રવીન્દ્ર પારેખ

આજકાલ આખો દેશ વાઇ-ફાઈ, વાઇરસ અને વાઇરલથી પીડાઈ રહ્યો હોય એવું લાગે છે. ‘દેખાડા’નો વાઇરસ લોહીમાં એવો ભળી ગયો છે કે આપણે દંભ, ડંફાસ અને દોઢ ડહાપણમાંથી જ ઊંચા નથી આવતા. ટાંકણી જડી હોય, પણ ડંફાસ એવી મારીએ કે તલવાર જડી હોય ! જે આવે છે તે હોંશિયારીમાંથી હાથ નથી કાઢતા. એવી હોંશિયારી ખરેખર હોય તો ય સમજ્યા, પણ અહીં તો મુર્ખાઈઓને હોંશિયારીમાં ખપાવવાનો ઉદ્યમ ચાલે છે ને બધાં જ એમાં જાણ્યા મૂક્યા વગર હેઈસો હેઈસો કરતાં મંડી પડે છે. પછી ખબર પડે કે વહાણ તો રેતીમાં જ ચાલે છે, તો બધી હવા નીકળી જાય છે ને છેવટે માથે હાથ દઈને ખૂણે સંતાતા પાર નથી આવતો.

13 ડિસેમ્બર, 2023ને રોજ નવા સંસદ ભવનમાં આવું જ કૈંક થયું.

નવું સંસદ ભવન ભવ્ય છે. આધુનિક ટેક્નોલોજી ને સુરક્ષાને મામલે સુસજ્જ છે તેની ગાઈ વગાડીને જાહેરાતો થયેલી. સંસદ પરિસરની અંદર ડ્રોનથી કોઈને ટાર્ગેટ ન કરી શકાય એવી સિસ્ટમ લગાવાઈ છે કે બાજ જેવી સિક્યોરીટી ચોવીસે કલાક સક્રિય છે કે સિક્યોરિટી માટે કોમન સેન્ટર એક્ટિવ છે કે થર્મલ ઇમેજિંગ સિસ્ટમ કાર્યરત છે – જેવી ઘણી વાતો ફેલાવાઈ હતી, પણ બે યુવાનોએ સંસદની ગેલેરીમાંથી સીધો કૂદકો મારીને, બપોરે એક વાગે શૂન્યકાળ દરમિયાન સંસદને હચમચાવી દીધી, તે પણ જૂની સંસદ પર એ જ 13મી ડિસેમ્બરે થયેલા આતંકવાદી હુમલાની 22મી વરસીએ ! આખી સુરક્ષા વ્યવસ્થા કેટલી પોકળ છે તે બે યુવાનોએ સંસદમાં સ્મોક કેન ફેંકીને અને સ્મોક સ્પ્રે કરીને સાબિત કરી દીધું. આ ઘટનાને પગલે પછી તો અચોક્કસ મુદત માટે, મુલાકાતીઓને પ્રવેશ નિષેધ જાહેર કરાયો. લખનૌના સાગર અને કર્ણાટકના ડી. મનોરંજન્‌ને સંસદમાં ઘૂસવામાં સફળતા મળી, એ સાથે જ સંસદની બહાર હરિયાણાની હિસારની નીલમે અને મહારાષ્ટ્રના અમોલ શિંદેએ તાનાશાહી વિરુદ્ધ, મહિલાઓ પર થતાં અત્યાચાર વિરુદ્ધ, મણિપુરને થતાં અન્યાય વિરુદ્ધ સૂત્રો પોકારી દેખાવો કર્યા. કુલ છ જણાં આ મિશનમાં જોડાયેલાં હતાં, તેમાં 5ની પોલીસે અટક કરી છે, જ્યારે છઠ્ઠો લલિત ફરાર છે. આમાં 42 વર્ષની નીલમ એમ.એ., એમ.એડ્. એમ.ફિલ. છે ને સિવિલ સર્વિસિસની તૈયારીઓ કરે છે. સાગર બારમું પાસ છે ને મૈસૂરના ભા.જ.પ.ના સાંસદ સિમ્હાના વિઝિટર્સ પાસ પર તે ઘૂસ્યો હતો. મનોરંજન્‌ એન્જિનિયર છે. અમોલ રનિંગ ચેમ્પિયન છે, પણ બેકાર છે. આ બધાં જ સાધારણ કુટુંબનાં સભ્યો છે. એમનાં માબાપ મહેનત મજૂરી કરીને જેમ તેમ ટકી રહ્યાં છે. સાગરને સાંસદોએ ઘેર્યો, માર્યો ને સિક્યૉરિટીને સોંપ્યો. મનોરંજને જૂતામાંથી સ્મોક કેન કાઢીને હાઉસમાં ફેંક્યું. આ બધાં એકબીજાનાં સંપર્કમાં હતાં, ગુરુગ્રામમાં વિશાલને ત્યાં ભેગાં થયાં ને પ્લાનિંગથી સંસદ સુધી પહોંચ્યાં.

1,200 કરોડનાં નવાં ભવનની સિક્યૉરિટીની જવાબદારી દિલ્હી પોલીસની છે. પ્રેક્ષકો પર નજર રાખવાનું કામ સી.આર.પી.એફ.ના જવાનો સિવિલ ડ્રેસમાં કરે છે. જો કે, એમને તાલીમની જરૂર વર્તાય છે. આમ તો સંસદ પ્રવેશ પહેલાં એકથી વધુ વખત ટાઈટ ચેકિંગ થાય છે. આવાં ચેકિંગ છતાં સ્મોક કેન હાઉસ સુધી પહોંચ્યું ને તેનો લાલપીળો ઉપયોગ પણ થયો. એનો અર્થ એ થયો કે મેટલ ડિટેક્ટર દ્વારા ચેકિંગ થયું નહીં અથવા તો ચેકિંગમાં લાપરવાહી દાખવાઈ. ગમ્મત તો એ છે કે ભવન નવું છે, પણ સાધનો વીસેક વર્ષ જૂનાં છે. બીજી મુશ્કેલી એ છે કે દસેક વર્ષથી સ્ટાફની ભરતી જ થઈ નથી. સુરક્ષાકર્મીઓની દોઢસોથી વધુ જગ્યાઓ ખાલી છે. આટલું અંધેર સંસદમાં જ હોય તો બીજે હોય તેમાં નવાઈ નથી. કોણ જાણે કેમ પણ આટલી શિક્ષિત બેકારી છતાં, સરકારો જરૂરી સ્ટાફની ભરતી કરવામાં, કારણ વગરની કંજૂસાઈ અને બેદરકારી દાખવતી આવી છે. એક તરફ નોકરી માટે વલખાં મારતાં સુશિક્ષિત લાખો બેકારો છે ને બીજી તરફ શિક્ષણ અને સુરક્ષાને મામલે નવી ભરતીમાં શરમજનક કરકસર કરવામાં આવે છે. બહુ થાય તો માણસ દાંત વગર ચલાવે, પણ મોઢાં વગર તો કેમ ચલાવે? આપણી સરકારો મોઢાં વગર ચલાવવા માંગે છે. સંસદ ભવનમાં જ સુરક્ષાકર્મીની ખોટ હોય તો કોઈ પણ જોખમી તત્ત્વોને દાખલ થવાનો પરવાનો જ મળે કે બીજું કૈં?

આ તો નિરાશ-હતાશ-બેકાર યુવાનો માત્ર ધ્યાન ખેંચવા માંગતા હોય તેમ ભવનમાં ઘૂસી આવ્યા ને ધુમાડો કરીને કે સૂત્રો પોકારીને રહી ગયા. તેઓ કોઈ રાજકીય પક્ષ સાથે જોડાયેલા લાગતા નથી. એમને બદલે આતંકીઓ કે શત્રુદેશનાં જાસૂસો કે હથિયારધારી સૈનિકો પણ ઘૂસી શક્યા હોત !  સ્મોક કેનને બદલે એકાદ શક્તિશાળી બોમ્બ ફેંકાયો હોત, તો કેવી ભયાનક સ્થિતિ સર્જાઇ હોત તેની કલ્પના જ કરવાની રહે છે. ખરું તો એ છે કે શૂળીનું વિઘ્ન કાંટે ગયું, બાકી 22 વર્ષ પહેલાં જૂની સંસદમાં લોહી રેડાઈ ચૂક્યું છે. બાવીસ વર્ષ પર આવી જ 13 ડિસેમ્બરે લશ્કર-એ-તોયબા અને જૈશ – એ – મોહંમદના પાંચ આતંકીઓએ જૂનાં સંસદ ભવન પર હુમલો કર્યો ને એ પછી તો કાનૂની કાર્યવાહી થઈ ને ફાંસીની સજા પણ થઈ, પણ ભારતે નવ સુરક્ષા જીવો સંસદમાં ખોયા હતા ને પંદરેક ઘાયલ થયા હતા, એ બધું ભુલાઈ ગયું હોય તેવી ચૂક આ 13 ડિસેમ્બરે થઈ. એ જીવ સુરક્ષાકર્મીઓએ ખોયા હોય તે જાણ્યા પછી પણ સંસદ ભવનમાં 150 જેટલા સુરક્ષાકર્મીઓની ખોટ વર્તાય એ કેવળ ને કેવળ શરમજનક છે. આ કરકસર ભારે ન પડે એટલી ચિંતા કરવાની રહે જ છે. એ ખરું કે બે યુવકો સંસદભવન સુધી પહોંચવામાં સફળ રહ્યા તો એ મામલે ગૃહમંત્રાલયે તપાસના આદેશો આપ્યા છે. દિલ્હી પોલીસની સ્પેશિયલ સેલે UAPA કલમ હેઠળ કેસ નોંધ્યો છે અને લોકસભા સચિવાલયે ઘટનાને બીજે જ દિવસે એટલે કે ગુરુવારે સુરક્ષા ચૂકને મામલે 8 સુરક્ષાકર્મીઓને સસ્પેન્ડ કરી દીધાં છે. સુરક્ષાને મામલે વડા પ્રધાને પણ કેબિનેટના મંત્રીઓની સાથે બેઠક યોજી અને તપાસ એજન્સીઓની સ્પેશિયલ ટીમો પણ તૈનાત કરવામાં આવી. સ્વાભાવિક રીતે જ વિપક્ષોને લોકસભા અને રાજ્યસભામાં આ મામલે હોબાળો કરવાની તક મળી ગઈ ને લોકસભાના 14 અને રાજ્યસભાના 1 મળીને કુલ 15 સાંસદોને બાકીના શિયાળુ સત્ર માટે સસ્પેન્ડ કરી દેવાયા.

આ બધું જ રાંડ્યાં પછીનાં ડહાપણ જેવું છે. સંસદમાં સુરક્ષા એ એવો મુદ્દો નથી કે કોઈ ઘટના પછી તંત્રો એક્શનમાં આવે તો ચાલે. એ તો કાયમ એક્શન મોડમાં જ હોયને ! આખો મામલો ઘોર બેદરકારીનો છે. ખાલિસ્તાન સમર્થક અમેરિકી ગુરૂપતવંતસિંહ પન્નૂએ સાંસદ પર હુમલાની ઓલરેડી ધમકી આપેલી હોય, વળી સંસદ પર હુમલાની 22મી વરસીની તારીખ ચાલુ જ હોય ને હુમલાના શહીદોને વડા પ્રધાન સહિતનાં મંત્રીઓ અંજલિ અર્પણ કરી ચૂક્યા હોય, એ પછી પણ બે યુવકો એ જ દિવસે સંસદમાં પ્રવેશવામાં ગેસના કેન સાથે સફળ થાય તો તેનો શો અર્થ કરીશું? એ જ ને કે સંસદની સુરક્ષામાં છીંડાં જ નથી, મસમોટાં મીંડાં છે, બાકોરાં છે. એ અંગે અગમચેતી ન વપરાય ને પછી ઘોડાં ભગાડીને તબેલા બંધ કરવા નીકળીએ તો એનો કોઈ અર્થ ખરો?

