અધિકાર શ્રેણી 

સ્ત્રીને ગર્ભ રાખવો કે ગર્ભપાત કરાવવો એનો નિર્ણય સ્ત્રી પોતે લઇ શકે  … : મુંબઈ હાઈકોર્ટ

નિયત સમય મર્યાદામાં સ્ત્રી ગર્ભપાત કરાવી શકે.

આપણા દેશની આઝાદીને સાત દાયકા જેટલો સમય પસાર થઇ ગયો. સમયની સાથે ધીમી ગતિએ પણ કાયદામાં સુધારો થતો આવે છે, પણ હજુ સામાજિક સ્થિતિ કાયદાના સુધારેલા સ્વરૂપ સાથે તાલ મેળવતી નથી, એવું લાગ્યા વગર ન રહે.

કાયદાનો દુરુપયોગ થાય છે કહી હોબાળો મચાવનાર વર્ગ સ્ત્રીઓ અને મજદૂરોના કાયદાના અમલીકરણમાં બાજી મારી જતા હોય એવું લાગે. વિલંબિત ન્યાય એ પણ મોટો પ્રશ્ન છે. તોયે એવા ચુકાદા પણ આવે છે કે, જેમાંથી સ્ત્રીઓ ને સમકાલીન સમય સાથે જાણે હાથ પકડીને પહોચાડવામાં મદદ કરે છે. કારણ કે, સ્ત્રીનાં શરીર પર એનો પોતાનો હક છે. અલબત હજુ આપણે ત્યાં એ વાતને કાયદાનું અનુમોદન નથી અપાયું કે, પરણિત પુરષ દ્વારા સ્ત્રીની અનિચ્છાએ થયેલ સમાગમને બળાત્કાર તરીકે ખપાવી શકાય. હમણાં ચર્ચાસ્પદ બનેલ ફિલ્મ પિંકમાં એવા સંવાદો દ્વારા પ્રશ્નો ઉઠાવાયા છે. સ્ત્રીનાં શરીર પર હક જમાવનારા કે ચોક્કસ સંજોગોમાં એને ઉપભોગના સાધન તરીકે જોનાર વર્ગ સામે આ મોટો પ્રશ્ન પૂછાયો છે. એ જ રીતે સામાન્ય રીતે કે પછી ભોગ બનેલી સ્ત્રીની પ્રેગ્નન્સી અંગે પણ અવાર નવાર પ્રશ્નો ઊભા થાય છે, ત્યારે મુંબઈ હાઈકોર્ટનો એક જેઈલની કેદીનો  પ્રેગ્નન્સી ટર્મિનેશન બારામા આવેલો આ ચુકાદો નોંધનીય છે.

તાજેતરમાં મંદિર મસ્જિદમાં પ્રવેશ – પૂજા અટકાયત સામે જે ચુકાદો આવ્યો અને એ પછી મુંબઈ હાઈકોર્ટે ફરી એક સચોટ ચુકાદો આપ્યો કે, સ્ત્રીને અનિચ્છીત ગર્ભનો નિકાલ કરવાનો હક છે.

જસ્ટીસ વી.કે. થાહીલરામાની અને જસ્ટીસ મૃદુલા ભટકરની ડિવીઝન બેન્ચે આ ચુકાદો આપતાં જણાવ્યું કે, સ્ત્રીને પોતાની અનિચ્છાએ રહેલો ગર્ભ દૂર કરાવી શકે છે, આ માત્ર પરણિત સ્ત્રી જ નહિ પરંતુ લીવ એન્ડ રિલેશન્સમાં રહેતી સ્ત્રીઓને પણ લાગુ પડે છે. જે 12 સપ્તાહથી ઓછો સમય હોય. અને જો તે 12 સપ્તાહથી 20 સપ્તાહ સુધીનો ગર્ભ હોય તો 2 મેડીકલ એક્સપર્ટની સલાહ પ્રમાણે એની માનસિક અને શારીરિક હેલ્થને, હેલ્થના જોખમને ધ્યાનમાં રાખવી જરૂરી છે. અને આ ટાઇમ લાઈનની મર્યાદામાં રહીને જો એને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય જોખમાતું ન હોય તો એ પોતે પ્રેગ્નન્સી દૂર કરવાનો નિર્ણય લઇ શકે છે.

જેલની કેદીએ કરેલ સુઓ મોટોની સુનાવણીમાં કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે, પ્રેગ્નન્સી સ્ત્રીનાં શરીરના અનુસંધાનમાં એના શરીર સાથે હોય છે. જે એના શરીર માનસિક સ્વાસ્થતા અને જિંદગીની સાથે અસરકારક રીતે અથડાતી હોય ત્યારે તે કેવી રીતે પ્રેગ્નન્સી સાથે રહે ! આવા સમયે તે અને તે પોતે એકલી જ આ નિર્ણય લઇ શકે છે. બંધારણના આર્ટીકલ 21 હેઠળ આ એનો રાઈટ ટૂ લીવનો  મૂળભૂત અધિકાર છે. એના પોતાના શરીર પર, એને માતૃત્વ ધારણ કરવું કે પ્રેગ્નન્ટ રહેવું કે પ્રેગ્નન્સી રાખવી છે તે સત્તા એને પોતાને છે. અને વધારામાં બેન્ચે જેલને કેદી સ્ત્રીને એની હેલ્થ ફેસેલિટી માટે સૂચન કરી પ્રેગ્નન્સી દૂર કરવાની પરમીશન આપી.

4/10/2016

e.mail : pratibhathakker@yahoo.com

(Originally written in Gujarati by Dr. Ramesh Kothari and published in Abhidrishti, May 2008. Read out before staff and students of Govt. Arts College, Talaja, Bhavnagar, by Dr. Aniruddhsinh Gohil, a senior professor of Gujarati on the occasion of Teachers’ Day, September 05, 2022)

My young friend!

Let me first congratulate you on choosing to be in academia. I do not know how much eligible I am to write a letter of this kind. Nevertheless, driven by the notion that I shall be failing in my duty if I do not render before you the essence of a spectrum of experiences, observations and insights gained during my long-standing career, I see it right to frame a dialogue (or a monologue) such as this.

Society rightly has greater expectations from people engaged in our profession. To become a teacher is far easier; to accomplish as a tried-and-tested one is difficult.  Teachers, lecturers and professors do not read, hardly visit libraries, avoid attending seminars if not compulsory, do not deliver lectures, are interested in discussing share-market and tax-saving investments more than teaching – do not discard such statements simply as irresponsible, prejudiced and meaningless if they hit your ears; rather accept the part of the fact in them without feeling inferior. 

Friend! Your behavior as a person and a teacher should be dignified and appropriate always at all levels – with students, parents, colleagues and management. You must raise your voice against injustice or exploitation but not at the cost of decorum.

In this age of information explosion, you cannot afford to be negligent or lazy. There are chances your students may be more well-read and equipped than you. My teacher used to tell me: “A teacher of English should know everything under the sun.” The sentence is equally applicable to teachers of other subjects too. Consider Umashankar Joshi’s line “E te Kevo Gujarati / Je ho keval Gujarati?”^[1] in a different context: “What a teacher is he, who is confined only to his subject!” Alas! We have entered times when it is a happy state even if a teacher reads his own subject well. Amidst all this, my friend, keep Dawar, Mavalankar and P C Vaidya etc. as your idols.

I would like to draw your attention to a slightly sensitive point. Financial matters are significant, but see that you do not remain engrossed in calculations always. You need not fuss over going an extra mile or working for an hour more for your colleagues or institution. The tendency to get blown up for having to take a lecture or two more or assess a few more answer-sheets sometimes does not seem healthy to me. In this context, I am reminded of the penetrating words of V. V. John, an educationist and former vice-chancellor of Jodhpur University, who corrected his faculty members when they had gone to him complaining of their excessive workload: “Don’t say workload. Load is carried by donkeys. Say ‘working hours’.” Our work – something we have chosen to do – should not look burdensome to us.

Friend! Let not only your institution but also the society benefit out of your knowledge, skills, understanding and sensitiveness whenever required. I remember the words of Shri Kuleenchandra Yagnik during his visit to our institution: “The face of a village, that houses twenty to twenty-five postgraduates, should not take time to change.” The sickening face of our society awaits you for regaining its beauty. It is your moral responsibility to pay back to the society by rendering service in areas that interest you.

Form a habit of continuous introspection. Internal development is as important as external or material progress, probably more. If you have a considerable bank-balance, land, shares, car, but have not read a few good poems, not memorized a few enduring verses, not acquainted yourself with literary-cultural ambience of your time, if you have not watched a few beautiful movies and kept yourself away from soothing notes of music, if you have never wandered amidst the world of mountains, forests and birds, can you say you have really developed yourself? “The seeing see little”, said Hellen Keller. If we, who have eyes, do not see or read things worthy, there is no difference between us and the blind.

There is no need to remain under the illusion that fetching a degree by any means makes you competent or worthy. Even in case of senior teachers of our times, the command over their subject, style of expression, faulty pronunciation, etc. compel us at times to think that the allegations and stereotypes framed on teachers by our society are not without any reason. “Degree-holders who may be deemed incompetent even for primary schools have been domineeringly lecturing postgraduate classes” – if someone wearily makes a statement such as this, how would you defend?

“When there is no scarcity of unproductive, irresponsible, corrupt employees in other domains as well, how is it justified that everybody targets teaching fraternity?” – we should not hide our limitations by such lame defense. You ought to remember that several future generations have to suffer because of an incompetent teacher.

If you cast an eye on your own career, you must have many teachers who might have taught you different subjects. Yet, there must be one or two affectionate, learned, caring teachers whom you have always fondly remembered. You would definitely like to be remembered in a similar manner by your own students.

Because you are like my son, I have addressed the entire letter in second person singular – with strong faith that you will not feel bad or offended.

My enthusiastic friend! Do not make forced attempts to contrive a position in committees, financial gains and false applauds from here and there. Let your work make the noise. I wish that you never regret the decision of choosing a career in academia over corporate or bureaucracy. That I dare share these thoughts is only out of concern for you. 

Consider this letter as a farewell gift from a teacher going to retire very soon.

_______

(Translated by Parth Joshi, Faculty of English, Goverment Arts College, Talaja, Bhavnagar, India)

e.mail : parthdhjoshi@rediffmail.com

•••

^[1] Opening lines of eminent Gujarati poet Umashankar Joshi’s poem titled “E te Kevo Gujarati?” written when Gujarat as a separate state was established on May 1, 1960. The poem foregrounds the concept of ‘Vishvamanavi’ and is one of the guiding lines of Gujarat Literary Academy, UK. A rough English paraphrase may be: “A true Gujarati never confines himself only to Gujarat but considers the world as his family.”

નવી શિક્ષણ નીતિનાં સરકાર અને તેનાં સમર્થકો વખાણ કરે તેનો તો શો વાંધો હોય, પણ જ્યાં સુધી ગુજરાતને લાગે વળગે છે, ત્યાં સુધી શિક્ષણનો સર્વનાશ થઈ રહ્યો છે ને દુ:ખદ એ છે કે સરકારનો અંધાપો કોઈ રીતે દૂર નથી થતો. નબળાઈઓ ન જોવી ને સરકારની આરતી ઉતાર્યા કરવી એ અહીંનાં શિક્ષણ જગતમાં કોઈ જીવલેણ રોગની જેમ લાગુ પડી ગયું છે. વધુને વધુ ફી વસૂલવાનું જેટલું ભાન શૈક્ષણિક સંસ્થાઓને છે એટલું શિક્ષણ અને પરીક્ષા લેવાની બાબતમાં નથી જ ! છબરડો ન વાળે એવી યુનિવર્સિટી હજી સ્થપાઈ નથી. યુનિવર્સિટી હોય તો, છબરડો તો વાળે જ ! સીધું સાદું ભણવાનું ને ભણાવવાનું હવે લોહીમાં જ રહ્યું નથી. બધે જ કોઈકને કોઈક પ્રકારની રમત રમાયાં કરતી હોય એવું લાગે છે. એટલું સારું છે કે વિદ્યાર્થીઓ ઘણું ખરું વર્ગખંડોની બહાર જ ભણતા હોય છે એટલે અધ્યાપકોને વગોવવાનો અર્થ નથી. એમ તો અધ્યાપકો વાંચે પણ છે, પણ વિદ્યાર્થીઓ ઓછું જ આવતા હોવાથી એમનાં વાંચનનો લાભ વર્ગખંડોને બહુ મળતો નથી. ટૂંકમાં, ભણતર સ્વૈચ્છિક થઈ ગયું છે ને પરીક્ષા અને ફી ફરજિયાત થઈ ગઈ છે. યુનિવર્સિટી કોઈ પણ હોય, તેનું પરીક્ષાતંત્ર સદંતર ખાડે ગયું હોય તેવી સ્થિતિ છે. વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષા માટે સજ્જ ન હોય કે પરીક્ષામાં કોપી કરતાં પકડાય તો તેની સામે શિક્ષાત્મક પગલાં લવાય છે, પણ યુનિવર્સિટી જ પરીક્ષા લેવામાં દાટ વાળે તો તેનું ક્યાં જઈને રડવું તે પ્રશ્ન જ છે. યુનિવર્સિટીનાં કામનો મહત્ત્વનો ભાગ છે – પરીક્ષા. તે લેવાનું જ તેને ભાન ન હોય એ કેવું?

એક સમય હતો જ્યારે શિક્ષણ સમિતિનું પણ પેપર લીક થતું નહીં ને હવે પેપર લીક ન થતું હોય એવી યુનિવર્સિટી જડવી મુશ્કેલ છે. પરીક્ષા નક્કી હોય, તે લેવાનો સમય, સ્થળ નક્કી હોય, કયા વિષયની પરીક્ષા છે તે મહિનાઓ અગાઉ નક્કી થયું હોય ને પરીક્ષાના એના મોકે જ એકને બદલે બીજા વિષયનું પેપર અપાઈ જાય ને એની કોઈને જ શરમ ન હોય એ અસહ્ય છે. બોર્ડની એકઝામમાં એવું બન્યું છે કે નજીકનાં જ કોઈ વર્ષનું પેપર બેઠું જ પુછાયું હોય, ત્યારે થાય કે પરીક્ષાની મહેનત વિદ્યાર્થીને ન ફાવે તો તેનો શું વાંક, જયાં પેપરસેટર જ હરામનું કોઈ પેપર ઉઠાવીને મૂકી દેતો હોય ને જરા જેટલી મહેનત કરવા રાજી ન હોય? કેમ થાય છે, આવું? જે ક્ષેત્ર સૌથી વધુ શુદ્ધ હોવું જોઈએ, તે શિક્ષણનું ક્ષેત્ર જ આટલું ભ્રષ્ટ કેમ? એનો એક જ જવાબ છે, રાજકારણ. રાજકારણમાં તો હરામીઓ પેદા થયા જ, પણ તેણે બીજાં ક્ષેત્રોમાં પણ હરામીઓ પેદા કર્યા ને કારભાર એવા લોકોના હાથમાં આવતા ન્યાય, રક્ષણ, શિક્ષણ જેવાં ક્ષેત્રો પણ ભ્રષ્ટ થયાં. દરેક ક્ષેત્રમાં ઉચ્ચ હોદ્દાઓ પર આજે રાજકારણી જ બિરાજે છે. તે શ્રેષ્ઠ હોય તો આનંદ જ થાય, પણ એવું બહુ ઓછું છે. કોઈ કુલપતિ કે કોઈ અધિકારી ઉત્તમ હશે જ, કોઈ યુનિવર્સિટી કે કોઈ તંત્ર યોગ્ય વ્યક્તિના હાથમાં આવતાં, ત્યાં સારું થતું જ હશે, પણ એ બધું એટલું જ વ્યાપક હોત, તો, તો જોઈતું જ શું હતું? કમભાગ્યે માથે હાથ દેવા જેવું જ વધુ છે.

ક્યાંક શિક્ષણની રીતિ-નીતિઓ જ એવી રહી છે કે ભ્રષ્ટતા સામેથી દોડતી આવે. યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશને (યુ.જી.સી.) જ્યારથી યુનિવર્સિટી અધ્યાપકો માટે પીએચ.ડી. ફરજિયાત કર્યું ને તે ઉપરાંત પણ અન્ય સંબંધિત પરીક્ષાઓ પાસ કરવાનું ફરજિયાત કર્યું, ત્યારથી સંશોધન રસનો વિષય ન રહેતાં ફરજનો ભાગ બની ગયું. નોકરી મેળવી આપે એવાં સંશોધનનાં કારખાનાં શરૂ થયાં. થોડીક સામગ્રી નાખો ને પીએચ.ડી.નાં જુદા જુદા સર્ટિફિકેટો હાજર થઈ જાય. ફી ભરો ને પૈસા ખર્ચો તો ગાઈડ જ થીસિસ લખી આપે ને ઘરે સર્ટિફિકેટ આપી જાય એની નવાઈ ન રહી. આમ પરીક્ષાનાં ઠેકાણાં નહીં, પણ બધાંમાં જ એન્ટ્રન્સ ટેસ્ટ દાણચોરીના માલની જેમ ઘૂસી ગઈ. પરીક્ષાનું કોઈ મહત્ત્વ જ વધુ પડતી પરીક્ષાઓએ ન રહેવા દીધું. બાકી હતું તે સેમેસ્ટરને લીધે પરીક્ષાઓની સંખ્યા વધી ગઈ. પરીક્ષાનાં પેપરો ફૂટતાં રહેતાં હોય, એકને બદલે બીજી પરીક્ષાનું જ પેપર અપાઈ જતું હોય, બુદ્ધિની કસોટી કરનારા, બુદ્ધિ ધરાવતાં ન હોય, ત્યાં પરીક્ષા, પરીક્ષા લીધે રાખવાથી ફીની આવક સિવાય જ્ઞાન તો શું વધે? એવા સફળ થયેલાઓ શિક્ષણમાં જોડાય ને એમના હાથમાં કારભાર આવે તો ઓછામાં ઓછો શિક્ષણનો દાટ તો વળે જ ! વળ્યો.

આમ લખીને હું, શિક્ષણને જ્યાં ગંભીરતાથી લેવાયું છે ને જ્યાં ખરેખર જ્ઞાનની શોધનો હેતુ છે એ ક્ષત્રને ને એની વ્યક્તિઓને અન્યાય કરું છું. એ સૌનો સતત આભાર અને ઋણ સ્વીકાર જ હોય, પણ એવું બહુ ઓછું છે ને જે દૂષણો વ્યાપક અને ઊંડા છે તેને વિષે વાત ન કરું તો પણ એવા લોકોને ન્યાય ન થાય. એટલે એને વિષે પણ કહેવા જેવું કહેવું જ પડે.

આજકાલ સુરતની એમ.ટી.બી. કોલેજ ચર્ચામાં છે. બન્યું એવું કે શુક્રવારે બી.એ. સેમેસ્ટર-3ની પરીક્ષાનાં પેપરનું પેકેટ એક દિવસ વહેલું ખૂલી ગયું ને વાત વીર નર્મદ યુનિવર્સિટી સુધી પહોંચી. વિદ્યાર્થી સંગઠનોએ જવાબદારો સામે પગલાં ભરવાની તાકીદ કરી. યુનિવર્સિટીએ પેપર બદલીને પરીક્ષા લીધી, તપાસ સમિતિ પણ રચી. આચાર્ય, સુપ્રિન્ટેન્ડેન્ટનાં નિવેદનો લેવાયાં. ત્રણેક જવાબદારોને યુનિવર્સિટીએ સસ્પેન્ડ પણ કર્યાં. એનું તો રાબેતા મુજબ જે થતું હશે તે થશે અથવા કૈં નહીં થાય એમ પણ બને, પણ એક તરફ નર્મદ યુનિવર્સિટીનાં ચાર ચાર વિદ્યાર્થીઓને તાઈવાનમાં સંશોધન માટે સ્કૉલરશિપની પ્રશંસનીય ઘટના બનતી હોય ને બીજી તરફ પેપર ખૂલવાની ઘટના બને ત્યારે ક્ષોભજનક પરિસ્થિતિ જ સર્જાય. એમ લાગે છે કે કોલેજે પોતાની અનુકૂળતા માટે એક દિવસ પેપર વહેલાં ખોલી નાખવાનું સ્વીકાર્યું છે. આ સાચું હોય તો તે શરમજનક છે. બીજે દિવસે નહીં પહોંચી વળાય એવું લાગતાં કોલેજ એક દિવસ વહેલું પેપર ખોલી નાખે એ બરાબર નથી. પરીક્ષાના પ્રશ્નપત્રોની ગોપનિયતા ગંભીર બાબત છે. એમાં ઢીલાશ દાખવવામાં આવે તો પરીક્ષાનો કોઈ અર્થ રહેતો નથી, એ શતાબ્દી વટાવી ચૂકેલી એમ.ટી.બી. જેવી કોલેજને કહેવાનું ન હોય. જો વર્તમાનપત્રો એક દિવસ વહેલાં પ્રગટ નથી થતાં તો પ્રશ્નપત્રો વહેલાં જાહેર ન જ કરાય, એટલી સાદી સમજ તો દરેક શૈક્ષણિક સંસ્થાએ દાખવવાની રહે જ છે.

