ઝંખું છું સમયથી સમયની સારવાર,
લોહીલુહાણ હાલત થયું મન તારતાર.
રહેવા દે એ મન અહિંસાની વાત ન કર,
શકના ઘેરામાં પડ્યા છે ગાંધીના વિચાર.
હાંસિયામાં મૂક્યા છે જો ઘાવ હવે તો,
એકાદ વિચાર નીકળે ટોળાંની આરપાર.
તૂટી રહ્યા શ્વાસ કોઈ તો સાંધવા આવે,
છોડી દે તું ચિંતા સાગર ઈશ્વરને દરબાર.
સમયનાં વર્તુળમાં રહી થાય કદી ના બેર,
ખુદને હૂંફ આપી કાયમી કરી સારવાર.
સંસ્કૃતિની અન્ય ચીજોની જેમ, ગુજરાતી નાટકોનું પણ વ્યવસાયિકરણ થઇ ગયું, એટલે “સારાં” નાટકોને બદલે “સફળ” નાટકોની માંગ વધતી ગઈ અને સાર્થક અથવા જીવન ઉપયોગી સર્જનો ઘટી ગયાં. એટલા માટે પાછલાં અમુક વર્ષોમાં અમુક ગુજરાતી નાટકો પરથી એવી હિન્દી ફિલ્મો બની છે, જે બોક્સ ઓફિસ પર ચાલે તેવી હોય. અફકોર્સ, સારી વસ્તુને પણ આર્થિક રીતે સફળ થવાનું જ હોય છે, પરંતુ જ્યારે પૈસા કમાવા એ એક માત્ર ઉદેશ્ય હોય, ત્યારે ગુણવત્તાનો ભોગ લેવાવાની શક્યતા વધી જાય.
પહેલાં સાવ એવું નહોતું. ગુજરાતી નાટ્ય વ્યવસાય એક જમાનામાં ઘણો વાઈબ્રન્ટ હતો, એટલું જ નહીં, જેને પારિવારિક કહી શકાય, મુદ્દા આધારિત કહી શકાય અને જેને અર્થપૂર્ણ કહી શકાય તેવાં નાટકો બનતાં હતાં અને તેના પરથી હિન્દી ફિલ્મો પણ બનતી હતી. એવી જ એક ફિલ્મ હતી “આરતી.” 1962માં આવેલી આ ફિલ્મમાં તે વખતની સુપરસ્ટાર મીના કુમારી આરતી ગુપ્તાની મુખ્ય ભૂમિકામાં હતી, અને તેની સાથે એટલા જ ખમતીધર અશોક કુમાર અને પ્રદીપ કુમાર હતા.
19મી સદીના મુંબઈમાં ઘણી નાટક કંપનીઓ કામ કરતી હતી. તે સૌની પાછળ “સમાજ” શબ્દ લાગતો હતો, જેમ કે – આર્ય નાટિકા સમાજ, શ્રી લક્ષ્મી નાટક સમાજ, રોયલ નાટક સમાજ, શ્રી વાંકાનેર આર્ય નાટક સમાજ અને મુંબઈ ગુજરાતી નાટક સમાજ. તેમાં ડાહ્યાભાઈ ઝવેરીની શ્રી દેશી નાટક સમાજ કંપનીની શરૂઆત 1889માં થયેલી અને છેક 1980 સુધી તે નાટકો ભજવતી હતી.
આ કંપનીનાં ‘માલવપતિ’ (1924), ‘વડીલોના વાંકે’ (1938), ‘સંપત્તિ માટે’ (1941), ‘ગાડાનો બેલ’ (1946), ‘સામે પાર’ (1947), ‘સર્વોદય’ (1952) જેવાં નાટકો અત્યંત લોકપ્રિય થયાં હતાં. ‘વડીલોના વાંકે’ નાટકના તો પાંચસોથી વધુ શો થયા હતા. આ કંપનીના એક નાટ્યકાર પ્રફુલ્લા દેસાઈનું “સંસ્કાર લક્ષ્મી” નાટક સાઈઠના દાયકામાં મુંબઈ-ગુજરાત-મહારાષ્ટ્રની ગુજરાતી વસ્તીમાં બહુ જાણીતું થયું હતું.
“આરતી” ફિલ્મનો આધાર આ “સંસ્કાર લક્ષ્મી” હતું. મીના કુમારીની યાદગાર ભૂમિકાઓમાંથી એક “આરતી” છે. તે વખતે મીના કુમારીની જે પણ ફિલ્મ આવતી, તેમાં જોવા જેવી મીના કુમારી હોય, બાકી બધા ઝાંખા પડી જતાં. 1962માં મીનાની ત્રણ ફિલ્મો આવી, અને ત્રણેમાં તેને ફિલ્મફેર બેસ્ટ એક્ટ્રેસ એવોર્ડ માટે નોમિનેટ કરવામાં આવી હતી; સાહેબ, બીબી ઔર ગુલામ; મૈં ચૂપ રહુંગી અને આરતી. તેમાં “સાહેબ, બીબી ઔર ગુલામ” માટે તેને એ ટ્રોફી મળી હતી.
રસપ્રદ વાત એ છે કે ગીત ગાતા ચલ, અંખિયો કે ઝરોખો સે, ચિત્તચોર, દુલ્હન વહી જો પિયા મન ભાવે, મૈને પ્યાર કિયા, હમ આપકે હૈ કૌન જેવી અનેક બ્લોકબસ્ટર પારિવારિક ફિલ્મો આપનારી કંપની રાજશ્રી પ્રોડકશનની પ્રોડ્યુસર તરીકે શરૂઆત જ થઇ હતી “આરતી”થી. મૂળ રાજસ્થાનના મારવાડી પરિવારના તારાચંદ બડજાત્યાએ, જે દિવસે દેશ આઝાદ થયો, તે 15મી ઓગસ્ટ 1947ના રોજ મુંબઈમાં “રાજશ્રી” નામની ફિલ્મ ડિસ્ટ્રબ્યૂશન કંપની શરૂ કરી હતી.
પંદર વર્ષ સુધી અનેક સફળ ફિલ્મોનું વિતરણ કર્યા પછી, 1962માં બડજાત્યાએ ફિલ્મ નિર્માણ ક્ષેત્રે ઝુકાવ્યું અને પહેલી ફિલ્મ તરીકે ગુજરાતી નાટક “સંસ્કાર લક્ષ્મી”નો વિષય પસંદ કર્યો. આવનારા બે દાયકામાં રાજશ્રી પિક્ચર્સ કેવા પ્રકારની ફિલ્મો બનાવશે, તેનું ડી.એન.એ. “આરતી”માં જ સ્થાપિત થઇ ગયું હતું. તેનું નિર્દેશન તેમણે કે.એલ. સાઈગલની ઠુમરી “બાબુલ મોરા નૈહર છૂટો જાય”થી જાણીતીથી થયેલી ફિલ્મ “સ્ટ્રીટ સિંગર”(1938)વાળા ફણી મઝૂમદારને સોપ્યું હતું.
ગુજરાતી નાટકો એ જમનામાં કેટલાં પ્રગતિશીલ હતાં, તેનું ઉદાહરણ “સંસ્કાર લક્ષ્મી” છે, અને એટલે જ બડજાત્યાએ તેને ફિલ્મનો વિષય બનાવ્યું હતું. એ અર્થમાં “આરતી” રાજશ્રી પિક્ચર્સની પહેલી નારીવાદી ફિલ્મ છે અને એ વખતે તેવી ભૂમિકા ભજવવા માટે મીના કુમારીથી વધુ કોણ યોગ્ય હતું!
ફિલ્મમાં, આરતી ગુપ્તા એક ઉદાર દિલની ડોક્ટર છે. તેનાં એન્ગેજમેન્ટ તેના સિનિયર અને બોસ ડો. પ્રકાશ (અશોક કુમાર) સાથે થાય છે. આ સંભવિત યુગલ વચ્ચે એક વિરોધીતા છે; આરતી ડોક્ટરના વ્યવસાયને લોકોની સેવા માટેના અવસર તરીકે જુએ છે, ડો. પ્રકાશ તેને પૈસા કમાવાનું સાધન ગણે છે. એક અકસ્માતમાં, દીપક (પ્રદીપ કુમાર) નામનો બેરોજગાર અને ગરીબ કવિ આરતીનો જીવ બચાવે છે.
પરિણામે, આરતી તેને પ્રેમ કરવા લાગે છે. તે ડો. પ્રકાશ સાથે વિવાહ ફોગ કરીને દીપક સાથે લગ્ન કરે છે અને તેના પિતા, એક બહેન, એક ભાઈ (મરાઠી એકટર રમેશ દેવનું ડેબ્યુ), તેની પત્ની (શશીકલાનો પહેલો જાણીતો વેમ્પ રોલ) અને ત્રણ બાળકોથી ભરેલાં એક ગરીબ ઘરમાં લગ્નજીવન શરૂ કરે છે. તેનો ખુદનો પરિવાર અને ડો. પ્રકાશ આ નિર્ણયનો વિરોધ કરે છે. ડો. પ્રકાશનો તો અહં ઘવાઈ જાય છે. તે દીપકના પરિવારને પણ ઓળખે છે અને વારંવાર મુલાકાત લે છે, જેથી આરતીના વૈવાહિક જીવનમાં કલેશ ઊભો થાય છે. આરતીને પ્રકાશની હરકત પસંદ નથી.
ત્યાં સુધી કે દીપકની શંકાથી ત્રાસીને ઘર છોડી દે છે અને પિતાના ઘરે આવી જાય છે. એવામાં દીપકને એક ગંભીર અકસ્માત થાય છે. તેનું ઓપરેશન કરવા માટે માત્ર ડો. પ્રકાશ જ સક્ષમ છે. તે એક શરતે દીપકની સર્જરી કરવા તૈયાર થાય છે કે આરતી પતિના ઘરે પાછી આવે અને દીપકને માફ કરી દે.
મીના કુમારીનો આ “ઓથર-પેક” રોલ હતો. આરતી એક પત્ની તરીકે પીડિત છે અને પતિની ગેરસમજનો ભોગ બનેલી છે, છતાં એક સ્ત્રી તરીકે તે મહેનતુ છે, આદર્શવાદી છે અને પોતાના માટે શું યોગ્ય છે તેના નિર્ણય ખુદ કરે છે. તેની દૃઢતા અને વિવેકબુદ્ધિ આરતીનું જમા પાસું છે. એક દૃશ્યમાં, દીપક જ્યારે આરતી પર આરોપ મૂકે છે કે તેના દિલમાં પ્રકાશ માટે મીઠી લાગણી છે, ત્યારે આરતી તેની મક્કમતાનો પરચો આપીને દીપકને કહે છે કે આવા ઇલ્જામ મૂકીને મારી નજરમાંથી પડી ના જઈશ. પોતાના આદર્શ માટે તે મંગેતરને છોડી દેતાં અચકાતી નથી અને સ્વમાનનો પ્રશ્ન આવ્યો તો પતિનું ઘર પણ ત્યજી દે છે.
એક રસપ્રદ વાત એ છે કે પ્રદીપ કુમારનો રોલ માટે આપણા ગુજરાતી હરિભાઈ જરીવાલા ઉર્ફે સંજીવ કુમાર સામે ચાલીને બડજાત્યા પાસે ગયા હતા અને તેમને સાઈન પણ કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ “દાંત બહુ આગળ પડતા” કહીને તેમની જગ્યાએ પ્રદીપ કુમારને લેવામાં આવ્યા હતા. સંજીવ કુમારને ત્યારે એટલું માઠું લાગ્યું હતું કે બે દાયકા પછી “સારાંશ” ફિલ્મ માટે રાજશ્રીએ હરિભાઈનો સંપર્ક કર્યો તો હરિભાઈએ ના પાડી દીધી. એ રોલ પણ લાજવાબ હતો અને અનુપમ ખેરની કેરિયર બનાવી ગયો હતો!
