જ્યારે વલસાડમાં ઉશનસ્ સર સાથે અમે સંસ્કાર મિલન નામની સાહિત્યિક પ્રવૃત્તિ કરતી સંસ્થામાં સક્રિય હતાં ત્યારે ફાધર વાલેસનો કાર્યક્રમ રાખેલો. મને ખબર હતી કે તે એ અરસામાં ફાધર જુદા જુદા પરિવારો સાથે રહેવા જતા અને સંસ્કારની અમીટ છાપ છોડતા. જો કે એ પ્રવૃત્તિ બંધ થઈ હતી, પરંતુ મારી એવી ઈચ્છા કે ફાધર જ્યારે વલસાડ આવે ત્યારે અમારે યજમાન બનવું અને મારી એ ઈચ્છા પૂરી થઈ. મારો દીકરો આનંદ નાનો હતો અને એને ગુજરાતી સાહિત્યકારો સાથે ઓળખાણ થાય, એમની બે સારી વાતોની એના પર અસર થાય અને એનો પુસ્તકપ્રેમ જળવાય આટલો મારો સ્વાર્થ. 

આમ તો આ વાતને કદાચ પાંત્રીસ-સાડત્રીસ વર્ષ થયાં હશે. ફાધર આવ્યા અને દસપંદર મિનિટની વાતચીતમાં અમે એમનાં સંતાનો હોઈએ તે રીતે ભળી ગયા. આનંદના ઓરડામાં ફાધરના રહેવાની ગોઠવણ, હેતુ એ કે આનંદ વધારે સમય ફાધર સાથે પસાર કરે. ફાધર તો સવાયા ગુજરાતી એટલે તેઓ ગુજરાતી બોલ્યા, ગુજરાતી ખાણું ખાધું, ગુજરાતી થઈને હળ્યાભળ્યા. મારી સાથે બેસીને મારી અસ્તિત્વની પ્રવૃત્તિઓ જાણી, સ્ત્રીઓની સમસ્યા સમજવાનો પ્રયત્ન કર્યો. ઉશનસ્ સર સાથે અમે સાથે બપોરનું ભોજન લીધું. ગુજરાતી સાહિત્યનાં ભાવિની ફિકર કરી. સાંજે ફાધરે પ્રવચન આપ્યું. રાત્રે બંધુત્રિપુટીના આશ્રમમાં યોગાનુયોગે વલસાડમાં સ્વામી સચ્ચિદાનંદજી આવ્યા હતા એટલે ત્રણે સંતોનો સત્સંગ થયો, જેનો અમને અનાયાસ લાભ મળ્યો. બધું સરસ સરસ અને ગમતું થયું. હવે એ ચર્ચા પૂરેપૂરી યાદ રહી નથી અને નોંધેલું નહીં એટલે વધારે લખતી નથી, પરંતુ મુદ્દો એ હતો કે સમાજમાં સંવાદિતા વધારવા શું થઈ શકે? 

એ દિવસે મુખ્ય સંવાદ એ થયેલો કે ફાધરે મારા ઘરનો સિનારિયો બરાબર જોઈ લીધેલો એટલે એમણે ઉશનસ્ સરની હાજરીમાં મને સવાલ કર્યો કે બકુલાબહેન, તમે નારીવાદી  પ્રવૃત્તિઓ કરો  છો તો અશોકનો સાથસહકાર મળે છે? હું તો વિચારીને સાચો જવાબ આપવા માંગતી હતી, પણ ઉશનસ્ સરને તો અશોક પર એટલો પ્રેમભાવ કે મારા વતી સરે જ જવાબ આપી દીધો કે અશોકનાં કારણે જ તો બકુલા આ બધી પ્રવૃત્તિ કરી શકે છે. એટલો સારો છોકરો છે કે આની બધી વાત ચલાવી લે! હવે વાત પર પૂર્ણવિરામ મુકાયું કે અલ્પવિરામ તે તો મને ન સમજાયું, પરંતુ પછી મને થયું કે હવે સરની જે છાપ છે તે મારે બદલવી નથી. બાકી આપણે તો નીરક્ષીર વિવેકમાં માનીએ એટલે કે તે સમયે મારો અશોક સાથેનો જેવો સંબંધ હશે તે  વિશે બોલ્યા વગર હું તો રહેતે જ નહીં.

ફાધરને અમારી યજમાનગતિ પસંદ પડેલી અને અમે અરસપરસ રાજી થયેલાં તે તો યાદ છે. અમારો પત્રવ્યવહાર પણ થયેલો, પરંતુ એ કાંઈ સચવાયું નથી. સંસ્કાર મિલન પાસે કદાચ એ કાર્યક્રમના ફોટા હોય તો હોય. અમારી ઘરે તો પાડી શકાયેલા નહીં કારણ કે ત્યારે એવી કોઈ ગતામત તે સગવડ ન હતી. પ્રથા પણ ન હતી. પછી એકાદ વાર અમદાવાદ મળેલાં. સંપર્ક છૂટી ગયો. ફાધર સ્પેન ગયા ત્યારે ઈચ્છા હતી કે મળી આવું પણ મેળ ન પડ્યો. છેલ્લે અમદાવાદ આવ્યા ત્યારે તો એમ જ થયું કે મળવા જઈએ તો પણ હવે એમને અમે યાદ હોઈએ ન પણ હોઈએ.

જે આ સમાચારથી યાદો ઊભરાઈ તો થયું કે મિત્રો સાથે વહેંચું.

અલવિદા, ફાઘર. 

“AadiRaj", Behind Jalaram Temple, Halar Road, Valsad 396 001 Gujarat, India.

