કાવ્યકૂકીઝ

સામાન્ય જ્ઞાન બધાંમાં સામાન્ય હોતું નથી

તોય સામાન્ય જ્ઞાનની કસોટી થતી રહે છે

આ બરાબર નથી

વિદ્યાર્થીઓને નથી આવડતું એ જ પુછાય છે

આવડે છે એ તો પુછાતું જ નથી !

ઓનલાઈન પરીક્ષામાં કોપી કેમ કરવી એ

કોઈ નથી જાણતું

એ વિદ્યાર્થીઓ જ જાણે છે

પણ એ નથી પુછાતું

ખરેખર તો કોપી પણ હોંશિયાર જ કરી શકે છે

ઠોઠ તો ગણિતના જવાબ પણ

સંસ્કૃતમાંથી કોપી કરે છે

એ તો સારું છે કે એમનો ફર્સ્ટ ક્લાસ આવે છે

એટલે બહુ ખબર પડતી નથી

બાકી, કોપી કરવાનું સહેલું નથી

ને આ લલ્લુઓ એમને આવડે એવું પૂછે છે

ને પોતાને બહુ મોટા તોપચી સમજે છે

હિંમત હોય તો પોતાને ન આવડે એવું પૂછોને !

ભારત ક્યારે આઝાદ થયું

એનો જવાબ એ લોકોને આવડે એટલે પૂછે છે

એવું તો વિદ્યાર્થીઓને ઘણું આવડે છે

જેમ કે 1+1=2 થાય એવું મોબાઇલમાં આવડે છે

એવું આ ઘરડી ટોપીઓને આવડે છે?

એ તો એમ જ ફટ દઈને બોલી દે છે 2.

એ જવાબ ખરો છે, એ ખરું

પણ મોબાઈલ યુઝ કરતાં નથી આવડતું તેનું શું?

બે હજારની નોટ પર કોનું ચિત્ર છે તે નથી ખબર

પણ કોઈ દિવસ નોટ આપી હોય તો ખબર પડેને !

વાપરે સિનિયરો ને પૂછે વિદ્યાર્થીઓને એ બરાબર છે?

એમ તો ટેલિગ્રામ, ઇન્સ્ટાગ્રામ, ફેસબુક, વોટ્સએપ

એ બધું એમને આવડે છે

એ આ ભાવિ પેન્શનરોને આવડે છે?

બોયફ્રેન્ડ, ગર્લફ્રેન્ડ કોને કહેવાય તે ખબર છે?

બ્રેકઅપ, બકઅપ વચ્ચેનો ફેર ખબર છે?

ગર્લફ્રેન્ડના ફોટા વાયરલ કરતાં આવડે છે?

ગર્લફ્રેન્ડની જ ખબર નથી ત્યાં

વાયરલની તો વાત જ શી કરવાની?

હે વડીલો, જ્ઞાન હવે પૂછવાની નહીં,

ક્લિક કરવાની વાત છે

હવે સોટી, કસોટી છોડો

ને પૂછવાનું બંધ કરો

નહિ તો કાલે તમારો ભાવ કોઈ નહિ પૂછે ..,

000

(‘સંદેશ’ની કોલમ)

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

ચક્ષુના હિંડોળા લઈ બેઠી બેન; ભાઈની જુવે વાટ,

અવાચક ભીંતસોસરા ઓરડા બેની ભાઈની જુવે વાટ.

ભીંતોની જેમ હવા સ્તબ્ધ, આંખોમાં ઉમટે વમળ,

કીકીમાં પોપડા બાઝી ગયા; બેની ભાઈની જુવે વાટ

વાદળની વેલને ફૂટ્યાં ફૂલડાં રજનીના રંગનો સાથ,

પાંપણ લચકો થઈ, ઉંબરે બેની ભાઈની જુવે વાટ.

કોઈ ધસમસતા ખાલી ચેહરે અણોસરા જજબાત,

લીલી સૂકી આંખોની મિરાત; બેની ભાઈની જુવે વાટ

ઋણાબંધનાં દોરાથી એક બીજાને બાંધીએ આજ,

ઝળઝળિયાં આરતીના દીવા, બેની ભાઈની જુવે વાટ.

ઘાટકોપર, મુંબઈ

e.mail : bijaljagadsagar@gmail.com

વિશ્વની ૧૦ કે ૫ સર્વથા ઉત્તમ નવલકથાઓમાં “વન હન્ડ્રેડ યર્સ ઑફ સૉલિટ્યુડ”-ને કદીપણ ભૂલી શકાશે નહીં.

એના જગવિખ્યાત લેખકનું નામ છે, ગૅબ્રિયલ ગાર્સિયા માર્ક્વેઝ, ૧૯૨૭-૨૦૧૪.

સ્પૅનિશમાં લખાયેલી આ નવલનું ૧૯૬૭માં બુએનો ઍરિસથી પહેલવહેલું પ્રકાશન થયું ત્યારથી અને ૧૯૭૦માં થયેલા અંગ્રેજી અનુવાદ પછી દુનિયાની ૪૯ ભાષાઓમાં એના અનુવાદ થયા છે, ૫૦ મિલિયન નકલો વેચાઈ છે. એના મહિમાની વાતો અપાર છે, હાલ અટકું.

મને ગમતી થોડીક નવલોમાં આ નવલ અગ્ર સ્થાને છે. એ વિશે મેં એકથી વધારે વાર વ્યાખ્યાન કર્યાં છે. મને થયું કે ગુજરાતીમાં એનો અનુવાદ કરવો જોઈએ, પણ પરમિશનના કેટલાક પ્રશ્નો અતિ કઠિન હોય છે. એટલે, મન મનાવ્યું કે કંઇ નહીં તો, ભાવાનુવાદની રીતેભાતે અને ક્યારેક કિંચિત્ ટિપ્પણી સાથે, સાર તો આપું.

