આમ તો કાગળ 
કોઈકે કમાન કરી 
તો ઊડવાનું મન થયું
પણ
એકલો કાગળ તો ઊડે નહીં 
કે ન તો એકલી દોરી ચગે
કાગળને કમાન હોય
ને એને દોરી બંધાય તો કદાચ …
શું છે કે કેટલાય કાગળને 
કમાન મળે 
તો દોરી નથી મળતી
દોરી મળે તો બંધાતી નથી
બંધાય તો કોઈ
ઉઠાવતું નથી
ઉઠાવે તો હવા નથી હોતી
હોય તો એટલી
કે ફસ્કાવાનું જ થાય
ને એ બધું હોય 
ને આકાશ જ ન હોય તો …?
કેટલાય કાગળો એટલે 
ફડફડીને ઘરમાં જ –

0

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પત્રકાર મહર્ષિ હસમુખ ગાંધીના માનસસંતાન અને ઇતિહાસસર્જક આધુનિક ગુજરાતી અખબાર 'સમકાલીન'ની આજે [14 જાન્યુઆરી 2021] 38મી વર્ષગાંઠ. એ નિમિત્તે 'સમકાલીન'નો પ્રથમ તંત્રીલેખ સાદર:

•

ભણકારા વાગતા હતા. હવે પડો વજડાવીએ છીએ. સાદ સાંભળજો. નરીમાન પૉઇન્ટ પર ઍક્સપ્રેસ ટાવર્સમાંથી ‘ઇન્ડિયન ઍક્સપ્રેસ’ જૂથનું ગુજરાતી દૈનિક આજથી, 14મી જાન્યૂઆરી, 1984થી પ્રસિદ્ધ થઈ રહ્યું છે. દૈનિકનું નામ છે ‘સમકાલીન’.

એક વધુ ગુજરાતી અખબારની, ‘સમકાલીન’ની, શી જરૂર? ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર અને અન્ય રાજ્યોમાં તેમ જ પરદેશોમાં (જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી, ત્યાં ત્યાં સદા કાળ ગુજરાત) ફેલાયેલા સાત કરોડ ગુજરાતીઓ માટે ગુજરાતી દૈનિકોની માત્ર દસ લાખ નકલ છપાય છે. અંગ્રેજી દૈનિકના પૂરક (કૉમ્પ્લિમેન્ટરી સપ્લિમેન્ટરી) દૈનિક તરીકે નહીં પણ વિકલ્પ તરીકે અથવા સમાંતર દૈનિક તરીકે ઊભા રહેવાના ‘સમકાલીન’ને કોડ છે.

છાપાળવી ભાષા, પ્રાદેશિક બોલી, ચીલાચાલુ પ્રયોગો, વ્યાકરણના ગ્રાઉન્ડ રૂલ્સનો ભંગ કરતાં લખાણો, ન સમજાય તેવાં વાક્યો, જોડણીને કૂટી મારતા શબ્દો : આ બધાંને ચાતરી જવાની ‘સમકાલીન’ની નેમ છે. કોઈ એક જિલ્લાનું મુખપત્ર બની રહેવાને બદલે બૃહદ્દ ગુજરાતને ‘સમકાલીન’ ધ્યાનમાં રાખશે. ઉમાશંકરની ‘ગુજરાત મોરી મોરી’ને, નર્મદની ‘ગરવી ગુજરાત ’ને અને ગુજરાતનો નાથ આલેખનાર કનૈયાલાલ મુનશીની ‘ગુજરાતની અસ્મિતા’ને ‘સમકાલીન’ સલામ કરે છે. દોહ્યલી ગુજરાતવાળા મહાત્મા ગાંધી, લોખંડી વલ્લભભાઈ પટેલ અને શહીદ બળવંતરાય મહેતાએ ગુજરાતને બક્ષેલા ગૌરવનું ‘સમકાલીન’, પક્ષાપક્ષીથી દૂર રહીને, જતન કરશે.

