મને ખળભળતા જીવનનાં ઝરણથી દૂર રાખ્યો છે
અને શાંતિથી સ્વાભાવિક મરણથી દૂર રાખ્યો છે

મેં વાવ્યાં છે, ઉછેર્યાં છે વજીફા વાડી ને વૃક્ષો
મને એના જ છાંયાથી ને ફળથી દૂર રાખ્યો છે

મંદિર ઘડી મૂર્તિ ગર્ભગૃહ મેં શિખર ગુંબજ
મને એનાં પગથિયાંના શરણથી દૂર રાખ્યો છે

ગટરનાં નીતર્યા પાણી મેં પીધાં છે, પચાવ્યાં છે
હવે જળના ઠરણથી ને ઝમણથી દૂર રાખ્યો છે

મળેલા જીવને નોખા જનમની છાપથી કીધા
છૂટા પાડી જીસમથી ને જિગરથી દૂર રાખ્યો છે.

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” સાપ્તાહિક ડિજિટલ આવૃત્તિ; 03 ઑગસ્ટ 2020; પૃ. 14

એમને પેટનો સવાલ નથી,
સવાલ લૂંટવાની મજાનો છે.
કારખાનામાં કે ખાનગી પેઢીમાં
કામ કરતા છોકરાઓ પણ
બાઇક વાપરે છે.
સરકારી નોકરો પણ
એક્ટિવા વાપરે છે,
કાર વાપરે છે.
ફરી વળ્યું છે એમના પેટ પર
રોલર.
પેટ રોલ ઊંચે જાય એટલે
કરિયાણાના ભાવ વધે.
શાકભાજીના ભાવ વધે.
દરેકેદરેક ચીજના ભાવ વધે.
ફરી વળ્યું છે
પ્રજાના પેટ પર રોલર.
પેટ રોલ, પેટ રોલ
પેટ ઉપર રોલ રોલ
લોલ લોલ
ચાલે બધું લોલ લોલ.
પેટ રોલ, પેટ રોલ
ગાવ બધાએ લોલ લોલ
ચાલવા દો ભઈ લોલમ લોલ
બધ્ધેબધ્ધું પોલમ પોલ.
લોલમ લોલ પોલમ પોલ.
લોલમ લોલ પોલમ પોલ.

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” સાપ્તાહિક ડિજિટલ આવૃત્તિ; 06 જુલાઈ 2020; પૃ. 03

આ વણઝાર કહો તો એ,
कारवां કે काफिला કહો તો એ
ને મહાહિજરત કહો તો એ :
એમાં દશ દિવસના બાળકની
માતા પણ છે
ને ફૂલેલા પેટવાળી વાઘણ જેવી
ગર્ભવતી મહિલાઓ પણ છે,
અરે! રોડના છેડે
બચ્ચાને જન્મ આપીને
ચાલતી પકડતી
સદ્ય પ્રસૂતાઓ પણ છે.
ખાવાનું જ્યારે ને જ્યાં મળ્યું
રસ્તામાં
ત્યારે ને ત્યાં
કોરો ભાત મળે તો કોરો ભાત
ને પાંચ રૂપિયાનું બિસ્કીટનું
પડીકું મળ્યું તો પડીકું.
મળ્યું તો ય શું ને
ના મળ્યું તો ય શું.
રોકાઈ ગયો છે આખો
આ નીંભર ને નિર્દય દેશ,
એક બસ ચાલ્યા કરે છે
ચાલ્યા કરે છે
આ મહાહિજરત ..
કોઈએ મૂક્યું છે માથે પોટલું
તો કોઈએ વળી બૅગ.
કોઈએ ખભા પર બેસાડ્યું છે છોકરું
તો કોઈ કોઈ દંપતીએ વળી
બાળકોને ઉપાડવાની સાથે
બેની વચ્ચે રહે એમ
એક એક હાથે ઝાલ્યા છે
બૅગના પટ્ટા.
એક છાપું તો વળી
એમનામાં રહેલી inbuilt capacity –
કુદરતે ઠાંસીઠાંસીને ભરેલી
શક્તિ-ની કરતું હતું તારીફ.
કરે જ ને તે.
છાપું જ કહેતું હતું કે
એક દંપતી એ તો
અઢી હજાર કિલોમીટર
કાપ્યું હતું અંતર પગપાળા.
છાપું તો કહેતું હતું કે
નવ વરસની એક છોકરી તો
ગામ આવવાને બાકી હતા
પંદર જ કિલોમીટર
ને ઢળી પડી કાયમ માટે.
છાપું તો એ ય કહેતું હતું કે
સોળ જણા તો
કપાઈ મર્યા ભારખાના હેઠળ.
એક શહેરી કહેતો હતો
કે ખબર ના પડે આમને
કે રેલના પાટા ઉપર તો
ના સુવાય?
ગમ પડી હોત એટલી તો
એ તારી જેમ
મેનેજર ના હોત ફાડ્યા?
એ બિચારા તો રામભરોસે
ઊંઘતા હતા
ઊંઘી રહેલા આખા દેશની જેમ.
શી ખબર એમને કે
રામ પછાડે ને રામ ઉપાડે
ચાલતા આ દેશ જેવું કોક ભારખાનું
આવી પહોંચશે
ને કાઢી નાખશે કચ્ચરઘાણ?
આ મહાહિજરતમાં આગળ નથી
કોઈ હઝરત મૂસા કે હઝરત ઇસા
બસ નેતા વગરની
ચાલી જ જાય છે આ વણઝાર.
હું ભૂતપૂર્વ બાળમજૂર.
અઢાર વર્ષનો થયો
ને સરકારી નોકરી મળી
ને મજૂરી છોડી
પણ ભયંકર કંટાળો આવે છે
મને ચાલવાનો.
તમે જ વેંઢારી શકો મારા બંધુ,
આટઆટલી હાલાકી
ને સહી શકો આટઆટલી અવહેલના અને નાલાયકી.
એક ભૂતપૂર્વ મજૂરની
વખાના માર્યા મજૂરબંધુઓને
મહાત્મા બાબાસાહેબની
સોગંદ,
ને મહર્ષિ માર્ક્સની કસમ,
ખરા હૃદયથી સલામ
આ વણઝાર કહો તો એને
કારવાં કે કાફલા કહો તો એને
Exodus કહો તો એને
મારા બંધુઓ,
તહેદિલથી કોઈ પણ
રંગ વગરની સલામ
કેમ કે
રેલેરેલા નીતરતા પસીનાને
નથી હોતો કોઈ જ રંગ

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 23 મે 2020