દરેક પ્રકરણનો સાર આપીશ પણ એક એક કરીને. નથી કહી શકતો કે કેટલી નિયમિતતા જાળવી શકીશ, પણ પ્રયન્ત જરૂર કરીશ.

સૌ મિત્રોને જોડાવા નિમન્ત્રણ છે. આ નવલ વાંચવી માણવી અને એમ એની સાથે જોડાવું એ જીવનનો લ્હાવો છે …

પ્રકરણ : ૧ :

એ સમયે માકોન્ડો ૨૦ ઘરનું ગામ હતું. કાચી ઇંટોનાં ઘર. માકોન્ડોની દુનિયા નવી છે, કેટલીયે વસ્તુઓ હજી નામ વિનાની છે.

કર્નલ ઔરેલિયાનો બ્વેન્દ્યા માકોન્ડોની મળી આવ્યું એ વરસોને યાદ કરી રહ્યો છે. ત્યારે આ એકલાઅટૂલા સ્વપ્નિલ ગામમાં જિપ્સીઓ આવતા અને  જાતભાતની ટૅક્નોલૉજિકલ માર્વેલ્સ લઇ આવતા. એ બધું એને યાદ આવે છે.

બ્વેન્દ્યા પરિવારની એકથી વધુ પેઢીઓની આ કથા ફ્લૅશબૅકથી શરૂ થાય છે.

મેલ્કીઆદિસ જિપ્સીઓનો મુખિયા છે. હોસે આર્કાદિયો બ્વેન્દ્યા માકોન્ડોનો સ્થાપક છે. એની જિજ્ઞાસાવૃત્તિને પહેલેથી ધરવ નહીં તે મેલ્કીઆદિસે આપેલાં જાદુઇ ઉપકરણોનું એને વળગણ થઇ ગયું છે. મેલ્કીઆદિસની પ્રેરણાથી, કહો કે ચડવણીથી, કર્નલ વિજ્ઞાનનાં અધ્યયન શરૂ કરે છે અને એમાં ઊંડો ઊતરતો જાય છે. એટલે લગી કે એની સાવ વ્યવહારુ પત્ની ઉર્સુલા ઇગોરાન હેરાન થઇ જાય છે. આમેય ઉર્સુલા સાવ વ્યવહારુ બાઈ હતી.

હોસે બીજી ધાતુઓમાંથી સોનું બનાવી લેવાય એવો એક કીમિયો શોધી કાઢે છે – વૈજ્ઞાનિક ભાસે એવો નુસખો. જ્ઞાનપિપાસુ અધ્યયનરત હોસેને પ્રગતિનું ઘૅલું લાગે છે અને બને છે એવું કે એ બહુ જલ્દીથી એકાન્તમાં ધકેલાઇ જાય છે – જ્ઞાનની શોધમાં ખોવાયેલો – અન્ય મનુષ્યોથી દૂર …

પણ એ માત્ર એકાન્વાસી વિજ્ઞાની નથી. ઊલટું, એ એક નેતા છે. બહારની દુનિયાના સમ્પર્ક વિહોણી સૂમસામ જગ્યાએ ગામ રચાય એ માટે એણે ઘણી કાળજી કરી છે, ઘણો શ્રમ કર્યો છે. એટલે તો માકોન્ડો યુવાનોથી હર્યુભર્યું એક સરસ રમણીય ગામ બની આવ્યું છે. અરે, માકોન્ડોમાં હજી કોઇ મર્યું નથી !

જ્ઞાન અને પ્રગતિની ધૂનને કારણે હોસેને થાય છે કે માકોન્ડોને બહારની દુનિયા સાથે, સભ્ય સમાજ સાથે, જોડું. ઉત્તર દિશામાં એ એક અભિયાન શરૂ કરે છે. કેમ કે એને ખબર હતી કે પશ્ચિમમાં અને દક્ષિણમાં કળણ જ કળણ છે અને પૂર્વમાં પહાડો છે. પણ પછી માંડી વાળે છે. કેમ કે એણે જોયું કે માકોન્ડો પાણીથી ઘેરાયેલું છે અને બાકીની દુનિયા માટે મુશ્કેલ છે. પત્ની ઉર્સુલાએ એને રોકેલો પણ ખરો.

છેવટે હોસે નિર્ણય કરે છે કે બધું ધ્યાન સન્તાનોમાં આપવું. એક દીકરો છે, ઔરેલિયાનો – જે પાછળથી કર્નલ હોસે ઔરેલિયાનો બ્વેન્દ્યા નામે ઓળખાય છે. એ બાળક હતો તોપણ ભેદી અને અતડો દેખાતો’તો.

જિપ્સીઓ પાછા આવે છે ને સૌને જણાવે છે કે મેલ્કીઆદિસનું અવસાન થયું છે. બીજો દીકરો છે, જહોસે આર્કાદિયો – બાપ જેવો જ સમર્થ. સમાચાર સાંભળી હોસે દુ:ખી થાય છે પણ નવતાઓને વિશેનું એનું કુતૂહલ એ-નું-એ રહે છે.

જિપ્સીઓ જ્યારે એને બરફ બતાવે છે ત્યારે એ બોલી ઊઠે છે કે બરફ દુનિયાની મહાનતમ શોધ છે !

(હવે પછી, પ્રકરણ : ૨)

(August 11, 2022 : USA)

Pic Courtesy : Behance

સૌજન્ય : સુમનભાઈ શાહની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર