‘અરે, યાર મઝામાં છે ને?’ કાયમ જ્યારે પણ આવો સવાલ સંભળાય તો સમજી જવાનું કે આ તો પેલો સુખિયો છે. સવાલ પાછળનો નિતર્યો પ્રેમ હૃદયસ્પર્શી હતો. નામ તેનું સખારામ પણ આખી દુનિયામાં તે સુખિયાને નામે ઓળખતો. કોઈએ હજી સુધી તેનું મુખ કદી તંગ જોયું ન હતું. હંમેશાં ખુશખુશાલ જણાય. વાતાવરણ ભલેને ગંભીર હોય, પણ જો સુખિયો દાખલ થાય કે તરત આજુબાજુનું હવામાન બદલાઈ જાય.

સુખિયો કાંઈ લાખોપતિ ન હતો ! પણ તેની ઇજ્જત કોઈ કરોડપતિથી કમ ન હતી.

ઘણાં વર્ષોની જૂની નોકરી હતી. નોકરી તો કહેવાની, શેઠાણીનાં બધાં કામ કરવાનાં. શેઠને તેના પર ગળા સુધીનો વિશ્વાસ કે સુખિયાના રાજમાં શેઠાણી તેમ જ તેમની લાડલી દીકરી બંને સુરક્ષિત. સવારના ઘડિયાળમાં કદાચ આઠ વહેલા મોડા વાગે. સમયનો પાબંધી સુખિયો આઠ વાગે બરાબર શેઠને ઘર પહોંચી જતો.

શેઠાણી કાયમ સુખિયો આવે ત્યારે ઘડિયાળમાં સમય મિલાવે. મીના અને મોહિતને ગાડીમાં શાળાએ છોડી આવી સુખિયો હંમેશાં શાક પાંદડું અને ફળ ફળાદિ લેવા જતો. તેની વફાદારી જોઈ, છેલ્લાં ત્રણ વર્ષથી સુખિયો ગાડી ચલાવતાં પણ શિખ્યો હતો. ઘરના નાનાં મોટાં બધાં કામ શેઠાણી સુખિયાને ચિંધતી.

સુખિયાને કોઈ બાળક હતાં નહીં. શેઠના બંને બાળકો તેને ખૂબ વહાલાં હતાં. સુખિયાની વહુ સુમી આમ તો ખુશ રહેતી પણ બાળક ન હોવાનું દુ:ખ તેનું હૈયું ચીરી નાખતું.

‘યાર, મઝામાં છે ને?’ સુખિયો ઘરમાં પ્રવેશતાં, પહેલું વાક્ય આ જ બોલતો. આજે સુમીનો જવાબ જરા નરમ સંભળાયો. એકદમ તેની નજીક જઈને બોલ્યો, ‘શું થયું, તબિયત તો સારી છે ને.’ સુમી જવાબ આપવાને બદલે રસોડામાં ચા મૂકવા જતી રહી. સુખિયાનું ખુશ મુખારવિંદ અને લાગણીભર્યો અવાજ તે જીરવી ન શકી. જવાબ આપવાનું ભલે ટાળ્યું પણ અંતર રોતું હતું.

આજે બપોરે સુખિયાના શેઠ ઘરે આવ્યા હતા !
—————-
e.mail : pravinash@yahoo.com

ચારુબા ગઈ કાલ સુધી તો સમ્પૂર્ણ સ્વસ્થ હતાં. આમે ય સોસાયટીની વયોવૃદ્ધ માતાઓમાં એમનું આરોગ્ય નમૂનારૂપ ગણાતું. એ સ્પર્ધામાં માનતાં ન હોવાથી ભાગ ન લે; નહીં તો સીત્તેર વર્ષ વય–જૂથમાં એ સુવર્ણપદક પ્રાપ્ત કરે. ચારુબાનો મુદ્રાલેખ છે : ‘સ્પર્ધા નહીં; સ્નેહ.’ સ્પર્ધાથી મેળવેલી જીત ક્ષણજીવી ગણાય. સ્નેહની જીત સ્મરણ બની જાય. એમના સમ્પર્કમાં આવનારાઓમાંથી જેમને માણસને પારખવાની આવડત છે એમણે કહ્યું છે કે ચારુબાના વ્યક્તિત્વનું મુખ્ય લક્ષણ છે સ્નેહ. સીત્તેર વર્ષની વયે પણ એ સુન્દર લાગે છે. એનું કારણ છે એમની આંખોમાં સૌને માટે વરતાતો સ્નેહ. કુટુમ્બીજનોમાં અને દૂરનાં સગાંવહાલાંઓમાં બીજી બાબતે ભલે મતભેદ પડ્યો હોય; ચારુબાના પ્રેમાળ વ્યક્તિત્વ અંગે વ્યાપક સહમતી પ્રવર્તે છે. સદા આવકારવા તત્પર.

ચારુબાના પૌત્ર પરમને યુનિવર્સિટીનો ચન્દ્રક મળ્યો ત્યારે એક પત્રકારે એને પૂછેલું : ‘તમારો રોલ મૉડલ ?’

