ્યા છે! સાંજે ઑફિસેથી ઘરે પાછા ફરતા મયંકને ડે કેર સેન્ટરમાંથી પિક અપ કરવાની બિલકુલ ચિંતા ન કરીશ! છેલ્લા બે અઠવાડિયાથી તું શિકાગો બિઝનેસ ટ્રિપમાં ગયો હતો, તે દિવસથી મયંકને મારો બૉયફ્રેન્ડ માર્ક દરરોજ સાંજે પિક અપ કરી લે છે. મયંકને તેની સાથે રમવું બહુ જ ગમે છે. તું નહીં માને, માર્કની રાહ જોતો મયંક ડે કેર સેન્ટરના દરવાજે બપોરનો આવીને ઊભો હોય છે.

સુમન, હવે વિશેષ ખાસ તને કહેવાનું રહેતું નથી. પત્ર અહીં પૂર્ણ કરું તે પહેલાં તને એક વાત કહી દઉં, આવનારા એકાદ બે અઠવાડિયામાં મારા વકીલ તરફથી તને ડિવોર્સ પેપર્સ મેઈલમાં મળશે. મને આશા છે કે તું તેના પર સહી કરીને જલદીથી મારા વકીલને મોકલી આપીશ, please,મોકલી આપીશ ને?

હું કયારે ય તારા જીવનમાં આવી ન હતી, એમ સમજીને તું સદા માટે ભૂલી જ્જે! નવું ઘર વસાવવા, નવી દુનિયામાં કદમ માંડવા થન ગનતી. 

સુવર્ણા.”

સુમને કાગળ વાંચી કોટના ઉપલા ખિસ્સામાં મૂકી, હાથમાં ઝુલતી ટાઈને ગળે બાંઘવાની કોશિશ કરી. પરંતુ ટાઈની નૉટ કોઈ હિસાબે બંઘ બેસતી આવતી ન હતી. સુમનને મનોમન ગુસ્સો આવ્યો, પરંતુ કરે પણ શું? તેને બે ત્રણ વાર ટાઈ ફરી બાંઘી અને પાછી છોડી. આખરે કંટાળી જેવી નૉટ બેઠી તેવી એ ઠીક સમજીને ચલાવી લીઘી!

બહાર ઝરમર ઝરમર બરફ વરસતો હતો. ગૅરેજ ડોર ખુલતાં જ, પવનની લહેર સાથે બરફની વાછટ આવીને સુમનના ગમગીન ચહેરા પર છવાઈ ગઈ. સુમનના દુઃખી મનને આ ઠંડકે ક્ષણાર્ઘ માટે તાજગીથી ભરી દીઘું. કારને ઘીમેથી ગેરેજમાંથી બહાર કાઢતાં તેણે રીઅર વ્યુ મિરરમાં નજર કરી તો … તેની નજર સામેના ઘરે છ-સાત મહિના પહેલાં ફલોરિડાથી અહીં રહેવા આવેલ પડોશણ જ્યોર્જિયાના પર પડી … તે સુમનના ડ્રાઈવવે પર ઘીમા પગલાં ભરતી આવી રહી હતી.

રોજ સવારે જોગિંગ સૂટમાં નજરે ચડતી જ્યોર્જિયાના આજ ગુલાબી વેલવેટનું રંગબેરંગી ફૂલોવાળું આઉટ ફિટ પહેર્યું હતું. ખભા સુઘી હવામાં ઉડતા સોનેરી વાળમાં કોઈ સ્વપ્ન પ્રદેશની રાજકુંવરી સમી લાગતી જયોર્જિયાનાના હાથમાં ગુલાબની એક ખીલતી કળી નજરે પડતી હતી!

જયોર્જિયાનાને આટલી વહેલી સવારમાં પોતાના ડ્રાઈવવે આવી ચડેલ જોઈને સુમનને નવાઈ લાગી. કારની બારીમાંથી હસ્તઘૂનન માટે હાથ લંબાવતા સુમને કહ્યું, “હાય! I am Sam!”

સામેથી પણ એટલી જ ઉષ્માથી પડઘો પડ્યો, “I am Georgiana, Sam, Have a Happy Valentine Day!” આટલું કહી હાથમાં રમતી ગુલાબની કળી સુમન સામે ધરી દીઘી! ગુલાબનો સ્વીકાર કરતા સુમને જયોર્જિયાનાને વેલન્ટાઈન ડે ની શુભેચ્છા પાઠવતાં કહ્યું, “Happy Valentine Day to you!” અને પછી આગળ વાત ચલાવી. “જયોર્જિયાના સેન્ડિ is not at home! but how can I help you?”

સુમન અને સુવર્ણાએ ઑફિસમાં સાથે કામ કરતા અમેરિકન મિત્રોને તેમ જ આડોશીપાડોશીને બોલવામાં સરળતા પડે એટલે તેમણે અમેરિકાની ભૂમિમાં કદમ મૂકતાંની સાથે મોટાભાગના ભારતીયોની જેમ સુમનનું ‘સેમ” અને સુવર્ણાનું નામ “સેન્ડિ” કરી નાખ્યું હતું!

સેમ, ‘મારે સેન્ડિનું નહીં, પરંતુ ખરેખર તો તમારું જ કામ છે!”

“What a great surprise!” ખરેખર! જો તમને મારું જ કામ હોય તો બોલો, “How can I help you?”

“What are you doing tonight?”

“Nothing!”

” If you don’t mind, can you give me a company for dinner!”

જ્યોર્જિયાના તરફથી સાંજે ડેટ માટેનું આમંત્રણ મળતાં જ, સુમન એક ક્ષણમાં કેટલાએ વિચારોના વંટોળે ચડી ગયો. અરે! આ દેશની આ કેવી સંસ્કૃતિ છે? પોતે પરણેલ છે, ઘરમાં પતિ છે, અને મને સાંજે ડેટ પર આવવા કેવી શરમ સંકોચ વગર આમંત્રણ આપી રહી છે? અને પછી રીઅર વ્યૂ મિરરમાં નજર કરતો પોતાની જાતને જ મનોમન કોસવા લાગ્યો. હવે આપણે પણ આ દેશમાં કયાં શુદ્ધ ભારતીય રહ્યાં છીએ!  

સુમનને વિચારોમાં અટવાયેલો જોઈને …. જયોર્જિયાના ફરીથી બોલી,”Sam, Don’t worry about your wife, Sandy!”

અરે આ છોકરી તો કમાલની છે!

સુમન હોઠ ખોલીને તેને કૈંક જવાબ આપે, તે પહેલાં જ તેણે કહ્યું,

“Sam, I would like to give you big surprise!”

સરપ્રાઈઝ!

મારે માટે અને એ પણ તારા તરફથી!

“સેમ, તારી પત્ની સેન્ડિ, મારા પતિ માર્ક સાથે છેલ્લા ચાર પાંચ મહિનાથી ડેટ પર જતી હતી.”

e.mail : preetam.lakhlani@gmail.com

મણિપુરની નાઓરેમ રોશિબિના દેવીએ એશિયન ગેમ્સમાં વુશુમાં રૌપ્ય ચન્દ્રક જીત્યો. ચન્દ્રક મળ્યાં પછી બાવીસ વર્ષની આ યુવતી ભાંગી પડી. તેની આંખમાંથી આંસુ વહી રહ્યાં, જે તેના વતનની દુર્દશા માટેના હતાં.

રોશિબિનાએ ચન્દ્રક તેના મણિપુર રાજ્યને અર્પણ કર્યો. તેણે કહ્યું, ‘આ ચન્દ્રક હું મણિપુરને અર્પણ કરું છું. આ ચન્દ્રક હું એ લોકોને અર્પણ કરું છું કે જે લોકો અમારું રક્ષણ કરી રહ્યા છે, અમારા માટે લડી રહ્યાં છે.’

સ્પર્ધાઓ માટેની સખત તાલીમ દરમિયાન મનમાં ધરબી રાખેલી લાગણીઓ પરિણામ જાહેર થતાં જ ઊભરાઈ આવી. તેણે કહ્યું કે ‘મને ખબર નથી કે અમારું શું થશે. अभी पूरा डर के बैठा हुआ है’.

મૈતી સમુદાયની રોશિબિના દેવીના હૈયે હાંગઝોઉની સ્પર્ધા દરમિયાન અને તાલીમ દરમિયાન પણ મણિપુરના હિંસાચારની પીડા હતી, કેમ કે ઇમ્ફાલથી પચાસેક કિલોમીટર પર તેનું ગામ Kwasiphai Mayai Leikai હિંસાચારના એક કેન્દ્ર વિષ્ણુપુર જિલ્લામાં છે.

રોશિબિના યાદ કરે છે કે તેના પિતાને તેમના ગામનું રક્ષણ કરવા માટે ખૂનમરકીની વચ્ચે ઊતરી પડવું પડ્યું છે અને તેમનાં માતા રોમિલા બાળકોને ઘરમાં બંધ કરીને રાતે ચોકી કરતી ટુકડીમાં જોડાઈ છે, અને બાળકોને મહિનાઓ  લગી આ રીતે રાતો ગુજારવી પડી છે.

એક વર્ષથી રોશીબિના એના ઘરે જઈ શકી નથી, કારણ કે પહેલાં તાલીમનું સમયપત્ર બહુ ભરચક હતું, અને વધારામાં હિંસા ફાટી નીકળી. તેણે કહ્યું, ‘એવા પણ દિવસો આવ્યા છે કે મારા માબાપની ચિંતામાં મારી રાતની ઊંઘ ઊડી જતી. હું એમની સાથે ફરી ક્યારે ય વાત નહીં કરવા પામું એમ મને લાગ્યું છે.’

મે મહિનામાં તાલીમમાંથી મંજૂરી લઈને ઇમ્ફાલ ગઈ પણ ત્યાંથી ઘરે પહોંચવું ઘણું જોખમકારક હતું. એટલે એના પિતાજી એને મળવા ઇમ્ફાલ ગયા. તેના પિતા નાઉરેમ દામુ સિંહે દીકરીની તાલીમ માટે જમીનનો હિસ્સો વેચ્યો છે.

ઘરઝૂરાપામાંથી થોડી રાહત રવિવારે મળતી, કારણ કે રવિવારે તેમને વાત કરવા માટે મોબાઇલ મળતો, જે બાકીના દિવસોમાં તેમના કોચના તાબામાં રહેતો. આમ કરવાનો હેતુ બહારની દુનિયા સાથેના સંપર્કથી ખેલાડીઓ વિચલિત ન થઈ જાય તેની તકેદારી રાખવાનો હતો.

રોશિબિનાએ મૈતી અને કુકી બંને સમુદાયોને હિંસા છોડી શાંતિ સુખશાંતિ પાછી લાવવાની હાકલ કરી છે.

તેણે કહ્યું, ‘મને એમ થાય કે બધું થાળે પડે, પહેલાં કરતાં ય સરસ થાય તો કેવું સારું. બધું સળગ્યા કરતું હોય તે જોવાનું બહુ આકરું લાગે છે.’

[સૌજન્ય: The Indian Express, 29 September 2023]

e.mail : sanjaysbhave@yahoo.com

સૌજન્ય : સંજયભાઈ ભાવેની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર