“અરે, હાંભળો સો કે …,” કાઠિયાણી સરજુબાએ પતિ વજેસંગને હળવા સાદે ટહુકો કર્યો. 

“બોલોને, સમુડીની બા”, વજેસંગે સામો હોંકારો દીધો.

“તમે ય તે હું, આમ ને આમ સમો હાલ્યો જાય સે, ને તમે હાથ જોડીને બેઠા સો”, સરજુબાએ હૈયાવરાળ ઠાલવી.

“સમુડીની બા, હું હંધુ ય હમજુ સુ, પણ પાસતરા બે વરહ કોરાધાકોર ગયા, તે મને થ્યું કે જો આ વરહ મેઘો મંડાય તો આપણી સમુડીના હાથ પીળાં કરી નાખીયે. પણ આ વરહમાં ય કાંઈ હકરવાર નથી. હાળી માઠી બેઠી સે ને કાંય.”

સરજુબા : “ઈ હાચું, પણ સમાને માન તો આપવું જ રીયું ને. સમુડીને હવે અઢારમું બેહી ગ્યુ. ને મારું માનો તો હવે બવ વાર કરવા જેવી નથ. પસી કે’તા ના કે …,”

“વાત તો તમારી સોળાના, સમુડીની બા, પણ વિવામાં પાસો ઘરજોગ દાયજો તો કરવો પડસે ને. ને આપણી પાહેં હવે હમ ખાવા નકરું એક ખેતર રીયું સે. મુખીને કાવડિયા ધીરવા કીધું તો કે હામે હુ મૂકો સો.”

સરજુબા : “તે પસે હુ વિસાર્યું ….? જોઉં સું બીજો કોય વેત થાય ઈમ સે કે નઈ.”

….

પછી તો એ ય ને ઘડિયા લગ્ન લેવાયા, ગીતો ગવાયાં ને લાખેણો દાયજો કરી વજેસંગે વાજતે-ગાજતે સમુડીને વળાવી. ગામ આખું જોતું રહી ગયું.

બીજા દિવસની વહેલી પરોઢે કામથી પરવારી સરજુબા પતિ વજેસંગ સામે જોઈ બોલ્યા, “લ્યો હાલો તંયે હવે ખેતર નથ જાવું? 

પત્ની સામે જોઈ વજેસંગ મરક મરક મલકાઈ રહ્યાં ….!!

ગાંધીનગર

e.mail : h79.hitesh@gmail.com

સુમન શાહ

મારા જેવા શિક્ષિત જનો, સાહિત્યજ્ઞો, કલાકારો, જો એમ કહે કે આ સમાજ રોગીષ્ટ છે, તો સંભવ છે કે સમાજશાસ્ત્રીઓ મૉઢાં તોડી લે અને ફરમાવે કે પુરવાર કરો. તેઓ ઝઘડવા આવે તો હું તો આ ઘડીથી જ હાર સ્વીકારી લઉં છું અને, મારે તો જીતવું જ નથી. એટલે એ વાતને એ રીતે સમાપ્ત સમજું છું.

મારે તો એ રોગ વિશે સાદી રીતનો સાદો સહવિચાર કરવો છે.

લૂઝલિ એમ કહી શકાય કે એક સમાજ ટોળું જૂથ મંડળી કે એક વર્તુળ, વ્યક્તિની તુલનાએ ખયાલ છે કેમ કે વ્યક્તિ એક નકરી હસ્તી છે.

એટલે મને પહેલો સવાલ એ થાય છે કે કુટુમ્બમાં એક વ્યક્તિ બીજી વ્યક્તિને કઈ રીતે જુએ છે. પુત્ર કે પુત્રી માબાપને પણ વ્યક્તિ તરીકે જુએ છે કે કેમ? માબાપ અને સન્તાનો એકમેકનાં સ્વાતન્ત્ર્યની રક્ષા કરે છે કે કેમ? પતિ પત્નીને અને પત્ની પતિને મનુષ્ય તરીકે જોઈ શકે છે કે કેમ? આ સૌ એકમેક પ્રત્યેની વૈયક્તિક જવાબદારીઓનાં કે દાયિત્વોનાં પાલન કરે છે કે કેમ?

એથી પણ આગળ વધીને પૂછવું જોઈએ કે કુટુમ્બમાં વ્યક્તિ વ્યક્તિ વચ્ચે સમ્બન્ધોની જે જાળ રચાય છે તેનું રસાયન પ્રેમ છે કે રીતરસમો સાચવવા માટેનાં બન્ધનો?

એક તીવ્ર પ્રશ્ન આ છે : આ સમાજ શારીરિક સ્પર્શને કઈ રીતે જુએ છે?

ઊંડે ઊતરીને સ્પષ્ટ પૂછવું જોઈએ કે કુટુમ્બમાં વ્યક્તિ વ્યક્તિ વચ્ચે કશી પણ શારીરિક આપ-લે બચી છે ખરી? માતાના ધાવણ પછી મોટી વયે દીકરા-દીકરી ભાવથી માતાની છાતીએ વળગી શકે છે? ખૉળે માથું મૂકીને હાશકારો અનુભવી શકે છે? ભાઈ અને બહેન એકમેકને ભેટીને વ્હાલ કરી શકે છે? એકમેકને ગાલે કે કપાળે ચૂમી શકે છે? પિતા સાથે વયસ્ક દીકરી કે માતા સાથે વયસ્ક દીકરો ઘડી-બે-ઘડી કે આરામથી લાંબી વાતોચીતો કરવા માટે એક જ પથારીમાં સૂઈ શકે છે? 

આ જ પ્રશ્નો કુટુમ્બીજનો સંદર્ભે પણ છે : કાકા-કાકી મામા-મામી ફૂઆ-ફોઈ અને ભત્રીજા-ભત્રીજી કે ભાણા-ભાણી વચ્ચે વ્હાલ એટલે કે વાત્સલ્ય એક રસાયન રૂપે બચ્યું છે કે કેમ? એમની વચ્ચે હાથ મેળવવાના કે ભેટવાના કે ચૂમવાના પ્રસંગો બને છે કે કેમ? ભાભી-દિયર કે જેઠ-જેઠાણી, સાસુ-જમાઇ કે સસરા-વહુ વચ્ચે કશાક માનવીય સ્પર્શની ઘટનાઓ ઘટે છે કે કેમ?

આ જ પ્રશ્નો ઓળખીતાં સ્નેહી કે પરિચિતજનો સંદર્ભે પણ છે.

આ સમાજમાં પ્રેમ અને વ્હાલ, બચ્ચી અને ચુમ્બન, ભેટવું અને આલિંગવું વચ્ચેના ભેદ બચ્યા જ નથી, એવું કેમ? દરેક શારીરિક વર્તનને જાતીયતા અથવા આજકાલ છૂટથી વપરાય છે અને સહેલાઈથી સમજાય છે એ અંગ્રેજી શબ્દ ‘સૅક્સ’-થી જ ઓળખાવવામાં આવે છે, એ કેટલું ભ્રાન્ત બલકે ગંદું છે કે કેમ?

એમાં, મને બીજો સવાલ એ થાય છે કે સમાજમાં મનુષ્યો એકબીજાને કઈ રીતે જુએ છે.

એક વર્ણ સમાજના બીજા વર્ણો સાથે કેવાક સમ્બન્ધો ધરાવે છે? ‘સવર્ણ’ અને ‘દલિત’ એ નવી સંજ્ઞાઓથી કેટલી સમરસતા સાધી શકાઈ છે? એ વર્ણની બે વ્યક્તિઓ ક્યારે કેટલો સમય સાથે હોય છે? હિન્દુધર્મવિષયક આછકલી સમજે કરીને, આને તો અડાય જ નહીં એવી જડ માનસિકતાથી સમાજના એક મોટા વર્ગને આ દેશમાં સદીઓ લગી અસ્પૃશ્ય ગણીને ચાલવાનું બન્યું છે. વર્તમાન કાયદાકાનૂન પછી પણ એ પાપનિવારણ એના પૂર્ણ રૂપમાં નથી થયું. કહેવાતા હિન્દુના ચિત્તમાં એ કલંક હજી જીવતું છે, નેસ્તનાબૂદ નથી થયું.

એવા જ પ્રશ્નો : એક વર્ગ સમાજના બીજા વર્ગોને કઈ નજરે ઘટાવે છે? શ્રીમન્તોની મધ્યમોને વિશેની માનસિકતા શી છે અને મધ્યમોની ગરીબોને વિશેની શી છે? માલિકો હાથ નીચેના કાર્યકરોને કઈ રીતે જુએ છે? એક શિક્ષિત બીજા શિક્ષિતને તેમજ અશિક્ષિતોને કઈ રીતે જુએ છે? અને, અશિક્ષિતો શિક્ષિતોને કઈ રીતે જુએ છે?

વ્યાપક સમાજના એક સંવિભાગ તરીકે સાહિત્યકારસમાજને મૂકી શકાય; એમાં વ્યાપકનું પ્રતિબિમ્બ જોવા મળે છે એવું કેમ? સાહિત્યસમાજમાં પણ ઊંચનીચભાવ પ્રવર્તે છે એવું કેમ? સર્જકની સાહિત્ય-કોટિ ચડિયાતી અને વિવેચકની ઊતરતી એવું કેમ? અધ્યાપન પણ વિવેચન છે તેમછતાં એની કોટિ વિવેચકની છે એથી ઊતરતી કેમ? ઇનામી કે ઍવૉર્ડી સાહિત્યકાર એ પ્રાપ્તિ પછી સદા સર્વદા મોટો કે મહાન કેમ ગણાયા કરે છે? એનાં મૌન, એનાં વચનો-પ્રવચનો કે એનાં મન્તવ્યોને બાબાવાક્યમ્ પ્રમાણમ્ ગણીને ચાલે તે સમજદાર ને બીજા બધા બેસમજ એવું કેમ છે? ’સિદ્ધ’ ‘પ્રસિદ્ધ’ ‘નીવડેલા’ ‘નવોદિત’ સંજ્ઞાઓ સાહિત્યતત્ત્વ-સમ્બન્ધે છે કે સાહિત્યકારોના વર્ગો પાડીને ઉચ્ચાવચતાભેદને ઊભો રાખવા માટે છે કે કેમ?

હકીકત એ છે કે વ્યક્તિઓ વર્ણો વર્ગો ભેદભાવથી સંયોજાયેલાં છે એટલાં માનવ્ય, સમાનતા કે સમરસતાથી નહીં. સ્વાર્થે-પરમાર્થે કે કારણે-અકારણે બધું એકરસ લાગતું હોય છે, પણ હું થોડો કંઈ એવા ક્ષણભંગુર પ્રસંગોની ચર્ચા કરનારો છું?

હું તો લોહીમાં ભળી ગયેલા અને રોગ માટે કારણભૂત સૂક્ષ્મ ભેદ-કણોની વાત માંડી રહ્યો છું.  

(ક્રમશ:)

(March 5, 23 : A’vad)

સૌજન્ય : સુમનભાઈ શાહની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર

રવીન્દ્ર પારેખ

મિત્રો, આજે હોળી છે ને આ હોળીનો લેખ છે, એ હસવા માટે છે, એવું તમે ન કહો તો મિત્રો હસતાં નથી. કેટલાંક એટલાં સંવેદનશીલ છે કે તમે જોક કહો તો પણ રડી પડે. એ બધાં પાછાં ધાર્મિક પણ એટલા કે સમયે સમયે પૂજા, વ્રત, તપ, ઉપવાસ કરતાં રહે છે. જપ કરતી વખતે પણ એમને જંપ નથી હોતો. એમાં આ વખતે કન્ફ્યુઝન એ છે કે હોળી ક્યારે કરવી તે નક્કી નથી. ધૂળેટી કન્ફર્મ છે, પણ હોળી વિષે જ્યોતિષીઓમાં પણ મતભેદ છે. કોઈ 6 તારીખે હોળી પ્રગટાવવાનું કહે છે, તો કોઈ 7 તારીખે ! કોઈ તો કહે છે કે બંને દિવસે પણ ચાલે. એટલે 6 તારીખે પ્રગટાવવાની ને 7 તારીખે પણ પ્રગટાવવાની, એવું? એટલું સારું છે કે કોઈ ધૂળેટી પછી હોળી ઉજવવાનું નથી કહેતું ને જેને બારે મહિના હોળી છે તેને તો રોજ જ મુહૂર્ત નીકળે છે. એટલું છે કે હોલિકા દહન પરાપૂર્વથી ચાલ્યું આવે છે તેમાં ફેર એ પડ્યો છે કે હોલિકાનું સ્થાન પત્નીએ લીધું છે ને પ્રહલાદની ભૂમિકામાં પતિ ગોઠવાયો છે. રોજ જ હોળી થાય છે એટલે કોઈ વાર પતિ, પ્રહલાદ બનીને બહાર આવે છે તો કોઈ વાર હોલિકા ધુમાડો થતી બચે છે. જો કે, આ બચવાનું બહુ લાંબું ચાલતું નથી, કારણ કોઈ આજે બચી જાય છે તો કાલે તો ભેરવાય જ છે. પ્રોબ્લેમ એ છે કે ઘરમાં પ્રગટે છે તે હોળીને ધૂળેટી હોતી નથી. બહુ થાય તો પતિ-પત્ની એકબીજાં પર ધૂળ ઉડાડે, બાકી રંગોત્સવ લગભગ થતો નથી. ક્યારેક આજુબાજુનાઓને કરમુક્ત મનોરંજન મળતું હશે ને એ કૈં ગુલાલ ઉડાડે તો વાત જુદી છે, બાકી, હોળી તો બહાર ઉજવાય તે જ ખરી.

મૂળ સ્ટોરી એવી છે કે એચ. કશ્યપુ અસુર હતો ને સૂરમાં ન હતો, ઉપરથી રાજા હતો ને પોતાને જ ભગવાન માનતો હતો. હવે હિરણ્યકશ્યપુ આખું લખવાને બદલે એચ. કશ્યપુ લખીએ તો પણ ભક્તોને વાંધો પડે. એમાં ઘણાં વાંઢા હોય ને તે વાંધા પણ પાડે. અસુરોના ય ભક્તો તો હોય. આજકાલ તો અસુરોના જ ભક્તો રહી ગયા છે. ભક્તો એવા કે અસુરોને જ માને. ભક્તો એટલે આમ તો મતદાતાઓ. દરેક અસુરને એનો મતવિસ્તાર હતો. એચ. કશ્યપુને પણ હતો. એમાં પ્રદૂષણ હતું તે પ્રહલાદનું. આમ હતો તો તેનો જ દીકરો, પણ બાપને માનતો ન હતો, એટલે કે બાપને તો માનતો હતો, પણ બાપને ભગવાન માનતો ન હતો. તે વિષ્ણુનો ભક્ત હતો. ઘરમાં સગો દીકરો જ વિપક્ષમાં હોય તો કયા ફાધરને ગમે? તેણે દીકરાને પટાવી જોયો, પણ વિષ્ણુની આરતી ઉતારવાનું તેણે ન છોડ્યું. ફાધરે વિપક્ષવાળાને ફોડીને પોતાના પક્ષમાં ખેંચવાની રોકડી કોશિશ પણ કરી જોઈ, પણ પ્રહલાદ એકનો બે ન થયો. એટલે ફાધરનો પિત્તો ગયો, ‘જિસ થાલી મેં ખાતે હો ઉસી મેં છેદ કરતે હો?’ જેવો ફિલ્મી ગુસ્સો પણ કરી જોયો, પણ પ્રહલાદ માન્યો નહીં એટલે એચ. કશ્યપુએ તેનાં પાલતુ ચમચાઓને હુકમ કર્યો, ‘પ્રહલાદને પહાડ પરથી ગબડાવો ઔર ઉસકી બોટી બોટી કર કે કુત્તે કો ખીલા દો.’ પણ કૂતરાંઓએ ખિજવાઈને વિરોધ નોંધાવ્યો, ‘બધાંનો કચરો અમારે જ હું કામ ખાવાનો? માલ મલિદાઓ તમે ઝાપટો ને અમારે બોટીથી ચલાવવાનું? આવું ને આવું જ ચાલવાનું ઓ’ય તો કાલથી અમે હો ગામને બચકાં જ ભરીહું.’

પ્રહલાદને ચમચાઓએ ગબડાવ્યો તો ખરો, પણ નસીબનો બળિયો તે બચી ગયો. ફાધરને ખબર પડી તો એણે બીજી રીતે પ્રહલાદને હેરાન કરવાના ઘણાં પ્રયત્નો કર્યા, પણ પ્રહલાદે ભગવાનનું નામ ન છોડ્યું તે ન જ છોડ્યું. એમાં ને એમાં પ્રહલાદે એકના એક ફાધરને ખોવાનો વખત આવ્યો. બન્યું એવું કે એચ. કશ્યપુએ લાલચોળ થાંભલો તપાવ્યો ને પ્રહલાદને વળગી જવાનું કહ્યું, પ્રહલાદ ધગધગતો થાંભલો જોઈને ડર્યો તો ખરો, પણ તેણે એક કીડી તેનાં પર ચાલતી જોઈ ને તેને હિંમત આવી કે કીડીને કૈં નથી થતું તો પોતાને હું થવાનું હતું? તે તો વળગ્યો ને થાંભલો ફાટ્યો. હવે એ ની પૂછવાનું કે તપાવેલા થાંભલા પર કીડી હું કાંદા ખાવા ચડી? બને કે તેણે આપઘાત કરવો હોય ને એન મોકા પર પ્રહલાદ જોઈ ગયો હોય ને તેનો ગોડ પરનો કોન્ફિડન્સ વધી ગયો હોય ! એ હો ની પૂછવાનું કે પ્રહલાદ વળગ્યો તેમાં થાંભલાને ફાટવાનું કયું કારણ હતું? બને કે થાંભલા જેવું કૈં હોય જ નહીં ને થાંભલાની ઝેરોક્સ જ હોય જે ફાટી ગઈ હોય ને એમાંથી ભગવાન પ્રગટ થયા હોય. ભગવાન પણ કેવા? નૃસિંહ અવતાર. અડધા માણસ, અડધા સિંહ. ભગવાને આ આખો વેપલો એટલે કરવો પડ્યો કેમ કે એચ. કશ્યપુને વરદાન હતું કે તે ન તો દિવસે મરે કે ન રાતે. તો ભગવાને સાંજનો સમય પસંદ કર્યો. તેને ન તો કોઈ ઘરમાં મારી શકે કે ન તો ઘર બહાર, એટલે ભગવાને તેને ઉંબરા પર મારવા લીધો. તેને ન તો માણસ મારી શકે કે ન તો પશુ. એટલે ભગવાને નર અને સિંહનું ફ્યુઝન કરવું પડ્યું ને એચ. કશ્યપુના રામ રમી ગયા. ના, રામ તો ના રમ્યા, કારણ રામના અવતારને ઘણી વાર હતી.  ભગવાન જેવા ભગવાને નૃસિંહરૂપ થાંભલામાં રાખ્યું એમ જ ઘણાં પોતાનું નૃસિંહરૂપ સંતાડીને રાખે છે. કોઈ એને નરસિંહ રૂપે, નહીં તો નેતા રૂપે પણ આરાધે છે.

જોક, આપણી વાત તો હોળીની ચાલતી હતી. થયું એવું કે ફાધર, પ્રહલાદથી ત્રાસી ગયો હતો ને તે તેનાથી છૂટકારો ઈચ્છતો હતો, એટલામાં એચ. કશ્યપુની સિસ હોલિકા આવી ચડી. સિસ એટલે સિસ્ટર. તેને પણ પ્રહલાદની એટિટ્યૂડ પસંદ ન હતી. ભગવાન ઘરમાં હોય ને બહારનાની પૂજા થાય, એ તો ભૂસાવાળો બાજુની દુકાનમાંથી બિસ્કિટ લાવીને ખાય એના જેવું હતું. એમાં વળી હોલિકાને વરદાન હતું કે અગ્નિ તેનું કૈં બગાડી ના શકે. તેણે બ્રોને આઇડિયા આપ્યો. બ્રો એટલે બ્રોકર નહીં, બ્રધર. તેણે કહ્યું કે પ્રહલાદને લઈને તે અગ્નિમાં બેસશે ને તેનો ધુમાડો કરી નાખશે. બ્રોને તો મજા પડી ગઈ, પણ પ્રહલાદે એ વાત છુપાઈને સાંભળી લીધી હતી. તેણે પણ લોર્ડ વિષ્ણુના એટલા મણકા ફેરવ્યા કે વિષ્ણુએ તેને પ્રસન્ન થઈને ફાયરપ્રૂફ ક્રીમ આપવું જ પડ્યું. ઓડોમસ ક્રીમ લગાડીએને એવું આ ફાયરપ્રૂફ ક્રીમ પ્રહલાદે આખે શરીરે લગાડ્યું ને હોલિકાના ખોળામાં બેઠો. જે વિષ્ણુ ભક્તો હતા તે ચિંતામાં હતા એટલે એમણે ધાણી ચણા ખાઈને દિવસ કાઢ્યો. ઘણાંએ એટલા ધાણીચણા ખાધા કે પાચક ચૂર્ણ લેવું પડ્યું. પછી કૈં એવું થયું કે હોલિકાનું વરદાન ફેલ ગયું ને તે દાઝવા માંડી ને ચીસો પાડવા લાગી, પણ છોકરાં હાળાં એવાં વંચર કે ઢોલકાં વગાડવામાંથી જ ઊંચા ની આવે તો કરવાનું હું? નાછૂટકે હોલિકાની રાખ પડી ગઈ અને પ્રહલાદ હોળીમાંથી હેમખેમ બહાર આવ્યો.

પ્રહલાદ બચી ગયો એ જાણીને ભક્તોએ ગુલાલ ઉડાડ્યો ને એ પછી ધૂળેટીની શરૂઆત થઈ. કોઈ ધૂળ ઉડાડીને ધૂળધાણી કરે છે તો કોઈ રંગ ઉડાડીને ! એક સમયે કેસૂડાંનાં રંગો છંટાતા. પણ હવે તો રંગો પિચકારીમાં ભરીને છંટાય છે. લોકો પણ રંગપાણી ને છાંટોપાણી સાથે સાથે જ કરે છે. લાલ, પીળો, ભૂરો, લીલો, કાળો એમ એટલા બધા રંગો પિચકારીથી છંટાય છે કે માથું, કપડાં ને હાથ-ટાંટિયા રંગોમાંથી શોધવાં પડે. કેટલાક રંગો તો એવા પાકા હોય છે કે બીજી ધૂળેટીમાં ફરી રંગાવાની જરૂર જ ન પડે. આમ આખો દેહ સીસમ જેવો હોય ને ઉપરથી ડામર જેવો રંગ છંટાય તો પૂનમની અમાસ જ થાય કે બીજું કૈં? એમાં એવું પણ થયું કે ભાભી તેનાં રંગાયેલા દીકરાને ધોવા બાથરૂમમાં ખેંચી લાવી હોય ને રંગો ધોવાતા તે પડોશીનો દીકરો થઈ ઊઠયો હોય ! પતિપત્નીમાં એવું થાય છે કે પતિ રંગે તો પત્ની ય રંગે, પણ પતિ ધ્યાન રાખે છે કે પત્ની પોતાની ન હોય. ને પત્ની ય ધ્યાન રાખે કે રોજિંદું થોબડું સામે ન ભટકાય. ઘણીવાર રંગાયેલી પત્ની બીજાની લાગે છે ને બીજાની પત્ની પોતાની લાગે છે.

ભાઈ ભાભીને રંગે, પણ ભાભી દિયરને શોધતી હોય, દિયર ગર્લફ્રેન્ડને શોધતો હોય ને ગર્લફ્રેન્ડનો બોયફ્રેન્ડ બીજો જ હોય. ઘણીવાર તો ખબર જ ન પડે કે બધાં રંગ લગાવે છે કે અંગ ! રંગો એવા કે કોઈ નંગો હોય તોય કપડાં પહેરેલો જ લાગે. કપડાં પણ એટલાં રંગાયાં હોય કે પોતાં મારવાં કે પોતાં મૂકવાં જેવાં ય ન રહ્યાં હોય. કોઈને રંગમાં ભંગ લાગે તો કોઈને રંગમાં જ ભંગ ઢીંચવાનું પણ થાય. રાધાનાં બરસાનામાં તો સ્ત્રીઓ, પુરુષો પર લાઠી વરસાવતી હોય છે. એમાં વળી દાઝ ચડે તો લાઠી કોઇની કાઠી ભાંગે એમ પણ બને. બરસાનામાં તો લાડુ પણ મારતા હોય છે. કેટલાક તો ખુલ્લે મોઢે લાડુ એવી રીતે ઝીલે છે કે પેટપૂજાનો પછી પ્રશ્ન જ ન રહે. ઘણી જગ્યાએ લોકો કલર રમવામાં કોલર પણ પકડી લે છે ને વગર કલરે જ લાલપીળા થતાં રહે છે. આમ તો હોળીમાં નાળિયેર પણ હોમાય છે, પણ જે ઘરમાં હોળી બારમાસી છે ત્યાં નાળિયેરનું સ્થાન ઘરવાળો લેતો હોય છે …

એટલે જ હોલી ઈઝ એ હોલી-ડે કહેવાય છે. એ દિવસે હોલીડે હોય છે ને રજા હોય એટલે બધા નવરા હોય ને નવરા તો નખ્ખોદ જ ..,

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 06 માર્ચ 2023