Opinion Magazine
Number of visits: 9568718
  •  Home
  • Opinion
    • Opinion
    • Literature
    • Short Stories
    • Photo Stories
    • Cartoon
    • Interview
    • User Feedback
  • English Bazaar Patrika
    • Features
    • OPED
    • Sketches
  • Diaspora
    • Culture
    • Language
    • Literature
    • History
    • Features
    • Reviews
  • Gandhiana
  • Poetry
  • Profile
  • Samantar
    • Samantar Gujarat
    • History
  • Ami Ek Jajabar
    • Mukaam London
  • Sankaliyu
    • Digital Opinion
    • Digital Nireekshak
    • Digital Milap
    • Digital Vishwamanav
    • એક દીવાદાંડી
    • काव्यानंद
  • About us
    • Launch
    • Opinion Online Team
    • Contact Us

चुनाव जीतते दल : हारता लोकतंत्र 

कुमार प्रशांत|Opinion - Opinion|11 December 2022

लोकतांत्रिक प्रसव वेदना से गुजर रहे दिल्ली, हिमाचलप्रदेश व गुजरात के गर्भ से चुनाव-परिणाम का जन्म हो चुका है. अब सारे सर्जन, डॉक्टर, नीमहकीम अपने आरामगाहों में लौट चुके हैं. जिन चैनलों की नाल कब की कट चुकी है, वे सब चुनाव परिणामों के विश्लेषण के नाम पर आपसी छीछालेदर में लगे हैं. यह छपने या सुनने वाले मीडिया के सबसे बदरूप चेहरे को बर्दाश्त करने का, सबसे शर्मनाक दौर है.

हर चुनाव में कोई दल जीतता है, कोई हारता है. इस चुनाव में भी यही हुआ है. लेकिन पार्टियां ऐसे दिखा रही हैं कि हारा तो दूसरा है, हमारे हिस्से तो जीत-ही-जीत आई है ! आम आदमी पार्टी इसी का राग अलाप रही है कि इस चुनाव ने उसे राष्ट्रीय दल बना दिया है; कांग्रेस अपनी नहीं, दूसरों की हार का विश्लेषण करने में निपुणता दिखा रही है; भाजपा के प्रधान भोंपू ने इशारा कर दिया तो सारे भाजपाई एक ही झुनझुना बजा रहे हैं कि हमने सारे रिकार्ड तोड़ डाले ! सबकी एक बात सही है कि सभी अपना झूठ छिपा रहे हैं.

चुनाव परिणाम का कोई नाता अगर उस लोकतंत्र से भी होता हो कि जिसके कारण चुनावी राजनीति व संसदीय लोकतंत्र का अस्तित्व बना हुआ है, तो हमें यह खूब समझना चाहिए कि दल जीत रहे हैं, ‘हम भारत के लोग’ और उनका लोकतंत्र लगातार हारता जा रहा है. संविधान अब एक पुराने जिल्द की रामायण भर बची है जिसका राम कूच कर गया है. कौन, क्या जीता इसकी इतनी वाचाल चर्चा की जा रही है ताकि किसी को याद करने की फुर्सत न रहे कि हम कहां, क्या हार रहे हैं. हम चुनावों की संवैधानिक पवित्रता व उसका राजनीतिक अस्तित्व हार रहे हैं; हम चुनाव आयोग हार रहे हैं; हम चुनावों की आचार संहिता हार रहे हैं; हम बुनियादी लोकतांत्रिक नैतिकता हार रहे हैं. हम हर वह नैतिक प्रतिमान हार रहे हैं जिसके आधार पर हमारा संविधान बना है; हम हर वह लोकतांत्रिक मर्यादा हार रहे हैं जिसके बिना लोकतंत्र भीड़बाजी मात्र बन कर रह जाएगा. हर चुनाव में जातीयता जीत रही है, धार्मिक उन्माद जीत रहा है, धन-बल व सत्ता-बल जीत रहा है; झूठ व मक्कारी जीत रही है. यह तस्वीर को काली करने जैसी बात नहीं है; तस्वीर को ठीक से देखने-समझने की बात है.

गुजरात हम सबके लिए गहरे सबब का विषय होना चाहिए. इसलिए नहीं कि वह एक ही पार्टी को लगातार से चुन रहा है बल्कि इसलिए कि वह गर्हित कारणों से लगातार अविवेकी फैसला कर रहा है और देश की तमाम लोकतांत्रिक ताकतें मिल कर भी उसे इस मूर्छा से बाहर नहीं ला पा रही हैं. गुजरात उस हाल में पहुंचा दिया गया है जिस हाल में, यूरोप में कभी जर्मनी पहुंचा दिया गया था. जब जहर नसों में उतार दिया जाता है तब ऐसी की अंधता जन्म लेती है. दुनिया ने भी और हमने भी ऐसी अंधता पहले भी देखी है बल्कि कहूं तो हमारी आजादी अंधता के ऐसे ही दौर में लिथड़ी हम तक पहुंची थी. गांधी ने ऐसे ही नहीं कहा था कि ऐसी आजादी में उनकी सांस घुटती है; और हम जानते हैं कि अंतत: उनकी सांस टूट ही गई.

गुजरात में देश के गृहमंत्री कहते हैं कि 2002 में हमने यहां जो सबक सिखलाया, उसका परिणाम है कि यहां आज तक शांति बनी हुई है. वे देश को खुलेआम धमकी दे रहे हैं कि सांप्रदायिक नरसंहार का रास्ता हम जानते हैं, यह भूलना मत ! यह शर्मनाक है, लोकतंत्र के खात्मे का एलान है, संविधान की आत्मा की हत्या है. वे सैकड़ों सभाओं-रैलियों व रोड-शो में यह सब कहते रहे लेकिन न चुनाव आयोग ने कुछ कहा, न न्यायालय ने ! संविधान ने अपने इतने हाथ-पांव इसलिए ही तो बनाए थे कि एक विकलांग होने लगे तो दूसरा उसकी जगह ले ले; एक गूंगा होने लगे तो दूसरा बोले ! यहां तो सभी विकलांग, गूंगे और बहरे बनते जा रहे हैं.

गुजरात का सामूहिक नैतिक पतन हुआ है. यह सारे देश में हो रहा है. दिल्ली नगरपालिका के चुनाव में खेल का मैदान ही बदल दिया गया; गुजरात में चुनाव आयोग ने अपना अनुशासन ही ताक पर रख दिया. झूठ, मक्कारी, सरकारी संसाधनों व धन-बाहुबल से चुनाव जीतने का प्रपंच किसे नहीं दीखा ?लोकतंत्र और चुनाव-तंत्र में फर्क है. तभी तो संवैधानिक व्यवस्था ऐसी बनाई गई कि चुनाव को 5 साल में एक बार आना है, लोकतंत्र को रोज-रोज अपने चरित्र में उतारना है. मन लोकतांत्रिक बने तो व्यवहार अपने आप लोकतंत्र अपनाने लगता है. चुनाव लोकतंत्र की आत्मा नहीं, उसका एक अंशमात्र है. यहां तो चुनाव को ही लोकतंत्र बना दिया गया है जिसमें अपने प्रधान को आगे रख कर सारी पैदल सेना उतारी जाती है; और वह पुरानी मान्यता शब्दश: अमल में लाई जाती है कि प्यार व युद्ध में सब कुछ जायज है. यह लोकोक्ति ही लोकतांत्रिक नहीं है.

संसदीय लोकतंत्र एक चीज है, संवैधानिक लोकतंत्र एकदम भिन्न चीज है. एक ढांचा है, दूसरी आत्मा है. आत्मा मार कर, ढांचा जीत लिया है हमने; और मरे हुए लोकतंत्र को बड़े धूमधाम से ढो रहे हैं. तभी तो हर असहमति को डांट कर कहते हैं : ‘ वोट हमें मिला है !’ भीड़ की स्वीकृति लोकतंत्र की अंतिम कसौटी नहीं होती है. हम कैसे भूल सकते हैं कि हमारी गुलामी को भी भीड़ की स्वीकृति थी. आजादी की लड़ाई लड़ने वाले तब भी अल्पमत में थे. इसलिए लोकतंत्र की दिशा भीड़ को शिक्षित, जाग्रत जनमत में बदलने की होती है. हम सोचें कि हमारी आजादी की लड़ाई के गर्भ से अगर लोकतंत्र का जन्म नहीं हुआ होता तो चुनाव का यह सारा तामझाम भी नहीं होता न ? तो बुनियाद कहें कि अंतिम कसौटी कहें, लोकतंत्र ही है कि जिसका संरक्षण-संवर्धन करना है. वह बना रहा, स्वस्थ व गतिशील रहा तो बाकी सारा कुछ रास्ते पर आ जाएगा.

इसलिए कह रहा हूं कि इन चुनावों में पार्टियां जीती हैं, हम ‘भारत के लोग’ व हमारा लोकतंत्र हारा है. यह हार हमें बहुत महंगी पड़ेगी.

(11.12.2022)
मेरे ताजा लेखों के लिए मेरा ब्लॉग पढ़ें
https://kumarprashantg.blogspot.com

Loading

ગુજરાતમાં ભા.જ.પા.નાં પાસાં પોબારઃ મોદી ફેક્ટર, માઇક્રોમેનેજમેન્ટ, હિંદુત્વ, વિકાસ અને મજબૂત નેરેટિવ

ચિરંતના ભટ્ટ|Opinion - Opinion, Samantar Gujarat - Samantar|11 December 2022

કાઁગ્રેસ પાસે ગુજરાતમાં રાષ્ટ્રીય સ્તરનો એકે ય નેતા પ્રચાર ટાણે ન હોવાની વાત જનતાને આંખે ઊડીને વળગી. ગાંધી પરિવારમાં લોકોને રસ નથી પણ છતાં ય રાહુલ ગાંધી કાઁગ્રેસ માટે જરૂરી તો છે જ પણ ભારત જોડો યાત્રામાં એક પોઇન્ટ પછી ગુજરાતનો છેદ ઊડી ગયો.

ગયા અઠવાડિયે જ્યારથી એક્ઝિટ પોલ શરૂ થયા ત્યારથી લઇને અત્યારે તમે અત્યારે ચ્હા પીઓ છો ત્યાં સુધીમાં માધવસિંહ સોલંકીને જેટલા યાદ કરાયા છે, એટલા તો આ પહેલા ભાગ્યે જ કોઇએ યાદ કર્યા હશે. ભા.જ.પા. આ વખતે વિધાનસભાની ચૂંટણી દરમિયાન માધવસિંહ સોલંકીનો ૧૯૮૫નો ૧૪૯ બેઠકોનો રેકોર્ડ તોડશે કે કેમ ત્યાંથી શરૂ થયેલી વાત ભા.જ.પા.એ ૧૫૬ બેઠકો પર ગુજરાતમાં જીત મેળવીને એ રેકોર્ડ તોડ્યો એ પછી પણ ચાલુ રહી.

ભા.જ.પા.ની વ્યૂહરચના જાણે દર ચૂંટણી પછી ધારદાર થઇ રહી છે. ભા.જ.પા.નો ચહેરો એટલે કે નરેન્દ્ર મોદીએ રાષ્ટ્રીય સ્તરે સત્તા મેળવ્યા પછી પણ રાજ્યની ચૂંટણી ટાણે માઇક્રોમેનેજમેન્ટ કરવામાં કોઇ કસર નથી છોડી. ‘સાહેબ’ના બોલે પક્ષના મોટા માથાઓથી માંડીને નાનામાં નાના કાર્યકરે મતદારોને બાંધી રાખવામાં જે કરવું પડ્યું તે કર્યું. ૨૭ વર્ષથી જે સત્તા હાથમાં છે જતી થોડી કરાય? નરેન્દ્ર મોદી માટે અંગ્રેજીનું પેલું બહુ વપરાયેલું વાક્ય, ‘લવ હિમ હેટ હીમ, યુ કાન્ટ ઇગ્નોર હિમ’ અચૂક યાદ આવે. ભા.જ.પા.એ ગુજરાતમાં જે સપાટો બોલાવ્યો એમાં નરેન્દ્ર મોદીની ગુજરાતમાં લોકપ્રિયતા સૌથી મોટું કારણ છે.

એક તરફ હિમાચલમાં ભા.જ.પા.ને કાઁગ્રેસે પાછળ છોડી દીધી, તો બીજી તરફ ગુજરાત જે મોદીની હોમ પીચ છે ત્યાં ભા.જ.પે. સપાટો બોલાવી દીધો. રાજકીય સમીક્ષક તથા ભારજતીય જનતા પાર્ટી – સૌથી મોટા રાજકીય પક્ષની વિકાસગાથાના લેખક તેવા શાંતનુ ગુપ્તાને જ્યારે ભા.જ.પા.ની ગુજરાતની વ્યૂહરચના વિશે પૂછ્યું તો તેમણે કહ્યું, “૨૦૧૭માં ભા.જ.પા.ની ૧૮૨માંથી ૯૯ બેઠક જીતી શકી. કાઁગ્રેસ ત્યારે ૭૭ બેઠકો મેળવી શકી હતી. આ પુરાવો હતો કે કાઁગ્રેસે બહુ ચિવટથી આ જંગ ખેલ્યો હતો અને ભા.જ.પા.ને અમુક બેઠકથી આગળ નહોતી વધવા દીધી. ૨૦૧૭ના એ બોધ પછી ભા.જ.પા. માટે જરૂરી હતું કે કાઁગ્રેસે જે યુવા ચહેરાઓ પર દાવ ખેલ્યો હતો તેની સામે કોઇ વ્યૂહરચના મુકવી. અલ્પેશ ઠાકોર, હાર્દિક પટેલ અને જિગ્નેશ મેવાણી ૨૦૧૭માં કાઁગ્રેસ માટે અગત્યના ચહેરા હતા. આ રીતે તેમણે દલિત, પાટીદાર અને ઓ.બી.સી. આંદોલનની ત્રિરાશી પર જ આખું કેમ્પેઇન પ્લાન કરાયુ હતું. કાઁગ્રેસે ગુજરાતમાં હાર્દિક પટેલને તો કાર્યકારી પ્રમુખની પદવી પણ આપી. ભા.જ.પા.એ એ પછી જે ખેલ ઘડ્યો તેમાં ૨૦૨૨ની ચૂંટણી પહેલાના પાંચ વર્ષના ગાળામાં હાર્દિક પટેલ અને અલ્પેશ ઠાકોરને પોતાની તરફ કરી લીધા અને તેઓ ઠીકઠાક માર્જીનથી જીત્યા પણ ખરા. એક માત્ર જિજ્ઞેશ મેવાણીને ભા.જ.પા. પોતાની તરફ ન કરી શકી.”

કાઁગ્રેસની અને તેમાં ય ખાસ કરીને માધવસિંહ સોલંકીની જૂની અને જાણીતી ખામ (KHAM) થિયરી જેમાં કોળી ક્ષત્રિય, હરિજન, આદિવાસી અને મુસલમાનને ફરી જીવંત કરવાનું કાઁગ્રેસને યાદ તો આવ્યું પણ એ લાગુ કરવામાં જરા મોડું થઇ ગયું; વળી; હવે અહેમદ પટેલ જેવો ચહેરો કાઁગ્રેસ પાસે ન હોવાની અસર પણ પડે જ. જાતિવાદની ચાલ ગોઠવવામાં ભા.જ.પા.ની મુત્સદ્દીગીરી ફાવી ગઇ.

ભા.જ.પા.ની બીજી વ્યૂહરચનાની ચર્ચા કરતાં શાંતનુ ગુપ્તા કહે છે “ભા.જ.પા.ની સરકાર અને ધારા સભ્યો સામે સત્તા વિરોધનું લેબલ ન લાગવું જોઇએ તેની પૂરી તકેદારી રાખી. અડધી ટર્મ પતી અને સરકારને માથે રાજ્ય સ્તરે માછલાં ધોવાયા તો ભા.જ.પા.એ ગુજરાતમાં મુખ્ય મંત્રી તો બદલ્યા જ પણ કેબિનેટમાં ય ફેરફાર કરી નાખ્યો. આખો કારસો એવી રીતે ઘડાયો કે કોઇને વાંકુ પણ ન પડ્યું અને કોઇ હોહા ન કરી, સરળતાથી આ ફેરફાર કરવાની ભા.જ.પા.ની રણનીતિએ સત્તા વિરોધ રોકી લીધો. ૨૭ વર્ષથી રાજ કરતી ભા.જ.પા.ને ખબર હતી કે જરા સરખો વિરોધ પણ ભારે પડી શકે છે. વળી એક બે નહીં પણ ૪૦થી વધુ નવા લોકોને ૨૦૨૨ની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ટિકિટ અપાઇ. ભા.જ.પા.એ જ્યાં જ્યાં ૨૦૧૭માં બેઠકો ખોઇ હતી ત્યાં કઇ રીતે આદિવાસીઓ, દલિત અને પાટીદારો સહિતના અન્ય સૌરાષ્ટ્રવાસીઓને પોતાની તરફ કરવા તેનું વિગતવાર પ્લાનિંગ કરાયું અને એ જ પ્રમાણે કામગારી પણ કરાઇ.” આ આખી ગોઠવણમાં ભૂપેન્દ્ર પટેલનું સત્તા પર આવવું પણ બહુ ગણતરી પૂર્વકનો મૂવ હતો. સાફ છબી, મૈત્રીપૂર્ણ વહેવાર આ બધું ભૂપેન્દ્ર પટેલની તરફેણમાં રહ્યું અને આમાં પટેલો પણ સચવાયા.

માણસોને કામે લગાડવા અને કામના માણસોને મહત્ત્વ આપવાનું નરેન્દ્ર મોદીને સુપેરે આવડે છે. આ વાતનું ઉદાહરણ છે સુરતના સી.આર. પાટીલ. સી.આર. પાટીલની નરેન્દ્ર મોદી સાથેની નિકટતા તો ૨૦૧૪માં લોકસભાની ચૂંટણીમાં ત્યારે જ આંખે ઊડીને વળગે તેમ હતી, જ્યારે તેમને બનારસમાં અનૌપચારિક પ્રભારી તો હતા જ પણ ૨૦૨૨ નજીક આવતા સુધીમાં તેમને પક્ષના રાજ્ય પ્રમુખ બનાવાયા. સી.આર. પાટીલે એકે એક બેઠક પર, એકે એક બુથ પર, ફરી વળવાનું નક્કી કર્યું, જાણે પક્ષના આખા માળખાને ઠમઠોરવાનું કામ કર્યું. ભા.જ.પા.ના મતદારોને કેન્દ્ર અને રાજ્ય સ્તરે એક કરાયા, પક્ષના પ્રમુખનું તંત્ર ખડું કરી મતદાનના દિવસે લોકો મથક સુધી આવે તેની પણ પૂરી તકેદારી રખાઇ. વળી જે રાજ્યની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં વડા પ્રધાન ખુદ ૩૦થી વધુ રેલીઓમાં હાજરી આપતા હોય, રોડ શોઝમાં હાજરી આપતા હોય ત્યારે તે વડા પ્રધાન પછી પણ રાજ્યના પનોતા પુત્ર અને પક્ષના કાર્યકર્તા હોવાની પોતાની છબી મતદારો સામે આગળ ધરતા હોય છે.

વળી ભા.જ.પા.એ એ પણ ધ્યાન રાખ્યું કે જ્યાં પ્રચાર કરવા ગયા ત્યાં જે પ્રકારનુ ટી.જી. એટલે કે ટાર્ગેટ ગ્રૂપ છે તે પ્રકારના એટલે કે ખાસ કરીને તે ભાષા-જ્ઞાતિના રાષ્ટ્રીય અને અન્ય રાજ્યોના રાજકીય સ્તરના નેતાઓ પણ હાજરી આપે. ભા.જ.પા.એ ગુજરાતમાં આખી બ્રિગેડ ઉતારી અને જરૂર પડ્યે યોગી આદિત્યનાથ, સ્મૃતિ ઇરાની, જે.પી. નડ્ડા, અમિત શાહ જેવાં નેતાઓએ પણ હાજરી આપી. નાના વિસ્તારોમાં સાંસદો અને ધારાશાસ્ત્રીને ખડા કરાયા જે તે વિસ્તારના લોકો સાથે કનેક્ટ સ્થાપી શકે. વળી આમ આદમી પાર્ટીનું ઝાડુ પણ કાઁગ્રેસનો વૉટ શૅર લઇ ગયું જેનો ફાયદો ભા.જ.પા.ને આડકતરી રીતે એ દિશામા એક આંગળી હલાવ્યા વિના મળી ગયો.

ભા.જ.પા.એ શું કર્યું અને તેને શું ફળ્યું એ સાથે રાહુલ ગાંધીએ જે રીતે ગુજરાતમાં પ્રચાર કરવાની આખી વાતને વખારે નાખી તેનો ફાયદો પણ તો ભા.જ.પા.ને જ થયો. આમે ય કાઁગ્રેસની વલે થઇ હતી એમાં કાઁગ્રેસ પાસે ગુજરાતમાં રાષ્ટ્રીય સ્તરનો એકે ય નેતા પ્રચાર ટાણે ન હોવાની વાત જનતાને આંખે ઊડીને વળગી. ગાંધી પરિવારમાં લોકોને રસ નથી પણ છતાં ય રાહુલ ગાંધી કાઁગ્રેસ માટે જરૂરી તો છે જ પણ ભારત જોડો યાત્રામાં એક પોઇન્ટ પછી ગુજરાતનો છેદ ઊડી ગયો અને એમાં ગુજરાતમાં કાઁગ્રેસ સાવ ખૂણામાં ધકેલાઇ ગઇ. કાઁગ્રેસ આ હળવાશથી લેતે તો ગુજરાતમાંથી તેના પૂરી રીતે અદૃશ્ય થવાનો વખત ભા.જ.પા.એ ધાર્યું હશે તે પહેલાં જ આવી જશે.

બાય ધી વેઃ

આપણે ત્યાં ત્રણમાંથી બે સરકારો ફેંકાઇ જાયનો ઘાટ રહ્યો છે પણ નરેન્દ્ર મોદી અપવાદ સાબિત થયા છે અને ભા.જ.પા.ને તેમણે રાષ્ટ્રીય સ્તરે તથા હોમ પીચમાં પાછળ નથી પડવા દીધી. વળી હિંદુત્વ અને વિકાસ આ બે એવા પાસાં છે જે ભા.જ.પા. માટે કાયમ પોબાર પડે છે. ભા.જ.પા.ના વિકાસના વચન સામે ‘આપ’ની રેવડી દાણાદાણ થઇ ગઇ તો ગરીબો માટે મફત રાશનની વાત સાથે ગુજરાતની સોલારના ક્ષેત્રની સફળતા પણ પ્રચારમાં વપરાઇ. હિંદુત્વનું કાર્ડ વાપરી અમિત શાહે ગોધરાનો દાખલો આપ્યો. સત્તાનું અભિમાન કોઇને સદતું નથી, અને નરેન્દ્ર મોદી તથા ભા.જ.પા. બન્નેએ આ સાવ સાદી વાત યાદ રાખવી જ પડશે. નરેન્દ્ર મોદીને ગુજરાતમાં છબી ખરડાય તે કોઇ કાળે પોસાય તેમ નથી એટલે એ માટે તે બધું જ કરી છૂટે છે. અરવિંદ કેજરીવાલને પણ હળવાશથી લેવા જેવા નથી એ પણ નરેન્દ્ર મોદીને સમજાય છે. હવે ગુજરાતમાં ભા.જ.પા.ના શાસનને સીધા ૨૯ વર્ષ થશે, આ પહેલાં કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઑફ ઇન્ડિયાએ પશ્ચિમ બંગાળમાં ૩૪ વર્ષ આ રીતે શાસન કર્યું છે. ભા.જ.પા.ને લોકોની નસ પરખાઇ ગઇ છે અને રાજકારણમાં એ આવડતની સામે બીજું બધું આડવાત જ લાગે કારણકે જનતા અંતે તો ટોળું છે, ટોળાંને મેનેજ કરવા માટે જોઇએ નેરેટિવ – કથા અને એ મેનેજ કરતા નરેન્દ્ર મોદી અને અમિત શાહને ન આવડે તો જ નવાઇ.

પ્રગટ : ‘બહુશ્રૃત’ નામક લેખિકાની સાપ્તાહિક કટાર, ’રવિવારીય પૂર્તિ’, “ગુજરાતમિત્ર”, 11 ડિસેમ્બર 2022

Loading

ગુજરાતના સંસદીય ઇતિહાસમાં ત્રીજો પક્ષ ક્યારે ય ફાવ્યો નથી 

રમેશ ઓઝા|Opinion - Opinion, Samantar Gujarat - Samantar|11 December 2022

બી.જે.પી.એ ગુજરાતમાં ૧૯૮૫નો કાઁગ્રેસનો રેકોર્ડ તોડ્યો છે. ૧૯૮૫ની સાલમાં યોજાયેલી ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં એ સમયના મુખ્ય પ્રધાન માધવસિંહ સોલંકીના નેતૃત્વમાં કાઁગ્રેસને કુલ ૧૮૨ બેઠકોમાંથી ૧૪૯ બેઠકો મળી હતી અને ૫૫.૫૫ ટકા મત મળ્યા હતા. બી.જે.પી.ને ત્યારે ૧૪.૯૬ ટકા મત સાથે માત્ર ૧૧ બેઠકો મળી હતી. ૧૯૮૪માં ઇન્દિરા ગાંધીની હત્યા પછી યોજાયેલી લોકસભાની ચૂંટણીમાં કાઁગ્રેસને ૪૯.૧૦ ટકા મત સાથે લોકસભાની ૫૧૫ બેઠકોમાંથી ૪૦૪ બેઠકો મળી હતી અને બી.જે.પી.ને ૭.૭૪ ટકા મત સાથે માત્ર બે બેઠકો મળી હતી. બન્ને ચૂંટણીઓ ઇન્દિરા ગાંધીની હત્યા પછી તરતમાં યોજાઈ હતી જેનું આ પરિણામ હતું. ૧૯૮૫ની વિધાનસભાની ચૂંટણી પછી થોડાક જ મહિનામાં અનામતવિરોધી આંદોલન થયું હતું અને ગુજરાતના પાટીદારોનો કાઁગ્રેસ સાથે સંબંધવિચ્છેદ થયો હતો.

આ ઘટના ૩૭ વરસ જૂની છે અને ૩૭ વરસમાં ભારતીય જનતા પાર્ટીએ ગુજરાતમાં ચૂંટણી જીતવાની કેમિસ્ટ્રી વિકસાવી છે, પણ કોઈ અકળ કારણસર ગુજરાત પ્રદેશ કાઁગ્રેસ ચૂંટણી જીતવાની નથી કોઈ કેમેસ્ટ્રી વિકસાવી શકી કે નથી બી.જે.પી.ની કેમેસ્ટ્રીમાં કોઈ ઘોંસ પાડી શકી. તમને એમાં જરા ય આશ્ચર્ય ન થવું જોઈએ કે ૨૦૦૨માં ગોધરા-ગુજરાતકાંડ પછી તરતમાં યોજાયેલી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં બી.જે.પી.ને ૧૨૭ બેઠકો અને ૪૯.૮ ટકા મત મળ્યા હતા અને એ પછી તેમાં ઉત્તરોત્તર ઘટાડો જ થયો હતો. નરેન્દ્ર મોદી સ્વયં ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન હોવા છતાં અને ગુજરાત મોડેલની મુઠ્ઠી હજુ ઊઘાડી નહોતી પડી એ છતાં બી.જે.પી.ને એ પછીની કોઈ ચૂંટણીમાં ૧૨૭ બેઠકો અને ૪૯ ટકા મત મળ્યા નહોતા. ૨૦૧૭ની ચૂંટણીમાં બી.જે.પી.ને માત્ર ૯૯ બેઠકો મળી હતી, જ્યારે કે હિંદુહ્રદયસમ્રાટ નરેન્દ્ર મોદી ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન તરીકે અને દેશના વડા પ્રધાન તરીકે સાક્ષાત્‌ હાજરી ધરાવતા હતા.

તો પછી આ વખતે એવું શું બન્યું કે બી.જે.પી.એ ૧૯૮૫નો કાઁગ્રેસનો રેકોર્ડ તોડ્યો? કેન્દ્ર સરકારે કે રાજ્ય સરકારે એવી કોઈ સિદ્ધિ મેળવી નથી કે પ્રજા સમરકંદ બુખારા ઓવારી જાય! ઊલટું બી.જે.પી.ને મત નહીં આપવા માટે વધુ કારણો હતાં. જવાબ બહુ સરળ છે. ગુજરાત પ્રદેશ કાઁગ્રેસના નેતાઓ અને આમ આદમી પાર્ટી બી.જે.પી.ની બી ટીમ છે. આ છે ચૂંટણી જીતવાની ફોર્મ્યુલા કે વિનિંગ કેમેસ્ટ્રી. ચીમનભાઈ પટેલ, માધવસિંહ સોલંકી અને અમરસિંહ ચૌધરીનો યુગ પૂરો થયો એ પછીથી ગુજરાતના કાઁગ્રેસના નેતાઓની કોઈ સક્રિયતા ક્યારે ય નજરે પડી નથી. આ હું પહેલીવાર નથી કહેતો અનેકવાર કહી ચુક્યો છું અને બીજા અનેક લોકો અનેકવાર કહી ચુક્યા છે. આમ આદમી પાર્ટી પણ રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘના ઇશારે રચાયેલી બી ટીમ છે એ પણ હું ૨૦૧૧માં ઇન્ડિયા અગેન્સ્ટ કરપ્શનનું આંદોલન શરૂ થયું ત્યારથી કહેતો આવ્યો છું. આ વખતની વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ૨૭ વરસની એન્ટી ઇન્કમબન્સીને માત આપીને ૧૯૮૫નો રેકોર્ડ બી.જે.પી. તોડી શકી એનાં કારણો આ છે, બાકી જે ૨૦૦૨થી ૨૦૧૭નાં વર્ષોમાં ન બન્યું એ આજે કેમ બને!  

૨૦૧૭માં બી.જે.પી.ની મોટા પાયે પીછેહઠ થઈ હતી એનું કારણ રાહુલ ગાંધીએ ત્યારે કરેલો અથાક પરિશ્રમ હતો. તેમણે ત્યારે ગુજરાત ખુંદી વળ્યું હતું. આ સિવાય હાર્દિક પટેલના કારણે પટેલોના એક વર્ગનો કાઁગ્રેસને ટોકો મળ્યો હતો. ૨૦૧૭ પછીથી ગુજરાત કાઁગ્રેસના નેતાઓએ હજુ વધુ સરસાઈ મેળવવા અને વધુ જગ્યા બનાવવા કોઈ મહેનત કરી હોય એવું જોવા મળ્યું નથી. આ વખતે રાહુલ ગાંધીએ ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણી માટેના પ્રચારમાં ખાસ રસ લીધો નહોતો અને સમય આપ્યો નહોતો.

રાહુલ ગાંધી ભારત જોડો પદયાત્રા કાઢી રહ્યા છે અને એમ લાગે છે કે તેમની પ્રાથમિકતા કાઁગ્રેસના નવસર્જનની છે. તેમને સમજાઈ ગયું છે કે પક્ષનું નવસર્જન નીચેથી લોકોની વચ્ચે જવાથી અને નવયુવાનોને ભરતી કરવાથી થવાનું છે, ગુજરાત કાઁગ્રેસના નેતાઓ જેવાઓનો બોજો ઊંચકવાથી નથી થવાનું. તેઓ પક્ષ માટે બોજારૂપ છે. આવા લોકોને બી.જે.પી.માં જવું હોય તો જતા રહે અથવા પક્ષની અંદર હાંસિયામાં પડ્યા રહે, પણ પક્ષને એવા લોકોનો જ ખપ છે જે પક્ષ માટે નવસર્જનના યજ્ઞમાં ઉપયોગી થાય. ગુજરાતમાંથી એક માત્ર જિગ્નેશ મેવાણી સિવાય આવી લાયકાત બીજો કોઈ કાઁગ્રેસી નેતા ધરાવતો નથી. જિગ્નેશ મેવાણી બી.જે.પી.ના તોફાન વચ્ચે વડગામમાંથી બીજી વખત ચૂંટણી જીતી શક્યા છે એ તેમની મહેનત અને રાજકીય પ્રતિબદ્ધતાનું પરિણામ છે.

જે બી.જે.પી.એ ગુજરાતમાં ભવ્ય વિજય મેળવ્યો એનો દિલ્હી મહાનગરપલિકામાં અને હિમાચલ પ્રદેશમાં પરાજય થયો. ચૂંટણી પંચ દરેક રીતે મદદરૂપ બન્યું હોવા છતાં. રાહુલ ગાંધીએ ગુજરાતની જેમ હિમાચલ પ્રદેશમાં પણ કોઈ સઘન પ્રચાર નહોતો કર્યો. આમ બી.જે.પી. અજેય છે એવું નથી. ચોવીસે કલાક સક્રિય રહેતો અને નજરે પડતો રાજકીય વિકલ્પ હોય તો મતદાતાઓને જોઇએ છે. પશ્ચિમ બગાળ અને બિહાર આનાં ઉદાહરણ છે. ગુજરાતના સંસદીય ઇતિહાસમાં ત્રીજો પક્ષ ક્યારે ય ફાવ્યો નથી. આમ આદમી પાર્ટીનું કામ કાઁગ્રેસને નુકસાન પહોંચાવાનું અને બી.જે.પી.ને મદદરૂપ થવાનું હતું જે તેણે કરી આપ્યું. આમ આદમી પાર્ટીના જુવાળની અને તે કાઁગ્રેસની જગ્યા લેશે વગેરે વાતો થતી હતી, પરંતુ આમ આદમી પાર્ટીને કાઁગ્રેસની ચોથા ભાગની બેઠકો નથી મળી.

આવતા વર્ષે રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ, છત્તીસગઢમાં યોજાનારી વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ નિર્ણાયક નીવડવાની છે.

પ્રગટ : ‘નો નૉનસેન્સ’, નામક લેખકની કટાર, ‘રવિવારીય પૂર્તિ’, “ગુજરાતમિત્ર”, 11 ડિસેમ્બર 2022

Loading

...102030...1,2671,2681,2691,270...1,2801,2901,300...

Search by

Opinion

  • ‘મનરેગા’થી વીબી જી-રામ-જી : બદલાયેલું નામ કે આત્મા?
  • હાર્દિક પટેલ, “જનરલ ડાયર” બહુ દયાળુ છે! 
  • આ મુદ્દો સન્માન, વિવેક અને માણસાઈનો છે !
  • બોલો, જય શ્રી રામ! ….. કેશવ માધવ તેરે નામ! 
  • દેરિદા અને વિઘટનશીલ ફિલસૂફી – 10 (દેરિદાનું ભાવજગત) 

Diaspora

  • દીપક બારડોલીકરની પુણ્યતિથિએ એમની આત્મકથા(ઉત્તરાર્ધ)ની ચંદ્રકાન્ત બક્ષીએ લખેલી પ્રસ્તાવના.
  • ગાંધીને જાણવા, સમજવાની વાટ
  • કેવળ દવાથી રોગ અમારો નહીં મટે …
  • ઉત્તમ શાળાઓ જ દેશને મહાન બનાવી શકે !
  • ૧લી મે કામદાર દિન નિમિત્તે બ્રિટનની મજૂર ચળવળનું એક અવિસ્મરણીય નામ – જયા દેસાઈ

Gandhiana

  • ગાંધીસાહિત્યનું ઘરેણું ‘જીવનનું પરોઢ’ હવે અંગ્રેજીમાં …
  • સરદાર પટેલ–જવાહરલાલ નેહરુ પત્રવ્યવહાર
  • ‘મન લાગો મેરો યાર ફકીરી મેં’ : સરદાર પટેલ 
  • બે શાશ્વત કોયડા
  • ગાંધીનું રામરાજ્ય એટલે અન્યાયની ગેરહાજરીવાળી વ્યવસ્થા

Poetry

  • કક્કો ઘૂંટ્યો …
  • રાખો..
  • ગઝલ
  • ગઝલ 
  • ગઝલ

Samantar Gujarat

  • ઇન્ટર્નશિપ બાબતે ગુજરાતની યુનિવર્સિટીઓ જરા પણ ગંભીર નથી…
  • હર્ષ સંઘવી, કાયદાનો અમલ કરાવીને સંસ્કારી નેતા બનો : થરાદના નાગરિકો
  • ખાખરેચી સત્યાગ્રહ : 1-8
  • મુસ્લિમો કે આદિવાસીઓના અલગ ચોકા બંધ કરો : સૌને માટે એક જ UCC જરૂરી
  • ભદ્રકાળી માતા કી જય!

English Bazaar Patrika

  • “Why is this happening to me now?” 
  • Letters by Manubhai Pancholi (‘Darshak’)
  • Vimala Thakar : My memories of her grace and glory
  • Economic Condition of Religious Minorities: Quota or Affirmative Action
  • To whom does this land belong?

Profile

  • તપસ્વી સારસ્વત ધીરુભાઈ ઠાકર
  • સરસ્વતીના શ્વેતપદ્મની એક પાંખડી: રામભાઈ બક્ષી 
  • વંચિતોની વાચા : પત્રકાર ઇન્દુકુમાર જાની
  • અમારાં કાલિન્દીતાઈ
  • સ્વતંત્ર ભારતના સેનાની કોકિલાબહેન વ્યાસ

Archives

“Imitation is the sincerest form of flattery that mediocrity can pay to greatness.” – Oscar Wilde

Opinion Team would be indeed flattered and happy to know that you intend to use our content including images, audio and video assets.

Please feel free to use them, but kindly give credit to the Opinion Site or the original author as mentioned on the site.

  • Disclaimer
  • Contact Us
Copyright © Opinion Magazine. All Rights Reserved