વરણ જોયો

વિદ્યાખંત ન પોંખ્યો

વિદ્યાર્થી ખોયો

સૌજન્ય : "નિરીક્ષક", 01 ફેબ્રુઆરી 2016; પૃ. 10  

આશા ચૂંટે છે પોતાને માટે એક નાનકડો શબ્દ
’કદાચ’
જયારે એમ થાય છે અધરાતે કે
હમણાં બારણું ખટખટાવશે વરદીધારી,
કોઈ ન કરેલા ગુનાની તપાસ અર્થે,
ત્યારે અંધારા ખૂણામાં
પાળેલી બિલાડી પેઠે ભરાઈ જાય છે આશા,
એમ માનીને કે બહાર હશે ખાલી હવા
કદાચ.
ફૂલોથી લદાયેલા શંકાસ્પદ દેવની સામે થતી
કાન વીંધતી આરતી ને કીર્તનમાં
અને
ઘી-તેલની ચીકણી ગંધમાં
કોઈ ભૂલી જવાયેલા મંત્રની જેમ
સળવળે છે આશા,
કાચાપાકા નૈવેદ્ય અને કચકચતી ભક્તિની નીચે
બચેલી
પડી રહી હશે થોડીક પ્રાચીન પવિત્રતા.
જ્યારે એમ થાય છે કે
ભીડથી ઊભરાતી સડક પર
સામેથી ધસી આવતી
બેકાબૂ બેરહમ ટ્રક
કચડી નાખીને ચાલી જશે,
પેલી કોણ જાણે ક્યાંથી આવી પહોંચેલી બાલાને;
એ વેળા આશા
કોઈ ખખડી ગયેલી ડોસીની જેમ
કોણ જાણે ક્યાંથી ઝાપટ મારીને
તેને ઉપાડીને લઈ જશે,
નિયતિ અને દુર્ઘટનાની શણગારેલી દુકાનની ચીજવસ્તુઓને
વેરણછેરણ કરી નાખીને.
’કદાચ’ છે એક શબ્દ,
જે શૈશવકાલે ખેલતી વેળા ખર્યો હતો
ફૂલની જેમ એકાએક
પુષ્પાચ્છાદિત વૃક્ષ પરથી .
’કદાચ’  છે એક પથ્થર,
જે કોકે જોરથી માર્યો હતો,
પરીક્ષામાં સારા ગુણ ન મળવાથી ખિન્ન થઈને.
’કદાચ’ તો છે એક બારી,
જેમાંથી જોઈ હતી
ધૂંધળી થતી જતી પ્રિય છવિ.
’કદાચ’ છે એક બળ્યા વગરનું અસ્થિ,
મિત્રના શબને દાહ દીધા પછી
અમે ચિતા પાસે જ ભૂલી આવ્યા હતા એને
અને આજ સુધી કોઈ નદીમાં જેને સરાવી શક્યા નથી .
આશાએ ચૂંટ્યો છે
એક  રઝળી પડેલો નાનકડો શબ્દ.
’કદાચ’.

(અનુવાદક : ધીરેન્દ્ર મહેતા)

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 01 ફેબ્રુઆરી 2016; પૃ. 19

ક્યાં છે ગાંધી-ગાંધી ?         

અંદર આંધી, બહાર આંધીઃ
      એ આંધી પી જાય પ્રેમથી
             એવા સાગરપેટા
                   અગસ્ત્યમુનિ સરખા,
                         દરિયા જેવા દિલના
                                 ક્યાં છે ગાંધી-ગાંધી?

કૌભાંડોના કુંડાળામાં કેટકેટલા ઘૂમતા!
દારૂ પી ઉંદરડા કેવા મસ્તાના થઈ ઝૂમતા!
ફરે ફુલારે કંઈક વળી લઈ માથે છોગાં-ફૂમતાં!
      એ સૌનાથી આભ ફાટતું જે દે સ્નેહે સાંધી,
             એવા અવ્વલ કસબી,
                              ક્યાં છે ગાંધી-ગાંધી?

ક્યાં સુધી આ દરિયા વેઠે આંસુ તપ્ત નયનનાં?
ક્યાં સુધી આ પહાડો સાંખે પથ્થર મીંઢા મનના?
ગંદવાડમાં કેમ પડે પગલાં લોકચરણનાં?
      શાતા-સુખની કળા હોંશથી સૌને દે જે સાધી,
             એવા સાધક ઇલમી,
                                ક્યાં છે ગાંધી-ગાંધી ?

૧૮-૧-૨૦૧૬

•

ગાંધી ગાંધી ગાંધી       

ભારતને જોવાનું થાનક : ગાંધી ગાંધી ગાંધી!
રાષ્ટ્રપ્રેમની દે જે ચાનક – ગાંધી ગાંધી ગાંધી!

સૌને રોટી-મકાન-કપડાં – એ ગાંધીનું કામ;
કહ્યું બધાંને : સત્ય-અહિંસા – ત્યાં જ આપણા રામ!
             સત્ય-પ્રેમ-કરુણાથી જાશે આધિ-વ્યાધિ-ઉપાધિ,
             રચનાત્મક પથ તણા પ્રવર્તક ગાંધી ગાંધી ગાંધી! –

એક સુદર્શનચક્ર કૃષ્ણનું, ધર્મચક્ર ગૌતમનું,
ચક્રવર્તી ચરખાથી ગાંધી, હૈયે હિત સૌ જનનુંઃ
            સ્વતંત્રતા, સમતા, બંધુતા – સરહદ એની બાંધી :
            સેવાગ્રામ તણા જે સર્જક – ગાંધી ગાંધી ગાંધી! –

એક મોહને ગુજરાતે જો અઠે દ્વારકા કીધી,
અન્યા મોહને દિલ્હી-દ્વારે પ્રાણ-આહુતિ દીધીઃ
          માનવતાના ધર્મકર્મમાં જેની શાન્ત સમાધિ,
          ‘મંગળપ્રભાત’ના જે દર્શક – ગાંધી ગાંધી ગાંધી! –

૨૨-૧-૨૦૧૬                                                 
પૂર્ણેશ્વર ફ્લેટ, અમદાવાદ

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક”, 01 ફેબ્રુઆરી 2016; પૃ. 19