નવેમ્બર ૭, ૨૦૨૦ વિલમીંગ્ટન

કમલા હૅરિસનું પ્રવચન

મૂળ લિપ્યંતર : ‘વૉશીંગટન પોસ્ટ’ સ્ટાફ

ગૂડ ઈવનીંગ. કૉંગ્રેસ સદસ્ય જૉન લુઇસે મૃત્યુ પહેલા લખેલું : “લોકશાહી અવસ્થા નથી, કર્મ છે.” એમનો કહેવાનો અર્થ હતો કે અમૅરિકાની લોકશાહીની બાંહેધરી નથી. એના માટે લડવાની, એની રક્ષા કરવાની અને ક્યારે ય એને કોરાણે નહીં મુકવાની આપણી તૈયારી જેટલી મજબૂત હશે એટલી એ મજબૂત બને છે. ને આપણી લોકશાહીનું રક્ષણ કરવા માટે સંઘર્ષ કરવો પડે છે, બલિદાન આપવાં પડે છે. પરન્તુ એમાં આનંદ ને પ્રગતિ હોય છે, કારણ કે આપણે લોકો વધુ સારા ભવિષ્યનું નિર્માણ કરવાની શક્તિ ધરાવીએ છીએ.

જ્યારે આપણી લોકશાહી આ ચૂંટણીમાં બૅલૅટ પર નિર્ભર હતી, અમૅરિકાનો આત્મા દાવ પર હતો ને આખું વિશ્વ જોતું હતું, તમે અમૅરિકા માટે નવો દિવસ ઊગાડ્યો.

અમારા પ્રચારના કર્મચારીઓ અને સ્વયંસેવકો, આ જબરદસ્ત ટીમ — લોકશાહીની આ પ્રક્રિયામાં અત્યાર સુધીના સૌથી વધુ લોકોને સાંકળવા માટે અને આ ચૂંટણીને શક્ય બનાવવા માટે આભાર. પ્રત્યેક મતની ગણતરી થાય એની ખાતરી કરવા દેશભરના જે ચૂંટણી કાર્યકરો અને અમલદારોએ અથાગ મહેનત કરી છે — આપણું રાષ્ટ્ર તમારા પ્રત્યે કૃતજ્ઞતાની લાગણી વ્યક્ત કરે છે કારણ કે તમે આપણી લોકશાહીની અખંડિતતાનું રક્ષણ કર્યું છે.

આપણા સુંદર દેશને બનાવનાર અમૅરિકન લોકોને કહેવું છે, વિક્રમી સંખ્યામાં મત આપવા માટે, તમારો અવાજ સંભળાવવા માટે તમારો આભાર.

હું જાણું છું સમય ખૂબ પડકારરૂપ રહ્યો છે, ખાસ કરીને છેલ્લા અમુક મહિના — દુ:ખ, શોક ને પીડા, ચિંતાઓ ને સંઘર્ષોથી ભરેલા હતા. પરન્તુ અમે તમારી હિંમત, સ્થિતિસ્થાપકતા અને દિલેરીનો અનુભવ પણ કર્યો છે.

ચાર વર્ષ સુધી સમાનતા અને ન્યાય માટે, આપણાં જીવન માટે અને આપણા ગ્રહ માટે તમે કૂચ ચાલુ રાખી ને આયોજનો કર્યે રાખ્યાં. ત્યાર બાદ તમે મત આપ્યા. તમે સ્પષ્ટ સંદેશો મોકલી આપ્યો. તમે આશા ને એકતા, શિષ્ટાચાર, વિજ્ઞાન અને હા, સત્યની પસંદગી કરી.

તમે જો બાઈડનને અમૅરિકાના આગામી રાષ્ટ્રપતિ તરીકે પસંદ કર્યા. જો સાજા કરનાર, એકતા રાખનાર, અનુભવી ને સ્થિર વ્યક્તિ છે, એવી વ્યક્તિ જેમના દુ:ખના અંગત અનુભવમાંથી જન્મેલા હેતુસર જીવન જીવવાનો ગુણ આપણા માટે, એક રાષ્ટ્ર તરીકે મદદરૂપ થશે ને આપણને આપણા પોતાના જીવનનો હેતુ પાછો મેળવવામાં મદદ કરશે. વિશાળ હૃદય ધરાવતા જો ખૂબ પ્રેમાળ છે. એ જિલ માટેનો એમનો પ્રેમ છે. જિલ ઉમદા ફર્સ્ટ લેડી સાબિત થશે. હંટર ને ઍશલી ને પૌત્રો-પૌત્રીઓ ને સમગ્ર બાઈડન પરિવાર માટેનો એમનો પ્રેમ છે. જોને પ્રથમ ઉપ-રાષ્ટ્રપ્રમુખ તરીકે ઓળખતી હતી. પરન્તુ મારા પરમ મિત્ર બોને ખૂબ ચાહતા પિતા તરીકે એમની ખરી ઓળખ થઈ. બોને આજે યાદ કરીએ છીએ.

મારા પતિ ડગ, અમારા સંતાનો કોલ અને ઍલા, મારી બહેન માયા અને અમારો આખો પરિવાર — હું ક્યારે ય વ્યક્ત કરી ના શકું એટલા તમને હું ચાહુ છું. આ સુંદર મુસાફરી માટે એમના કુટુંબમાં આપણને આવકાર આપવા બદલ આપણે જો અને જીલના ખૂબ આભારી છીએ, ખાસ તો આજે મારા અહીં હોવા માટે સૌથી વધુ જવાબદાર મહિલાને યાદ કરું છું — મારી માતા શ્યામલા ગોપાલન હૅરિસ જે હંમેશાં અમારા હૃદયમાં વસે છે.

૧૯ વર્ષની ઉંમરે જ્યારે એ ભારતથી અહીં આવ્યાં હશે, એમને કદાચ આ ક્ષણની કલ્પના પણ નહીં હોય. પરન્તું એમને એવા અમૅરિકામાં, જ્યાં આવી ક્ષણ શક્ય છે, ખૂબ ઊંડો વિશ્વાસ હતો. માટે હું એમને અને મહિલાઓની પેઢીઓને યાદ કરું છું — અશ્વેત મહિલાઓ, એશિયન, શ્વેત, લૅટિનો, નેટિવ અમૅરિકન મહિલાઓ જેમણે આપણા રાષ્ટ્રના ઇતિહાસ દરમ્યાન આજ રાતની આ ક્ષણ માટે માર્ગ તૈયાર કર્યો છે. એ મહિલાઓ જેમણે બધા માટે સમાનતા, સ્વતંત્રતા અને ન્યાય મેળવવા લડત આપી ને સંઘર્ષ કર્યો. આમાં અશ્વેત મહિલાઓનો પણ સમાવેશ છે, જેમને ઘણી વખત, મોટા ભાગે નજરઅંદાજ કરવામાં આવે છે, પરન્તું જેમણે અનેકવાર પુરવાર કર્યું છે કે એ આપણી લોકશાહીની કરોડરજ્જુ છે. તમામ મહિલાઓ જેમણે ૧૦૦ વર્ષથી વધુ મતાધિકાર મેળવવા અને એની રક્ષા કરવા માટે મહેનત કરી. ૧૦૦ વર્ષ પૂર્વે ૧૯મા સુધારા દ્વારા, ૫૫ વર્ષ પૂર્વેનો મતાધિકાર ધારો અને હવે ૨૦૨૦માં આપણા દેશની મહિલાઓની નવી પેઢીએ ચૂંટણીમાં ભાગીદાર બનીને, મત આપવાનો તથા અભિવ્યક્તિના મૂળભૂત અધિકાર માટેની લડત ચાલુ રાખી છે.

આજ રાતે જ્યારે હું એમના સંઘર્ષ, એમનાં સ્વપ્ન અંગેના એમના નિર્ધાર અને શક્તિ પર ચિંતન કરું છું — શું હોઇ શકે એ જોવા, જે હતું એનાથી મુક્ત બનીને. હું એમના ખભા પર ઊભી છું. જોના વ્યક્તિત્વ અંગે આ કેટલી મોટી ગવાહી છે કે આપણા દેશના સૌથી મજબૂત અવરોધને તોડી પાડવાની એમણે સાહસિકતા બતાવીને એમણે ઉપ-રાષ્ટ્રપ્રમુખ તરીકે એક મહિલા ઉમેદવારને પસંદ કરી.

ભલે, આ પદ પર હું પ્રથમ મહિલા છું, છેલ્લી નહીં હોઉં, કારણ કે આ ઘટના નિહાળતી પ્રત્યેક નાની બાળા સમજશે કે આ દેશ શક્યતાઓનો દેશ છે. આપણા દેશના બાળકોને કહેવું છે કે તમારી જાતિ-લિંગ જે હોય તે, આપણા દેશે તમને સ્પષ્ટ સંદેશો આપ્યો છે : મહત્ત્વાકાંક્ષા રાખી સ્વપ્ન જુઓ, પ્રતીતિથી આગેવાની કરો ને બીજા ન જોઈ શકે એ દૃષ્ટિથી તમારી જાતને જુઓ કારણ કે એમણે આવું કદી જોયું નથી પણ જાણજો કે માર્ગના દરેક પગલે અમે તમને વધાવીશું.

અમેરિકન લોકોને કહેવું છે : ભલે તમે કોઈને પણ મત આપ્યો હોય, રાષ્ટ્રપ્રમુખ ઓબામાના ઉપ-રાષ્ટ્રપ્રમુખ તરીકે જો જેવા હતા એવી બનવા માટે તત્પર રહીશ — વફાદાર, પ્રામાણિક અને સજ્જ, દરરોજ સવારે તમારો અને તમારા પરિવારના વિચાર સાથે જાગીશ.

ખરું કામ હવે શરૂ થવાનું છે. મહેનતનું કામ. જરૂરી કામ. સારુ કામ. જિંદગીઓ બચાવવા અને આ મહામારીને માત આપવાનું અનિવાર્ય કામ. નોકરી-ધંધો કરતા આપણા લોકોને રાહત થાય એ માટે આપણા અર્થતંત્રને બેઠું કરવાનું છે. આપણા ન્યાયતંત્ર અને સમાજમાંથી પ્રણાલીગત નૃવંશવાદને નાબૂદ કરવાનો છે. હવામાન પરિવર્તનની કટોકટી સામે લડવાનું છે. આપણા દેશમાં એકતા સ્થાપવાની છે અને આપણા રાષ્ટ્રના આત્માને સાજો કરવાનો છે.

માર્ગ સહેલો નહીં હોય. પરન્તુ અમૅરિકા સજ્જ છે ને જો અને હું પણ.

આપણે એવા રાષ્ટ્રપ્રમુખ ચૂંટ્યા છે જે આપણામાં જે શ્રેષ્ઠ છે એનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. એવા નેતા જેને વિશ્વ આદરથી જોશે અને બાળકો માટે પ્રેરણાસ્રોત હશે. એવા કમાન્ડર-ઇન-ચીફ જે આપણા સૈન્ય દળોનો આદર કરીને આપણા દેશને સુરક્ષિત કરશે. ને એવા રાષ્ટ્રપ્રમુખ જે બધાં અમૅરિકનો માટે હશે.

અમૅરિકાના ચૂંટાયેલા રાષ્ટ્રપ્રમુખ, જો બાઈડનને તમારી સમક્ષ રજૂ કરવા એ મારે માટે ખૂબ ગૌરવની ક્ષણ છે.

••••••••

જો બાઈડનનું પ્રવચન

મૂળ લિપ્યંતર : ઍમ્બર ફિલિપ્સ

મારા સાથી અમૅરિકનો, અને મને આ મંચ પૂરો પાડનારા ડેલાવૅરના વતનીઓ. મારા મિત્ર ટૉમ, સૅનૅટર ટૉમ કાર્પર મને સામે દેખાય છે. મને લાગે છે સૅનૅટર કૂન્સ પણ અહીં છે. ગવર્નર પણ આવ્યા લાગે છે ને … ત્યાં રુથ ઍન છે શું? પૂર્વ ગવર્નર રુથ ઍન મિન્નર ઉપસ્થિત છે. સૌથી અગત્યનું, મારાં સાળીઓ અને મારાં બહેન વૅલરી આવ્યાં છે. ભલે.

સાથીઓ, રાષ્ટ્રના લોકો બોલ્યા છે. એમણે અમને સ્પષ્ટ વિજચ, વિશ્વાસપ્રદ વિજય અપાવ્યો છે. આપણને, આપણને એટલે કે અમૅરિકાના લોકોને વિજય અપાવ્યો છે. રાષ્ટ્રના ઇતિહાસમાં રાષ્ટ્રપ્રમુખના પદ માટે પ્રથમ વખત સૌથી વધુ મતથી અમે જીત્યાં છીએ. ૭૪ મિલિયન.

મારે કબૂલવું પડશે આજ રાતે હું ચોંકી ગયો છું. આપણા આખા રાષ્ટ્રમાં, બધાં જ શહેરોમાં અને દેશના ભાગોમાં, વિશ્વભરમાં આનંદ, આશા, વધુ સારા ભવિષ્ય માટે આવતીકાલમાં નવા વિશ્વાસની લાગણી ઊભરાઈ રહી છે. મારામાં તમે મુકેલા વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા જોઈને મારું માથું ઝૂકી જાય છે. હું એવા રાષ્ટ્રપ્રમુખ બનવાની ખાતરી આપું છું જે વિભાજન નહીં પણ એકતા કરાવશે, જે લાલ અને વાદળી રાજ્યો નહીં માત્ર યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ જોશે.

હું મારા પૂરા હૃદયથી કાર્ય કરીશ, તમામ લોકોના વિશ્વાસ સાથે, તમારા બધાનો વિશ્વાસ જીતવા.  કારણ કે હું માનું છું કે અમૅરિકાનો આ જ અર્થ છે. અમેરિકા એના લોકો માટે છે. અમારો વહીવટ એને કેન્દ્રમાં રાખીને ચલાવવામાં આવશે. અમૅરિકાના આત્માના જીર્ણોદ્ધાર માટે, આ રાષ્ટ્રની કરોડરજ્જુના — મધ્યમ વર્ગના પુન:બંધારણ માટે હું આ પદ માટે ચૂંટણી લડ્યો છું. અમૅરિકાને વિશ્વમાં ફરી આદર અપાવવા માટે. ને અહીં ઘરમાં આપણી વચ્ચે એકતા સ્થાપવા માટે.

મારી જિંદગીભરનું ગૌરવ છે કે આટલા મિલિયન અમૅરિકન લોકોએ એ સ્વપ્ન માટે મત આપ્યા છે. ને હવે એ સ્વપ્નને વાસ્તવિક્તા બનાવવાનો સમય આવી ગયો છે. આપણા સમયનું આ કાર્ય છે.

સાથીઓ, મેં જેમ અનેકવાર ભૂતકાળમાં કહ્યું છે, હું જિલનો પતિ છું. એના અને મારા દીકરા હંટર, મારી દીકરી ઍશલી, માારાં પૌત્રો-પૌત્રીઓ, એમનાં પતિ-પત્ની અને અમારા સમગ્ર કુટુંબના પ્રેમ અને સહકાર વિના હું અહીં ના પહોંચી શક્યો હોત. એ બધાં મારું કાળજુ છે.

જિલ માતા છે, મિલિટરી માતા છે, કેળવણીકાર છે. એણે એનું જીવન કેળવણીને સમર્પિત કરેલું છે. પરન્તુ એ કેળવણી માત્ર આપવાનું જ કાર્ય નથી કરતી. એનું કાર્ય એના ચરિત્રની વ્યાખ્યા છે. અમૅરિકાના કેળવણીકારો, તમારા માટે આ મોટો દિવસ છે. વ્હાઇટ હાઉઝમાં તમારામાંનું એક વ્યક્તિ હોવાનું છે. ને જિલ ખૂબ ઉમદા ફર્સ્ટ લેડી બનવાનાં છે. એમનાં માટે મને ખૂબ ગૌરવ છે.

આવા ઉત્તમ ઉપ-રાષ્ટ્રપ્રમુખ સાથે કાર્ય કરવાનું મને સમ્માન મળ્યું છે. તમે હાલ કમલા હૅરિસને સાંભળ્યાં. આ દેશમાં ચૂંટાયેલાં પ્રથમ મહિલા તરીકે, પ્રથમ અશ્વેત મહિલા તરીકે , સાઉથ એશિયન વંશનાં પ્રથમ મહિલા તરીકે, ઇમિગ્રન્ટ માતા-પિતાનાં પ્રથમ દીકરી તરીકે એમણે ઇતિહાસ સર્જ્યો છે. એવું ના માનશો કે અમૅરિકામાં આવું શક્ય નથી. ખરેખર તો ઘણા વિલંબે આવું બન્યું છે.

આને શક્ય બનાવવા ઘણાં બધાં વર્ષો જેમણે આકરી લડત આપી છે એ તમામ આજે રાત્રે યાદ આવે છે. ફરી એક વાર અમૅરિકાએ નૈતિક વિશ્વનું વૃત્તખંડ ન્યાય તરફ વાળી બતાવ્યું છે. કમલા, ડગ, કહો કે ના કહો, તમે મારાં કુટુંબનો હિસ્સો છો. માનદ્દ બાઈડન બન્યા સિવાય કોઈ રસ્તો નથી તમારી સામે.

મહામારી વચ્ચે ચૂંટાયેલા અમલદારોએ આગળ થઈને ચૂંટણીનું જે કાર્ય કર્યું છે એમને સમગ્ર રાષ્ટ્ર તરફથી વિશિષ્ટ ધન્યવાદ પાઠવવામાં આવે છે.

આ પડાવ શક્ય બનાવવા મારા કૅમ્પૅનની ટીમ અને તમામ સ્વયંસેવકોએ એમનો ભરપૂર સમય અને શક્તિ ખર્ચ્યા છે. હું તમારો ઋણી છું. તમારો ઋણી છું. હંમેશાં તમારો ઋણી રહીશ.

જે તમામ લોકોએ અમને ટેકો આપ્યો છે. અમારી કૅમ્પેન માટે મને ગૌરવ છે. જે ગઠબંધન અમે રચ્યું, ઇતિહાસમાં સૌથી બહોળું અને વૈવિધ્યપૂર્ણ ગઠબંધન, એના માટે મને ગૌરવ છે. ડૅમોક્રૅટ, રિપબ્લિકન, અપક્ષ, પ્રગતિશીલ, મધ્યમમાર્ગી, રૂઢિચુસ્ત, યુવાન, વૃદ્ધ, શહેરી, પરાવિસ્તારના, ગ્રામીણ, સમલૈગિંક, વિજાતિય, જાતિ-લિંગ પરિવર્તન કરેલા, શ્વેત, લૅટિનો, એશિયન, નેટિવ અમૅરિકન.