રોશનના સંગીત અને મજરૂહ સુલતાનપૂરીના શબ્દોમાં ફિલ્મમાં સુંદર 7 ગીતો હતાં. તેમાંથી બે તો આજે ય સાંભળવાનું મન થાય તેવાં છે; લતાના અવાજમાં આશાવાદી ગીત “કભી તો મિલેગી, કહીં તો મિલેગી, બહારોં કી મંજિલ, રાહી …” અને મહોમ્મદ રફીના સ્વરમાં રોમેન્ટિક “અબ ક્યા મિશાલ દૂં મૈં તેરે શબાબ કી, ઇન્સાન બન ગઈ હૈ કિરણ મહેતાબ કી.” રાજશ્રીવાળાઓની ફિલ્મોમાં સંગીત બહુ ઉમદા હોય છે તેની સાબિતી પણ પહેલી જ ફિલ્મમાં મળી હતી.
ગયા રવિવારે [28 ઑગસ્ટે], દિલ્હીના નોઇડામાં ગેરકાયદે બાંધવામાં આવેલાં સુપરટેક લિમિટેડનાં 32 માળનાં ટ્વિન ટાવર્સ તોડી પાડવામાં આવ્યાં, ત્યારે મીડિયાની હેડલાઇન્સમાં તેના માટે “ભ્રષ્ટાચારનાં ટાવર્સ” એવો શબ્દ વાપરવામાં આવ્યો હતો. 11 માળના લાઇન્સન્સ પર ત્રણ વાર રિવિઝન કરીને બંને ઈમારતને કેવી રીતે 32 માળ સુધી લઇ જવામાં આવી, તેમાં કેવી રીતે નિયમોનો ભંગ કરવામાં આવ્યો, કેવી રીતે વહીવટદારો, બિલ્ડરો અને રાજકારણીઓએ સાંઠગાંઠ કરી, કેવી રીતે ઘર ખરીદનારાઓને વંચિત રાખવામાં આવ્યાં અને કેવી રીતે 13 વર્ષ સુધી લોકોને કોર્ટના ધક્કા ખાવા પડ્યાં તેની એક એવી ભ્રષ્ટ વાર્તા આ ટ્વિન ટાવર્સ પાછળ છે, જે ભારતના લગભગ દરેક શહેરમાં નાના-મોટા અનેક ટાવર્સને પણ લાગુ પડે છે.
સુપરટેકના કિસ્સામાં સમજવા જેવું એ છે કે કરોડો રૂપિયાના ભ્રષ્ટાચારમાં બે ટાવર્સને તો સજા કરવામાં આવી છે, પરંતુ એક પણ માણસ જેલમાં ગયો નથી. વાસ્તવમાં, આ વાર્તા ભ્રષ્ટ ટાવર્સની નથી, ભારતની છે.
પંદર દિવસ પહેલાં જ, વડા પ્રધાન મોદીએ નજીકના લાલ કિલ્લા પરથી કહ્યું હતું કે ભ્રષ્ટાચાર ભારતને ઉધઈની જેમ કોતરી રહ્યો છે. ટ્વિન ટાવર્સ એ જ ઉધઈનો રાફડો હતો. યોગાનુયોગ, જે દિવસે આખી દુનિયા તેમના ટી.વી. સ્ક્રીન પર ભારતની બે ઈમારતોને ધરાશાયી થતી જોઈ રહી હતી, એ જ દિવસે અન્ના હજારેના ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી આંદોલનનો એક દાયકો પૂરો થયો હતો. બરાબર એક દાયકા પહેલાં, 28મી ઓગસ્ટે, અન્નાના 13 દિવસની ભૂખ હડતાળ સમેટવા માટે, તત્કાલીન નાણા મંત્રી (અને પાછળથી રાષ્ટ્રપતિ બનેલા) પ્રણવ મુખરજીએ સંસદમાં કહ્યું હતું, “આ ગૃહ ત્રણ મુદ્દાઓ પર સહમત થાય છે. (1) સિટિઝન ચાર્ટર (2) નીચલા અધિકારીઓ પર લોકપાલ અને (3) રાજ્યોમાં લોકાયુક્તની નિમણૂક.
એક દાયકા પહેલાં, અન્ના હજારેએ દેશમાંથી સરકારી ભ્રષ્ટાચાર દૂર કરવા માટે એક વિશાળ લડત શરૂ કરી હતી અને કાઁગ્રેસના નેતૃત્વ વાળી તત્કાલીન સરકારને ઘૂંટણીએ પાડી હતી એટલું જ નહીં, “અબ કી બાર મોદી સરકાર” માટે રસ્તો પણ સાફ કર્યો હતો. આજે, અન્ના હઝારે કે લોક પાલનું નામોનિશાન નથી, ભ્રષ્ટાચાર એટલો જ તગડો છે અને વડા પ્રધાન એ ઉધઈને દૂર કરવાની હજુ પણ “હાકલ” જ કરે છે. અન્નાની લડતમાંથી જેનો ઉદય થયો હતો તે આમ આદમી પાર્ટી આજે દિલ્હીમાં ભ્રષ્ટાચારના આરોપોનો સામનો કરી રહી છે. તેના એક મંત્રી જેલમાં છે અને બીજા પર સી.બી.આઈ.ની તવાઈ ચાલે છે. એમાં અન્ના દસ વર્ષ પછી જાગ્યા અને અરવિંદ કેજરીવાલને પત્ર લખીને તેમને ભાંડ્યા છે કે તમે શરાબની જેમ, સત્તાના નશામાં ડૂબી ગયા છો. જવાબમાં કેજરીવાલે વળતો ઘા કર્યો છે એ સી.બી.આઈ.ને કશું ન મળ્યું એટલે એ લોકોએ (ભા.જ.પે.) તમને આગળ ધર્યા છે.
ભારતમાં ભ્રષ્ટાચારને વહીવટી અને આર્થિક સમસ્યા માનવામાં આવે છે, પરંતુ તેનું મૂળ દેશના સામાજિક, રાજકીય, આર્થિક અને વહીવટી માળખામાં છે. સરકારની અક્ષમતા અને દેશની વિશાળ વસ્તી ભ્રષ્ટાચારને ઉતેજન આપે છે. ઉચ્ચ જીવન જીવવા માટે ભ્રષ્ટ સાધનોનો ઉપયોગ થાય છે અને તેને છુપાવા માટે પારદર્શિતા ઓછી કરવામાં આવે છે. દેશમાં રાઈટ ટુ ઇન્ફોર્મેશન(આર.ટી.આઈ.)નો કાયદો લાગુ કરવાનો મકસદ જ પારદર્શિતા વધારવાનો અને છેક છેવાડાના માણસના હાથ મજબૂત કરવાનો હતો. આજે ખુદ સરકારે જ આર.ટી.આઈ.ને બુઠ્ઠુ બનાવી દીધું છે.
વાસ્તવમાં, ભ્રષ્ટાચાર સામેની લડાઈનું નેતૃત્વ રાજનીતિના હાથમાં છે તે જ એ લડાઈને નપુસંક બનાવી દે છે. જ્યારે ઘરના જ ભૂવા હોય અને ઘરનાં જ ડાકલાં હોય તો પછી ભૂત ક્યાંથી ભાગે. કેન્દ્ર સરકારે જ સુપ્રીમ કોર્ટને સુપરત કરેલા 2018 સુધીના આંકડા અનુસાર, આપરાધિક કેસોનો સામનો કરી રહેલા ભારતના કુલ સંસદ સભ્યો અને ધારાસભ્યોમાંથી માત્ર છ ટકા જ દોષિત સાબિત થયા છે તે બતાવે છે કે રાજકારણ અને પોલીસની સાંઠગાંઠ કેટલી મજબૂત છે અને શા માટે તે ભ્રષ્ટાચાર નાબૂદ કરવામાં નાકામ છે.
દેશમાં આવા 3,884 નેતાઓ છે, અને તેમાંથી 38 દોષિત સાબિત થયા હતા, જયારે 560ને છોડી મુકવામાં આવ્યાં હતાં. બીજું, જે નેતાઓ દોષિત સાબિત થાય છે તેમની સજા છ વર્ષ સુધી ચૂંટણી નહીં લડવાની હોય છે. એટલે તેઓ છ વર્ષ સુધી તેમના ડમી મારફતે સત્તા જાળવી રાખે છે અને સજા પૂરી થાય એટલે પૂરા જોશથી “જન સેવા” કરવા આવી જાય છે.
એમાં શું આશ્ચર્ય છે કે વર્લ્ડ જસ્ટિસ પ્રોજેક્ટના રુલ ઓફ લો ઇન્ડેકસ- 2021માં 139 દેશોમાંથી ભારત 79 નંબરે છે. આ ઇન્ડેકસ એ નિર્ધારિત કરે છે કે કયો દેશ કાનૂનના શાસનનું કેટલું પાલન કરે છે. ભારત ચીન પછીની બીજા નંબરની સૌથી ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થા છે તે સાચું, પરંતુ ભારતમાં મોટા ભાગનો વિકાસ ભ્રષ્ટાચારની “ગંગા”માં તણાઈ જાય છે એ સૌનો અનુભવ છે.
2009ના ગ્લોબલ કરપ્શન બેરોમીટર અનુસાર, ભારતના લોકો રાજકીય પક્ષોને સૌથી વધુ ભ્રષ્ટ માને છે. ટ્રાન્સપેરન્સી ઇન્ટરનેશનલ દ્વારા રિલીઝ આ બેરોમીટર સર્વે પ્રમાણે, ભારતના લોકોને જ્યારે પૂછવામાં આવ્યું કે તેમની દૃષ્ટિએ દેશમાં કેવાં લોકો સૌથી વધુ ભ્રષ્ટ છે, તો 58 ટકા લોકોએ રાજકારણીઓ તરફ આંગળી ચીંધી હતી.
વડા પ્રધાન મોદીએ, મફતની રેવડીથી દેશના અર્થતંત્રને નુકસાન થાય છે તેવો તાજેતરમાં મુદ્દો ઉઠાવ્યો, ત્યારે તેમના જ પક્ષના સંસદ સભ્ય વરુણ ગાંધીએ રાજકીય નીશ્રામાં ઉદ્યોગપતિઓના ભ્રષ્ટાચારનો મુદ્દો ધરીને કહ્યું હતું કે છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં ભ્રષ્ટ ઉદ્યોગપતિઓની 10 કરોડની લોન માફ કરી દેવામાં આવી છે.
કાઁગ્રેસના સંસદ સભ્ય મલ્લિકાર્જુન ખરગેના એક પ્રશ્નના જવાબમાં, રાજ્ય કક્ષાના નાણા મંત્રી ભાગવત કરાડે રાજ્યસભામાં એકરાર કર્યો હતો કે નાણાંકીય વર્ષ 2017-18 અને વર્ષ 2021-22 વચ્ચે દેશની બેંકોએ “બેડ લોન” ગણીને રુ. 9,91,640 “ભૂંસી” નાખ્યા છે. અલબત, સત્તાધારી ભારતીય જનતા પાર્ટી એવો દાવો કરે છે કે વડા પ્રધાન મોદીના આવ્યા પછી દેશમાં તમામ ક્ષેત્રોમાં ભ્રષ્ટાચારમાં જબરદસ્ત ઘટાડો થયો છે. વિડંબના એ છે કે 15મી ઓગસ્ટના રોજ, ભારતની આઝાદીના 75 વર્ષની ઉજવણી નિમિત્તે લાલ કિલ્લા પરથી બોલતાં વડા પ્રધાને કહ્યું હતું કે, “ભ્રષ્ટાચાર ઉધઈની જેમ મારા દેશને કોતરી રહ્યો છે.”
આઠ વર્ષ પહેલાં, ભ્રષ્ટાચાર મુક્ત ભારતના નારા સાથે દેશમાં સત્તા સ્થાને આવેલા મોદીને તેમના ભાષણમાં ભ્રષ્ટાચારનું “દુઃખ” રડવું પડે છે તે જ એ વાતની સાબિતી છે કે ભ્રષ્ટાચારનો મુદ્દો મતો લેવા માટેની ચાલાકી સિવાય બીજું કંઈ નથી. એમાં મોદી અપવાદ નહીં, નિયમ છે. ભારત આઝાદ થયો ત્યારે પંડિત નહેરુની પહેલી સરકારમાં જ ભ્રષ્ટાચારના આરોપો થયા હતા. તે પછી તમામ સરકારોમાં તેમાં ઘટાડો થવાને બદલે ઉમેરો જ થતો ગયો છે.
એનું મૂળ કારણ આપણી રાજનીતિમાં પારદર્શિતાનો અભાવ છે. રાજકારણીઓ અને રાજકીય પક્ષો ચૂંટણીઓમાં (અને તેમાં ગ્રામ પંચાયતથી લઈને લોકસભા સુધીની નાની-મોટી અનેક ચૂંટણી પ્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે) જે રીતે બ્લેક મનીનો ઉપયોગ કરે છે તે સ્તબ્ધ થઇ જવાય તેવું છે. તમને એક પણ ચુંટાયેલો કે પરાજિત ઉમેદવાર નહીં મળે જે એવું કહેતો હોય કે શુદ્ધ રૂપે, માત્ર જનસેવાના આધારે ચૂંટણી જીતી શકાય છે. ત્યાં સુધી કે પાર્ટીની ટિકિટ મેળવવા માટે લાખો-કરોડો રૂપિયાની હેરફેર થાય છે. જ્યાં સત્તાની બોલી બોલાતી હોય, તે દેશ કેવી રીતે ભ્રષ્ટાચાર મુક્ત બની શકે?
હમણાં થોડા દિવસ પહેલાં, ટ્વીટર પર અનુરાગ કુકરેતી નામના દહેરાદૂનના એક યુઝરે ટુચકો પોસ્ટ કર્યો હતો :
16મી મે 2014ના રોજ, ભા.જ.પે. સંપૂર્ણ બહુમતીથી ચૂંટણી જીતી, ત્યારે મોદીનો એક ચાહક ખુશીનો માર્યો બેભાન થઇ ગયો અને કોમામાં જતો રહ્યો.
8 વર્ષ પછી અચાનક તે કોમામાંથી બહાર આવ્યો. પૂરા ભાનમાં આવ્યા પછી એની સારવાર કરતા ડોકટરને તેણે નીચે મુજબ સવાલો કર્યા :
રોબર્ટ વાડ્રા કઈ જેલમાં છે?
રાહુલ અને સોનિયા જેલમાં છે કે ઇટાલી છૂ થઇ ગયાં?
લખનૌ જવા માટે બુલેટ ટ્રેનની ટિકિટ બૂક કરાવું કે પ્લેનમાં જાઉં?
ડોલરનો દર 35 રૂપિયાથી નીચે આવ્યો કે નહીં?
સ્વિઝ બેંકોમાંથી કેટલું કાળું નાણું આપણને મળ્યું?
પાકિસ્તાન તો ગભરાયેલું હશે, તો દાઉદ આપ્યો કે નહીં?
આ બધું સાંભળીને ડોક્ટર કોમામાં જતો રહ્યો અને મોદીના ચાહકને યરવડામાં પાગલખાને મોકલી દેવામાં આવ્યો.
લાસ્ટ લાઈન :
“સરકાર જેટલી વધુ તાકાતવર, એટલો વધુ ભ્રષ્ટાચાર.”
— ડેનિસ પ્રેગર, અમેરિકન રેડિયો હોસ્ટ