ગુજરાતીઓએ દેશભરમાં અને જગતભરમાં દરેક ક્ષેત્રમાં નામના કાઢી છે. વિજ્ઞાનથી માંડીને હોટેલ-મોટેલ સુધીનાં તમામ ક્ષેત્રે ગુજરાતીઓ અગ્રેસર રહ્યા છે. હોમી ભાભા અને વિક્રમ સારાભાઈ જેવાં નામો ભારતીય વિજ્ઞાનની પ્રગતિનાં સીમાચિહ્નો છે. ગુજરાતની સહકારી મંડળીઓ અને પંચાયત દેશમાં નમૂનેદાર ગણાય છે. ગોપાલક કૃષ્ણની વિહારભૂમિ ગુજરાતે સમગ્ર ભારતને ડેરીઉદ્યોગની તાલીમ આપી છે. દેશનાં ઉદ્યોગપ્રધાન રાજ્યોની હરોળમાં પહેલે નંબરે બેસવા માટે ગુજરાત ઝડપભેર આગળ વધી રહ્યું છે.

‘સમકાલીન’ ગુજરાતી વાચકોની આકાંક્ષાઓ અને તેમનાં જીવનમૂલ્યોનું દર્પણ બની રહેશે. વાચકોની શ્રદ્ધેયતા અને વિશ્વસનીયતા ટકાવી રાખવા ‘સમકાલીન’ આકાશપાતાળ એક કરશે.

‘સમકાલીન’ આ દેશના સૌથી મોટા અખબારી પરિવારનું સભ્ય છે. 50 વર્ષ પહેલાં ગાંધીજીની પ્રેરણાથી ‘ઇન્ડિયન ઍક્સપ્રેસ’નું મદ્રાસ ખાતેથી પ્રકાશન શરૂ થયું હતું. એ વખતે બધાં અંગ્રેજી અખબારો અંગ્રેજી સલ્તનતની આરતી ઉતારતાં હતાં. ‘ઇન્ડિયન ઍક્સપ્રેસે’ હમેશાં સ્વતંત્રતાનો ઝંડો ઉપાડ્યો છે અને દુ:શાસન સામે બગાવત કરી છે. અબ્દુલ રહેમાન અંતુલેના પ્રતિષ્ઠાન અને સિમેન્ટની તેમણે કરેલી લહાણી વચ્ચેની કડી (નેક્સસ) ઍક્સપ્રેસે પ્રસ્થાપિત કરી હતી. જૂન, 1975થી માર્ચ, 1977 સુધી નાગરિકો અને અખબારો પર વીંઝાયેલા કટોકટીના કોરડા સામે 'ઇન્ડિયન ઍક્સપ્રેસ’ અડીખમ ઊભું હતું. ‘સમકાલીન’ આ ટિમ્બરનું બનેલું છે. ભાંગી જશે પણ વળશે કે ઝૂકશે નહીં, ચંડીગઢથી મદુરાઈ સુધી વિસ્તરેલા ઍક્સપ્રેસ વારસા બદલ ‘સમકાલીન’ મગરૂર છે. તમિળ, તેલુગુ, કન્નડ, મરાઠી અને ગુજરાતીમાં ઍક્સપ્રેસનાં આઠ દૈનિક નીકળે છે. ઍક્સપ્રેસના ભાષાકીય દરબારમાં ‘સમકાલીન’ નવમું રત્ન છે.

વાચકો કે પાઠકો જ અખબારના અડીખમ રખેવાળો છે. અખબાર આડુંતેડું, વાંકુંચૂંકું ચાલવા લાગે ત્યારે ગાડીતની જેમ એને પરોણી મારવી એ જાગરૂક વાચકોનો ધર્મ છે. પ્રિય વાચક, સુજ્ઞ પાઠક, ‘સમકાલીન’ને સીધે રસ્તે ચલાવવાની ફરજ આપની છે. પ્રિય ‘સમકાલીન’ને જરૂર પડ્યે ટપારવું, એને ઝોંકો વાગે તો તે ઉતારવો, એને નજર લાગે તો મરચાંનો વઘાર કરવો એ જવાબદારી, પ્રિય વાચક, આપની છે. આ વર્જિન પત્ર આપની અનામત છે.

‘સમકાલીન’ નવા જમાનાનું મૉડ દૈનિક છે. ‘સમકાલીન’ સમય સાથે કદમ મિલાવશે. સમકાલીનનો અર્થ થાય છે કૉન્ટેમ્પરરી. ‘સમકાલીન ખરેખર કૉન્ટેમ્પરરી હશે.

ગુજરાતી અખબારોમાં ‘સમકાલીન’ અનોખી ભાત પાડશે. ‘સમકાલીન’ ગુજરાતીઓનું, ગુજરાતીઓ માટેનું અખબાર છે. મુંબઈ એનું વડું મથક છે, એટલે મુંબઈગરાની સમસ્યાઓને એ પડઘાવશે.

‘સમકાલીન’ વેપારી વર્ગને ખાસ લક્ષમાં રાખશે. શૅરબજાર, કૉમોડિટીઝ, સોનું-ચાંદી, કસ્ટમ્સ, આયાત-નિકાસ, યુનિટ ટ્રસ્ટ, કાપડથી માંડીને લોખંડબજાર, દૂધથી શરૂ કરીને ઘાસના અને પસ્તીના તેમ જ સિંગતેલથી માંડીને ખાંડ સુધીની પ્રત્યેક જણસના ભાવ, ભાવની ચઢઊતર, બજારોના પ્રવાહોનું બારીકીભર્યું અવલોકન અને કૉમર્સ બિઝનેસ ફાઇનાન્સ કે ઇન્ડસ્ટ્રીઝનાં તમામ ક્ષેત્રોને ‘સમકાલીન’ વામનનાં ત્રણ વિરાટ પગલાંની જેમ આવરી લેશે. અર્થકારણના નિષ્ણાતો ‘સમકાલીન’માં વેપાર, મૂડીરોકાણ, કરવેરા અને બજારોનાં વહેણ વિશે નુક્તેચીની કરશે. ‘ઇન્ડિયન ઍક્સપ્રેસ’ જૂથના માતબર આર્થિક દૈનિક ફાઇનાન્શિયલ ઍક્સપ્રેસનું ‘સમકાલીન’ને મોટું પીઠબળ રહેશે.

ગુજરાતભરનાં કેન્દ્રોમાંથી ‘સમકાલીન’ ગુજરાતના સમાચાર મેળવશે. ઍક્સપ્રેસ જૂથનાં જનસત્તા (અમદાવાદ, રાજકોટ) અને લોકસત્તા (વડોદરા) દૈનિકોનાં તમામ સાજ-અસબાબ ‘સમકાલીન’ને સમૃદ્ધ બનાવશે. ઍક્સપ્રેસની અમદાવાદ આવૃત્તિની પણ તેના તમામ સંવાદદાતાઓ સાથે ‘સમકાલીન’ને મોટી ઓથ રહેશે.

દેશભરમાં અને વિદેશોમાં ફેલાયેલા ઍક્સપ્રેસ ન્યૂઝ એજન્સીના વિશાળ નેટવર્કનો ‘સમકાલીન’ને લાભ મળશે.

‘સમકાલીન’નું કમ્પોઝિંગ આધુનિક ફોટોકમ્પોઝિંગ (કમ્પ્યૂટરો) દ્વારા થશે અને તેનું મુદ્રણ છેક અત્યાધુનિક ઑફ-સેટ પદ્ધતિથી થશે. તસવીરો (કેટલીક તો અનેકરંગી) અને કળાત્મક લે-આઉટ ‘સમકાલીન’ને સમયની સાથે રાખશે.

ગુજરાતના ચુનંદા લેખકો, પત્રકારો અને કટારલેખકોની ફોજ ‘સમકાલીન’ના વાચકોને બની રહેલી ઘટનાઓની પાર્શ્વભૂમિકા તથા સમીક્ષા પૂરી પાડશે. ઊંડાણ અને પૅલેટેબિલિટી (ભાવે તેવું, શીરાની જેમ ઝટ ગળે ઊતરી જાય તેવું) એ ‘સમકાલીન’ કૉમેન્ટનો મુદ્રાલેખ છે. ‘સમકાલીન’ ન્યૂઝ અને વ્યૂઝના સમતોલ, સોનેરી-રૂપેરી તાણાવાણાથી, કાર્ટૂન અને કૉમિક્સથી વાચકોને મંત્રમુગ્ધ કરશે. પ્રથમ નજરે પ્રેમ કરવા માટે ‘સમકાલીન’ ગુજરાતી વાચકો ભણી હાથ લંબાવે છે.

(પ્રકાશન તારીખ : 14-1-1984)

આજે મકરસંક્રાંતિ. સૂર્યનો ધનમાંથી મકર રાશિમાં પ્રવેશ થાય એટલે મકરસંક્રાંતિ ને સૂર્ય દક્ષિણથી ઉત્તર તરફ ગતિ કરે એટલે ઉત્તરાયણ, પણ આ અક્કલ ત્યારે ન હતી, એટલે કે આજે છે એવું નથી. નાના હતા ત્યારે એક જ અર્થ હતો, આ તહેવારનો ને તે પતંગ. ત્યારે મોટા પતંગ તો કોણ આપે? ફુદ્દીથી કામ ચાલતું. આજે મોટા પતંગો ચગાવી શકાય એમ છે, પણ હવે એ શેરી નથી. અહીં તો આજુબાજુના એપાર્ટમેંટ્સની ઊંચી દીવાલો નડે છે. એક ઠુમકો મારીએ તો પતંગ સામી ભીંતે અથડાય તેવી સ્થિતિ છે.

એમાં વળી કોરોનાને કારણે સરકારે ગાઈડલાઈન્સ બહાર પાડી છે. એ વાંચી વાંચીને પતંગ ચગાવવાના છે. માસ્ક કંપલસરી છે. એ પતંગને નથી પહેરાવવાનું એટલું સારું છે. સોશિયલ ડિસ્ટન્સિંગ લોકોએ જાળવવાનું છે. પતંગ જો એ જાળવવા જાય તો પેચ જ નહીં લાગે ને સાંજે, સવારનો જ પતંગ નીચે ઉતારવો પડે એમ બને.

ઘણા લોકોનું કહેવું છે કે પોલીસના જાપ્તા નીચે જ તહેવારો ઉજવવાના હોય તો એમાં ઉજવણું નહીં, ઉઠમણું જ થાય. એ સાચું હોય તો પણ લોકોએ દિવાળીમાં ભેગા થવામાં જે “હોળી” કરી તે તો ન જ ચલાવાય ને ! લોકોએ ભીડ કરીને કોરોનાને વકરાવ્યો તો ઉતરાણમાં સરકાર કડકાઈથી કામ લે તો તેનો વાંધો ના ઉઠાવી શકાય. વેલ, કોઈ નિયમ જ પાળવો ન હોય તો નેતા થતાં કોણ રોકે છે? સાચું તો એ છે કે નેતાને કોઈ નિયમો નડતા નથી. સરકાર લોકડાઉનમાં થાળી વગડાવે તો ચાલે, પણ તમારાથી ઉતરાણમાં માઈક ન વપરાય, કારણ, તમે લોકો છો, નેતા નથી.

શું છે કે ઘણા વખતથી પોલીસો બિચારા ઉપરની કમાણી, નીચેથી કરતા હતા તે હવે ઉપરથી, એટલે કે છાપરેથી કે ધાબેથી કરે તો કચકચ નહીં કરવાની. બધાંને પેટ છે. માઈક હોય જ નહીં ને ઘોંઘાટ કરવા બદલ દંડ કરે તેને પોલીસ કહેવાય. એવું બનવાનું કે ધાબે પચાસથી લોકો વધે તો પોલીસ કાર્યવાહી કરે, પણ પચાસથી ઓછા હોય તો પણ એમ કહીને ખંખેરી શકે કે તમારે ધાબે ચાલીસ જ કેમ? બીજા દસ કેમ નથી? નિયમ તો પચાસનો છે. લાવો દંડ !