હું બોલું છું એ માનું છું. ખાસ કરીને જ્યારે આ કૅમ્પૅનનો જોશ સાવ ઓસરી રહ્યો હતો, આફ્રિકન-અમૅરિકન સમુદાય ફરીથી મારા માટે ખડો થઈ ગયો. તમને મારો ટેકો હંમેશાં રહેલો છે ને મને તમારો ટેકો રહેશે.

મેં શરૂઆતમાં કહ્યું તેમ, આ કૅમ્પૅન અમૅરિકાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે અને અમૅરિકાનું પ્રતિબિંબ બને એવું મેં ધાર્યું હતું. એ અમે સિદ્ધ કર્યું છે. હવે વહીવટ પણ એ મુજબ દેખાય અને કાર્ય કરે એવું હું ઈચ્છું છું.

હું સમજું છું કે જે બધાંએ પ્રેસિડન્ટ ટ્રમ્પને મત આપ્યા છે તે આજે રાતે હતાશ છે. હું ય કેટલી વખત હાર્યો છું. પરન્તુ હવે આપણે એકબીજાને મોકો આપીએ.

કર્કશ વાણીને જાકારો આપવાનો, તાપમાન નીચું આણવાનો, એકબીજાને મળવાનો સમય આવી ગયો છે. એકબીજાને સાંભળવાનો સમય આવી ગયો છે. ને પ્રગતિ કરવા આપણે આપણા વિરોધીઓને દુશ્મન તરીકે જોવાનું બંધ કરવું પડશે. એ આપણા દુશ્મન નથી. એ અમૅરિકન છે. એ અમૅરિકન છે.

બાઈબલમાં લખ્યું છે કે દરેક બાબત માટે ઋતુ હોય છે, રોપણીની ઋતુ અને લણણીની ઋતુ. સાજા થવાની ઋતુ. અમૅરિકાને સાજું કરવાનો આ સમય છે.

આ કૅમ્પૅનનો અંત આવ્યો છે. લોકોની મરજી શું છે? આપણું ફરમાન શું છે? મને લાગે છે તે આ છે: અમૅરિકાએ આપણને શિષ્ટાચારના પરિબળોને, ન્યાયના પરિબળોને આયોજિત કરવાનું આહ્વાન આપ્યું છે. આપણા સમયના મહાયુદ્ધોના સંદર્ભે વિજ્ઞાનનાં પરિબળો અને આશાનાં પરિબળોને આયોજિત કરવાનું સોંપ્યું છે. વાયરસ પર કાબૂ મેળવવાનું યુદ્ધ, સમૃદ્ધિ સ્થાપવાનું યુદ્ધ, તમારા પરિવારના આરોગ્ય સંભાળવાનું યુદ્ધ. નૃવંશવાદ સંદર્ભે ન્યાય મેળવવાનુ યુદ્ધ અને આ દેશમાં પ્રવર્તતા પ્રણાલીગત નૃવંશવાદનો રકાસ કરવાનું યુદ્ધ. હવામાન પરિવર્તન સંદર્ભે આપણા ગ્રહને બચાવવાનું યુદ્ધ.

શિષ્ટાચારની પુન:સ્થાપના કરવાનું, લોકશાહીનું રક્ષણ કરવાનું અને આ દેશમાં બધાંને સમાન તક આપવાનું યુદ્ધ.

સાથીઓ, કોવિડને નિયંત્રણમાં લાવવાથી આપણા કાર્યની શરૂઆત થાય છે. એને નિયંત્રણમાં લાવ્યા સિવાય આપણે અર્થતંત્રને સમું નહીં કરી શકીએ, આપણી જીવનશક્તિ પાછી નહીં મેળવી શકીએ અથવા જિંદગીની સૌથી મૂલ્યવાન પળો માણી નહીં શકીએ, આપણાં પૌત્રો-પૌત્રીઓ, આપણાં સંતાનોને આલિંગન નહીં આપી શકીએ, આપણી વર્ષગાંઠો, લગ્નો, ગ્રેજયુએશન, આપણાં જીવનમાં મહત્ત્વ ધરાવતી તમામ પળોને માણી નહીં શકીએ.

સોમવારે હું અગ્રણી વૈજ્ઞાનિકો અને તજ્જ્ઞોનાં નામ જાહેર કરીશ જે ટ્રાન્ઝીશન ઍડવાયઝર તરીકે બાઈડન-હૅરિસ કોવિડ પ્લાનને આગળ લઈ જવામાં અને ૨૦ જાન્યુઆરી, ૨૦૨૧થી એને ઍકશન બ્લુપ્રિન્ટમાં પરિવર્તિત કરવામાં મદદ કરશે. એ પ્લાન વિજ્ઞાનના પાયા પર તૈયાર કરવામાં આવશે. અનુકંપા, સહાનુભૂતિ અને દરકાર પર એ નિર્ભર હશે. આ મહામારીને કાબૂમાં લેવા માટે હું કોઈ જ પ્રયત્ન કરવામાં અથવા પ્રતિબદ્ધતા દાખવવામાં ચુકીશ નહીં.

સાથીઓ, હું ડૅમોક્રેટ હોવામાં ગૌરવ અનુભવું છું પરન્તુ હું વહીવટ કરીશ અમૅરિકન રાષ્ટ્રપ્રમુખ તરીકે. મને મત આપનારા માટે કરીશ એટલી જ મહેનત મને મત નહીં આપનારા માટે પણ કરીશ. અમૅરિકામાં શેતાનિયતના ભયાવહ યુગનો અંત અહીં અને હમણાં જ આવવા દો.

ડૅમોક્રૅટ્સ અને રિપબ્લિકન્સનો એકબીજાને સહકાર આપવાનો ઈનકાર. આપણા કાબૂ બહારનું આ કોઈ રહસ્યમય પરિબળ નથી. એ નિર્ણય છે, આપણે કરેલી પસંદગી છે. અને જો આપણે અસહકાર કરવાનું નક્કી કરી શકીએ તો સહકાર કરવાનું પણ નક્કી કરી જ શકીએ છીએ.

હું માનું છું કે અમૅરિકન લોકોએ આપણને આપેલા ફરમાનનો આ હિસ્સો છે. એમના હિતમાં આપણે સહકારથી કાર્ય કરીએ એવું એ ઇચ્છે છે. અને હું એ પસંદગી કરીશ. ને મારી સાથે એ પસંદગી કરવા હું કૉંગ્રેસ, ડૅમોક્રૅટ્સ અને રિપબ્લિકન્સને આમંત્રણ આપીશ.

અમૅરિકામાં તકોનો ધીરો પણ સ્થિર વિસ્તાર કરવો એ અમૅરિકન કહાણી છે. ભ્રમમાં ના રહેશો, ઘણા લાંબા સમયથી ઘણાં બધાં સપનાં ખોરંભે પડ્યાં છે. દેશનાં વચનોને બધાં માટે વાસ્તવિક બનાવવાં પડશે, ભલે એમનો નૃવંશ, વંશીયતા, ધર્મ, અસ્મિતા કે અક્ષમતા કોઈ પણ હોય.

સાથીઓ, સમયના જુદા જુદા તબક્કે અમૅરિકા હંમેશાં વળાંકના બિંદુઓથી આકાર પામ્યું છે. આપણે જે છીએ અને જે બનવા માગીએ છીએ એના માટે આપણે  કઠોર નિર્ણયો કર્યા છે. ૧૮૬૦માં લિંકન યુનિયનને બચાવવા મથ્યા, ૧૯૩૨માં ત્રસ્ત દેશને નવી દિશા દેખાડી એફ.ડી.આર.એ. જે.ઍફ.કે.એ ૧૯૬૦માં નવી ક્ષિતિજનું વચન આપ્યું. બાર વર્ષ પૂર્વે જ્યારે બરાક ઓબામાએ ઇતિહાસ સર્જતી વેળાએ આપણને કહ્યું : યેસ, વી કૅન.

સાથીઓ, આપણે એક વળાંક પર ઊભા છીએ. નિરાશાને પરાજીત કરવાની, સમૃદ્ધિ અને ઉદ્દેશના રાષ્ટ્રનું નિર્માણ કરવાની તક છે આપણી સામે. આપણે એમ કરી શકીશું. એની મને ખાતરી છે. અમૅરિકાના આત્મા માટેના યુદ્ધની હું ઘણા સમયથી વાત કરતો આવ્યો છું. અમૅરિકાનો આત્મા આપણે પુન:સ્થાપિત કરવાનો છે. આપણા ગુણ અને દુર્ગુણ વચ્ચેના સતત ઘમસાણથી આપણા રાષ્ટ્રે આકાર લીધો છે. આ ઘમસાણો વચ્ચે રાષ્ટ્રપ્રમુખો જે કહે છે એનું મહત્ત્વ હોય છે. આ સમયે આપણા ગુણનો વિજય થવા દો. આજ રાતે આખા વિશ્વની આંખો અમૅરિકા પર મંડાયેલી છે અને મને આપણી શ્રેષ્ઠતામાં વિશ્વાસ છે. આખી દુનિયા માટે અમૅરિકા દીવાદાંડી છે.

આપણી સત્તાના દાખલા દ્વારા નહીં પરન્તુ આપણા દાખલાની સત્તા દ્વારા આપણે આગેવાની કરવાની છે. હું જાણું છું, હું હંમેશાં માનતો આવ્યો છું, તમારામાંના ઘણાએ મને બોલતા સાંભળ્યો છે કે આપણે અમેરિકાને એક શબ્દમાં વર્ણવી શકીએ છીએ : શક્યતાઓ. એટલે કે અમૅરિકામાં દરેકનાં સપનાં અને ઈશ્વરે બક્ષેલી ક્ષમતાના આધારે દરેક જણને તક આપવી જોઈએ.

એવું છે કે હું આ દેશની શક્યતાઓમાં વિશ્વાસ રાખું છું. આપણે આગળ જોવાનું છે. એવા અમૅરિકા ભણી જે વધુ સ્વતંત્ર અને ન્યાયી હોય. એવા અમૅરિકા ભણી જે સન્માન અને આદર દ્વારા નોકરીઓનું નિર્માણ કરે. એવા અમૅરિકા ભણી જે કૅન્સર અને ઑલઝાઇમર્ઝ જેવા રોગનો ઉપચાર કરે. એવા અમૅરિકા ભણી જે કોઈને પાછળ ન મૂકી દે. એવા અમૅરિકા ભણી જે કદી હાર ન માને, તાબે ન થાય. આ મહાન રાષ્ટ્ર.

અમૅરિકા વિરુદ્ધ બાજી લગાવવી હંમેશાં ખરાબ બાજી સાબિત થઈ છે. આપણે સારા લોકો છીએ. આ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમૅરિકા છે. એવું કશું જ નથી, એવું કશું જ નથી, જે આપણે સાથે મળીને કર્યું હોય ને ના કરી શક્યા હોય.

સાથીઓ, કૅમ્પેનના અંતિમ ચરણમાં હું એક ભજન વિશે ચિંતન કરવા લાગેલો કારણ કે મારા અને મારા પરિવાર માટે આ ભજનનું મહત્ત્વ ખૂબ જ છે, ખાસ કરીને મારા સ્વર્ગસ્થ દીકરા બો માટે. મને ટકાવી રાખનાર અને હું માનું છું અમૅરિકાને ટકાવી રાખનાર શ્રદ્ધા એમાં મૂર્ત છે. હું આશા કરું છું — ને હું આશા કરું છું આ ભયાનક વાયરસને લીધે ૨,૩૦,૦૦૦ અમૅરિકનોએ જે સ્વજનો ગુમાવ્યાં છે એમને આ ભજનથી દિલાસો અને સાંત્વના મળશે. હું તમારા પ્રત્યેકના દુ:ખમાં સહભાગી છું. આશા કરું છે કે આ ભજન તમને પણ સાંત્વના પૂરી પાડશે.

