જૉલી એલ.એલ.બી. ફિલ્મમાં જજના પાત્રનો એક સંવાદ છે, ‘વકીલસાહબ, કાનૂન અંધા હોતા હૈ … જજ નહીં, ઉસે સબ દિખતા હૈ’. આ સંવાદની યાદ અપાવે તેમ, સતત ઢાંકપિછોડાના મુડમાં રહેલી ગુજરાત સરકારની આરોગ્ય વ્યસ્થા વિશે ગુજરાત હાઇ કોર્ટે માર્ચ, ૨૦૨૦થી અત્યાર સુધીમાં ૧૧ વખત ટિપ્પણી કરી છે. અત્યાર સુધી ગુજરાત મૉડેલની ચર્ચા દેશ-વિદેશમાં થતી હતી. પરંતુ કોરોનાકાળમાં ગુજરાત મોડેલની આરોગ્ય વ્યવસ્થા વિશે ઘણા સવાલ ઊભા થયા. છે અને ખુદ અદાલતે એ મુદ્દે સરકારને ટપારવી પડી છે. ગુજરાત હાઇ કોર્ટ દ્વારા કરવામાં આવેલી મહત્ત્વની ટિપ્પણીઓ.

૧. એશિયાની સૌથી મોટી ગણાતી એવી સિવિલ હૉસ્પિટલને dungeon – અંધારકોટડી કહી છે. ઉપરાંત તેની આરોગ્ય વ્યવસ્થા સુધારવા માટે પણ કહ્યું છે.

૨. ગુજરાત હાઇકોર્ટના બે જજોની બેન્ચે કહ્યું કે તે ગમે ત્યારે સિવિલ હૉસ્પિટલની મુલાકાત લઈ શકે છે અથવા વીડિયો કોલ દ્વારા પણ સિવિલ હૉસ્પિટલના સ્ટાફ સાથે વાતચીત કરીને હૉસ્પિટલની સ્થિતિ અંગે જાણી શકે છે.

૩. અદાલતે કહ્યું કે સિવિલમાં મફત સારવાર કરાવનારા ગરીબ લોકો પણ માણસ છે. એમની માણસની જેમ સારવાર કરો, જાનવરની જેમ નહીં.

૪. એક ડૉક્ટરે કોર્ટને પત્ર લખીને સિવિલ હૉસ્પિટલની ખરાબ સ્થિતિ વિશે જણાવ્યું હતું. તેથી હાઇકોર્ટે આ વાતની તપાસ માટે એક સમિતિ નીમવાનો આદેશ આપ્યો છે.

૫. ગુજરાતની ખાનગી હોસ્પિટલોમાં સારવાર માટે લેવાતી બેફામ ફીની પણ હાઇકોર્ટે નોંધ લીધી અને કહ્યું કે આ યુદ્ધની પરિસ્થિતિ છે. આવી સ્થિતિનો ફાયદો ઉઠાવવાનું ન વિચારશો.

૬. હાઇકોર્ટે કહ્યું કે ગુજરાતની સરકારી હૉસ્પિટલ આ મહામારીનો મુકાબલો કરવા માટે સક્ષમ નથી.

કોરોનાના કેસની સંખ્યામાં  ૧૬,૭૫૨ કેસ સાથે ગુજરાત ચોથા નંબરે છે. પહેલાં ત્રણ રાજ્યો છેઃ મહારાષ્ટ્ર (૬૮,૧૦૮ કેસ), તમિલનાડુ (૨૨,૧૨૨ કેસ) અને દિલ્હી (૧૯,૭૧૨ કેસ). પરંતુ કોરોનાનો ભોગ બનેલા લોકોની સંખ્યાની રીતે ૧,૦૩૪ મૃત્યુ સાથે ગુજરાત મહારાષ્ટ્ર (૨,૨૯૬ મૃત્યુ) પછી બીજા ક્રમે છે. દિલ્હીનો મરણાંક ૪૩૨ અને તમિલનાડુનો ૧૬૬ છે. આમ, પ્રતિ હજાર દરદી મૃત્યુ આંક બાબતે ગુજરાત ટોચનું સ્થાન ધરાવે છે. ગુજરાતમાં પ્રતિ હજારે ૬૧ દરદીઓ મૃત્યુ પામે છે. મહારાષ્ટ્ર (૩૩), દિલ્હી (૨૨) અને તમિલનાડુ (૭) ગુજરાત કરતાં ઘણાં પાછળ છે. (આંકડા ૧ જૂન, ૨૦૨૦ સુધીના)

e.mail : poojachaudhari5290@gmail.com

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 03 જૂન 2020

પ્લેગની સામે સફળ મોરચો

(પ્લેગનિવારણનું) કામ કરતાં કરતાં લગભગ દરેક ગામે અમને બહુ જ મીઠો અનુભવ થતો. એવા એક બે પ્રસંગ તો બની જ જાય કે જેથી અમે પ્રેમસાગરમાં ડૂબકાં મારીએ અને અમને કાર્ય કરતાં ઉમળકો થાય. ઘરમાં જુવાન છોકરો પ્લેગથી ગુજરી ગયો હોય તેનાં માબાપ તે મરણના દુઃખમાં સીમમાં ઝૂરતાં હોય. જુવાનની માતા ઘેર આવે. અમે તેમને ઘર ઉઘાડવાનું કહીએ. તે ન ઉઘાડે. અમે સમજાવીએ કે ઘરને સાફ કરવું છે, દવા છાંટવી છે. તે બહેન દુઃખ સાથે કહે, ‘મારો જુવાનજોધ છોકરો પ્લેગમાં ગુજરી ગયો. ઘરની હવા બગડેલી, ઉંદર પડ્યા હતા, પણ અમે વેળાસર ઘર ન છોડ્યું અને તેને પ્લેગ લાગુ પડ્યો. મને લાગુ પડ્યો હોત તો આ વિયોગ સહન ન કરવો પડત. પણ હું તમને ઘર ઉઘાડવા નહીં દઉં. મારા છોકરા જેવા જ તમે બધા છો. તમારી માને પણ તમે મારા છોકરા જેટલા જ વહાલા હશો. તમને આવા જોખમમાં નહીં પડવા દઉં.’

અમે તેમને સમજાવીએ, અમે તેમને ખાતરી આપીએ કે અમને કાંઈ થવાનું નથી. અમે દવા લીધી છે. અમે પૂરતી કાળજી રાખીએ છીએ….આવી રીતે પ્લેગના વાતાવરણની શુદ્ધિ સાથે આપણી હંમેશની રહેણીકરણી વિષે, સ્વચ્છતાવિષે અને અન્ય વર્તન વિષે પણ ઠીક ઠીક પ્રચાર થાય. સરદારસાહેબની પત્રિકાઓ તો જુદા જુદા વિષય ઉપર હોય જ. આ કાર્યથી પ્રજામાં હિંમત આવી. તેમને આશ્વાસન મળ્યું કે જેમ ઉપર પ્રભુ સંભાળનારો છે તેમ નીચે પણ આપણને સંભાળનાર છે.

પ્લેગના દરદીઓનું દવાખાનું

આજ સુધી જુદા જુદા રોગો માટેનાં દવાખાનાં હોવાનું સાંભળ્યું છે, પણ પ્લેગનું દવાખાનું હોવાનું સાંભળ્યું નથી. પ્લેગ એક ભયંકર ચેપી રોગ ગણાય છે. તેનું નામ સાંભળી લોકો ભાગે છે. માબાપ પ્લેગમાં સપડાયેલા પોતાના પુત્રને ત્યાગે અને પુત્ર માબાપને ત્યાગે, એવા ઘણા દાખલા મેં જોયા છે … આવા ભયંકર રોગમાં સપડાયેલા દરદીઓને સાથે રાખી તેમની સારવાર માટે દવાખાનું ખોલવું એ પણ કેટલાક ડૉક્ટરોને ઠીક નહી લાગેલું. પણ અહીં આ પ્રસંગે તેવું દવાખાનું ભારે આશીર્વાદરૂપ નીવડ્યું. એટલું જ નહીં પણ પ્લેગના ફેલાવામાં અંકુશસમું નીવડ્યું.