ઉત્તરોત્તર સંરક્ષણનું બજેટ વધતું જ જતું હોય ને બીજી તરફ સરહદી સુરક્ષા અને સંસદીય સુરક્ષા વિશ્વસનીય ન હોય તો એ અનેક જોખમોને નિમંત્રે છે તે સમજી લેવાનું રહે. કમ સે કમ સુરક્ષાને સંબંધ છે, ત્યાં સુધી રાષ્ટ્રીય કે રાજકીય વ્યવહાર પારદર્શી હોય એ અનિવાર્ય છે. ચીન, પાકિસ્તાન જેવા પડોશી દેશો લાઇન ઓફ એકચ્યુઅલ કંટ્રોલ અને લાઇન ઓફ કંટ્રોલ સંબંધે જે ચેડાં કરે છે તે કોઇથી અજાણ્યું નથી. ચીને અરુણાચલ અને અન્યત્ર ઘૂસણખોરી કરીને જાતભાતની હરકતો કરી જ છે. એ મામલે આપણું સુરક્ષાતંત્ર થોડું પણ બેધ્યાન રહે તો શું થઈ શકે તે કહેવાની જરૂર નથી. સંસદની સુરક્ષામાં પણ જરા ય ઓછી સાવધાની અપેક્ષિત નથી. એવામાં સાધારણ યુવકો સંસદમાં ગેસ સ્પ્રે કરવા સુધી પહોંચે એને જરા પણ હળવાશથી લઈ શકાય નહીં. આ યુવકો કોઈ આતંકી સંગઠન સાથે સંકળાયા હોય એવું લાગતું નથી. એમનો હેતુ પણ સ્પષ્ટ નથી. એમને તાનાશાહી, મણિપુર, દુષ્કર્મ જેવા મુદ્દે વાંધો હશે ને સરકાર એ તરફ ધ્યાન આપે એટલું જ એમના મનમાં હોય એ શક્ય છે. એની અભિવ્યક્તિ માટે એમને સંસદ ભવન યોગ્ય સ્થળ લાગ્યું ને એમાં પ્રવેશવાનું સાહસ કર્યું. એમ કરવાનું કેટલું સરળ કે જોખમી હશે એનો અંદાજ પણ કદાચ એમને નહીં હોય, પણ એ સાહસ કરવામાં એ સફળ થયા. આ સફળતાએ સંસદીય સુરક્ષાને ઉઘાડી કરી નાખી. એને લીધે નવી સંસદની સઘળી વિશેષતાઓ પર શંકા પડે તેવું થયું છે. સરહદ કે સંસદ બોડી બામણીનું ખેતર તો ન હોયને કે કોઈ પણ ચરી જાય. ચરી જાય તોય ધૂળ નાખી, મરી જાય એવી સગવડ તો ઊભી ન કરાયને !

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 15 ડિસેમ્બર 2023

 જમ્મુ-કાશ્મીર ચુકાદો

કાશ, ન્યાયમૂર્તિ કોલની એ નરવી ને ગરવી અપીલ સંબંધિત સૌને કાળજે વસે કે એક ‘ટ્રુથ એન્ડ રિકન્સિલિયેશન કમિશન‘ રચાય અને બાંધી મુદતમાં કામ પૂરું કરી વિશ્વાસનો માહોલ સરજે!

પ્રકાશ ન. શાહ

બંધારણની 370મી કલમ પડતી મૂકવાના કેન્દ્ર સરકારના નિર્ણયને કાનૂની ધોરણે તેના અધિકાર હસ્તકનો લેખીને સર્વોચ્ચ અદાલતે બહાર રાખ્યો છે. સ્વાભાવિક જ, વડા ન્યાયમૂર્તિ ચંદ્રચુડના વડપણ હેઠળની પાંચ ન્યાયમૂર્તિઓની બેન્ચના આ ચુકાદાને વ્યાપક આવકારી મળી રહેલો માલૂમ પડે છે.

ફલી નરીમાન સરખા વયજયેષ્ઠ બંધારણ પટુએ જો કે, આ ચુકાદાને આવકારવા માટે એટલી ટિપ્પણી જરૂર કરી છે કે સરકારે બંધારણની 368મી કલમે સૂચવેલ પ્રક્રિયાને અનુસરવું પસંદ કર્યું હોત તો ઉચિત થાત. ક્યારેક જમ્મુ-કાશ્મીરના સદરે રિયાસત રહેલા કરણસિંહે હવે યુનિયન ટેરિટરીમાંથી સ્વતંત્ર રાજ્યનો દરજ્જો આપવામાં ભારત સરકારે વિલંબ ન કરવો જોઈએ એવું કહેવા સાથે રાજ્યના પક્ષોને કહ્યું છે કે, હવે બીજું બધું છોડી ચૂંટણીની તૈયારીમાં લાગી જવું જોઈએ. બીજી બાજુ, એમણે હાલના રાજ્યકર્તાઓને એ હકીકતની યાદ આપવાની પણ તક ઝડપી છે કે મહારાજા હરિસિંહના જાહેરનામામાં એવું જરૂર હતું કે જોડાણ પછી પણ અમારું સાર્વભૌમત્વ રહે છે, પરંતુ એમના અનુગામી તરીકે મેં બહાર પાડેલા જાહેરનામામાં સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે જમ્મુ-કાશ્મીરના કોઈ પણ કાયદા પર ભારતના બંધારણની સરસાઈ રહે છે.

કરણસિંહ

કરણસિંહના આ ઉદ્દગારો સામે રાજ્યસભામાં ગૃહમંત્રી અમિત શાહે વળી નેહરુની જવાબદારીનો રાગ આલાપ્યો છે તે અજબ જેવો વિરોધ સરજે છે. ન્યાયમૂર્તિ ચંદ્રચુડે બરાબર કહ્યું છે કે, 370મી કલમ ભારતના સંઘટન માટે હતી, વિઘટન માટે નહીં. મતલબ, ત્યારે શરૂ થયેલી (મહારાજા હરિસિંહની મોડી પડેલી) પ્રક્રિયા ઉત્તરોત્તર આગળ વધતી ગઈ. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ચુકાદા પછી તરતના કલાકોમાં લખેલ વિશેષ લેખમાં ‘એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારત’ની હંમેશની તરજ પર વાત જરૂર મૂકી છે, પણ એમણે પોતાના વલણને સારું ‘અ નુઆન્સ્ડ અન્ડરસ્ટેડિંગ ઓફ ધ સ્પેસિફિક્સ એન્ડ ધ કોમ્પ્લેક્સિટીઝ ઓફ ધ ઇશ્યૂ’ની જિકર કરી છે. દેખીતી રીતે જ, ‘નુઆન્સ્ડ અન્ડરસ્ટેડિંગ’ પ્રચારસભાઓના વશની વાત નથી. નેહરુના નિધન પછીનાં અંજલિવચનોમાં દીનદયાલ ઉપાધ્યાય ‘કોઈક રીતે એ કાશ્મીરને ભારત સાથે રાખી શક્યા’ એ મતલબનું કહ્યાનું આ લખતી વેળાએ સાંભરે છે. મુદ્દે અટલ બિહારી વાજપેયીએ એક કલાસિક ત્રિપદીમાં કહ્યું હતું તેમ જમ્હુરિયત, કશ્મીરિયત ને ઇન્સાનિયત જરૂરી છે.

આ દોર પ્રસ્તુત ચુકાદા સાથે એક પરિશિષ્ટ રૂપે ન્યાયમૂર્તિ એસ.કે. કોલે આગળ ચલાવ્યો છે.

‘આપણે આગળ વધીએ તે માટે ઘાવ ભરાય એ જરૂરી છે’ એમ કહેવા સાથે એમણે ‘ટ્રુથ એન્ડ રિકન્સીલિયેશન કમિશન’ રચવા સૂચવ્યું છે. આ પ્રકારના કમિશન સમક્ષ સૌ, રિપીટ સૌ નિખાલસપણે બહાર આવે તો ભારતના ભાગલા પણ જે કોમી ને સામાજિક સંવાદિતા નષ્ટ નહોતા કરી શક્યા તેની પુનઃ પ્રતિષ્ઠા સાથે સામાજિક નરવાઈ ફરીને બની આવે.

જમ્મુ-કાશ્મીરને શા વાસ્તે ભોગવવું પડે છે એ પણ એમણે ફોડ પાડીને કહ્યું છે. બહારનાં બળોની, સ્ટેટ અને નૉન-સ્ટેટ પરિબળોની જવાબદારી તો જગજાહેર છે. પણ આપણા લશ્કરનું શું ? ન્યાયમૂર્તિ કોલ કહે છે કે જેની ચોક્કસ જરૂરત હતી અને છે તે લશ્કરની હાજરીનાં બીજાં પણ પરિણામો જણાય છે. જમ્મુ-કાશ્મીરની એની બચાવ પ્રક્રિયાઓમાં કાશ્મીરના સ્ત્રી-પુરુષ અને બાળકોએ પણ આકરી કિંમત ચૂકવવી પડી છે. આ બધું ત્યાં બન્યું છે જે પ્રદેશને ક્યારેક ગાંધીજીએ ‘માનવતાનું આશાકિરણ’ કહી પુરસ્કાર્યો હતો.

ન્યાયમૂર્તિ કોલે બનતી ત્વરાએ આવું કમિશન રચાય અને બાંધી મુદ્દતમાં તેની કામગીરી પૂરી કરે એ વાત પર ભાર મૂકતાં કહ્યું છે કે, કશા પર ભરોસો નહીં એવું અનવસ્થામાં કાશ્મીરની યુવા પેઢી ઉછરી રહી છે. એના ઘાવ ભરાય અને આપણે એકબીજાને ચાહતાસમજતા થઈએ એ તાકીદની વાત છે.

કાશ્મીર ચુકાદા સાથે આપણે એટલું સમજીને ચાલીએ કે જેને આપણે એકતા કહીએ છીએ તે કેવળ એક શાસન તંત્ર હેઠળનું એકમ કે એકમો નથી પણ જીવંત માનવવ્યવહાર છે.

e.mail : prakash.nireekshak@gmail.com

પ્રગટ : ‘પરિપ્રેક્ષ્ય’, “દિવ્ય ભાસ્કર”; 13 ડિસેમ્બર 2023

Ram Puniyani

The recently concluded Assembly elections of Rajasthan, Madhya Pradesh, Chhattisgarh, Telangna and Mizoram have been the matter of great interest for various reasons. As BJP has been ruling in the center for close to ten years, it has implemented policies, which have a frightening impact on the country. Be it the demonetization, GST implementation or the sudden ‘Corona lockdown’ the average people have suffered a lot. The rising authoritarianism and decline in freedom indices is a matter of great worry. The increasing hunger index and declining wellbeing tell the rest of the story. The ruling BJP has also abrogated Article 370, with the claim that it will reduce militancy, but the results are far from what they claim. The targeting of Muslim minority continues unabated, the scattered anti Christian violence is another painful phenomenon. It is in this background the opposition parties have been trying to form an INDIA alliance. It was expected that the opposition parties would try to preserve ‘the Idea of India ‘as envisaged in our Constitution. A lot has been hoped from this alliance in the 2024 Lok Sabha elections.

