રમાબહેન દિવાળી બાદ પોતાનો કબાટ વ્યવસ્થિત ગોઠવતાં હતાં, ત્યારે તેમણે જોયું કે એમનો એક પારાવાળો અછોડો (ચેઈન) મળતો ન હતો. આખો કબાટ, કપડાં, અન્ય દાગીનાનાં બૉક્સ, ખોટાં ઇમિટેશનનાં બૉક્સ ફેંદ્યાં; પણ ક્યાં ય અછોડો મળ્યો નહીં. રમણભાઈ બહારથી આવ્યા અને બેડરૂમમાં રમાબહેનનું રમખાણ જોયું ને આશ્ચર્યથી પૂછ્યું, ‘શું થયું, રમા? કેમ આમ બધું વેરણછેરણ પડયું છે? ચોરે કરવા જેવું કામ તેં કેમ કર્યું?’
‘તમને મશ્કરી સૂઝે છે; પણ મારો અછોડો મળતો નથી. તેની બેચેની નથી દેખાતી?’
‘પણ મને શી ખબર કે તારો અછોડો નથી મળતો? બરાબર જો. તારી ટેવ મુજબ ઓશીકા નીચે કે કિચનમાં ભૂલમાં મુકાઈ ગયો હોય.’
‘બધે જોઈ લીધું. નક્કી કોઈના હાથમાં આવી ગયો હશે.’ તેનો ઈશારો કોની તરફ હતો તે મેં જાણી લીધું. કામવાળી બાઈ અને અમારો ડ્રાઈવર – એ બે સિવાય અન્ય તો ‘કોઈ’ હતું જ નહીં!
રમણભાઈએ કોર્ટની જેમ મુદ્દત પાડી કહ્યું, ‘ચાલ, અત્યારે સ્વસ્થ થા. ઓચિન્તો બેચાર દિવસમાં મળી જશે.’
આ વાતને એક માસ વીતી ગયો. ચેઈનનો અફસોસ પણ, સ્વજનની વિદાય પછીના વીતી જાતા સમયની જેમ ભુલાતો ગયો.
એક દિવસ શિયાળાની ઠંડીમાં, અમારો ડ્રાઈવર સવારમાં કોટ પહેરીને આવ્યો. કોટ જોતાં જ મને નવાઈ લાગી. આ તો મારો જ કોટ! દિવાળી પહેલાં ઘરની સાફસૂફી બાદ, જે નકામી ચીજ – વસ્તુઓ દૂર કરીએ, તેમ થોડાં જૂનાં કપડાં, – જેમાં આ કોટ પણ હતો – તે, જૂનાં કપડાંના બદલામાં વાસણ આપી જતા ફેરિયાને આપી દીધેલો. મેં ડ્રાઈવરને પૂછ્યું, ‘આ કોટ ક્યાંથી લીધો? સરસ છે.’
‘સાહેબ, આ શિયાળે કંઈક ગરમ કપડાં લેવામાં કોટનો વિચાર હતો. નવો તો પોસાય નહીં; એટલે ગુજરીમાં તપાસ કરતાં એક જગ્યાએ મળી ગયો. મને બરાબર ફીટ બેઠો, એટલે ખરીદી લીધો. હજુ બે જ દિવસ થયા. કેવો છે? બરાબર છે ને?’
‘હા … હા … બરાબર છે. મારે પણ આવો જ કોટ હતો.’ ‘તને મફતમાં આપવાનો જીવ ન ચાલ્યો’ તે શબ્દો રમણભાઈએ મનમાં રાખ્યા અને કહ્યું, ‘એમ કર, ગુજરીમાંથી લીધો છે તો એને એક વાર ડ્રાઈક્લિન કરાવી લે, એટલે નવો નકોર લાગશે.’
‘હા સાહેબ, એ વાત સાચી.’
આ વાતને પણ આઠેક દિવસ વીતી ગયા અને ડ્રાઈવર એક દિવસ ઓચિન્તો કસમયે ટપકી પડ્યો.
‘સાહેબ, આપે કહ્યું તેમ પેલો કોટ ડ્રાઈક્લિન કરવા આપ્યો હતો તે આજે લેવા ગયો. તો ડ્રાઇક્લિનરે શું કહ્યું ખબર છે? મને કહે, ‘ભાઈ, કપડાં આપો ત્યારે બધાં ખિસ્સાં બરાબર તપાસી લેવાનું રાખો. તમારા કોટના અંદરના ખિસ્સામાંથી એક અછોડો (ચેઈન) નીકળ્યો. અમારો તો ધંધો જ પ્રામાણિકતા ઉપર નભે, એટલે કોઈની ચીજ મળે, તે ગમે તેટલી કિંમતી હોય તો પણ; અમારાથી રાખી ન લેવાય. એમણે મને કોટ અને અછોડો બન્ને આપ્યા. મને તો દિવાળી અને ગુજરી બન્ને ફળી હોં!’
રમણભાઈ અવાક્ રહી ગયા. પોતાનો કોટ અને તેના ખિસ્સામાંથી નીકળેલો અછોડો! દોડતા કિચનમાં જઈ રમાબહેનને કહ્યું, ‘રમા, અછોડો મળી ગયો અને નથી પણ મળ્યો.’
આ દ્વિઅર્થી સંવાદથી રમાબહેન અકળાયાં, ‘શું તમે પણ ગાંડા કાઢો છો! હું તો ભૂલી ગઈ; પણ તમે હજુ અછોડો ભુલ્યા લાગતા નથી.’
‘અરે, સાંભળ તો ખરી! શ્રાવણી મેળામાં આપણે ગયેલાં ત્યારે આ અછોડો તેં પહેરેલો બરાબર? મેળામાં અછોડાતોડ (ચેઈનપુલીંગ) બહુ થાય, એટલે તેં કાઢીને મને સાચવવા આપેલો. મેં અછોડો સાચવીને કોટના અંદરના ખિસ્સામાં મુકેલો. હવે ઘરે આવી મેળામાં કરેલા આનન્દમાં, આ વાત ભુલાઈ ગઈ. મેં કોટ કાઢી કબાટમાં મૂકી દીધો. ત્યાર બાદ દિવાળીની સફાઈમાં, જૂનાં કપડાં સાથે આ કોટ પણ તેં ફેરિયાને આપી દીધો. ફેરિયા આવાં કપડાં સસ્તા ભાવે ગુજરીમાં વેચી નાખે. આ કોટ પણ વેચાયો. ગુજરીવાળા આવાં સારાં કપડાં વ્યવસ્થિત ગડી કરી, સંકેલી ગુજરીબજારમાં વેચવા બેઠા હોય. તેમાં આપણા ડ્રાઈવર મોહનને આ કોટ ગમી ગયો અને ખરીદી લીધો. મારી સલાહ મુજબ તેણે તેને ડ્રાઈક્લિનીંગ માટે આપ્યો. અને અછોડાનો ચકરાવો લોન્ડ્રીવાળાને ત્યાં પૂરો થયો. હવે મોહન પાસેથી તે કેમ માંગવો તે પ્રશ્ન છે. તે તો રાજી રાજી થઈ ગયો છે! એટલે કંઈક ઉપાય શોધ.’
બે’ક દિવસ બાદ રમાએ ડ્રાઈવરને દિવાળીની શુભેચ્છા પેટે, મીઠાઈનું એક બૉક્સ આપ્યું અને કહ્યું, ‘મોહનભાઈ, અરે વાહ ! તમારો કોટ તો બહુ સરસ છે. અસલ તમારા સાહેબ જેવો જ. પણ શું વાત કરું, મોહનભાઈ, છેલ્લે શ્રાવણી મેળામાં પહેરેલો અને તેમાં મારો અછોડો એમણે સાચવીને મુકેલો. પછી એ કોટ, દિવાળીમાં વાસણના ફેરિયાને આપી દીધો. હવે ન જાણે એ ફેરિયાએ તે કોટનું શું કર્યું હશે! તેને અંદરથી અછોડો મળ્યો હશે કે કેમ; પણ જેનાં જેવાં નસીબ!
બીજે દિવસે મોહને રમાબહેન પાસે આવી પેલો અછોડો બતાવ્યો અને કહે, ‘બા જુઓ, આ અછોડો મને કોટમાંથી મળ્યો. હવે આ કોટ જો સાહેબનો જ હોય તો અછોડો પણ તમારો જ હોય. જરા જોઈ જુઓ તો!’ અછોડો જોતાં જ રમાબહેન રાજી થઈ ગયાં ને કહ્યું, ‘અરે મોહનભાઈ, આ જ મારો અછોડો છે.’ પછી થોડાં અચકાઈ ગયાં અને કહ્યું, ‘પણ હવે તો એ તમને મળ્યો એટલે તમારો જ ગણાય ને?’
‘અરે બા, આ કંઈ વાત છે! મને મળ્યો એટલે? મને તો પેલા લોન્ડ્રીવાળાએ પરત કર્યો. હું શું તેના કરતાં ઊતરતી કક્ષાનો છું? બા, ખરેખર અછોડો તમારો જ છે તે તો, આ અછોડાએ લીધેલો ‘ચકરાવો’ બતાવે છે કે, કેટલી જગ્યાએ ફરીને એ પાછો તમારી પાસે આવ્યો!’
રમાબહેન ખુશ થઈ ગયાં. રમણભાઈ પણ ખુશ થઈ એટલું જ બોલ્યા, ‘રમા, એક અછોડાના આ ‘ચકરાવા’માં, ‘શ્રમિક’ ગણાતી કેટકેટલી વ્યક્તિની નિર્દોષતા અને કેટકેટલી વ્યક્તિની પ્રામાણિકતા ભરેલી છે! ખરેખર, અછોડો શુકનિયાળ જ છે.’
માર્ચ, 2017ના “અખંડ આનન્દ”નાં પાન : 37-38 ઉપરથી લેખકની અનુમતિથી સાભાર ..
સર્જક સમ્પર્ક : મનન ઈન્કમટૅક્સ સોસાયટી, એરોડ્રામ પાસે, રાજકોટ – 360 007
eMail : manhar.vaishnav@gmail.com
સૌજન્ય : સન્ડે ઈ.મહેફીલ’ – વર્ષઃ પંદરમું – અંકઃ 432 – August 04, 2019