પરમે તરત જ કહ્યું હતું : ‘મારાં દાદીમા – ચારુબા. મારાં ચારુબા છે મારો આદર્શ.’ પરમે પોતાના અભિપ્રાયના સમર્થનમાં જણાવેલું : ‘મારાં દાદી સૌનાં બા છે. એ બહારગામ ગયાં હોય ત્યારે બિલાડી, વાંદરાં, કૂતરાં અને પાણી પીવા આવતાં પક્ષીઓ પણ તેમને શોધતાં જણાય છે. એમના આગમનની જાણ પણ એ બધાંથી તુરત થાય છે. અમારા મકાનની આજુબાજુનાં જૂનાં ઝાડનાં ડાળ–પાંદડાં જીવન્ત બની જાય છે. પક્ષીઓનો કલરવ એમને વીંટળાઈ વળે છે. એમની પાંખોમાં રંગાઈને પ્રકાશ વરંડાના હીંચકા સુધી આવી જાય છે.’

‘તમે તો અંગ્રેજી માધ્યમમાં ભણેલા છો, તો પછી આવું સારું ગુજરાતી કેવી રીતે બોલી શકો છો ? ક્યાં શીખેલા ?’

‘ચારુબાના ખોળામાં બેસીને.’

પત્રકારે પરમની મુલાકાત છાપવા સાથે ચારુબાનો ફોટો પણ છાપવો હતો, ‘ક્યારે આવું ફોટો પાડવા ?’ – એણે ચારુબાને ફોન પર પૂછેલું. ચારુબાએ હસતા અવાજમાં કહેલું : ‘પરમમાં મારો ફોટો આવી ગયો. ચાનાસ્તા માટે જરૂર આવજો. તમારે ફોટો છાપવો જ હોય તો એનાં માતાપિતાનો છાપો. એમને ભારે અભરખો હતો : પરમ પહેલે નંબરે આવે એનો ! મારે તો એટલું જ જોઇએ કે પરમ સદા પ્રસન્ન રહે. એને મળીને સૌ પ્રસન્ન થાય.’

પરમનાં માતાપિતા સારું કમાય છે. દાદાજી એનું પેન્શન ચારુબાને સોંપી દે છે. કયા સત્કર્મ પાછળ કેટલી રકમ વાપરવી એનો નિર્ણય પણ ચારુબા કરે. વધેલી રકમ પરમના જન્મદિને એને આપી દે. આ વર્ષે એને સ્કૂટર લાવી આપ્યું છે. અનુસ્નાતકનો અભ્યાસ કરવાની સાથે વારસાગત ખેતીની દેખરેખ રાખશે. જમીનની કિમ્મત વધી ગઈ છે. વેચવાની નથી. જમીનના દલાલો એમના પ્રકૃતિપ્રેમનો ઉપહાસ કરે છે. કરોડો રૂપિયા કરતાં એમને પક્ષીઓએ કોચીને નીચે પાડેલાં ફળ વધુ ગમે છે. કહેશે : ‘કાચું ફળ તોડાય નહીં; એને ઝાડની ડાળ પર પાકવા દેવું જોઈએ. પાવડર નાખીને નહીં.’

પરમ કોઈ દલાલ સાથે ચર્ચામાં ઊતરતો નથી. એ માને છે કે કૃત્રિમ ભાવવધારા માટે જમીનના દલાલો જવાબદાર છે.

‘અને એક મકાન હોવા છતાં બીજું ખરીદનારાઓ પણ.’ – ચારુબાએ કહેલું.

પરમના મિત્રોના ફોન આવે અને એ નમસ્તે કહે તો ચારુબા એનું નામ પૂછે. બાકી પરમને જાણ કરે : ‘તારો ફોન છે, બેટા, આપી જાઉં કે –’

પરમ પગથિયાં ઊતરતો દોડી આવે.

એનાં માતાપિતા જાણતાં હતાં કે પરમને પરદેશ મોકલવા અંગે મા સમ્મત નહીં થાય. દાદાજી પણ જવાબમાં મૌન પાળશે. પણ પરમ અમેરિકાની કોઈ ઉત્તમ યુનિવર્સિટીમાંથી એમ. એસ., પીએચ. ડી.ની ડિગ્રી લઈ આવે તો એની કારકિર્દી બની જાય. ચારપાંચ યુનિવર્સિટીઓમાં અરજી કરી હતી. પ્રવેશ મળી ગયો છે. વીઝા માટે જવાનું થયું ત્યારે પરમે દાદીમાને પગે લાગી આશીર્વાદ માંગ્યા.  ‘તારે સાચે જ જવું છે, બેટા ?’

‘વીઝા મળશે એની ક્યાં ખાતરી છે ?’

‘તો તું આશીર્વાદ શેના માંગે છે ?’

પરમ પકડાઈ ગયો હતો. દાદીમાના આશીર્વાદ હોય તો પછી વીઝા મળવા અંગે શંકા કરાય ખરી ? એ નીચું જોઈને ઊભો હતો. દાદીમાએ એને માથે હાથ મુક્યો હતો. વીઝા માટે રૂબરૂ મુલાકાતની તારીખ મળતાં પરમનાં માતાપિતા પણ એની સાથે જોડાયાં હતાં.

મુલાકાત લેનાર અધિકારી મહિલા હતાં. પરમની યોગ્યતાની વિગતો વાંચતાં એમણે પૂછ્યું : ‘ભણવા જવું છે કે કમાવા ?’

‘મેં ભણવા માટે જ દાદીમા પાસે આશીર્વાદ માગ્યા છે.’ – સાંભળતાં જ મહિલાએ પરમની સામે જોયું. પછીના પ્રશ્નોમાં નર્યો સદ્દભાવ હતો. સહુ કહે છે : પરમની આંખો ચારુબાની આંખોની યાદ આપે છે. એની મમ્મીની આંખો તો ગોગલ્સના પડદા પાછળ રહે છે.

પરમ સસ્તી ટિકિટની તપાસ કરતો હતો. ‘સસ્તી શા માટે ? વાજબી અને સલામત એર લાઈન્સ શોધવી જોઈએ.’ – દાદાજીએ કહેલું. ચારુબા હજી જાતને ઠસાવી શક્યાં ન હતાં : ‘તારે સાચે જ જવું છે, બેટા ?’

મૌન. દાદાજી પણ છાપામાં આંખો સંતાડે છે. થોડી વાર પછી કહે છે : ‘પરમ બેંગલોર ભણવા જાય કે ન્યુ યૉર્ક, શો ફેર પડે છે ? અને હવે તો લેપટૉપમાં વાત કરતાં એકમેકને જોઈ પણ શકાય છે !’

‘એ ખરું પણ માથે, બરડે હાથ ફેરવવાનું મન થાય ત્યારે – ’

‘રડી લેવું. કાલે તો ઊંઘમાં રડતાં હતાં –’

પરમ ટ્રાવેલ કંપની સાથેની વાત અધૂરી મુકી બેસી રહ્યો. એને પ્રશ્ન પણ થયો હતો : પોતાને ફાવશે ત્યાં ?

ત્યાં એક ફોન આવ્યો હતો. પરમ એના રૂમમાં ગયો હતો. અભિનંદનના ફોન આવે છે. મોટે ભાગે છોકરાઓના હોય છે. કેટલાક સાથે ફેસબુક પર વાતો થતી હોય છે.

‘હવે પરમ મોટી દુનિયામાં પગ મૂકશે.’ – દાદાજી સ્વસ્થ હતા.

‘મારી દુનિયા નાની છે ?’

‘મારા માટે તો નાની નહોતી; પણ તમે ચિંતા ન કરો, એ ભણીને પાછો આવશે.’

‘પરણી ગયો હોત તોયે મન મનાવત. આ તો એકલો –’

‘તો તમે કેમ કન્યા શોધી ન આપી ? તમારી પસંદગીનો એ િવરોધ ન કરત.’

‘મને એમ કે સાથે ભણનારમાંથી કોઈક–’

હળવી પળોમાં દાદાદાદી પરમની ચિંતા ભૂલી ગયાં. દાદાજીના કહેવા મુજબ પરમ પ્રેમ વિશે બોલીને ઈનામ ભલે જીતી લાવે; પણ સામે ચાલીને એ કોઈના પ્રેમમાં પડે એવો નથી. સિવાય કે કોઈ એના પ્રેમમાં પડે … પણ પરમ તો જરૂર કરતાંયે ઓછું બોલે છે … તો ય બધા એને જ ટીમનો આગેવાન બનાવે છે … હા, કદાચ એટલે જ. ઓછું બોલનાર અન્યની વધુ નજીક રહે છે.

ચારુબા આ ક્ષણે સાંભળતાં હતાં ઓછું. એમને અમેરિકાના ઠંડા ઓરડામાં પૌત્ર એકલો અટૂલો દેખાતો હતો. એને ફક્ત ચા બનાવતાં આવડે છે … ખાશે શું ?

ટિકિટ લેવાઈ ગઈ હતી. છેલ્લા દિવસોમાં ઘર મહેમાનોથી છલકાતું રહ્યું. ઘરે–બહાર પાર્ટીઓ પણ ચાલતી હતી. બહારગામથીયે ભેટ આવતી હતી. વજન કરી કરીને બૅગ ભરાતી ગઈ હતી.

ઍરપોર્ટ પર દાદાદાદી ન આવે તો ચાલે, એવો અભિપ્રાય સૌનો હતો; પણ પરમે ના પાડી ન હતી. એણે પહેરેલું પહેરણ ચારુબા પહેલીવાર જોતાં હતાં.

‘ક્યારે ખરીદ્યું ?’

‘ભેટ આવેલું છે,’ પરમની મમ્મીએ કહેલું. ચારુબાએ પ્રશ્નની ઝલક સાથે નજર કરી હતી. જવાબ નહોતો મળ્યો. ‘ખબર હોય તો બોલેને !’ – ચારુબાએ પુત્રવધૂની સામે ઠપકાની નજરે જોયું હતું.

બધાં રાતના ત્રણ વાગ્યા સુધી ઍરપોર્ટ પર રોકાયાં હતાં. પરમ દાદાજીને ભેટી ખૂબ રડ્યો હતો. સ્વજનો અને મિત્રો વચ્ચે આમ હવે પહેલીવાર રડ્યો હતો. બે ડૂસકાં વચ્ચે બોલ્યો હતો : ‘દાદા, બાને સાચવજો …’

દાદા સમજતા હતા : આ ઉદ્દગારમાં આજ સુધી પામેલા વાત્સલ્યનો પડઘો છે. ચારુબા પરમની મમ્મી સાથે બૅગ સાચવતાં ઊભાં હતાં; તેથી તેમણે પરમને રડતો સાંભળ્યો કે જોયો નહોતો. એમણે પોતે ન રડવાની મક્કમતા ટકાવી રાખી હતી. અગાઉ ભગવાનના દીવા આગળ અને સપનામાં રડી લીધું હતું.

ઘરે આવ્યા પછી એમને એકાએક થાક લાગ્યો. પરમનું સ્કૂટર જોતાં ધ્રાસકો પડ્યો. કેવી કાળજીથી એ ચલાવતો હતો ! હવે ? પાંપણો ભીની થઈ ગઈ.

ફરી સ્કૂટર સામે જોવાની હિમ્મત ન ચાલી.

બીજે દિવસે તાવ આવ્યો. શરીર જકડાઈ ગયું.

માની લીધું કે થાકનો તાવ હશે. પણ ત્રીજા દિવસે પણ તાવ ન ઊતર્યો. ખાવાપીવામાં અરુચિ જાગી. ડૉક્ટરે લોહીની તપાસ કરાવી. કશી બીમારી નથી. તોયે આશરે પડતી દવાઓ આપી. કશી અસર ન થઈ.

પરમ પહોંચી ગયો. એની સાથે ફોન પર વાત કરતાં ચારુબાએ અવાજ પર કાબૂ રાખ્યો હતો. સલાહ આપી હતી : ‘ખાવાપીવામાં આળસ ન કરતો.’

પુત્રવધૂએ પૂછ્યું હતું : ‘રજા લઉં ?’

જવાબમાં ચારુબા મોં ફેરવી જાય છે. વહુ કહે છે : ‘તમે પોતે કશું ખાતાંપીતાં નથી ને પરમને સલાહ આપો છો.’

‘એ જવાબદારી તો તારી છે. પણ તારે તો દીકરો પરદેશ ગયો એટલે તારી મહત્ત્વાકાંક્ષા સિદ્ધ થઈ ગઈ. જા, તું તારે ઑફિસે. હમણાં તો વાતનો વિષય મળી ગયો છે ને !’

અહીં દાદાજી હસ્તક્ષેપ કરે છે. પુત્રવધૂને ઑફિસે વિદાય કરીને, દવાની ગોળી અને પાણી લઈ આવે છે. સ્થીર ઊભા રહે છે.

ચારુબા માથે ઓઢી લે છે. ‘મારે ઘેનમાં પડી રહેવું નથી. જાગીએ તો જ પ્રાર્થના ચાલુ રહે. પ્રભુ સાચવશે પરમને.’

‘અત્યારે તો તમને સાચવવાની જરૂર છે … આમ ને આમ પડી રહેશો તો ડૉક્ટરને ઘરે બોલાવવા પડશે. અમે બધાં દિવસમાં એક વાર પરમ સાથે લેપટૉપ પર એકમેકને જોઈને વાત કરીએ છીએ. એ વખતે તમે ઊઠતાં નથી. તમારી બીમારી છુપાવવા અમારે બહાનાં શોધવાં પડે છે. મને લાગે છે : ‘એ પામી ગયો છે. અમે ખોટું બોલવાનું શરુ કર્યું છે.’

એ પછીના ત્રીજે દિવસે એક કૉલેજકન્યા બારણે આવીને ઊભી રહે છે : ‘હું પ્રિયંકા, પરમની મિત્ર છું. એણે મને કામ સોંપ્યું છે. બાના થોડાક ફોટોગ્રાફ મારે એને મોકલવાના છે.’

‘ભલે, અંદર તો આવો.’ – દાદાજીએ આવકાર આપ્યો.

‘ક્યાં છે બા ?’

‘આ રહ્યાં, જરા ઠીક નથી.’

‘પરમને એ જ શંકા હતી. બા સાજાં હોય અને વાત કરવાનું ટાળે એ શક્ય નથી.’ પ્રિયંકા ચારુબાના પલંગ પર બેસી જાય છે. એમના પગને પાવલે હાથ મૂકે છે. ‘તાવ માપો છો કે પ્રણામ કરો છો ?’ – દાદાજીને હળવેથી પૂછી બેસે છે.

‘મારે તો ક્યારનુંયે પગે લાગવા આવવું હતું; પણ પરમ લાવ્યો જ નહીં ! વિજયપદ્મ અમને સહિયારું મળ્યું, તે દિવસે પણ કહે : ‘હું તારે ત્યાં આવવાની જીદ કરું છું ? કૉલેજનું કૉલેજમાં–’

‘તારી પાસે સરનામું ન હતું !’ ચારુબા બેઠાં થાય છે. – ‘એકલી આવી શકી હોત.’

‘જુઓને આજે પણ એકલી જ આવી છું. પરમની જેમ હુંયે એકલી રહેવા ટેવાયેલી છું. એની જેમ મારેયે કોઈ મિત્ર નથી. મને પરમની એકલતા ગમે છે. સ્પર્ધામાં અમે સામસામે પક્ષે હતાં; પણ બન્નેના ગુણ મળીને કૉલેજને વિજયપદ્મ પ્રાપ્ત થયું.’

‘અભિનન્દન પરમને પણ …’ ચારુબાના મોં પર ઘણા દિવસે સુરખી વરતાઈ.

‘શેના અભિનન્દન આપ્યાં ?’ દાદાજી જાણીજોઈને ચોખવટ કરવા માંગતા હતા.

‘પરમ સામે સ્પર્ધામાં ઉતરનાર પ્રિયંકા એની એકલતાની કદર કરે છે એ જોઈને.’

‘પણ તમે તો સ્પર્ધામાં માનતાં નથી, સ્નેહમાં માનો છો ?’ દાદાજી મનોમન પૂછતા હોય તેમ નજર મેળવે છે.

‘સ્પર્ધા પણ ક્યારેક સ્નેહમાં પરિણમે.’ – ચારુબા મનોમન જવાબ આપે છે. ઓઢેલી શાલ વાળીને ખભે નાખે છે. પ્રિયંકા ફોટા પાડે છે. દાદાજી પ્રિયંકાને ચારુબા પાસે બેસાડી ફોટો પાડે છે. કહે છે : ‘આ ફોટો પરમને મોકલશે તો ય ચાલશે .’

°

નવેમ્બર ૨૦૧૨ના “અખંડ આનન્દ”ના દીપોત્સવી અંકમાંથી લેખકની પરવાનગીથી સાભાર.

સર્જક સમ્પર્ક : A-6, પુર્ણેશ્વર ફ્લેટસ, ગુલબાઈ ટેકરો, અમદાવાદ–380 015

(સૌજન્ય : “સન્ડે ઈ–મહેફીલ” – વર્ષ : નવમું – અંક : 275 – July, 28)

પાર્ક સાઇડ ફ્યુનરલના મેદાનમાં કારની સંખ્યાથી જ લાગ્યું કે સમાજનું કોઈ અાગળ પડતું માણસ અાજે ગયું. થોડા દેશીઅો સફેદ કપડાંમાં એશ અારામથી ચાલતા હતા. મનમાં શાંતિ હતી કે પાર્કિંગ સરસ મળી ગયું હતું. બે ત્રણ બ્લૅક બાઈઅો પણ નેતરની ગૂંથેલી હૅટ અને કોણી સુધીના સફેદ મોંજા પહેરીને અાવેલી. વસંતની લીલી વૅલવેટી લૉનને અડકીને એ ત્રણેવ એવી રીતે ચાલતી હતી કે જાણે ગૉન વીથ ધી વિન્ડ મુવીની હાઇ ડેફીનેશન અાવૃત્તિ જોતાં હોઇએ. એમની પાછળ પાછળ ચાલીએ તો ફ્યુનરલ હોમની વૈભવી ઊંચી સધર્ન કોલમ્સ દેખાવા લાગે. મકાનના મથાળે રુફના િત્રકોણ પર ક્રોસ કરેલી દાંડીઅો પર બે ફ્લેગ્સ, એક ન્યુ યૉર્ક રાજ્યનો અને બીજો ખુદ અમેરિકા દેશનો પોતાનો લાલ, ભૂરો ને સફેદ વીથ સ્ટાર્સ. વ્યૂઇંગ ટાઇમ ખાસ્સો લાંબો રાખેલો જેથી અાઉટ અૉફ સ્ટેટથી પણ હર એક લાગતા વળગતા સંબંધીઅો અાવીને મિસિસ રેશમાબહેન હીરજી સરૈયાના લાસ્ટ દર્શન કરી લે.

યસ. અાજથી એ અોળખાશે સ્વર્ગસ્થ, રેશમા હીરજી સરૈયા.

હૉલ ચિક્કાર થઈ ગયેલો ને લોકો હજુ અાવ્યે જ જતા હતા. એટલે કાળી બૉ ટાઇ પહેરેલો, હૅન્ડલબાર મૂછોવાળો ફ્યૂનરલ ડિરેક્ટર ઊંચોનીચો થતો હતો કારણ ફાયર ડિપાર્ટમેન્ટના રેગ્યુલેશન કરતાં માણસોની સંખ્યા એ હૉલમાં વધી ગઈ હતી. પણ અા સેન્સીટીવ પ્રસંગે કોઇને બહાર તો કાઢી ના શકાય. દરેક પ્રસંગે હોય છે તેમ અહીં પણ અોટલા પર ચારપાંચ સિગરેટ પિનારા હતા જેમનો એક માત્ર પેશૉ હતો ડર્ટી જોક્સ.

અંદર જે હૉલમાં બૉડી સ્વર્ગસ્થનું રાખેલું ત્યાં થોડી બહેનોએ કોઈના હુકમ વગર  હથેળીમાં સ્પંજની થેપલી દાબતાં હોય તેમ હળવી રીધમમાં રઘુપતિની ધૂન શરુ કરી દીધી. એ ધૂન ચંદ મિનિટોમાં પ્રસરી અને એક સામૂહિક રૅલી થઈ ગઈ. ફૅલિનીના મુવી જેવું દૃશ્ય થઈ ગયું કારણ હવે લોકોને ખબર જ નહતી કે પોતે કયા અવસર પર તાળી પાડ્યે જતા હતા. કેટલાંક ડોસાઅો તો વળી અાંખો મીંચીને એ રીતની તાળી પાડતા હતા કે એમને ચિત્તમાં એક જમાનાની મિસ રેશમાનો કથ્થક ડાન્સ અને વિંગમાં બિરજૂ મહારાજ  દેખાતા હતા. જાણે ફૂદડી ફરતી રેશમા સરૈયા લટ સમારતી ગાતી હોય, સમથીંગ લાઇક મોહે પનઘટ પે નંદલાલ છેડ ગયો .. રે !

પેલી ત્રણે ફોરેન બ્લૅક બાઈઅોએ પણ બૅકઅપ સીંગરની જેમ રીધમ અાપવા માંડી.  પ્રોગ્રામ જેવું કશું હતું નહીં માટે અા કવાયતનો અંત ન હતો. બલકે પેલું સંતો કહીને ગયા છે તેમ અા એક અનંત યાત્રા હતી. ફ્યૂનરલ હૉમમાંથી કોઈ ઊઠવાનું નામ જ લેતું ન હતું. બધાં એમ ને એમ જ બેસી રહેલાં જાણે કશો ચમત્કાર થવાનો હોય. કરવતથી કપાયેલી અોરતની જેમ હમણાં રેશમાબે’ન જાદુના ખેલની એ કાળી કાસ્કેટમાંથી બેઠાં થઈ જશે ને ને પછી સૌ ઘોરુ વળેલું અૉડિયન્સ હર્ષોલ્લાસથી ઘોંઘાટ કરીને, માથે કાગળની શંકુ-ટોપીઅો પહેરી, પીપૂડાં વગાડશે ને ચીકન ડાન્સ કરશે.

કેટલાંક લોકો કાસ્કેટની અાગળ મુકેલા ફોટાને જોઈને પોતાની સ્મૃિતના પેલા ચાર દાયકા પહેલાંના મિસિસ રેશમાના ચહેરાને અને અા સામે દેખાતા ડિજીટલ ફોટાના ચહેરા જોવા માંડ્યા. એ બે ચહેરાંમાં કેવો કદરૂપો ચેન્જ થયેલો ! મનોમન સૌ પોતપોતાના ચહેરાપરની કરચલીઅો પણ જોવા માંડ્યા. સાલ્લી મનહૂસ અાપણી લાઇફ ! ચારે તરફ નજર ફેરવી જુઅો તો. અરરર્ ! યે સબ લોગ .. ક્યા સે ક્યા હો ગયે .. દેવાનંદ સે .. મૂકરી મેં ટ્રાંસફોર્મ હો ગયે ! એક જમાનાની ટાગોરની પેલી બાલિકા બધુ જેવી તારિકાઅો હવે અૅન્ડ્રોઇડ .. શંખણીઅો જેવી દેખાતી હતી. દિમાગમાં ઘંટી ચાલે છે કે કંબખ્ત અા સવાર પડે કે એની એ જ રોજની લોથ જ અાપણાં લોહી-માંસ-ચરબીને ઝબ્બે કરી નાંખે છે. એ જ અાપણાં ડાચાં બગાડી નાંખે છે ! સાલ્લી અા રોજની બાર કલ્લાકની મજૂરી .. મોર્ગેજની ખેંચમતાણ, ઇન્કમ ટૅક્સ .. ને ટૃાફિક ટીકેટ્સ, ઉપરથી ધુમાડો અોકતી કાર ! અધૂરામાં પૂરું અા માધુરી પણ પરણી ગઈ ને અા ઐશ્વરિયા પણ જાડી ભોલ થઈ ગઈ તે બી એક સદમો. પ્લસ બીજા પ્રોબલેમ્સ તો હજુ એવા ને એવા જ અડીખમ. અા મહમદ રફીને, એક પવિત્ર ઇન્સાનને સા’લુ પંચાવનમાં વર્ષે મોત અાપી દેવાનું ? યે અલ્લા બી કૈસા નિષ્ઠુર ?  અા રેશમા સરૈયાના કેસમાં બી ભગવાને ઊંધુ જ માર્યું ને ? ભગવાન કે અલ્લા બધું સેઇમ. એ બન્નેવ ગિલીંડરો છે. માણસ જાત પર સિતમ ગુજારવાના પરમીટ હોલ્ડરો છે ! એ બન્ને માફિયાઅોની જો મુવી બનાવીએ તો પેલું બ્રાન્ડોનું મુવી ‘ગૉડ ફ઼ાધર’ તો એની અાગળ ક્યાં ય ધૂળ ચાટતું થઈ જાય. સૉરી, ગાડી બીજે પાટે ચઢી ગઈ.

પતિ શ્રીમાન હીરજી સરૈયા અાગલી રૉમાં બેઠેલા. બલરાજ સહાની જેવા સ્વસ્થ હતા, ક્લીનશેવન. અગરબત્તીની ધુમ્રસેરમાંથી કેવડાની સુવાસમાં રેશમાબે’નના બોડી પરના ગુલાબની સુગંધ મિક્સ થતી હતી, અદ્દલ રેશમા-હીરજીના બેડરુમની શ્રૃંગાર સ્મેલ. એમની અાસપાસ બીજા સગાં બેઠાં હતાં તે બધાંની અાંખો લાલ હતી ને પોંપચાં ફુલેલાં હતાં. હીરજીને થયું બસ પત્નીને હવે દાહ દઈ દે તો બધું ફિનિશ થાય. એ પતે તો પોતે ન્હાઈને, લૂસ કપડાં પહેરી સોફા પર ઘુંટણ વાળીને બેસે. ઘરનું બારણુ વાસી, ડોરબેલ અૉફ કરીને ફોનનું રિસીવર નીચે મુકી, અાંખો પર બે હાથે અોશિકું દાબી અાડા પડે.

રામધૂનવાળી બ્હેનો ય હવે શાંત થઈ ગઈ હતી. બધાને હવે એમ કે બૉડીને એકવાર ઈલેક્ટ્રીક અગ્નિસંસ્કાર માટે અંદર લઈ જાય તો જલદી ઘર ભેગાં થવાય, નહીં તો વીક એન્ડનું બધું હોમકમિંગ ટ્રાફિક નડશે. અને જો એમ થશે તો કાર ચલાવતા હસ્બન્ડ જોડે નાહકની કલાક બે કલાક વાતો કરવી પડશે. પણ સમય ખસતો જ નહતો. અડિંગો .. જાણે સ્ટૉપ સિગ્નલની જેમ મશીન બંધ કરીને, પગ ટેકવીને ખડો રહી ગયો હતો.

ત્યાં એક અજાણ્યા માણસે હૉલમાં ધ્રુસકું મુક્યું.  એને કોઈ અોળખતું ન હતું. ફિલ્મમાં જેમ તાનસેનની ખીચોખીચ સંગીત બેઠકમાં બૈજુ બાવરાની અૅન્ટ્રીથી લોકોએ રસ્તો મોકળો કરી અાપેલો તેમ બધાં ઊભી રૉમાં સળવળ સળવળ કરતા ખસતા ગયા. એણે કાળો ટક્સીડો સૂટ પહેરેલો ને ગળે ડિઝાઇનર પીળી બૉ ટાઇ પહેરેલી. અા ડ્રામેટિક સીનથી સોંપો પડી ગયો. એ અનામી બાવરાના હાથમાં એક જાંબલી દાંડીવાળું કાળું ગુલાબ હતું. એણે કાસ્કેટ પાસે જઈ નમીને એ સ્વ. રેશમાની છાતી પર મુક્યું. પછી ન ભૂતો, ન ભવિષ્યતિ જેવું થયું. એણે નીચા વળી રેશમાબે’નના હોઠ પર સાચુકની કિસ કરી. કોલ્ડ સ્ટોરેજના બૉડીના હોઠ પર કિસ! ફ્રોઝન કિસ! અો માય ગૉડ ! સૌ અાંખો પહોળી કરી જોઈ રહ્યા. પ્રલંબ કિસ !

કળિયુગમાં હવેથી અા બધું જોવાનું ? પણ હૂ ધ હેલ ! અા પીળી બૉ વાળો માણસ છે કોણ ?

રેશમા સરૈયાનો લવર? સમ અાશિક. લફંગો. એક્સ બૉયફ્રેન્ડ, કે ફેસબુકનો સ્ટૉકર.

સૌને હવે તાશિરો જોવો હતો. પ્રેક્ષકોના ખભા વચ્ચેની ખાલી જગ્યાઅોમાંથી ડોકાં અાડાં-ઊભાં-ત્રાસાં થવાં લાગ્યાં. હીરજી સરૈયાને તો અાવાં નાટકી દૃશ્યો પર એક અણગમો જ હતો કારણ એમના સ્વયં ઊછેરમાં સીનેમા નાટકમાં કામ કરવું એ ‘હલકી વરણ’ના લોકોમાં ગણાતું. છતાં સૌની જેમ એમને પણ એ જ જાણવું હતું હૂ ધ હેલ ઈઝ ધીસ મૅન ? એ પેલા બાવરાની પાસે ગયા. એના ખભે હાથ મુકી પહેલાં તો સાંત્વના અાપવા માંડ્યા.

‘સૉરી. અાપ રેશમાને કેવી રીતે જાણો?’

હજુ એ માણસ જવાબ અાપે તે જ ક્ષણે મિસિસ સરૈયાની કાસ્કેટને કોઈએ ગરગડીવાળી ચાલણગાડીથી અંદર ધકેલવા માંડ્યું. બૉડી નેપથ્યમાં ક્રમશ: અદૃશ્ય થયું. બે મિનિટ પછી એ એક સી-થ્રુ વીન્ડોમાં દેખાશે એવી સૂચના અપાઈ.

દસબાર ઇમીડીએટ ફેમિલી મેમ્બરો ક્રીમેશન વીન્ડો અાગળ જઇને ઊભા. ત્યાં બંબૈયા પાંડુ જેવો એક મેક્સીકન અાવ્યો ને બોલ્યો, ‘હૂઝ સીન્યૉર .. સારીયા .. !’

હીરજી સરૈયા અાગળ અાવ્યા. પેલાએ એમને ભઠ્ઠાનું એક લાલ બટન ચીંધીને બતાવ્યું. પછી માઇમ ઈશારો કર્યો કે  ‘એને દબાવવાનું. અોકે ?’

હીરજીને ખરો ગભરાટ હવે થયો. એમને સહસા વિચાર અાવી ગયો કે બસ હવે નક્કી કોઈ વીર ઘટોત્કચ ફિલ્મ જેવી સ્પેિશયલ ઇફેક્ટથી રેશમા સરૈયા ભપ્ કરતીકને ભડકો થઈ જશે ને એવ્રીથીંગ વીલ ફિનિશ ! પછી ક્રીમેશન ચેંબરમાં રેશમા એક રાખોડીનો ઢગલો થઈ જશે ને એ ઢગલાની અંદર ખોપડી, હાડકાં .. ને પેલાં મોહેન-જો-દડોના ખોદકામમાં મળી અાવે તેવાં કરોડના મણકાં બધાં કૂકા થઈ જશે.

ત્યાં પેલા બાવરાએ માનપૂર્વક નીચા વળીને હીરજીને પૂછ્યું, ‘શું હું એ બટન દાબી શકું ? મે અાઇ?’ કહીને એણે પેલા અગ્નિદાહના લાલ બટન તરફ હાથ લંબાવ્યો. હીરજી હા કે ના કહે તે પહેલાં એણે લાલ બટન દાબી દીધું.

ભપ્ કરતાંક બધા બર્નર લાલ હિંગળોક થઈને પ્રગટ્યાં. કાચની બારી પર અૉટોમેટીક ઈલેક્ટૃીક શટર ઊતર્યું અને થોડી વારમાં તો એ બંધ બારી તરફથી ગરમ લૂ વાવા લાગી. એટલે પેલાએ હીરજીને વાંકા વળી કહ્યું,  ‘થેંક્યુ સર !’  એણે ચશ્માંના કેસમાંથી લીલી ઝાંયવાળા મરક્યુરી સનગ્લાસીસ કાઢીને પહેર્યાં.

‘રેશમાને તમે … હાઉ ડુ યુ નો હર ?’ હીરજી સરૈયાએ પૂછ્યું.

એટલે પેલાએ પોતાના ખિસ્સામાંથી એક કાગળ કાઢ્યો અને હીરજીના હાથમાં અાપ્યો. ‘વાંચી જજો. એમાં બધુ જ છે.’ કહી એ એક્ઝીટ તરફ ચાલવા માંડ્યો ને બોલ્યો, ‘ગુડ ડે ! .. ટાયગર !’ એ સાથે જ એ અદૃશ્ય થઈ ગયો. કયા નંબરની લિફ્ટ, કયો માળ, કઈ કાર, કયો હાઇવૅ .. કયું રાજ્ય .. કયો દેશ.  ટ્રીક ફોટોગ્રાફી જેવો એ માણસ અલોપ થઈ ગયો.

ગુડ ડે ! ટાયગર ! એવું એ બોલેલો. ટાયગર. ટાયગર. ટાયગર?

અા ‘ટાયગર’ સંબોધન અા માણસને ક્યાંથી ખબર? હીરજી સરૈયાના બદનમાં સહસ્ત્ર કાનખજૂરા ચાલતા હોય તેમ થઈ ગયું, કારણ અા શબ્દ તો અાખી પૃથ્વી પર માત્ર બે જ જણાં જાણે .. એક અા બળીને ખાખ થઈ રહી છે તે રેશમા ને બીજો જણ તે પોતે. એક જમાનામાં જે કાંઈ કરતાં હતાં તે ગાંડાતૂર સંભોગ સ્તંભનોના અશ્વલયોની હાંફ વખતે રેશમા એમને કાનમાં કહેતી, ‘માય ટાયગર ! સ્લો ડાઉન !’ એ શબ્દની કોણે ચાડી કરી ?

અાજુબાજુનો વિચાર કર્યા વગર એમણે ત્યાંને ત્યાં જ એ કાગળ વાંચવા માંડ્યો.

‘શ્રીમાન હીરજી,

તમે મને ક્યારે ય જોયો નથી. રેશમાનાં મૃત્યુની મને અાજે સવારે ખબર પડી માટે ચાલ્યો અાવ્યો. તમે એના પતિ છો. તમારા લગ્નના સોગંદની ભાષામાં શું છે, અાઇ થીંક કાંઇક એવું છે .. till death do us apart .. માટે હવે રેશમા હવે તમારી મેરેજની ડેફિનેશનની બહાર છે. એ હવે મારી પણ હોઈ શકે. દર વર્ષે તમારી બર્થ ડેના દિવસે અમે બન્ને ટેલિફોન પર મન ઠાલવીને તમારી વાતો કરતા. કેવી કેવી વાતો હતી અમારી! રેશમા તો જાણે સેક્રેટરીને ડિક્ટેશન અાપતી હોય તેમ બોલ્યે જતી. તમારી રજેરજ વાતો મને કહેતી. તમારી બેડરુમની ‘ટાયગર મૉમેન્ટસ’ની વાતો ઉપરથી તો મેં કેટલાં ય જોક્સ બનાવ્યાં ને રેશમાની મશ્કરીઅો કરી છે ! તમારા લગ્નને અાટલાં વર્ષો સુધી અકબંધ રાખવામાં યૉર્સ ટ્રુલી .. અર્થાત્ મારો ફાળો છે. બાકી દરેક પુરુષની ડાયરીનાં પત્તાં વર્ષો સુધી થોડાં કોરાં રહ્યાં હોય ? એકાદ મીની છમકલું તો થયું જ હોય. બસ. અા અાપણો છેલ્લો સંવાદ.  ટાયગર !  રેશમાની ચિતા સાથે હું પણ જાણે બળીને ખાખ થઈ ગયો છું. અહીં અાપણા ત્રણેવની સ્ટોરીનો ધી એન્ડ.’ 

* * *

488 Old Courthouse Road, New Hyde Park, NY 11040 : E-mail: rpshah37@hotmail.com