પેપરલીકના મામલામાં તો સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટી પણ પાછળ નથી. પેપર લીક થતાં, ત્યાં બી.કોમ-5ની પરીક્ષા રદ્દ કરવામાં આવી ને એ 18 ઓક્ટોબરે લેવાની વાત હતી. આવી પરિસ્થિતિમાં યુનિવર્સિટીના હોદ્દેદારો ચામડી બચાવવા રજા પર ઊતરી જવામાં પણ સંકોચ અનુભવતા નથી. સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સિટીના રજિસ્ટ્રાર પણ એમ જ રજા પર ઊતરી ગયા. જાત પર ન આવે એટલે જૂનાગઢ યુનિવર્સિટીના કુલપતિશ્રીએ પણ, પરીક્ષાની વાત મહિનાઓ સુધી દબાવી રાખી. વાત એવી હતી કે 15 ફેબ્રુઆરી, 2022ને રોજ બી.એડ્ની હિન્દી વિષયની પહેલાં સેમેસ્ટરની પરીક્ષામાં સેકન્ડ સેમેસ્ટરના કોર્સનું પેપર અપાયું. પેપર હાથમાં આવ્યું એટલે વિદ્યાર્થીઓ ગૂંચવાયા ને વાત કુલપતિ સુધી પહોંચી. વાત વણસે નહીં એટલે વિદ્યાર્થીઓને જે લખવું હોય તે લખવાનું કહેવાયું અને તેમને ખાતરી આપવામાં આવી કે જે લખાશે તેને સાચું માનવામાં આવશે. વિદ્યાર્થીઓને કશું આવડતું ન હતું, તો ય જે લખ્યું તે પરથી બધાંને પાસ કરી દેવાયા. એટલું જ નહીં, 108 વિદ્યાર્થીઓમાંથી 80 ટકાને 35માંથી 35 માર્કસ આપવામાં આવ્યા. આ એટલે કરવામાં આવ્યું કે કુલપતિની ટર્મ પૂરી થતી હતી ને તેમને આંચ ન આવે એટલે વિદ્યાર્થીઓને એ સેમેસ્ટરનું લખવાનું કહેવામાં આવ્યું જે ભણાવાયું ન હતું. વિદ્યાર્થીઓ પણ માર્કસ મળવાની લાલચે ચૂપ રહ્યા ને પાપમાં ભાગીદાર થયા. જે કાળી ટીલી ચોંટવાનો ભય હતો, તે ટીલી તો પછી પણ કુલપતિને ચોંટી જ ! એ ખરું કે એ વાત જોડે એમને પછી કોઈ લેવાદેવા ન હતી, પણ નામ તો ચર્ચામાં આવ્યું જ !

કુલપતિ કક્ષાની વ્યક્તિ, જવાબદારો સામે પગલાં ભરવાને બદલે, વિદ્યાર્થીઓને ખોટુંખરું લખવાનું સામેથી કહે ને ખાતરી આપે કે જે લખાશે તેને સાચું માનવામાં આવશે ને એવું લખનારાઓમાંથી 80 ટકાને 35માંથી 35 એટલે કે 100 ટકા માર્કસ અપાય ને તે પણ નરસિંહ મહેતાનાં નામ પર, તે તો કોઈ રીતે દયાને પાત્ર પણ નથી. આ કેવળ ને કેવળ ગુનો છે ને એને એ રીતે જ ટ્રીટ કરવો જોઈએ. આવું કરવાનું જેમને કહેવામાં આવ્યું ને જેમણે તે કર્યું એ વિદ્યાર્થીઓ બી.એડ્.ના છે જે આગળ ઉપર સ્કૂલના વિદ્યાર્થીઓને ભણાવવાના છે. જે વિદ્યાર્થીઓ માર્ક્સની લાલચે ચૂપ રહે ને કોઈ આદર્શ, સિદ્ધાંત વગર કુલપતિના ગુનાહિત પગલાંમાં ભાગીદાર બને, તે ધૂળ ભણાવવાના હતા ! આ બધાં પરથી પણ શિક્ષણનો સ્તર કેટલો નીચે ગયો છે એ જોઈ શકાય એમ છે. કયા મોઢે એ, એવા વિદ્યાર્થીઓને ખોટું કરતાં રોકી શકશે? ગમે તે લખો ને માર્ક મેળવો-ની સ્કિમ કોઈ યુનિવર્સિટીએ શરૂ કરવી જોઈએ, કારણ, શિક્ષણ એટલે આંકડા, માર્કસ, એથી વિશેષ કૈં નથી. આંકડા વધુને વધુ મેળવવા હવે ભણવાની જરૂર પણ નથી. યુનિવર્સિટી કક્ષાએ ભણવું એટલે માર્કસ એટલું જ બચ્યું છે કે બીજું કૈં? તો, પછી સ્કૂલ, કોલેજમાં ન ભણનારને જ પંડિત ગણવામાં શું ખોટું છે? નથી લાગતું કે આખા ગુજરાતનું શિક્ષણ શતમુખી વિનિપાતની ધારે આવીને ઊભું છે?

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 17 ઑક્ટોબર 2022