આ સંતાપ નાના હતા ત્યારે પણ હતો, પણ પ્રકાર જુદો હતો. હાથમાં પૂંઠાની કે પથ્થરની સ્લેટ ને એક ધોળી પેન લઈને જતા ને ત્યારે સાહેબ આંકણી ફટકારીને “પ” પતંગનો પ, શીખવતા ને એમ પછી ખરેખર પતંગ પકડવાનો પણ થયો. પહેલો પરિચય ફુદ્દીનો. પછી ફુદ્દીની ઉંમર વધી ને તે લાલી કે કાળી થઈ. સાંકળ આઠ કે ગેંડો તો ત્યારે કોણ અપાવે, પણ સિલાઈનું બૉબિન એકવાર માંજો થઈ ગયેલું ને એનાથી પેચ કાપેલા તે પણ ખરું.

સાહેબ ઉતરાણ વિષે નિબંધ લખાવતા. પછી ધોરણ બદલાયાં તેમ તેમ એનું નામ પણ બદલાઈને “મકરસંક્રાંતિ” કે “પતંગોત્સવ” થયું. બધા તહેવારોની જેમ પહેલી ઉતરાણ પણ અમારે ઘરે જ આવતી. આખી શેરી લગભગ છાપરાંવાળી. એક છાપરેથી બીજે છાપરે દોડીને જવાય. એટલી દોડાદોડ થતી કે પડોશીઓ લગભગ રોજ છાજિયાં લેતાં ને અમારાં માબાપનો, દાદા, કાકાનો ઘણો વખત એમની સાથે ઝઘડવામાં જ જતો. અમારી ઉતરાણ પંદર દિવસ પહેલાં શરૂ થતી ને પંદર દિવસ પછી પૂરી થતી. પંદર દિવસ પહેલાંથી પતંગ દોરાની માંગ ચાલતી. રોજ બાનો જીવ ખવાતો ને એક દિવસ બાપા અમને છોકરાઓને લઈને દોરી ઘસાવવા લઈ જતા. ત્યારે લૂગદીથી માંજો ઘસાવવાની ઘેલછા હતી. ટાવરરોડ પર મોહન ટોકીઝ સુધીના વિસ્તારમાં માંજો ઘસનારાઓ હતા. બાપા એ રોડ પરથી જ દોરો, ફિરકી ખરીદતા અને દસબાર રૂપિયામાં તો દોરાથી ફિરકી ભરાઈ જતી.

માંજો ઘસવાવાળાને ત્યાં ભીડ થતી. રીલ ને ફિરકી સવારે લઈ જવાનું કહેવાતું. પણ મન માનતું નહીં. અમને શંકા રહેતી કે દોરીવાળો નકલી દોરી ફિરકીમાં ભરી દેશે ને અસલી રીલ કોઈ દોરીવાળાને વેચીને રોકડી કરી લેશે. એટલે અમે છોકરાઓ ત્યાં જ બેસતા અને અમારી સામે જ દોરો ઘસાય તેનો આગ્રહ રાખતા. રાત વધતી ને ઠંડી પણ વધતી. દાંત કટકટતા. છેવટે કાચ પાયેલો દોરો ફિરકીમાં ભરાતો ને અમે ભાગળથી સગરામપરાના અમારાં ઘરે સ્વેટરમાં સંતાતા પાછા ફરતા. એ તાજા ઘસાયેલા માંજા પર હાથ ફેરવવાનું ખૂબ ગમતું ને એનો કરકરો સ્પર્શ આજે પણ આંગળીમાં અકબંધ છે.

આગલે દિવસે પતંગ ખરીદવા જતા. પહેલાં તો વડીલો સાથે આવતા, પણ પછી અમે મહોલ્લાના મિત્રો સાથે ખરીદીએ નીકળતા. 13મીની રાત્રે ટાવરરોડ પર પતંગની હરાજી થતી. પતંગનો ત્યારે પંજો વેચાતો. એક પંજામાં પાંચ પતંગ એક્માના જ હોય. એવા ચાર પંજાની એક કૂંડી કે કોડી કહેવાતી. એક કૂંડીમાં જુદી જુદી સાઇઝ કે રંગના પંજા હોય. એવી કૂંડીની હરાજી થતી. હરાજીમાં કિંમત બોલાતી ને  એટલામાં જ ખરીદી થતી. એ પતંગો ત્યાં જોવાની છૂટ ન હતી. જે આવે તે લઈ લેવાનું. એક પર એક પંજા મૂકીને, ઊંચો ઢગલો લઈને ઘરે આવીએ ત્યારે ઘણા પતંગો ફાટેલા નીકળતા. અમે પણ કૈં કમ ન હતા. અમારામાંના કેટલાક બહાદુરો હરાજીમાં પતંગ ખરીદતા ને પૈસા આપ્યા વગર જ ઘર ભેગા પણ થઈ જતા ને એમ ફાટેલા પતંગોનો હિસાબ સરભર થઈ જતો.

મોડી રાત્રે બહેનો યાદ આવતી, કન્ના બાંધવા. અમે પતંગને કમાન આગળ ને નીચે “ચમચક”ની ત્રણ આંગળ ઉપર કાણાં પાડી આપતા જેને બહેનોએ દોરી બાંધી આપવાની. એ પછી “શૂનથી શૂન” અમે કરતા ને દોરી આગળથી પતંગને અધ્ધર ઊંચકીને ચેક કરતા. બંને બાજુ સમતોલ રહે તો એ પતંગ આકાશમાં સ્થિર રહેવાની ગેરંટી મળતી. રાતના બેત્રણ વાગ્યા સુધી કન્ના બાંધવાનું ચાલતું ને સૂર્ય ઊઠે એ પહેલાં પતંગ અમારે ત્યાંથી ઊઠતો. ઊઠતો તેની સાથે બે વાત થતી. ક્યાં તો પવન હોય જ નહીં અથવા તો એટલો હોય કે ફિરકી સાથે પતંગ બંધાય એ પહેલાં જ ઊડીને સામેના છાપરે જઈને પડતો. પવન ન હોય તો ઠુમકા મારી મારીને પતંગને ઘર બહાર કાઢવો પડતો, એ પણ ના છૂટકે ફડફડતો ઘર બહાર પડતો.

કોઈવાર ઢઢ્ઢો વાળવો પડતો. એ વાળવામાં એવું પણ થતું કે ઢઢ્ઢો તૂટી જતો ને એમ ખૂબ ગમતા પતંગનો ભોગ લેવાતો. એ દિવસે સાંધવામાં કોઈ પડતું નહીં, નવા પતંગો જ ચગતા. તડકો ચઢતો તેમ તેમ છાપરાંઓ ભરાવા લાગતાં ને ધીમે ધીમે એટલા પતંગો ઊડતા કે આકાશ વચ્ચે વચ્ચે ડોકિયાં કરી જતું હોય એવું લાગતું. બા અગાશીમાં આવતી અને વાટકીમાંના તલના લાડુ છાપરાને બતાવતી. અમે ઠુમકા મારતા મારતા જ લાડુ મોંમાં ઓરતા. તલગોળનો એ સ્વાદ જીભ પર છે, પણ દાંતમાં ભરાયેલા તલની જેમ, લાડુ ધરતી વાટકીવાળો હાથ આજે ય આંખો શોધ્યા કરે છે.

પતંગોથી આકાશ છલકાઈ ઊઠતું. પતંગો ચગતા ને કપાતા. કોઈનો પતંગ કપાતો તો “કાઇપો છે” કે “લપેટ”ની સામટી બૂમો પડતી ને જેનો કપાયો હોય તે ફિરકી પકડેલા હાથોને ભાંડતો, “ફિરકી પકડી શું રાખે છે? દોરી આવવા દેની !” એમાં કોઈએ દોરી લૂંટી તો આખું છાપરું બરાડતું, “એ ભિખારી! દોરી છોડ! દોરીના પઈહા ની ઓય તો લે આપું !” સામસામે ગાળો બોલાતી, નળિયાં ફેંકાતાં ને એમાં પડોશીના છાપરાં ટાલ પડી હોય તેમ ઉજ્જડ થતાં જતાં. ઝઘડો વધી પડતો તો મારામારી છાપરેથી મહોલ્લાઓમાં ઊતરતી ને મહોલ્લાઓના મોભીઓ વચ્ચે પડતા ને છેવટે બબડતાં ફફડતાં મહોલ્લો ફરી છાપરે આવતો ને વળી ઠુમકાઓમાં બપોર પડતી.

ઘરમાં વેઢમી બની હોય ને સાથે ભાત, આમટી હોય. બા ઘરમાં બોલાવતાં થાકી ગઈ હોય ને પતરાં તપવા લાગ્યાં હોય એટલે અમે પણ નીચે આવતાં. પૂરણપોળીનો ટુકડો તો જીભે મીઠો મીઠો રવરવતો, પણ આમટીમાં આંગળા જતાં કે ચિત્કાર ઊઠતો. કાળા મસાલાવાળી આમટીમાં દોરીથી કપાયેલી આંગળી ઊતરતી કે એટલી ઝાળ બળતી કે આંગળી ફરી આમટીમાં જવા જ ના કરતી. ખાધું ન ખાધું કરીને અમે બધાં ફરી છાપરે ઊગી નીકળતાં. બાકી હોય તેમ ચારેક વાગે તો દાદા, બાપા, કાકા પણ છાપરે ડોકાતા. એ ભીડમાં અમારો નંબર ફિરકી પકડવામાં લાગતો. બાપા અમને સહેલ આપતા ને કોઈ પેચ લેવા આવતું તો ફરી પતંગનો કબજો બાપા લઈ લેતા. પછી દાદા મેદાને આવતા ને બાપા ફિરકી પકડતા ને એમ ફિરકીનું હસ્તાંતરણ ચાલ્યું જ આવે છે. આજે અમે દાદા છીએ ને ફેર એટલો પડ્યો છે કે દાદાગીરી પૌત્ર કરે છે ને ફિરકી અમને પકડાવે છે.

સાંજ પડવા આવતી ને આખું આકાશ પતંગોથી ઢંકાતું જઈને અંધારું થવા લાગતું. બધાં પતંગો દેખાતા બંધ થતા ને થરથરતી ઠંડી વચ્ચે એક ફાનસ ઊંચે ચડતું ને થોડીવારે હોલવાઈ જતું. એ પછી એક કંડીલ એવું ચગતું કે તેની દોરી આજ સુધી કોઈને જડી નથી. રાત પડે છે કે કોઈ વગર ઉતરાણે પણ ચગાવે છે ને આખા જગતને બર્ફીલા તેજથી ઢાંકી દે છે.

હવે તો દાદા, બાપા, કાકા, બા કોઈ નથી …

એક પછી એક પતંગો ઓછા થતા જઈ રહ્યા છે.

દરેક મકરસંક્રાંતિની રાત્રે એક વિચાર કાયમ આવે છે. કેટલા બધા પતંગો દર ઉતરાણે ચગે છે. એ કેટલા હશે એનો કોઈ હિસાબ નથી. એમાંના કેટલાક કપાયા, કેટલાક કોઇકે પકડ્યા, કેટલાક ઊંચે ને ઊંચે ગયા ને પછી તો ગયા જ ! એનું શું થયું, ક્યાં ગયા એનો કોઈ તાળો મળતો નથી, એટલું છે કે એ બધા ઘરમાંથી ગયા ને બધાં જ ઘરોમાંથી ગયા. હા, ક્યાં ગયા એની ખબર પડતી નથી, બિલકુલ એમ જ જેમ સ્વજનો ક્યાં ગયાં એની ખબર નથી …

0

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 14 જાન્યુઆરી 2021