ડૉ. ભાસ્કર પ્લેગવાળાં ગામડાંમાં ફર્યા કરતા હતા. અમારું કામ વ્યવસ્થિત થાય છે કે નહીં તે પણ જોતા હતા. તે સાથે જે ગામોમાં પ્લેગના દરદી હોય તેને તપાસી, તેનું દરદ નરમ પ્રકારનું હોય તો ત્યાં જ સારવારની વ્યવસ્થા કરે અને દરદ તીવ્ર હોય તો તેને બોરસદ છાવણી લઈ જવાની વ્યવસ્થા કરે. આમ તીવ્ર વેદના ભોગવતા વીસેક દરદીઓને છાવણીમાં લાવવામાં આવ્યા હતા. તે બધાઓની પ્રેમપૂર્વક સારવાર ડૉક્ટરો તરફથી અને દરબારસાહેબનાં કુટુંબ તરફથી થતી. આ મૃત્યુના મુખમાં પડેલા વીસ દરદીઓ પૈકી બે દરદી અસાધ્ય નીવડ્યા અને મૃત્યુ પામ્યા. બાકીનાને પૂર્ણ આરામ થયો … કેટલાક તો પોતાનું દરદ છુપાવે. કોઈ સરકારી અમલદાર હોય ને પ્લેગની વાત કરે તો પોતાને બીજે ક્યાંક લઈ જાય અને હેરાન થવાય એવી બીકથી પોતાનું દરદ છુપાવે … જે કેસોની સારવાર તેમના ગામમાં જ રાખીને ડૉક્ટરે કરી તેમાંથી એકેય નિષ્ફળ નીવડ્યો નથી.

આ સાથે બીજું પણ કામ થયું. મુંબઈથી ડૉક્ટર ભાસ્કર બોરસદમાં આવ્યા છે અને તે કોઈ પણ દરદીની સારવાર સેવાવૃત્તિથી કરે છે તેવી જાહેરાત થવાથી દરરોજ સવારે સત્યાગ્રહ છાવણીમાં મેળા જેવો દેખાવ થતો હતો. આજુબાજુનાં ગામોમાંથી સંખ્યાબંધ દરદીઓ ત્યાં આવતા અને સંતોષ પામીને પાછા જતા …

મહાત્માજીના આશીર્વાદ

સરદારસાહેબની વ્યવસ્થાશક્તિ અજબ છે. તે હરતાંફરતાં પોતે ઉપાડેલા કામમાં એકતાર રહેવાના. પોતે એક કામ આજે કર્યું હતું તેની અસર ભવિષ્યમાં શી થશે, તેનો વિચાર પ્રથમથી તે કરે છે. અમુક હેતુથી જે કાર્ય કરવું હોય તે હેતુ સિદ્ધ થાય તેવી જ પદ્ધતિથી તેઓ કામ કરે. તેથી કરીને તે અમુક કામ આપણને સોંપે કે સૂચના કરે તેમાં ગાફેલ રહેવું આપણને પાલવે નહીં. કામ સોંપતી વખતે તેઓ તો વાતવાતમાં આપણને સૂચના કરે, તે સૂચનાને જ આપણે કાર્યની પૂરેપૂરી સોંપણી અગર આજ્ઞા સમજી લેવાની. એ સમજી લેવામાં ચૂક્યા અને એ કાર્યમાં કોઈ ગફલત થઈ તો તે કાર્ય બગડ્યાની જવાબદારી આપણે શિરે આવી જ પડે.આવો કંઈક અનુભવ મને બોરસદના કામમાં થયો અને ત્યારથી હું તે તેમની પાસેથી શીખ્યો.

અમારો કાર્યક્રમ લગભગ અર્ધો પૂરો થયો હતો અને મહાત્માજી બોરસદ આવ્યા. સરદારસાહેબના માંડવાથી થોડે દૂર તેમનો માંડવો બાંધ્યો હતો. સાથે ભાઈશ્રી મહાદેવભાઈ પણ હતા … બાપુજી ત્યાં પંદર વીસ દિવસ રહ્યા. તે દરમિયાન પ્લેગવાળાં બધાં ગામોમાં ફરી વળ્યા. લોકોએ સારો ઉત્સાહ બતાવ્યો. ગામેગામ મોટી સભા ભરાય તેમાં બાપુજી પાસે તે ગામના પ્લેગ અંગેનું નિવેદન મારે કરવાનું હતું. તે ગામની વસતિ, પ્લેગ ક્યારે શરૂ થયો, કેટલા કેસ થયેલા, કેટલા અસાધ્ય નીવડ્યા, લોકોએ તે માટે શું કર્યું, લોકલ બોર્ડ અગર સરકારે તે માટે શાં પગલાં લીધાં, પ્લેગનિવારણ સમિતિએ શાં પગલાં ભર્યાં, શી શી સામગ્રી વાપરી, લોકોએ કેવો સહકાર આપ્યો વગેરે હકીકત નિવેદનરૂપે હોય. ગામલોકો પણ પોતાના દુઃખની કહાણી કહે. સ્વયંસેવકોએ જે મદદ કરી તે વિષેનો ઉલ્લેખ કરે તેમ જ આ કાર્યમાં પોતાના સંપૂર્ણ સહકારની નિશાની તરીકે મહાત્માજીને કંઈક ભેટ આપે. મહાત્માજી પણ ગામમાં જ્યાં જ્યાં અકાળ મૃત્યુ થયાં હોય ત્યાં ત્યાં અને ખાસ કરીને ગરીબ વર્ગમાં ફરે, તેમનાં ઘર જુએ અને તેમને સ્વચ્છતાના તેમ જ હવા-અજવાળા માટે જરૂરી સૂચનાઓ કરે. મહાત્માજીના પ્રવાસથી લોકોને ભારે આનંદ થયો. તેઓ ઉત્સાહિત થયા અને મહાત્માજીના આશીર્વાદ મેળવીને પ્લેગના ત્રાસને ભૂલી જઈને શાંત થયા. આમ, મહાત્માજીએ ફરીને પ્લેગનિવારણયજ્ઞની પૂર્ણાહુતિ કરી.

મહાત્માજીના પ્રવાસ પછી થોડે દિવસે મુંબઈના પ્રખ્યાત ડૉક્ટરો ડૉ. ભરૂચા અને ડૉ. ગિલ્ડર તથા વૈકુંઠ મહેતાની એક કમિટી બોરસદ આવીને આ ગામડાંમાં ફરી ગઈ હતી … આ કમિટી સાથે હું અને દરબારશ્રી હતા. અમે એ ત્રણેય ગૃહસ્થોને પ્લેગનિવારણના કાર્યની બધી વિગત, કાર્યપદ્ધતિ વગેરે હકીકત જણાવી. એ પ્રખ્યાત ડૉક્ટરોએ વૈદ્યકીય દૃષ્ટિએ પણ આ થયેલા કાર્યની ખૂબ પ્રશંસા કરી.

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 03 જૂન 2020

મોટે ભાગે દૃશ્યશ્રાવ્ય માધ્યમોમાં હરહંમેશ અવનવા પોશાકમાં રજૂ થતાં પ્રધાનમંત્રીએ ઘણે દિવસે, 30મી મેએ રાષ્ટ્રજોગ પત્ર લખ્યો છે. ઘણાં વર્તમાનપત્રોએ આ પત્રને આખેઆખો છાપ્યો છે. એ પેઇડ ન્યૂઝ છે કે સરકારને સારું લગાડવા છે એ તો રામ જાણે! આ પત્રમાં પોતાની સરકારનું એક વર્ષ પૂરું થયું તેથી ‘છ સાલ કેવાં  બેમિસાલ’ છે એની વાત છે. પત્ર નરી નમ્રતાથી લથબથ છે. મીઠાશથી ભરેલો છે. તેમ છતાં પોતાની પીઠ થાબડવાના એમના જાણીતા સંસ્કાર પણ પ્રગટ થયા છે. તે પત્રની વિગતો અને પત્રમાં નથી તેવી, બાકોરાંમાંથી દેખાતી ગુપચાવી દીધેલી વિગતોની અહીં ચર્ચા કરવી છે.

પહેલી વાત એ છે કે પત્રમાં આર્થિક બાબતનો નાનો સરખો ય ઉલ્લેખ નથી. તેથી તે એક રીતે નિષ્ફળતાનો સ્વીકાર ગણાય. 'વિકાસ'ના મુદ્દે 2014નો જંગ જીતેલા, એ વિશે એક શબ્દ પણ અહીં નથી. એક તબક્કે વિકાસ સામે સવાલ ઉઠાવનારાઓ દેશદ્રોહી ગણાતા હતા. હવે ખુદ વડાપ્રધાન જ આ શબ્દ ભૂલી ગયા છે. નવી સિદ્ધિમાં અયોધ્યા (જેમાં બંધારણના લીરેલીરા ઊડયા), 370મી કલમ (હજુ કાશ્મીરની આમજનતાને આર્થિક તબાહીમાંથી કળ નથી વળી.) અને તીન તલાક છે. ત્રણેય મુદ્દા લોકપ્રિય અને વોટબેંકની રાજનીતિવાળા છે. પ્રતિવર્ષ બે કરોડ નોકરીઓ હવે ભુલાઈ ગઈ છે! કોરોનાકાળમાં આ સિદ્ધિઓ ગણાવાય એ વરવું  લાગે છે. વધુ એક સિદ્ધિ CAAની છે, પણ એ વિશે આગળ જોઈશું.

સંસદને વંદન કરીને પ્રવેશ લીધો ત્યાર બાદ સંસદીય ગરિમાનો ઠેકઠેકાણે તેમણે ભંગ કર્યો. કોઈ સંસદીય સમિતિની ચર્ચા-વિચારણા વિના જે દેશમાં કમરતોડ નોટબંધી લાદી હતી તેનો ઉલ્લેખ સુદ્ધાં નથી! કાળું નાણું લાવશે, આતંકવાદ ઓછો થશે, બજારમાં તેજી આવશે — એ ત્રણ દાવા નોટબંધી પાછળ હતા, તે સિદ્ધ થયા? કોરોના તો માર્ચથી આવ્યો. 12 વર્ષની સૌથી નીચી GDPમાં નોટબંધીનો ફાળો મોટો છે. રઘુરામ રાજન કહે છે કે તમે અર્થ વ્યવસ્થાને એવી ચગદી નાખી છે કે તેને બહાર કાઢવી મુશ્કેલ છે. તેથી આવનારા દિવસો કાળાડિબાંગ હશે. આવો અંધારપટ સર્જીને તમે દીવા પેટાવવાનું કહો છો! કોરોનામાં ચારે તરફ દીપકો બૂઝાઈ રહ્યા છે. અગાઉની સરકારે સીધું વિદેશી મૂડીરોકાણ (FDI) 51 ટકા કર્યું ત્યારે તમે ચારે ય બાજુ રોકકળ કરી મૂકી હતી અને તમે આવીને 100 ટકા કરી! પહેલાં પાંચ વર્ષમાં પ્રભુએ સમસ્ત બ્રહ્માંડમાંથી વિદેશી રોકાણ લાવવા વિચરણ કર્યું અને હવે મેળ પડતો નથી, એટલે આત્મનિર્ભરતાનો રાગ આલાપવો શરૂ કર્યો છે.

GSTમાં પણ વારંવાર નિયમો બદલાયા, હજુ એ વિભાગના માણસોને નિયમો સમજાતા નથી! તેમના નીતિગત નિર્ણયો ઉતાવળા હોવાથી અશાંતિ અને અરાજકતા સર્જે છે. તે જ્યારે વડાપ્રધાન બન્યા ત્યારે કાશ્મીરમાં સ્થિતિ સારી હતી. ચૂંટણી થઈ શકી. તેમની છાવણી જેમને દેશદ્રોહી ગણતી હતી એ PDP સાથે સરકાર પણ બનાવી શકાઈ, કલમ 370ની નાબૂદી પછી કાશ્મીરની આમજનતા ભૂખે મરી રહી છે. એવું જ CAAમાં. બસ, છાકો પાડી દેવાનો, પ્રવર સમિતિમાં કોઈ પ્રસ્તાવ નહીં, કોઈ સંસદીય પ્રક્રિયા નહીં.

તમારી એક સિદ્ધિ રાફેલની ખરીદી હતી. એનો ઉલ્લેખ કેમ નથી આ પત્રમાં? ભ્રષ્ટાચારની આટઆટલી ફરિયાદ આવી હોવા છતાં તમે દૂધે ધોયેલા છો, તો કેમ નિષ્પક્ષ તપાસપંચ ન બનાવ્યું? જે લોકપાલ માટે તમે બાબા રામદેવ, અન્નાજી અને કિરણ બેદી સાથે મેદાનો ગજવતા હતા એ લોકપાલ ક્યાં છે? રામદેવબાબાને ઉત્તરાખંડમાં જમીન મળી ગઈ અને લોકપાલ-લોકપાલ કરતાં કિરણ બેદી રાજ્યપાલ બની ગયાં! નોટબંધીની વિગતો જનતા સમક્ષ આવતી જોઈતી હતી પણ તમે એકાએક RTIના ક્ષેત્રમાંથી નોટબંધીની વિગતોને કાઢી નાંખી! RTIના કાયદાને તમે પાણીપાતળો કર્યો છે.

આવો જ એક ભ્રષ્ટાચાર હમણાં બીજો બહાર આવ્યો છે. તે મુખ્યમંત્રી હતા ત્યારે G.S.P.C. દ્વારા 15 બેન્કો તરફથી ગૌતમ અદાણીને રૂ. 20,000 કરોડ રૂપિયા અપાયા. 2007માં તે કહેતા હતા કે હવે ગુજરાતમાં જ્યાં પાઇપો નાખશો ત્યાંથી ગેસ અને ઓઈલ નીકળશે. આ ઠેકો અદાણીને અપાયો. ગેસ ઓઇલ ન નીકળ્યાં. અદાણી રૂ. 20,000 કરોડ પરત કરતા નથી. RBIએ ગૌતમ અદાણી સામે કેસ કર્યો છે ત્યારે તેમણે કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા RBI પર કેસ ઠોકી દીધો! 70 વર્ષમાં આવું તો પહેલી વાર બન્યું કે કેન્દ્ર સરકાર RBI સામે કેસ કરે — એક ઉદ્યોગપતિને બચાવવા માટે! કદાચ એટલે જ કહેવાય છે કે  મોદી હૈ, તો  મુમકિન  હૈ. આ રાફેલ જેટલો જ મોટો ગોટાળો હોવાની શંકા જાય છે.

તે ભય, ભૂખ અને ભ્રષ્ટાચાર નું સૂત્ર લઈને આવ્યા હતા. ભય તો કેવો છે! પાર્ટીમાં કે પાર્ટી બહાર બોલાતું નથી. જે કોઈ બોલે એના પર FIR — પછી ભલે એ રોમિલા થાપર હોય, રામચંદ્ર ગુહા હોય, નવલખા હોય કે આનંદ તેલતુંબડે. સવાઈ કટોકટીનું નિર્માણ થયું છે. મોબ લિચિંગ, બળાત્કાર વધ્યા છે. તેમનાં પાંચ વર્ષમાં દલિત અત્યાચારોની નોંધાયેલી ફરિયાદો અઢી લાખ છે! કોઈ IPS, IAS બોલી ન શકે. કોઈ ન્યાયાધીશ સિવિલ હોસ્પિટલની મુલાકાત લેવાનું કહે, તો એની તાત્કાલિક બદલી થઈ જાય. ભયની આંધી પેદા કરે છે.

પત્રના બીજા દિવસે તેમણે કહ્યું કે ભારતમાં 1 કરોડ દરદીનો કોરોનામાં 'ફ્રી' ઈલાજ  થયો છે! અમિત શાહ જણાવે છે કે 53 કરોડ રૂપિયા 41 કરોડ લોકોને તત્કાળ વહેંચવામાં આવ્યા, તો તો 1 રૂપિયો અને 29 પૈસા થાય! શું બોલો છો એ ખબર જ નથી પડતી. રસ્તે જતાં મૃત્યુ પામેલા છસો મજૂરો, ટ્રેનમાં ભૂખથી મરેલા 80 પ્રવાસીઓને આ પત્રમાં પણ શ્રદ્ધાંજલિ નથી.

ભારતના પ્રત્યેક નાગરિકને આર્થિક સહાય કરો. કોરોનાગ્રસ્ત દરદીઓની સેવા કરતાં મૃત્યુ પામેલાં નર્સ, ડોક્ટર, કર્મચારી, પોલીસ અધિકારીને ઓછામાં ઓછા દસ લાખ રૂપિયા આપો, એમને શહીદનો દરજ્જો આપો. ફૂલ વરસાવવાની  કોઈ જરૂર નથી. તે સત્તા પર આવ્યા પછી ત્રણેય પડોશી દેશ ચીન, પાકિસ્તાન અને નેપાળ સાથેના સંબંધો વકર્યા છે, એ તેમની વિદેશનીતિની નિષ્ફળતા છે. તેની અસર ખાડીના દેશો પર પણ પડી છે.

પત્રમાં અગાઉના ગાળાની ઉજજવલા યોજનાની વાત છે. ગેસ તો મળ્યો, પણ બોટલની કિંમત રમણે ચઢી છે એનું નથી કહેતા! જે પેટ્રોલમાં થતા ભાવવધારાથી તમે સળગી ઊઠતા હતા, એનો આજે ય વિશ્વભરમાં સહુથી વધુ ભાવ અહીં થયો એ સિદ્ધિની વાત પણ પત્રમાં નથી. ચિઠ્ઠીમાં છે એ તો બધા વાંચશે. તેમાં નથી, એ મેં વાંચ્યું છે. મીઠી ભાષામાં લખાયેલા તમારા પત્રમાં જનતાની આર્થિક તબાહી કેમ થઈ અને એમાંથી બહાર શી રીતે નીકળવું તે ગેરહાજર છે.

e.mail : bharatmehta864@gmail.com

સૌજન્ય : “નિરીક્ષક” − ડિજિટલ આવૃત્તિ; 03 જૂન 2020