હેમન્તકુમાર શાહ
ગુજરાતમાં થરાદના નાગરિકોએ જંગી સરઘસ કાઢીને દારૂ અને ડ્રગ્સ સામે મોરચો માંડ્યો, તેનાથી રાજ્ય સરકારને, પોલિસને અને શોખ ખાતર દારૂ પીતા લોકોને એ ખ્યાલ આવવો જોઈએ કે એકંદર આર્થિક સ્થિતિ ધરાવતા લોકોને દારૂબંધી જોઈએ જ છે. એમને તો કદાચ એવી ખબર પણ ન હોય કે બંધારણમાં માદક દ્રવ્યો પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો ઉલ્લેખ કરાયેલો છે.
એનાં બે મહત્ત્વનાં કારણો છે :
(૧) આર્થિક કારણ :
દારૂની ખરીદી પાછળ પૈસા વેડફાય છે કે જે પૈસાનો ઉપયોગ કુટુંબ માટે અન્ય વપરાશી ચીજોની ખરીદી પાછળ થઈ શકે. ઉપરાંત, દારૂ પીને ઘણા પુરુષો પરિવાર માટે કમાણીનું કામકાજ કરવાનું ભૂલી જાય છે. એટલે એક તરફ કમાણી ગુમાવાય છે અને બીજી બાજુ હાનિકારક ખર્ચ થાય છે.
(૨) સામાજિક કારણ :
દારૂ ઢીંચીને પુરુષો પરિવારના લોકો સાથે અને ખાસ કરીને મહિલાઓ તેમ જ બાળકો સાથે મારામારી કરે છે. તેને લીધે પારિવારિક શાંતિ જોખમાય છે. આ સમસ્યા શોખ ખાતર દારૂ પીતા લોકોને બહુ મહત્ત્વની ન પણ લાગે.
જો આ બે કારણો ન હોત તો થરાદમાં આટલા બધા લોકો જિગ્નેશ મેવાણીના સમર્થનમાં રસ્તા પર આવત જ નહીં. પણ શું આ સવાલ માત્ર થરાદના નાગરિકોનો કે બનાસકાંઠાના નાગરિકોનો જ છે? ના. એ તો ગુજરાતના ગરીબ અને નિમ્ન મધ્યમ વર્ગના તમામ પરિવારોનો છે. અને આવા પરિવારોની સંખ્યા ગુજરાતમાં આશરે ૭૦ લાખ તો છે જ. કારણ કે રાજ્ય સરકારનો દાવો છે કે તે એટલા લોકોને દર મહિને પાંચ કિલોગ્રામ અનાજ મફત આપે છે. આ સંખ્યા એટલે ગુજરાતની અર્ધી વસ્તી થઈ.
એટલે દારૂબંધીનો મુદ્દો ફક્ત આર્થિક નથી પરંતુ સામાજિક પણ છે. દારૂ ન પીવો એ એક સામાજિક મૂલ્ય પણ છે એ રાજ્ય સરકારે અને તેનો ભાગ ગણાતી પોલિસે સમજવું જોઈએ.
દારૂ ન પીવાથી લોકોનું સામાજિક અને આર્થિક કલ્યાણ થતું હોય તો એવું કલ્યાણ થાય તે માટે દારૂબંધી લાદવાની જવાબદારી સરકારની છે એમ બંધારણની કલમ-૪૭ કહે છે. આ જ કલમમાં બંધારણ એમ પણ કહે છે કે “રાજ્ય તેના લોકોનું પોષણ અને જીવનધોરણનું સ્તર ઊંચું લાવવાને અને જાહેર આરોગ્યની સુધારણાને પોતાની એક પ્રાથમિક ફરજ ગણશે.”
આમ, ભારત નામના નાગરિકસતાક દેશના બંધારણના આંબેડકર, નેહરુ અને સરદાર પટેલ સહિતના ઘડવૈયાઓએ પોષણ, જાહેર આરોગ્ય અને જીવનધોરણ એમ ત્રણ બાબતો સાથે દારૂનું સેવન અને અન્ય માદક દ્રવ્યોની વપરાશ ન થાય તેને એક જ કલમમાં સાથે મૂક્યાં છે. એનો સ્પષ્ટ અર્થ એ છે કે એ બધું અને માદક દ્રવ્યો પરનો પ્રતિબંધ એકબીજા સાથે અભિન્ન રીતે જોડાયેલાં છે.
ગુજરાતમાં દારૂબંધી છે કારણ કે એ બંધારણ પણ કહે છે. મહાત્મા ગાંધી દારૂબંધી ઇચ્છતા હતા કે નહીં તે તો અહીં મહત્ત્વનું છે જ નહિ, બંધારણ કહે છે એ યાદ રાખો.
જો કે, મહાત્મા ગાંધીએ તો એમ કહેલું કે, “જો મને એક કલાક માટે પણ આખા હિંદનો સરમુખત્યાર નીમવામાં આવે તો સૌથી પહેલું કામ હું એ કરું કે દારૂના એકેએક પીઠાને કશું વળતર આપ્યા વિના બંધ કરી દઉં.” વળી, ગાંધીએ “હરિજન કાર્યકર્તાઓએ પોતાની સર્વ શક્તિ નીચેનાં કામોમાં ખર્ચવી જોઈએ” એમ લખીને છ કામો ગણાવેલાં અને એમાં ચોથું કામ લોકોને “માદક પીણાં છોડાવવાં” એમ લખેલું.
જિગ્નેશ મેવાણી તો બંધારણની કલમ-૪૭નો અને દારૂબંધી અંગેના ગુજરાતના કાયદાનો અમલ થાય તેની માગણી કરે છે. એમાં વળી શું ખોટું છે? જિગ્નેશ પોલિસ પર ગુસ્સે થાય છે તેનું કારણ એ છે કે પોલિસ કાયદા મુજબ વર્તતી નથી અથવા તો પોલિસને એનું કામ રાજનેતાઓ દ્વારા કરવા દેવામાં આવતું નથી.
હવે હર્ષ સંઘવી કાયદાનો અમલ પોલિસ પાસે કરાવે તો જ તેઓ લોકશાહીના સંસ્કારી નેતા બને. થરાદના નાગરિકો આટલું જ કહે છે અને એટલું કહેવાનો તો એમને બંધારણલિખિત અધિકાર છે જ.
તા.૨૭-૧૧-૨૦૨૫
સૌજન્ય : હેમંતકુમારભાઈ શાહની ફેઇસબૂક દીવાલેથી સાદર
