આઠમા-નવમા નોરતે મા આદ્યશક્તિને પ્રાર્થના.

મા, આ દિશામાં આગળ વધી શકું એવી સમજ આપ :

– ‘સતો’ કે ‘પત્નીવ્રતો’ એવા શબ્દો નથી, કારણ કે પત્ની સાથેના પુરુષના વફાદારીભર્યા રિશ્તાનો ખ્યાલ જ પ્રવર્તતો ન હોય; એટલે ચારિત્ર્ય અને વફાદારીનો આખો ય મામલો પુરુષ-તરફી છે, એમ મનમાં રાખું.

– સ્ત્રી સામે પૌરાણિક સ્ત્રીઓનાં આદર્શો મૂકીને તેને પગે રૂપાની સાંકળ બાધીને સોનાનાં પાંજરામાં ન પૂરું.

– સ્ત્રી પુરુષ સમોવડી કે પુરુષથી ચડિયાતી કહીએ છીએ ત્યારે પુરુષ માપદંડ બને છે. પુરુષ સ્ત્રી સમોવડો બને એવું નથી કહેવાતું. એટલે સ્ત્રી અને પુરુષને એકબીજાંની સરખામણીમાં નહીં પણ અલગ અસ્તિત્વ-વ્યક્તિત્વ તરીકે જોઉં અને સ્વીકારું.

– સ્ત્રીની દુશ્મન સ્ત્રી એ માન્યતાનો ભોગ બનતાં પહેલાં સ્ત્રીઓની એકબીજાં માટેની કહેવાતી ‘દુશ્મનાવટ’ માટેનાં કૌટુંબિક, આર્થિક, સામાજિક, શારિરીક, સાંસ્કૃતિક પરિબળોને તપાસું. યાદ રાખું કે દુનિયાનાં પુરાણોમાં ઘણાં મોટાં યુદ્ધો પુરુષની સ્ત્રી માટેની લાલસામાંથી ઊભી થયેલી દુશ્મનાવટમાંથી થયાં છે. ઇતિહાસનાં યુદ્ધો પુરુષોની સત્તા માટેની લાલસામાંથી ઊભી થયેલી દુશ્મનાવટમાંથી થયાં છે.

– દરેક પુરુષને આપણે કોઈનો ભાઈ/પિતા/પતિ તરીકે જોવાતો નથી. એ રીતે દરેક સ્ત્રીને કોઈની બહેન/મા/પત્ની તરીકે નહીં પણ એક વ્યક્તિ તરીકે જોઉં અને તેનું ગૌરવ જાળવું.

મા, આઠ દિવસ મેં પ્રાર્થનાઓ બહુ કરી. હવે એ ફળે એ માટેની કોશિશ પણ માણસ તરીકે  મારે જ કરવાની હોય  ને !

24-10-2020

લોકો પર્સનલ એક્સેસરીઝ, કાર્સ, લેપટોપ, રસોડાંનાં ઉપકરણો લેશે પણ ટ્રાવેલિંગ કે ઘરનું રિનોવેશન તેમની પ્રાથમિકતા નહીં હોય

આજે દશેરાની સવાર તમે પણ માસ્ક પહેરીને, સોશ્યલ ડિસ્ટન્સિંગ જાળવીને ફાફડા જલેબી ખરીદવામાં ગાળી હશે. દર વખતની જેમ આજે પણ વાહનોની પૂજા, સંસાધનોની પૂજા એવું બધું થશે પણ છતાં ય એ ચમક ફિક્કી હશે. કોરોના વાઇરસને મનમાં ભાંડતા આપણે આ વર્ષ પતે એની રાહ જોઇ રહ્યા છીએ. પણ દર વખતની જેમ એ સવાલ ક્યાંક તો મનમાં આવશે જ કે દિવાળી આ વર્ષે કેવી જશે? વ્યાપાર, ધંધા, બજારો, ખરીદી એ બધાં પર ‘માસ્ક’ લાગી ગયા છે. દશેરા સુધી તો આમ જ ખેંચી નાખ્યું, પણ દર વર્ષે દિવાળીના ભણકારા શરૂ થાય એટેલે કે દશેરા પછીના દિવસોથી માંડીને નવું વર્ષ આવે ત્યાં સુધી તહેવારો અ લગ્ન ગાળો દરેક ઉત્પાદક, વ્યાપારી અને નાના મોટા તમામ ટ્રેડર માટે સૌથી અગત્યની ‘સિઝન’ હોય છે. આમ તો વ્યાપારીઓને આશા છે કે કોરોના વાઇરસના આ ગ્રહણમાંથી ઑક્ટોબર-ડિસેમ્બરનો ગાળો કોઇક રીતે રાહત આપનારો રહેશે, પણ છતાં ય તેમને આ અંગે કોઇ ખાતરી નથી.

આમે ય વસ્તુઓની ખરીદી કરવી એ કદાચ દરેક ભારતીયના મનમાં સૌથી છેલ્લી બાબત હશે જે અત્યારે ચાલતી હશે. ઘણાં લોકોએ નોકરી ગુમાવી છે, બિઝનેસમાં ખોટ ખાધી છે, ઘણું બધું જતું કરવું પડ્યું છે, પગારમાં કાપ લેવો પડ્યો છે, ત્યારે ચાલો, દિવાળીમાં શું ખરીદશું કે પછી ક્યાં બહાર ફરવા જઇશુંના સવાલો જેની પર વાઇરસનો બોજ પણ પડ્યો છે એ તો ખડા થાય એવી શક્યતા પણ નથી. જો કે મુંબઇના જાણીતા ઓમ અલંકાર જ્વેલર્સના ભાગીદાર સંદીપ સોની કહે છે કે તેમને લગ્નગાળા પાસેથી ઘણી અપેક્ષાઓ છે. તેમણે જણાવ્યું કે, “લગ્ન ગાળાનો ફાયદો જ્વેલર્સને થશે જ, ધન તેરસની ખરીદી પણ જે અમુક વર્ગના લોકો કરતા આવ્યા છે તે કરશે જ. કોરોનાને કારણે પંદર ટકા જેટલો ફેર તો પડવાનો જ છે, પણ દિવાળી અને લગ્નગાળો સાવ ઠંડા નહીં જ જાય. વળી સૌથી મોટો ફાયદો છે કે સોનાનો ભાવ સારો છે અને એટલે લોકો તેનો લાભ પણ લેશે જ.”

એક તરફ સોનાની ખરીદી સાવ ઝાંખી નહીં પડે તેવી આશા છે તો કોર્પોરેટ ગિફ્ટિંગ આ વર્ષે ઠંડું જ રહેશે તેવું એલેક્સાઝન્ડ્રા ક્રિસ્ટી ઇન્ડિયાના મેનેજિંગ ડાયરેક્ટર નિતેશ બાફનાનું કહેવું છે. તેમણે માર્કેટની ઓવરઓલ વાત શરૂ કરતી પહેલાં જ્યારે દિવાળી કેવી જશે એવો સવાલ તેમને પૂછ્યો તો જવાબ વાળ્યો કે, “જેવો કોઇ પણ સામાન્ય દિવસ પસાર થાય છે તેવી જ રીતે દિવાળીનો દિવસ પણ પસાર થઇ જશે. રહી કોર્પોરેટ ગિફ્ટિંગની વાત તો એ ટ્રેન્ડ તો ઘણા વખતથી મંદ પડ્યો છે. લોકો જાત પર ખર્ચો કરવાનુ વધુ પસંદ કરે છે અને બીજાને ભેટ આપવાનું આમે ય ટાળે છે. લોકોને વસ્તુઓ નહીં અનુભવોમાં રસ છે. અત્યારે તહેવારો, બસ, શરૂ થવામાં છે ત્યારે અઠવાડિયે એક બે દિવસ બિઝનેસ વાઇઝ માંડ સારા જાય છે. લોકો એકબીજાને હળવા-મળવાનું પણ ટાળે છે. પહેલાં પાર્ટીઝ થતી હવે તો એ પણ નથી થવાનું, ગેટ ટૂ ગેધર્સ નથી થતા અને આવા સંજોગોમાં લોકો કંઇપણ ખરીદવાને મહત્ત્વ આપે એ નથી થવાનું.”

કોરોના વાઇરસને કારણે બીજા કોઇપણ દેશની માફક આપણી પણ હાલત કફોડી થઇ ગઇ છે. હજી 2016-17માં આપણા દેશના વડા સૌથી ઝડપથી વિકસી રહેલી ઇકોનોમી હોવાનો ગર્વ લઇ રહ્યા હતા, અને આપણે એ અંગે હજી વધુ પોરસાઇએ પહેલાં તો બધું આ વાઇરસને કારણે પત્તાંનાં મહેલની માફક કડડડભૂસ થઇ ગયું. આ વર્ષે દર વર્ષ જેવો કોઇ દેખાડો, પ્રદર્શનો, મેળાવડાઓ કશું જ નથી થવાનું. માસ્કની વધતી જરૂરિયાત અને દૂર દૂર સુધી વેક્સિનનો કોઇ પત્તો નથી એ આ વર્ષે તહેવારોની મોસમ કેવી રહેશે એ જતાવવા માટે કઠે એવા પુરાવાઓ છે.

ટ્રાવેલ અને ટૂરિઝમ ઇન્ડસ્ટ્રીને ઓવરઓલ  કેટલા કરોડનો ફટકો પડ્યો હશે તેની તો કલ્પના જ કરવી રહી. આ અંગે જ્યારે અજય મોદી ટ્રાવેલ્સના કર્તાહર્તા અજય મોદી સાથે વાત માંડી તો તેમણે કહ્યું કે, “બિઝનેસ કરવો હોય તો કશું પણ વેચી શકાય છે પણ માણસાઇ પહેલાં અને એટલે જ જ્યારે કોઇ ગ્રાહક અમારી સલાહ માગે કે મુસાફરી કરવા જેવી છે ખરી, ત્યારે અમે તો ચોખ્ખી ના જ પાડતા હોઇએ છીએ. લોકો લૉકડાઉનમાં રહીને કંટાળ્યા છે, ગુજરાતમાં અને નજીકના અન્ય રાજ્યોમાં ઘણું બધું અનલૉક થયું છે, ત્યારે ઉદયપુર અને માઉન્ટ આબુ જવાની ઇચ્છા કરનારા ઘણાં ક્લાયન્ટ્સ હોય છે. હવે તહેવારો આવ્યા એટલે જાહેરાતો પણ મોટીમસ થવા માંડી છે, વિદેશની ટૂર્સની જાહેરાતો પણ થઇ રહી છે પણ શું સરકારે ફ્લાઇટ્સ અંગે કોઇ ચોખવટો કરી છે ખરી? તો પછી આ રીતે ખોટા વાયદાઓનો શો અર્થ? વળી આજે કોઇને માટે કોઇ ટ્રીપ પ્લાન કરીએ, એ માણસ બીજા રાજ્યમાં જતો હોય અને ત્યાં અચાનક કોવિડ સંબંધિત સંજોગો બદલાયા, કંઇ નવું લાગુ થયું તો જેને જે પેમેન્ટ્સ થઇ ગયા છે એ પણ પાછા મેળવવા મુશ્કેલ થઇ જવાનાં છે. વળી એટલુ જ નહીં લોકો જ્યા પણ ફરવા જશે ત્યાં તેમને વેકેશનનો માહોલ નહીં ફીલ થાય. તમારે છોકરાંઓને સોડમા લઇને બેસી રહેવું પડે, જગ્યાઓ સૂમસામ હોય તો પછી આવી હો-હલ્લા અને ધમાલ વગરની મુસાફરીમાં શું મજા આવે?

“કોઇપણ વડીલો કે બાળકોને જોખમમાં મુકવા ન માગે તે સ્વભાવિક છે. વાત રહી નવપરણિત યુગલોની, તો હા હમણાં હમણાંથી હનીમૂનર્સની ટ્રાવેલ ક્વેરીઝ આવી રહી છે. જુવાન લોહી હોય એટલે તેમને રોગ પ્રતિકારક શક્તિ સારી હોવાની, અને વળી બે જ જણાં હોય એટલે તકેદારી પણ રાખવાનાં તો પછી તેમની ઇચ્છા પ્રમાણે ટ્રીપ પ્લાન કરી આપવી પડે. આ વર્ષે ટ્રાવેલ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં કોઇ મોટી હિલચાલ નહીં હોય, જે હશે એ કપલ્સ ટ્રીપ હશે જે માંડ દસેક ટકા જેટલી હશે.” તેમણે બહુ સ્પષ્ટતાથી એ પણ ઉમેર્યુ કે ભલેને તેમનો આ બિઝનેસ છે પણ તેઓ પણ નહીં ઇચ્છે કે કોઇ પોતાના જીવનું જોખમ લઇને પ્રવાસ કરે, લોકોએ આ સંજોગોમાં મુસાફરી ટાળવી જ જોઇએ.

આ એક્સપર્ટ્સ સાથેની વાતો આપણને એક ઝલક આપે છે બસ. આ કટોકટી પૂરી નથી થઇ. આપણે ત્યાં કોવિડના કેસિઝમાં જુલાઇની મધ્યે ધરખમ વધારો થયો, મરનારાઓનો આંકડો પણ દિવસો દિવસ મોટો જ થઇ રહ્યો છે. લોકો પાસે કામ નથી, નોકરીનાં ઠેકાણાં નથી, બોનસની આશા નથી અને છે તો બસ વર્ક ફ્રોમ હોમનું પ્રેશર. મોટે ભાગે રજાઓ અને તહેવારો દરમિયાન 20-25 ટકા જેટલું વેચાણ વધતું હોય છે પણ આ વર્ષે બધા બધા કેટલું વધશે તેનો નહીં પણ કેટલું નહીં થાય તેની ગણતરીમાં વ્યસ્ત છે.

બાય ધી વેઃ

લૉકડાઉન પછી ફરી એકવાર ખરીદી બજારમાં નીકળેલા ગ્રાહકો લાગણીથી ખેંચાઇને ખરીદી કરી પણ લેશે તો પણ બાયિંગ કૅપેસિટી ઘટી હોવાથી ત્યાં પણ બહુ ફેર નથી પડવાનો. લોકો પર્સનલ એક્સેસરીઝ, કાર્સ, લેપટોપ, રસોડાના ઉપકરણો લેશે પણ ટ્રાવેલિંગ કે ઘરનું રિનોવેશન તેમની પ્રાથમિકતા નહીં હોય. લોકો આતુરતાથી આવતા વર્ષની રાહ જોઇ રહ્યા છે ત્યારે એક વાસ્તિવકતા એક પણ છે કે 1લી જાન્યુઆરીએ આ વાઇરસ અચાનક જ ગાયબ નહીં થઇ ગયો હોય, એ હશે અને સાથે માસ્ક અને સેનિટાઇઝર્સ પણ હશે.

પ્રગટ : ‘બહુશ્રૃત’ નામક લેખિકાની સાપ્તાહિક કટાર, ’રવિવારીય પૂર્તિ’, “ગુજરાતમિત્ર”, 25 ઑક્ટોબર 2020 

સાહિત્યની સંસ્થાની ચૂંટણીમાં ઊભેલા કોઈ પણ ઉમેદવારને પોતાની હેસિયતની મનોમન ખબર હોય છે, છતાં એ ઝંપલાવે છે.

એવા ઉમેદવારોના બે વર્ગ હોય છે :

એક વર્ગ છે વયોવૃદ્ધોનો. વયોવૃદ્ધને પોતાની શારીરિક મર્યાદાઓની ખબર હોય છે, છતાં એ પોતાના આદર્શો ઉચ્ચગ્રાહો તેમ જ પોતાની નાની-મોટી સાહિત્યિક સિદ્ધિને વિશે મુસ્તાક હોય છે. વળી એને વર્તમાન સાહિત્યિક પરિદૃશ્યથી સંતોષ નથી હોતો. કેટલાયે સાહિત્યકારોને એણે નથી સ્વીકાર્યા હોતા, કેટલાયથી એ સૂગાતો હોય છે. પરમ્પરાની બોલકી હિફાજત ખૂબ કરે છે પણ નવોન્મેષોને નથી જાણતો હોતો બલકે નગણ્ય ગણે છે. છતાં, એને અભરખો હોય છે કે સાહિત્યની છેલ્લી સેવા કરી લઉં. ઝુકાવે છે. પણ એ ઊભો હોય ત્યારથી મતદારોને ખબર હોય છે કે – આ તો નહીં જ જીતે. અને સાચું પડે છે. પણ વયોવૃદ્ધ કશી નાનમ નથી અનુભવતો. યથાશક્ય મથામણ કર્યાનો સંતોષ અંકે કરી ધીમે ધીમે, ઘરે પાછો ચાલી જાય છે.

આ વર્ગના ઉમેદવારોને મતદારસમાજની સૂઝબૂઝની કે વિવેકની ભાગ્યે જ કશી ગમ હોય છે.

બીજો વર્ગ છે સરખામણીએ જુવાનોનો. જુવાનને શારીરિક મર્યાદા જેવું કશું હોતું નથી. માનસિક જોર ઘણું હોય છે. એટલે અવનવું કરી નાખવાના ઉત્સાહથી ધમધમતો હોય છે. પ્રચાર વગેરે જરૂરી બાબતોમાં મચી પડે છે. પણ એને સંસ્થાના તેમ જ સાહિત્યના – બન્નેના – ઇતિહાસની પરખ નથી હોતી. સાહિત્યની સમગ્ર પરમ્પરા અને ઐતિહાસિક સિદ્ધિઓનાં એની પાસે લેખાંજોખાં પણ નથી હોતાં, એટલે શું બદલવાનું અને કેવી રીતે બદલવાનું તેની ગતાગમનો એનામાં અભાવ હોય છે. પણ મતદારોને એની આ અસલિયતની પાક્કી કે આછીપાતળી ખબર હોય છે. એટલે કેટલાક કહે – ભલે કાચો છે પણ કદાચ જીતી જાય; પણ કેટલાક એમ પણ કહે – કાચો છે એટલે જ કદાચ હારી જાય. બન્ને વખતે ‘કદાચ’ અચૂક પ્રયોજાય છે.

આ વર્ગના ઉમેદવારોને મતદારસમાજની કહેવાતી ઉદારતામાં અને ખાસ તો મિલીભગતમાં ભરોસો હોય છે. છતાં એ ભરોસો એમને જિતાડતો નથી. પરિણામ આવ્યે એમને એક પ્રશ્ન જરૂર થાય છે – વ્હૉટ વૅન્ટ રૉન્ગ?

તેમ છતાં એક વરવું સત્ય સમજવાલાક છે. દરેક ચૂંટણીમાં મતદારો પણ પેલા વયોવૃદ્ધને કે તેના કામને જાણ્યા-સમજ્યા વિના મત ઝીંકે છે. ને તેથી એ વયોવૃદ્ધ જીતી પણ જાય છે. એ જ ન્યાયે જુવાનને કે તેના કામને જાણ્યા-સમજ્યા વિના મતદારો મત ઝીંકે છે. ને તેથી જુવાન જીતી પણ જાય છે. આ છે અડસટ્ટો. લોકશાહીનું અંદરનું પોલાણ. કોઈપણ ઉમેદવારને એની ગુણવત્તા અનુસાર કેટલા મત મળ્યા ને કેટલા અડસટ્ટે મળ્યા તે કદી પણ જાણી શકાતું નથી. લોકશાહીનું બહારનું પોલાણ એ છે કે કોઈપણ લોકજનને એ ઉમેદવારી માટે તેમ જ મતદાન માટે લાયક ગણે છે.

માનવજાત હવે તો બરાબર સમજીને ચાલે છે કે સંસારમાં લોકશાહીથી વધારે સારી શાસનપ્રણાલિ એકે ય નથી. તેમ છતાં, લોકશાહી આ બેવડાં પોલાણો વચ્ચે પોતાના નાગરિકને નિરન્તરની પ્રક્રિયામાં સંડોવી રાખે છે ને હમેશાં એને ટટળતો રાખે છે. ભલા માનુષ સાહિત્યકારને અને નરવી નરદમ સાહિત્યકલાને એ જાતનો સકંજો શી રીતે પરવડે?

વળી, આમાં સાહિત્ય ક્યાં? સાહિત્યનું શું? સાહિત્યપદાર્થનાં રાખરખોપાંનું શું? કેમ કે ચૂંટણી તો હાર-જીત પછી પતી જાય છે. એ મહત્ કારણને લીધે વિજેતાઓ પણ ઇતિસિદ્ધમ્ કરીને પદપ્રાપ્તિના કૅફમાં રાચે છે. મીટિન્ગ છે મારે મીટિન્ગ છે કરતો ઠરાવોને ફાઈલોમાં ઠઠાડતો રહે છે. ઘણાને એવો ભાસ થાય છે કે પોતે ચૂંટણી જીત્યો એટલે થઈ ગયો સાહિત્યકાર ! કેટલાયે પ્રમુખોને અને મન્ત્રીઓને આજુબાજુવાળાઓ અહોભાવથી જોતા થઈ જાય છે. કેટલાયે ઉપપ્રમુખો અને મહામન્ત્રીઓ લોકને આપોઆપ મોટા સાહિત્યકાર લાગવા માંડે છે. બહાર રહેલા સાહિત્યકારોને પ્રશ્ન થાય છે – પોતે સાચા કે આ બધા સાચા? એ જાતનાં વરવાં પરિણામ છતાં લોકશાહી અને ચૂંટણીનું મહિમાગાન ચાલુ રહે છે. આ મુદ્દાનું તાત્પર્ય એ છે કે સાહિત્ય ક્રમે ક્રમે બાજુએ રહી જાય છે. મેં કહ્યું કે ચૂંટણી હાર-જીત પછી પતી જાય છે પણ મારે એમાં એ પણ ઉમેરવું છે કે ચૂંટણી પક્ષાપક્ષીનું દુખદ રાજકારણ પણ મૂકી જાય છે. એટલે, વળી પાછું એ જ કહેવાનું થાય છે કે – સાહિત્ય ક્રમે ક્રમે બાજુએ રહી જાય છે. સવાલ પાછો એ જ જાગે છે કે – આમાં સાહિત્યનું શું?

સાહિત્યની સંસ્થાઓમાં ચૂંટણી અને લોકશાહીથી અથવા લોકશાહી અને ચૂંટણીથી સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિઓ જરૂર કરી શકાય. એથી સાહિત્યશબ્દ શિક્ષિતોમાં પ્રસરે. કલાને વિશેની પ્રજાકીય રસ-રુચિમાં સુધારા થાય, વધારા થાય. વ્યાપક સંસ્કૃતિ વચ્ચે સાહિત્યિક સંસ્કૃતિનો, સંભવ છે કે ક્રમે ક્રમે ઉદય થાય. સર્જક-શબ્દ સંસાર વચ્ચે અડીખમ ઊભો રહે.

પણ એથી કરીને સંસ્થા કોઈને લેખક સર્જક સમીક્ષક કે સિદ્ધાન્તકાર ન બનાવી શકે. અવળો સંભવ એ છે કે સંસ્થાપતિઓની દૃષ્ટિમતિ અનુસારની પદ્ધતિઓ વિકસે ને તેના માઠા પરિણામ રૂપે સાહિત્યકલાનું જ સંસ્થાકરણ થઈ જાય – સંસ્થા નક્કી કરે એ જ સાહિત્ય અને એ જેને ગણે તે જ સાહિત્યકાર. લોકશાહીમાં ઉચ્ચાવચતા ન હોય, પણ સંસ્થામાં પ્રમુખ ઉપ્રમુખ આદિ પદાધિકારીઓની હાયરાર્કી ડીફૉલ્ટ હોય છે, તેમાં – આ મોટા – આ નાના, જેવાં ઉમેરણ થાય છે. જો સાહિત્યિક સંસ્કૃતિ હોય, તો એમાં, સંસ્કૃતિ સંજ્ઞાની ફજેતી થાય એવા કુ-સંસ્કારો પણ સરજાય છે. પ્રમુખો તુમાખી દાખવે, ઝીલણહારા ઝીલે, બાકીના વગોવે, વગેરે. સરવાળે વાતાવરણ રાજકારણી રંગ પણ પકડે છે.

પાયાની વાત તો એ છે કે પ્રમુખ અને સૌ પદાધિકારીઓ પાસે સાહિત્યના પ્રસરણને માટેનું વિઝન જોઈશે. વિઝન માટે દેશવિદેશના સાહિત્યનું વાચનમનન જોઈશે. સંસ્થા બહારના પણ નીવડેલા સાહિત્યકારોના સાથસંગાથની તમા રાખવી જોઈશે. સંસ્થાની સમુચિત ટીકાટિપ્પણી કરનારાઓને શત્રુ સમજવાને બદલે મદદગાર ગણવા જોઈશે. પોતાના સાહિત્યિક સામયિકને સગવડિયું નહીં પણ સર્વાષ્લેશી બનાવવું જોઈશે. ઇન્ટનેટ અને બ્લૉગ્સ લગી વિકસી ગયેલા સાહિત્યનામી પરિદૃશ્યની મમતાપૂર્વક નુક્તેચિની કરવી જોઈશે.

અન્યથા, ચૂંટણીને વિશેનો ઉત્સાહ ગાંડા બાવળની જેમ વિસ્તરશે કેમ કે મતસંખ્યા સાહિત્યકારમાં ખપવા માટેનો સહેલો રસ્તો ગણાવા લાગી હશે. અને એક સમય એવો પણ આવશે કે સામાન્ય લેખક પણ મતસંખ્યાના જોરે પ્રમુખ બની જશે …

ત્યારે આપણે બધા રડી ન પડાય એટલા માટે હસવા મથતા હોઈશું …

= = =

(October 26, 2020: Peoria, IL, USA)