આ ભજનના શબ્દો આ મુજબ છે : અને તેઓ તમને સમડીની પાંખો પર ઊંચા કરશે, પરોઢના શ્વાસ પર તમને ઊંચકશે ને તમને સૂર્યની માફક સહી કરાવશે ને એમની હથેળીમાં તમને રાખશે. ને હવે સૌ સાથે, સમડીની પાંખો પર સવાર થઈ, ઈશ્વર અને ઇતિહાસે જે કાર્ય આપણને સોંપ્યું છે, તેને પૂરા હૃદય અને મજબૂત હાથથી, અમૅરિકામાં અને એકબીજામાં વિશ્વાસ રાખીને, દેશ માટેના પ્રેમ અને ન્યાય માટેની તરસ સાથે પાર પાડવા આગળ વધીએ.

આપણે જે બનવા સક્ષમ છીએ એવું રાષ્ટ્ર બનીને બતાવીએ. અવિભાજીત રાષ્ટ્ર, સશક્ત રાષ્ટ્ર. સાજું થયેલું રાષ્ટ્ર. ધ યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઑફ અમૅરિકા, સજ્જનો અને સન્નારીઓ, એવું કશું જ ક્યારે ય નથી બન્યું કે આપણે પ્રયત્ન કર્યો હોય ને કરી શક્યા ના હોય.

મને યાદ છે કે સ્ક્રૅન્ટનમાં નાનપણમાં મારા દાદાનું ઘર છોડ્યું ત્યારે એમણે મને કહેલું: “જોઈ, વિશ્વાસ ટકાવી રાખજે.” ને મારાં દાદી જ્યારે જીવતાં હતાં ત્યારે મોટે અવાજે કહેતા: “ના, જોઈ, એનો પ્રસાર કરજે.” વિશ્વાસનો પ્રસાર કરજે.

ઈશ્વર તમને બધાંને પ્રેમ આપે. ઈશ્વર અમૅરિકાને આશીર્વાદિત કરે અને ઈશ્વર આપણા સૈન્યનું રક્ષણ કરે. થૅંક યુ. થૅંક યુ.

સ્રોત : washingtonpost.com

આપણે જોયું કે ગાંધીજીએ એક વરસ સુધી ભારતભ્રમણ કરવાનું અને રાજકીય નિવેદનો નહીં કરવાનું ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલેને વચન આપ્યું હોવા છતાં ગણતરીના મહિનાઓમાં ભારતના પ્રસ્થાપિત નેતાઓને સમજાઈ ગયું હતું કે ‘આ માણસ છે દમદાર, પણ આપણા કામનો નથી.’ આ વાક્યને સમજવાની કોશિશ કરો. વળી ગાંધીજી વિશે અભિપ્રાય આપનારું આ વાક્ય મારું નથી, વાસ્તવમાં ગાંધીજી વિષે બોલાયેલું વાક્ય છે અને લગભગ આજ અર્થમાં એક કરતાં વધુ લોકોએ ગાંધીજી વિષે વાપરેલું વાક્ય છે. એક સરખી ભાષામાં નેતાઓનો સાર્વત્રિક અભિપ્રાય હતો.

દમદાર એટલે શું? એવો માણસ જેની ઉપેક્ષા ન થઈ શકે. કારણ? કારણ કે એ એવો માણસ છે જે આપણો કે આપણી તાકાતનો મોહતાજ નથી. તમે સાથે ચાલો તો પણ ઠીક અને ન ચાલો તો પણ ઠીક. અરે, એની વિરુદ્ધ ચાલો તો પણ એને કોઈ ફરક પડવાનો નથી. તો પછી એની તાકાત આવે છે ક્યાંથી? એના જીગરમાંથી. એકલા ચાલવાની જીગર. આખી દુનિયાની સામે પડીને એકલે પંડે લડવાની જીગર. ભય શું કહેવાય એની એને ખબર નથી એટલે એને કોઈના ય સંગાથની જરૂર નથી. આ એવો માણસ છે જેને નિષ્ફળ નીવડવાનો પણ ભય નથી. કોઈ પણ ભોગે સફળતા મેળવવાની લાલચ નથી. લાલચ પણ ભયનું કારણ હોય છે. આ એવો માણસ છે જે નથી ઓજસ્વી વક્તા કે નથી મોહક વ્યક્તિત્વ, પણ એનાથી પણ તેને કોઈ ફરક પડતો નથી. આ એવો માણસ છે જે સભા સંમેલનોમાં લોકમાન્ય તિલક કે મદનમોહન માલવિયાની એક સેવક તરીકે સેવા કરે, પણ તેમને ન ગમે એવો અભિપ્રાય આપવામાં કે જરૂર પડ્યે તેમની સામે પડવામાં સંકોચ ન અનુભવે.

દમદાર માણસના આ લક્ષણો છે જેની વાયકાઓ ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકામાં હતા ત્યારથી જ ભારતીય નેતાઓને કાને પડવા લાગી હતી અને હવે ગાંધીજીને જોઇને અને મળીને તેમને ખાતરી થવા લાગી. ધ્યાન રહે, હજુ ખરા અર્થમાં રાજકીય નિવેદન તો ગાંધીજીએ કર્યું જ નહોતું. અને આપણા કામનો નથી એટલે?

ભારતીય નેતાઓને બીજી વાત એ સમજાઈ ગઈ હતી કે આપણે જે પ્રકારનું રાજકારણ કરી રહ્યા છીએ તેને આ માણસ અપનાવવાની વાત તો બાજુએ રહી, પણ પુષ્ટિ પણ આપે એમ નથી. ભલા, રાજકીય દુશ્મની વિનાનું તે કાંઈ રાજકારણ હોતું હશે? હિંદુઓનું રાજકારણ કરો તો મુસલમાન દુશ્મન તરીકે જોઈએ, મુસલમાનોનું રાજકારણ કરો તો હિંદુ દુશ્મન તરીકે જોઈએ, દલિત કે બહુજન સમાજનું રાજકારણ કરો તો બ્રાહ્મણ કે સવર્ણ દુશ્મન તરીકે જોઈએ. કોઈક તો જોઈએ જ ને? એમનેમ રાજકારણ કેવી રીતે થઈ શકે? આ માણસ એવો છે જેને માટે અંગ્રેજો પણ દુશ્મન નથી.

