Opinion Magazine
Number of visits: 9569948
  •  Home
  • Opinion
    • Opinion
    • Literature
    • Short Stories
    • Photo Stories
    • Cartoon
    • Interview
    • User Feedback
  • English Bazaar Patrika
    • Features
    • OPED
    • Sketches
  • Diaspora
    • Culture
    • Language
    • Literature
    • History
    • Features
    • Reviews
  • Gandhiana
  • Poetry
  • Profile
  • Samantar
    • Samantar Gujarat
    • History
  • Ami Ek Jajabar
    • Mukaam London
  • Sankaliyu
    • Digital Opinion
    • Digital Nireekshak
    • Digital Milap
    • Digital Vishwamanav
    • એક દીવાદાંડી
    • काव्यानंद
  • About us
    • Launch
    • Opinion Online Team
    • Contact Us

પત્ર

બીજલ જગડ|Poetry|13 May 2022

અમે દસ દસ મણ અગ્નિ લખી કાઢ્યું છે કાગળમાં જી,
છાતીના ઝગડામાં લાગણી ડૂબતી અતલ સાગરમાં જી.

હું પ્રથમ અમસ્તો માત્ર જોતો રહ્યો વાત કંઈ પણ ન હતી,
કોરો કાગળ ફાટી આંખ, સળગી ઉઠ્યા હાથ મુઠ્ઠીમાં જી.

મીરાં નામની નદી ઉપડી પાંપણે; લોચન મારાં ઝાલી,
જીવન જ્વાળા મહીં ઈંધણ, નિર્દોષ અબોલા આંખોમાં જી

પત્ર હું લાખ લખું એવા, હૃદયની ઉર્મિઓ ખાલી કરી નાખું,
નિહાળું ઝલક પ્રણય ગોઠડીની, જીવનની કહાણીમાં જી.

પ્રેમની વાતો, હૃદયની લાગણીઓ એકાંતમાં દિલ ડંખે છે,
લાગણીના ભારથી લચકાતી શાયરી પત્રના પાલવમાં જી.

ઘાટકોપર, મુંબઈ

e.mail : bijaljagadsagar@gmail.com

Loading

મારા પ્રકાશિત – અપ્રકાશિત હાઈકુ

"પ્રણય" જામનગરી|Poetry|13 May 2022

* તડકો બેઠો
   ખરેલા પર્ણો પર;
   સાવ નિરાંતે.
[૦૮/૧૨/૧૯૯૩]    (પ્રકાશિત “બુધ્ધિપ્રકાશ")
• 
* તડકે રંગી
   ભીંત વડે; ખંડેરો
   મહેલ લાગે.
   [૦૮/૧૨/૧૯૯૩]    (પ્રકાશિત "બુધ્ધિપ્રકાશ") 
• 
* ઋત વૈશાખે
   દિવસ આખો ઝૂલે;
   ડાળીઓ ગાંડી.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]    (પ્રકાશિત "કુમાર ")
•   
* મૌન સહુ; ને
   રહે બોલતું ઘરમાં,
   દૂરદર્શન.
   [૧૨/૦૨/૧૯૯૭]    (પ્રકાશિત “શબ્દસર")
•
* ઘર મારું છે
   રાંક; રચે રંગોળી:
   તડકો-છાંયો.
  [૨૮/૦૪/૨૦૦૦]
•
* પાંખ વીંઝતા
   ઊડે ટહુકા; આભ
   ટહુકે આખું.
   [૨૦/૦૭/૨૦૦૨]
•
* બપોર આખી;
   સુસ્ત ઓસરી ઊંઘે,
   જાગે ને ઊંઘે.
   [૨૦/૦૭/૨૦૦૨]
• 
* ચંદ્રકિરણો
   નાચે, દોડે ને કૂદે;
   ગાંડા જળમાં.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]
•
* કપોત ભોળા
   ગૌર છે સ્તન; જે
   ઘૂઘવે સોડે.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]
• 
* હાથ આલિંગે
   એક; બીજો હઠાવે
   વસ્ત્રો ઝડપે.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]
• 
* મુઠ્ઠી ખુલતાં
   પાનખરની; દોડી
   વસંત નાઠી.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]

•
* વાયુલહરે
   કંપે પર્ણ; ઝાકળ –
   બિંદુ દડતું.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]
• 
* ગુલાલ છાંટે
   ફાગણ; વન આખુંયે
   લાલમલાલ.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]
•
* કેસૂડા ડાળે
   બૅસી; ફાગણ ગાતો
   તોફાની ગીતો.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૬]
• 
* સૂરજ પોતે
   પતંગ રૂપે ઊડે;
   ઉત્તરાયણે.
   [૦૪/૦૨/૧૯૯૭]
•
* બારી ખૂલતાં;
   કલરવતું નભ
  ઘરમાં ઘૂસે.
  [૦૪/૧૨/૧૯૯૭]
•
* ખીણે તડકો
   ફરી વળે દિવસે;
   રજે-રજમાં.
   [૦૭/૧૨/૧૯૯૭]
•
* કાળ ઑગળે
   ઉપરકોટ કિલ્લે;
   ખંડિત થાતો.
   [૨૦/૦૨/૧૯૯૭]
•  
* તળાવ ખાલી
  ગ્રીષ્મે; ફરી વર્ષામાં
  રહેતું મ્હાલી.
  [૦૧/૦૪/૧૯૯૭]
•
* પાંખ વીંઝતા,
   પંખી ગયા છે આભે;
   ડાળ એકલી !
   [૦૮/૧૨/૧૯૯૩]
•  
* ઊડી ઊડીને
   થાક્યું પંખી બેઠું,
   ફરી ડાળીએ.
   [૧૪/૧૨/૧૯૯૬]

Loading

મન્તવ્ય-જ્યોત — 4

સુમન શાહ|Opinion - Literature|12 May 2022

જ્યોત ૪ : સાહિત્ય મૂળે તો કહેવા અને સાંભળવા માટે છે.

માણસ લખે ત્યારે તેમ જ ટાઇપ કરે ત્યારે પણ લ-ખે જ છે. સવાલ એ છે કે એ લ-ખે છે શું? શબ્દો, વાક્યો, ભાષા. ભાષ્ = બોલવું = વાણી. માણસ વાણી લખે છે. વળી, આપણે જાણીએ છીએ કે બોલાયેલું સાંભળવા માટે હોય છે. તેથી ભાષા અથવા વાણી કથન માટે છે તેમ શ્રવણ માટે પણ છે.

વાણીના અનેક ગુણો છે. વાણી ક્રિયા છે, જીવન્ત ઘટના છે. એથી સંક્રમણ તુરન્ત થાય છે, કેમ કે વાણીમાં તત્ક્ષણતાનો ગુણ છે. વળી, વક્તા હાજર હોય, એ બોલતો હોય, તે દરમ્યાન એના સૂરમાં ક્યાંક ‘મહાપ્રાણત્વ’ ભળ્યું હોય, ક્યાંક ‘સ્વરભાર’ મુકાયો હોય, ક્યારેક ‘કાકુ’; વગેરે વગેરે વાણીનાં સુપ્રાસૅગ્મૅન્ટલ તત્ત્વો પણ એની વાણીમાં પ્રગટતાં હોય છે.

દાખલા રૂપે, કશા પૂર્વાનુબન્ધ વગર લખાયું હોય કે – ‘તું આવીશ.’ બોલનારે ઝખ્યું હોય કે જેને પોતે ‘તું’ કહે છે એણે જ આવવાનું છે. એણે ‘તું’ પર ભાર મૂક્યો હોય એટલે સાંભળનાર તો સમજે જ કે પોતે, ન કોઈ બીજું. પણ એ ભાર ‘તું આવીશ’ લખાણમાં ન દેખાય. મતલબ, લિપિ બધાં જ સુપ્રાસૅગ્મૅન્ટલ તત્ત્વો નથી દર્શાવી શકતી. એ દૃષ્ટિએ તો ગમે તેટલી સમર્થ લિપિને પણ અપૂર્ણ ગણવી જોઇશે.

વાણીનાં એ બધાં સહજ અથવા જન્મજાત ગુણલક્ષણો છે.

લેખન દરમ્યાન એ ગુણલક્ષણોને જ વીસરી જઇએ તો શું થાય? હસ્તાક્ષર મોતીના દાણા જેવા હોય પણ કશું જો ‘કહેતા’ ન હોય તો દાણા મોતીના ખરા પણ મૃત હોય છે. લેખકની ઘણાં પાનાંની હસ્તપ્રત ચૅંકા વિનાની નરી સ્વચ્છ હોય પણ જો કશું ‘કહેતી’ ન હોય તો એ કાગળિયાં કે ફરફરિયાંથી વિશેષ નથી. પૂછતાં, એટલે કે વાતચીત કરતાં, પણ્ડિત થવાય છે અને લખતાં, લહિયો થવાય છે. બને કે લહિયો થઈ ગયેલો જણ હમ્મેશને માટે એમાં જ ફસાયેલો રહે.

આ દૃષ્ટિદોર અનુસાર, સાહિત્ય પણ કહેવા-સાંભળવા માટે છે. લેખક લખે છે ત્યારે મનોમન પોતાને સાંભળતો ચાલે છે. તોલ બાંધે છે કે – આટલે લગી લખાયું તે બરાબર છે, અથવા નથી. લખાણ વિશેની હરેક શંકાના મૂળમાં દબાણ એ હોય છે કે બરાબર કહેવાયું નથી, સુધારવું જોઈશે, ઉકલે, સંભળાય, એવું કરવું જોઈશે.

લેખનની બિલ્ટ-ઇન શરત વાચન છે. પણ વાંચવું એટલે? ઉકેલવું. લખ્યા પાછળના અર્થને ઉકેલતાં ઉકેલતાં પામવો. મા કે શિક્ષક બાળકને ‘મોટેથી વાંચ’ એમ કહે છે ત્યારે લખેલું સાંભળવા કહે છે. કશુંક સ્મૃતિમાં સાચવી લેવું હોય ત્યારે એને ગોખીએ છીએ. ગોખીએ ત્યારે મનમાં કે મોટેથી વારંવાર બોલીએ છીએ ને સાંભળીએ છીએ.

ગુજરાતી ભાષામાં ‘સ’ ‘શ’ અને ‘ષ’ છે. હવે, જો પહેલેથી જ સગાં, મિત્રો કે પ્રિયા ‘સુભાશ સાહ’ કે ‘શુભાશ સાહ’ બોલતાં હોય, તો એ બાપડો ‘સુભાષ શાહ’ કેટલાને સુધારે? એનો તો જનમારો ખરચાાઈ જાય ! ગુજરાતી ભાષા આજકાલ અશુદ્ધ લખાય છે, જોડણી કે વ્યાકરણનાં ઠેકાણાં નથી હોતાં, એ અનવસ્થાના મૂળમાં શું છે? આવાં અશુદ્ધ ઉચ્ચારણો ! અને તેનાં ય કારણમાં અરધાંપરધાં અને ખોટાં શ્રવણો !

ચોખ્ખું બોલતો ન હોય, ચોખ્ખું સાંભળતો ન હોય, એ ચોખ્ખું શી રીતે લખવાનો હતો?

બાકી, ‘ઓ ઇશ્વર ભજીએ તને, મોટું છે તુજ નામ, ગુણ તારા નિત ગાઇએ, થાય અમારાં કામ …’ એ શું અમસ્તુ વાંચી જવા માટે છે? ના, ધ્યાનથી કહેવા-સાંભળવા માટે છે, ને પછી, ગાવા માટે પણ છે. બીજી રીતે કહેવાય કે, વાણીની શરતે બંધાવા માટે છે. આપણે સભાનપણે કે અભાનપણે વાણીની દિશામાં સંચરીએ છીએ.

આ બધી શાસ્ત્રીય પંચાત શેને માટે કરી? એટલા માટે કે સાહિત્ય ભલે લખાય-વંચાય, પણ સાહિત્યકારોએ જોવું જોઇશે કે પોતાની રચનામાં કહેવા-સાંભળવાના ગુણ ભળ્યા છે કે કેમ; અને બરાબર રસાઇ ગયા છે કે કેમ; પોતાની રચનાની તળ ભૂમિ વાણી છે કે કેમ.

કેમ કે વાણીના તળ વિનાનું લખાણ ખખડે છે, નમાલું ઠરે છે. તપાસીશું તો જણાશે કે આપણા સશક્ત અછાન્દસકારોની પણ કેટલીક રચનાઓ ખખડતી છે.

એ કસોટી છે. એ કસોટીએ સરજાતા સાહિત્યના ય તોલમોલ કરીએ.

= = =

(May 11, 2022: USA)

સૌજન્ય : સુમનભાઈ શાહની ફેઇસબૂક દિવાલેથી સાદર

Loading

...102030...1,4941,4951,4961,497...1,5001,5101,520...

Search by

Opinion

  • શતાબ્દીનો સૂર: ‘ધ ન્યૂ યોર્કર’ના તથ્યનિષ્ઠ પત્રકારત્વની શાનદાર વિરાસત
  • સો સો સલામો આપને, ઇંદુભાઇ !
  • અ મેસી (Messie / Messy ) અફેરઃ ઘરનાં છોકરાં ઘંટી ચાટે, ઉપાધ્યાયને આટો
  • ચલ મન મુંબઈ નગરી—320
  • ‘મનરેગા’થી વીબી જી-રામ-જી : બદલાયેલું નામ કે આત્મા?

Diaspora

  • દીપક બારડોલીકરની પુણ્યતિથિએ એમની આત્મકથા(ઉત્તરાર્ધ)ની ચંદ્રકાન્ત બક્ષીએ લખેલી પ્રસ્તાવના.
  • ગાંધીને જાણવા, સમજવાની વાટ
  • કેવળ દવાથી રોગ અમારો નહીં મટે …
  • ઉત્તમ શાળાઓ જ દેશને મહાન બનાવી શકે !
  • ૧લી મે કામદાર દિન નિમિત્તે બ્રિટનની મજૂર ચળવળનું એક અવિસ્મરણીય નામ – જયા દેસાઈ

Gandhiana

  • ગાંધીસાહિત્યનું ઘરેણું ‘જીવનનું પરોઢ’ હવે અંગ્રેજીમાં …
  • સરદાર પટેલ–જવાહરલાલ નેહરુ પત્રવ્યવહાર
  • ‘મન લાગો મેરો યાર ફકીરી મેં’ : સરદાર પટેલ 
  • બે શાશ્વત કોયડા
  • ગાંધીનું રામરાજ્ય એટલે અન્યાયની ગેરહાજરીવાળી વ્યવસ્થા

Poetry

  • ગઝલ
  • કક્કો ઘૂંટ્યો …
  • રાખો..
  • ગઝલ
  • ગઝલ 

Samantar Gujarat

  • ઇન્ટર્નશિપ બાબતે ગુજરાતની યુનિવર્સિટીઓ જરા પણ ગંભીર નથી…
  • હર્ષ સંઘવી, કાયદાનો અમલ કરાવીને સંસ્કારી નેતા બનો : થરાદના નાગરિકો
  • ખાખરેચી સત્યાગ્રહ : 1-8
  • મુસ્લિમો કે આદિવાસીઓના અલગ ચોકા બંધ કરો : સૌને માટે એક જ UCC જરૂરી
  • ભદ્રકાળી માતા કી જય!

English Bazaar Patrika

  • “Why is this happening to me now?” 
  • Letters by Manubhai Pancholi (‘Darshak’)
  • Vimala Thakar : My memories of her grace and glory
  • Economic Condition of Religious Minorities: Quota or Affirmative Action
  • To whom does this land belong?

Profile

  • તપસ્વી સારસ્વત ધીરુભાઈ ઠાકર
  • સરસ્વતીના શ્વેતપદ્મની એક પાંખડી: રામભાઈ બક્ષી 
  • વંચિતોની વાચા : પત્રકાર ઇન્દુકુમાર જાની
  • અમારાં કાલિન્દીતાઈ
  • સ્વતંત્ર ભારતના સેનાની કોકિલાબહેન વ્યાસ

Archives

“Imitation is the sincerest form of flattery that mediocrity can pay to greatness.” – Oscar Wilde

Opinion Team would be indeed flattered and happy to know that you intend to use our content including images, audio and video assets.

Please feel free to use them, but kindly give credit to the Opinion Site or the original author as mentioned on the site.

  • Disclaimer
  • Contact Us
Copyright © Opinion Magazine. All Rights Reserved