The assembly election results seem to have put a spanner in this hope. The Congress party state level leaderships, in a high handed manner ignored the other parties of alliance, in the process of annoying them and putting a lot of challenge to the process of resuming the journey of alliance in times to come. Congress could win only Telangana, while losing the Hindi heartland states. Though Congress lost in these three states, the results are a bit surprising. Most of the Exit Poll results were giving a fair edge to Congress in these states. So the defeat of Congress is a bit enigmatic on one hand.

True, its alliance with other national and smaller parties would have improved its performance; still, its defeat in these states is beyond logical explanation. This is the aspect which the allies of INDIA have to keep in mind while chalking out their strategy for Lok Sabha election.

A side aspect of these results is that now most of South Indian states are BJP mukt (free from BJP rule). Some commentators are arguing that the appeal of Hindu Nationalist BJP politics is restricted predominantly to Hindi speaking states, the Cow belt. Congress on its part and other parties have also to see that despite its claims BJP is not on a very solid wicket. In the present elections if we see the total votes polled in the five states, Congress has polled 4.92 Crores in comparison to 4.81 Crore votes of BJP. At the top of that Mizoram, which was part of the NDA alliance has now slipped out of NDA.

Various speculations in the air are about demoralization of Congress party workers. It may sound true as an instant reaction. As the time passes the party workers can not only feel spirited with the win in Telangana and significantly having polled more votes than the rival BJP. With time the feeling of depression will get over, as now the new leadership is trying its best to proactively deal with the situation. ‘Bharat Jodo Yatra’ was a major step in this direction. The background work of many Congress workers and its reviving the spirit of dynamism, may yield a positive result in strengthening the spirit of the party.

The core point remains: can all those parties who committed to the formation of INDIA alliance, will repose the faith in the alliance yet again, which has partly been shaken by election results? In a way the defeat of Congress in three major states, will make the Congress leadership sit-up and try to rectify the slips due to which the parties which committed to the alliance are showing reservations. These opposition parties know it well that alone, left to themselves, they cannot take on the mighty electoral machinery of BJP, well armed with manpower, money power, muscle power and the media, which is bowing to the feet of the current ruling party at the center.

The opposition parties also realize that BJP is not alone as it is well assisted by the Swayamsevaks and Pracharaks of RSS. They also know that all RSS affiliates, VHP, ABVP, Bajrang Dal, Vanvasi Kalyan Ashram and a large number of RSS affiliates make it a point to totally commit to the victory of BJP at every election. They also have realized the power of electoral bonds, the NRI support to Hindu nationalist ideology, the big Corporate solidly standing with BJP, as BJP is giving them lots of concessions, beyond what is obvious.

The opposition parties also realize that BJP has been inching towards a Hindu Nation. It has been eroding the values of the Indian constitution in an overt and covert way. The use; rather abuse, of ED, IT, CBI against the opposition parties is yet another point which will make these parties try to stick together with some give and take. It is well known that among top Congress leadership, Rahul Gandhi, Mallikarjun Kharge in particular, the spirit of accommodation is very high. Though this duo could not fully prevail over state leadership in the state Assembly Elections, they are most likely to put their foot down and try to stitch an alliance. Rahul Gandhi has stated that Congress will be willing to do any sacrifice for the united opposition. He has correctly stated that it is an ideological battle and not just an electoral fight.

So at the moment it may seem that different opposition parties are pulling in different directions. Much before the Lok Sabha election dates are announced, it is very much possible that the INDIA alliance will be stitched together with solid glue and it will make itself ready to take up divisive politics of BJP-RSS. The hatred spread by this majoritarian politics is not compatible with the survival of our democracy. Opposition should be worried by the deep infiltration of Hindu nationalists in different institutions of the state, including the education system.

One can assume that putting all these things together the opposition will come together, and if that happens they will certainly be able to win the election and ensure that the first step in coming out of the grip of Hindu nationalist agenda, which is on ascendance at present, is achieved.

https://www.indiancurrents.org/article-assembly-elections-2023-are-they-the-semifinals-for-2024-ram-puniyani-1919.php