ગાંધીજી કહેતા કે ગુલામી આપણી દુશ્મન છે અંગ્રેજો નથી. આપણે નિર્વીર્ય છીએ અને આપણી અંદર કુસંપ છે એટલે આપણે ગુલામ થયા, અંગ્રેજોએ ગુલામ નથી કર્યા. અંગ્રેજો અને પશ્ચિમની પ્રજા પુરુષાર્થી અને સાહસિક છે એટલે આપણને ગુલામ બનાવવામાં એ ગુણોએ મદદ કરી એટલું જ. આપણી ગુલામીનું કારણ આપણે પોતે છીએ. આવી જ રીતે હિંદુ માટે મુસલમાન અને મુસલમાન માટે હિંદુ દુશ્મન હોય તો એ આત્મવિશ્વાસના અભાવનું પરિણામ છે. વ્યક્તિમાં કે સમાજવિશેષમાં જ્યારે પોતાના ઉપર ભરોસો ન હોય ત્યારે તે બીજાને શંકાથી જોવા લાગે છે.  છે. પાછો આ મહાત્મા દલિતો અને સ્ત્રીઓને તેમનાં શોષણ કે ગુલામી માટે જવાબદાર નથી ઠેરવતો. એને માટે તો અનુક્રમે સવર્ણો અને પુરુષોને જવાબદાર ઠેરવે છે પણ જરા અલગ અર્થમાં. જે પોતાનો ધર્મ (દરેક અર્થમાં) સાચા અર્થમાં ન સમજતો હોય અને જે કાયર હોય એ જ બીજાને દબાવીને રાખે. ટૂંકમાં આ માણસના તો દુશ્મનો પણ અલગ છે. જો કોઈ ઓળખી શકાય એવો રાજકીય દુશ્મન ન હોય અને કોઈને મુર્દાબાદ કહી શકાય એમ ન હોય તો રાજકારણ કેવી રીતે શક્ય બને?

હવે ભારતમાં અપવાદ વિના દરેકનો અભિપ્રાય બન્યો કે માણસ છે દમદાર એટલે એને રોકી શકાય એમ તો નથી પણ વાત અવ્યવહારુ રાજકારણની કરે છે. કેટલોક સમય તો નેતાઓએ માન્યું કે ગાંધીનો અવ્યવહારુ આદર્શવાદ એક દિવસ એના દમને તોડી નાખશે, પછી ભલે એ ગમે એટલો હોય. થોડો સમય જવા દો, સાન ઠેકાણે આવી જશે અને પગ જમીન ઉપર આવી પડશે. આ દક્ષિણ આફ્રિકા નથી, ભારત છે વગેરે.

કેટલાક લોકોને એમ પણ લાગતું હતું કે આ માણસે દુશ્મનની ઓળખ તો સચોટ કરી છે. ભારતીય પ્રજાના દુશ્મન અંગ્રેજો નથી, પણ ભારતીય પ્રજાની અંદર રહેલ નિર્વિર્યતા અને કુસંપ છે એ ગાંધીજીની વાતને નકારી શકાય એમ નથી. આવું જ હિંદુ, મુસલમાન અને બીજા પ્રશ્ને. આ માણસે બાહ્ય દુશ્મનોને નહીં, પણ અસલી દુશ્મનો શોધી કાઢ્યા છે અને તેને લક્ષ્ય બનાવ્યા છે તો શું તે તેના દમદારપણાના જોરે તેને પડકારી શકશે? જો એવું બને તો તો માત્ર ભારતીય રાજકારણનો નહીં, દુનિયાના રાજકારણનો ચહેરો બદલાઈ જાય. અલબત્ત આવું માનનારા એ સમયે બહુ ઓછા હતા. મોટા ભાગના લોકોને તો એમ જ લાગતું હતું કે થોડા દિવસમાં અવ્યવહારુ આદર્શવાદ દમદાર ગાંધીના દમને તોડી નાખશે.

ગાંધીજી ભારતભ્રમણ કરતા હતા અને ભરતના પ્રસ્થાપિત નેતાઓ તેમના તરફ નજર રાખતા હતા. નજર રાખવી પડે એમ હતી કારણ માણસ દમદાર હતો અને બીજા પક્ષની ધારણા મુજબ જો તેમનું દમદારપણું બાહ્ય દુશ્મનની જગ્યાએ અસલી દુશ્મનને પડકારવામાં સફળ નીવડે તો રાજકારણનું સ્વરૂપ બદલાઈ જાય અને તેઓ બાજુએ ધકેલાઈ જાય. આનો થોડો થોડો અણસાર પ્રજાને પણ આવવા લાગ્યો હતો. અરે, સૌથી કચડાયેલા ગણાતા દલિતોને પણ આવી ગયો હતો. ૧૯૧૫ના મે મહિનામાં ગાંધીજી તામિલનાડુના માયાવરમ નામના કસબમાં દલિતોની સભામાં ગયા હતા. ત્યાં દલિત આગેવાને ગાંધીજીને પૂછ્યું હતું કે, ‘અમારા સાંભળવામાં આવ્યું છે કે તમારી અને ભારતીય નેતાઓ વચ્ચે મૂળભૂત મતભેદો છે.’

ગાંધીજીએ કબૂલ કર્યું હતું કે છે અને ત્રણ વાર બોલ્યા હતા કે છે, છે, છે. મારો દૃષ્ટિકોણ બધાથી જુદો છે. યાદ રહે, હજુ તેમણે કોઈ પોતીકું રાજકીય નિવેદન તો કર્યું જ નહોતું. આ તો માત્ર અણસાર હતો. દમદારપણાનો અને નવા અભિગમનો. અવ્યવહારુ આદર્શવાદ દમદારપણાને ધરાશયી કરશે કે પછી દમદારપણું આદર્શવાદને વ્યવહારુ બનાવીને રાજકારણને નવા આયામ આપશે? એક આગંતુકને લઈને દેશમાં તર્કવિતર્ક ચાલતા હતા.

e.mail : ozaramesh@gmail.com

પ્રગટ :  ‘દૂધનું દૂધ, પાણીનું પાણી’ નામક લેખકની સાપ્તાહિક કટાર, ‘સંસ્કાર’ પૂર્તિ, “સંદેશ”, 08 નવેમ્બર 2020