આમ તો ટેકસાસના કાઉબોય કલ્ચરમાં હાઉડી એ અભિવાદન માટે વપરાય છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીનો હાઉડી મોદી સમારંભ પણ ઘણી રીતે કાઉબોય કલ્ચર જેવો રહ્યો. નરેન્દ્ર મોદીને ઇન્ડિયન ડાયસ્પોરા વચ્ચે જઈ એક રોકસ્ટાર જેવી સભાઓ કરવી ગમે છે. હ્યુસ્ટન પૂર્વે ન્યૂયોર્ક, લંડન, લોસ એન્જલિસ અને અન્યત્ર આવા સમારંભો થયા છે. લંડનના સમારંભમાં બ્રિટનના તે સમયના વડાપ્રધાન ડેવિડ કેમેરોન હાજર રહેલા, અને હિન્દીમાં ‘અચ્છે દિન આ ગયે’નો નારો લગાવેલો. એ અલગ વાત છે કે તેના થોડા સમયમાં જ કેમેરોનના પોતાના અને બ્રિટિશ રાજકારણના બૂરા દિન શરૂ થયા તે હજુ ચાલુ છે.
હ્યુસ્ટન સિવાયના અન્ય સમારંભોમાં મુખ્ય હેતુ ઇન્ડિયન ડાયસ્પોરાનો ઉપયોગ કરીને નરેન્દ્ર મોદીની આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિભા ઊભી કરવાનો હતો. ‘હાઉડી મોદી’ સમારંભ પહેલાંના સમારંભો કરતા જુદો પડે છે :
એક તો-અમેરિકા સાથે આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યાપારી સંબંધોમાં પ્રમુખ ટ્રમ્પની પ્રતિબંધક નીતિઓને કારણે ભારતને જે અડચણ પડી છે તેનું નિરાકરણ કરવા માટે ટ્રમ્પના ભારેખમ અહંને પંપાળવો અને તે માટે તેમને આમંત્રણ આપવું; અને બીજું, ટ્રમ્પની સાથે રહીને ઘરઆંગણે અને પાકિસ્તાનને બતાવવું કે અમેરિકા ભારતની સાથે છે.
નરેન્દ્ર મોદીના આમંત્રણથી ટ્રમ્પ આવ્યા અને ચીઅર લીડરની ભૂમિકા ભજવી. આમ તો ટ્રમ્પનો અહં જોતા આવું કામ તેમના માટે નીચું ગણાય. પણ માથે ચૂંટણી આવતી હોય ને એક સાથે ભારતીય મૂળના હજારો મતદારોને મળવાનો મોકો મળતો હોય તો તે કંઈ જતો થોડો કરાય ? ગઈ ચૂંટણીમાં ટ્રમ્પે “આઈ લવ હિન્દુ”ની જાહેરખબરો ભારતીય ટીવી ચેનલો પર આપેલી. આ બધું છતાં એશિયન અમેરિકન લિગલ ઍન્ડ એજ્યુકેશનલ ફંડની મોજણી પ્રમાણે ટ્રમ્પને ભારતીય મૂળના મતદારોના ૧૪ ટકા મત મળેલા. હિલેરી ક્લિન્ટનને ૮૪ ટકા મળેલા. વળી ટેક્સાસ રિપબ્લિકન રાજ્ય ગણાતું હોવા છતાં ધીરેધીરે તે ડેમોક્રેટિક બનતું જાય છે. હ્યુસ્ટનના મેયર અને હાઉડી મોદી કાર્યક્રમમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવનાર ડેમોક્રેટ છે. ટ્રમ્પને ટેક્સાસ ગુમાવવું પાલવે તેમ નથી. ટ્રમ્પે સમારંભમાં ચૂંટણી સભા સંબોધતા હોય તેવું જ ભાષણ કર્યું અને સમારંભનું રુખ પારખીને કહ્યું કે તે ઇસ્લામિક આતંકવાદ સામે લડતા રહેશે.
ભાગ્યે જ કોઈ દેશનો વડો અન્ય રાષ્ટ્રમાં કરે તેવું પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કર્યું. તેમણે પોતાના ભાષણમાં ટ્રમ્પની પ્રશંસા તો કરી પણ ઉમેર્યું કે અમેરિકામાં ‘અબકી બાર, ટ્રમ્પ સરકાર’. પૂર્વે પુનિત અને નાથાન્યાઉએ અમેરિકા પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં અપ્રત્યક્ષ હસ્તક્ષેપ કર્યો છે. પણ કોઈ રાષ્ટ્રના વડા સીધેસીધો કોઈ ઉમેદવારને ટેકો આપે તેવું પહેલી વાર બન્યું. ડેમોક્રેટિક પાર્ટીમાં ગંભીરતાથી આ વાતની નોંધ લેવાઈ છે. ગમે તેમ પણ જે વ્યક્તિ બધી જ મોજણી પ્રમાણે પાછળ હોય તેને આવો સીધો ટેકો આપવો તેમાં આપણા પ્રધાનમંત્રીની શી ગણતરી હશે ?
ટ્રમ્પસાહેબ એક દિવસે જે વસ્તુ કહે તેનાથી સાવ જ વિપરીત બીજે દિવસે બોલે તે જગજાહેર છે. પ્રધાનમંત્રી હાથમાં હાથ મિલાવીને ટ્રમ્પ સાથે સભામંડપમાં ફર્યા અને આપણા મીડિયાએ અને લોકોએ માની લીધું કે ટ્રમ્પ આપણી સાથે છે. બીજે જ દિવસે એ ફોક સાબિત થયું. ટ્રમ્પે ઇમરાનખાન સાથેની મુલાકાતમાં જણાવ્યું કે તે કાશ્મીર મુદ્દે મધ્યસ્થી કરવા તૈયાર છે. એટલું જ નહિ, તેમણે ઇરાન સાથે અમેરિકાના બગડેલા સંબંધો સુધારવામાં ઈમરાનખાનની મદદ માંગી.
‘હાઉડી મોદી’ કાર્યક્રમ વૈચારિક દૃષ્ટિએ પણ જુદો પડે છે. નરેન્દ્ર મોદી ઇન્ડિયન ડાયસ્પોરાનો ઉપયોગ કરીને એક પાન-હિન્દુ નેશનાલિઝમ ઊભો કરી રહ્યા છે જેમાં વંશીયતા-એથ્નિસિટીને રાષ્ટ્રીયતા કે નાગરિકતા સાથે કોઈ નાતો નથી. અમેરિકા જેવા દેશમાં જ્યાં અનેક દેશોમાંથી આવીને લોકો રહે છે. ત્યાં ડાયસ્પોરાનો આવો ઉપયોગ અમેરિકી લોકતંત્ર માટે ખતરો ઊભો કરે છે. અમેરિકી સમાજશાસ્ત્રીઓ અને રાજ્યશાસ્ત્રીઓએ આ વિશે લખ્યું છે તેની ચર્ચા ફરી ક્યારેક.
ફ્લોરિડા, યુએસ
સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 01 ઑક્ટોબર 2019; પૃ. 03