સુમન શાહ
આજે મને ફિલ્મી ગીતની પંક્તિ યાદ આવે છે : મેરે દેશ કી ધરતી સોના ઉગલે, ઉગલે હીરે મોતી, મેરે દેશ કી ધરતી …
કેમ કે મને પણ એવું જ થાય છે કે મેરે દેશ કી ધરતી ‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ ગજેટ્સ ઉગલે, ‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ ગજેટ્સ ઉગલે…
‘એ.આઈ.’ એક મહાશક્તિ રૂપે માણસને સુખી કરવા અનેક ગજેટ્સ પૂરાં પાડી રહ્યું છે ત્યારે મને આમ ન થાય, તો હું તો સંવેદનબધીર ગણાઈ જઉં !
એટલે મને થાય છે, જો બધાં ઘરોમાં કાં તો ‘ઍમેઝોન ઇકો’ ‘ગૂગલ હોમ’ કે ‘એપલ હોમપોડ’ જેવાં ‘સ્માર્ટ સ્પીકર્સ’ આવી ગયાં હોય, તો કેવું સારું. એ સ્પીકરે સોમીબેનના કણ્ઠને, અવાજને, ઓળખી લીધો હોય છે એટલે એમની બધી આજ્ઞાઓને કે હુકમોને એ બચારું (બચારું નથી હોતું) માન આપતું હોય છે. આજે કઈ તિથિ છે જેવા માહિતીપરક સવાલોના તરત જવાબ આપે. લતા મંગેશકરનું ગીત સંભળાવ, સંભળાવે. એમના વર રમુભાઈ પણ સાંભળે. બન્ને હીંચકે ઝૂલતાં હોય.
તો કેવું સારું, જો બધાં ઘરોમાં, ‘નેસ્ટ થર્મોસ્ટેટ’ કે ‘ઇકોબી’ જેવાં ‘સ્માર્ટ થર્મોસ્ટેટ’ આવી ગયાં હોય. એ થર્મોસ્ટેટે જાણી લીધું હોય છે કે જાડાંમોટાં મંગળાબેનની કાયાને ક્યારે ઊંચા હવામાનની ને ક્યારે નીચા હવામાનની જરૂરત હોય છે, તે એમના ઘરના પારાને પ્રેમથી (એ જો કે પ્રેમમાં નથી સમજતું) ઊંચો-નીચો કરી દે. મંગળાબેનના વર બુધાભાઈ પડોશીને ખુશ ખુશ દેખાય કેમ કે એમનું વીજળીનું બિલ એ મહિને તો ઓછું જ આવ્યું હોય.
તો કેવું સારું, જો બધાં ઘરોમાં, ‘ગૂગલ આસિસ્ટન્સ’ ‘સિરિ’ કે ‘ઍલેક્સા’ જેવાં ‘વિઝ્યુઅલ આસિસ્ટન્સ’ હોય. બુધાભાઈ કૉર્પોરેટ કમ્પનીના ધણી છે. એમની મદદનીશબાનુ મિસ મ્હૅરા (જો કે બાનુ, બા, બેન કે ભાઈમાં આ આસિસ્ટન્સ નથી સમજતું) રજા પર હોય ત્યારે આ આસિસ્ટન્સ બુધાભાઈને મીટિન્ગો ગોઠવી આપે, કોઈપણ માહિતી પૂરી પાડે. મંગળાબેને મોકલેલા શૉપિન્ગ લિસ્ટની યાદ અપાવે.
‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ ફેસિયલ રૅક્ગનિશન સૉફ્ટવૅઅર’ મંગળાબેનના સ્માર્ટફોનને અન્લૉક કરી આપે, એમના મકાનની ચૉકી કરે, ટોળામાંથી શોધી આપે કે – આ રહ્યા તમારા વર બુધાભાઈ ! બધી પત્નીઓ પાસે આ સાધન આવી ગયું હોય તો?
તો પણ કેવું સારું, જો ‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ ફિટનેસ ટ્રૅકર’ સોમીબેનને દર્શાવે કે – આજે તમે આટલું ચાલ્યાં; ત્યારે તમારો પલ્સ રેટ આટલો હતો. પૂછે કે – તમારે તમારા ફિટનેસ ગોલ્સ બદલવા છે -? સોમીબેન ફિટ રહેવાનું બરાબ્બર શીખી જાય. જો કે એ જુદી વાત છે કે સોમીબેનને મસ્ત ફિટ જોઈને રમુભાઈના મગજમાં શંકાનો કીડો સળવળવા માંડે.
કાર-કમ્પનીઓ ટૅસ્લા, વેમો, ઉબર, જનરલ મૉટર્સ, ફોર્ડ અને ટૉયોટા ‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ ઑટોકાર’-ની પ્રોડક્ટ્સમાં લાગેલી છે. કહે છે, એવી બસો અને ટ્રકો પણ બની છે કે બનવામાં છે.
સોમીબેન-રમુભાઈ પાસે અથવા મંગળાબેન-બુધાભાઈ પાસે ‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ સૅલ્ફ ડ્રાઇવિન્ગ કાર’ હોય તો કેવું સારું. એવી કાર જાતે સ્ટીયર કરે, ઍક્સલરેટ કરે, બ્રેક મારે, જાતે લેન પણ બદલે; ટૂંકમાં, ટ્રાફિકના બધા નિયમો સાચવે ને ગન્તવ્યસ્થાને પ્હૉંચાડે. (અમારી કારમાં શિકાગો જતાં, મેં એવી કારો પસાર થતી જોઈ છે).
એવું બનવાજોગ છે કે તાજી જ ખરીદેલી ‘ટૅસ્લા’-માં સોમીબેન-રમુભાઈ પોતાની સાથે મંગળાબેન-બુધાભાઈને પણ લાવ્યાં હોય, કેમ કે સોમીબેનની ૫૦-મી જન્મગાંઠ હોય. ચારે ય જણાં પાછલી સીટે આરામથી બેઠાં હોય, રમુભાઈ કારની સ્પેશ્યલ ટ્રે પર કેક મૂકે, મીણબત્તીઓ સળગાવે, સોમીબેન મીણબત્તીઓ બુઝાવે કેક કાપે ને આછી તાળીઓ પડે. મંગળાબેનથી જિરવાય નહીં કે ગમે એમ, પણ દાબડો ખોલી ક્હૅ – આ હાંડવો પણ ખાવ, સવારે જ બનાવ્યો છે, છૂંદો પણ લાવી છું. ટૅસ્લામાં એમ આંગળીઓના ચટવારા ને સમજો, ટૅસડા ચાલતા હોય. એ સાથે ટૅસ્લાને કશી લેવાદેવા નહીં, એ તો ઊંધું ઘાલીને, ના, મેં ખોટું ક્રિયાપદ વાપર્યું, સીધું જોઈને દોડ્યા કરતી હોય.
‘એ.આઈ.’-પાવર્ડ ગજેટ્સ સાથે માણસ જીવવા માંડશે એટલે એની ભાષા પર ઘેરી અસરો થવાની છે, ભલે ને એ એની માતૃભાષા કેમ નથી. જેમ કે, ટૅસ્લા માટે મારાથી ‘ઊંધું ઘાલીને’ ન કહેવાય તેમ ‘સીધું જોઇને દોડ્યા કરી’ પણ કેમ કહેવાય? એ તો પૂરી સંભાળ સાથે સરે સરકે લસરે, કે શું કહેવાય? ચૉક્કસ હું એટલું જ કહી શકીશ કે, એ ડ્રાઇવ કરે છે … ઇટિઝ ડ્રાઇવિન્ગ.
આવી બધી સુખાળવી વાતો કરતાં આજે મને શરમ આવે છે કેમ કે આ અભાગી દેશમાં એ બધું તો ક્યારે?
‘અભાગી દેશ’ લખતાં મને રવીન્દ્રનાથ ટાગોરનું એ કાવ્ય યાદ આવી ગયું – ‘અભાગા દેશ’. આજે એમની પુણ્યતિથિ પણ છે. બંગાળના ભાગલા સમયે રવીન્દ્રનાથે બંગાળીમાં ૧૯૦પ-માં લખેલું. હિન્દુ અને મુસ્લિમ કોમોના દુર્ભાગ્ય વિશે કવિ દુ:ખી થઈ ગયેલા. દેશ એમને ટુકડે ટુકડા થઈ ગયેલા જખ્મી પંખી સમ લાગેલો; અન્ધકારમાં છુપાઇ ગયેલો અને શોકગ્રસ્ત લાગેલો. વિખરાયેલા વિભાજિત લોકો માળા વિનાનાં પંખીઓના કાફલા સમ લાગેલા. કહેલું, હે અભાગા દેશ, હું તને કદી નહીં ભૂલું.
આજે અવિભાજિત દેશમાં ય કોમોના દુર્ભાગ્યમાં ઝાઝો કશો ફેર પડ્યો છે ખરો?
= = =
(08/07/23 : USA)
સૌજન્ય : સુમનભાઈ શાહની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર
