વાણી સ્વતંત્રતા

સોશિયલ મીડિયા અને સરકારી કાર્યવાહી

ઓપરેશન સિંદૂર પછીના ગાળામાં ન્યાય સંહિતાના સેક્શન 152નો હવાલો આપીને પોલીસે જે પકડાપકડી શરૂ  કરી છે એમાં આછીપાતળી ટીકા કે લગાર ભિન્નમત જોયો ન જોયો અને દેશની એકતા,અખંડિતતા તેમ જ સાર્વભૌમત્વ પરના “જોખમ“ની અતિરેકી જિકર કરવામાં આવે છે.

પ્રકાશ ન. શાહ

વાત જો કે હમણેના દિવસોની કરવી છે, પણ શરૂઆત સારુ દસેક વરસ પાછળ જવાનો. ખયાલ છે. ખબર નથી, કેટલા વાચકોને શ્રેયા સિંઘલ કેસનું સ્મરણ હશે. અહીં કેસની વિગત આપવાની ગણતરી અલબત્ત નથી. પણ એણે ત્યારે ડિજિટલ ક્ષેત્રે (સોશિયલ મીડિયામાં) વ્યક્ત થતા વિચારોને મુદ્દો બનાવી ધરાર કેસ ઊભો કરવાની સરકારી / પોલીસ માનસિકતાને અદાલતી રાહે પડકાર આપ્યો હતો. શ્રેયા સિંઘલ વિ.યુનિયન ઓફ ઇન્ડિયા નામે જાણીતા આ કેસનો ચુકાદો 2015માં આવ્યો તે સાથે સર્વોચ્ચ અદાલતે ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી એક્ટ, 2000માંથી સેક્શન 66 એ ને રદ્દ બાતલ જાહેર કરી હતી. ડિજિટલ ક્ષેત્રે, કહો કે ઓનલાઈન થતાં ટીકાટિપ્પણને ધોરણે લાગેલી જ શિક્ષાત્મક કહેતાં ક્રિમિનલ કારવાઈ કરવાનું વલણ બંધારણની મૂળભૂત અધિકારોને લગતી કલમ 19(2) મુજબ દુરસ્ત નથી એવી ભૂમિકા આ ચુકાદા પાછળ હતી. બંધારણે વાણી સ્વાતંત્ર્ય પર વાજબી મર્યાદા (રીઝનેબલ રિસ્ટ્રિક્શન) હોઈ શકે તે સ્વીકાર્યું છે પણ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પર, સોશિયલ મીડિયામાં અગર ઓનલાઈન થતી વાતો ને રજૂઆતમાં પોલીસ હરકતનું વલણ ભાગ્યે જ આવી કોઈ ‘વાજબી મર્યાદા’માં હોય છે. તેથી સર્વોચ્ચ અદાલતે ઇન્ફર્મેશન ટેકનોલોજી એક્ટ, 2000માંથી સેકશન 66 એ ને રદ્દ કરવાપણું જોયું હતું. 

વ્યાપક ઓનલાઈન ગતિવિધિના સંદર્ભમાં જોતાં આ ચોક્કસ જ એક જળથાળ ઘટના હતી.

ઇન્દિરા ગાંધીએ કટોકટી જાહેર કર્યાને તરતમાં પચાસ વરસ થવામાં છે ત્યારે એ યાદ કરવું રસપ્રદ થઈ પડશે કે શ્રેયા સિંઘલ ઇંદિરાજીના તત્કાલીન સાથીદારો પૈકી એક એવા હરિભાઉ ગોખલેનાં પ્રપૌત્રી છે. ‘વાજબી મર્યાદા’નો મલાજો ઓળાંડી જઈને જે સરિયામ શેન્સરશાહી ત્યારે ચાલી હતી એના એક સાથી ને સાક્ષીના પરિવારમાંથી આવો લડતમુદ્દો આવે તે આલંકારિક રીતે જેને અઘોષિત કટોકટી કહીએ છીએ એવા આજના દિવસોમાં જરૂર એક સારા સમાચાર છે. 

પ્રાસ્તાવિક વચનો કંઈક લંબાઈ ગયાં પણ છેલ્લા પાંચ સાત દિવસ પર કોલકાતા પોલીસે જે ચીલઝડપે હરિયાણાની શર્મિષ્ઠાને ગુડગાંવથી ઊંચકી અને અલીપોર કોર્ટમાં રજૂ કરી શનિવારે તો કસ્ટડી પણ મેળવી લીધી એ આપણે કેવા દિવસોમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છીએ એનું બોલકું નિદર્શન છે. શર્મિષ્ઠાએ ઓપરેશન સિંદૂરના સમર્થનમાં બોલીવુડ કેમ મૌન પેશ આવ્યું એ મતલબની ટીકા કરી હશે તે પરથી બંગાળની પોલીસે એને પકડી હતી. 

છેલ્લા દિવસોમાં સોશિયલ મીડિયાનો હવાલો આપીને પકડવાના બનાવો ઉપરાછાપરી નોંધાતા રહ્યા છે. સરકાર / પોલીસ આવી અટકાયતો સબબ ઘણું ખરું ભારતીય ન્યાય સંહિતાના સેકશન 152નો હવાલો આપતી હોય છે – એટલે કે આ ‘ચેષ્ટા’ને કારણે દેશની એકતા, અખંડિતતા અને સાર્વભૌમ સત્તા જોખમમાં મુકાયાં હોઈ પકડવામાં આવે છે!

શર્મિષ્ઠા પ્રકરણ નિમિત્તે એક વિશેષ મુદ્દો કરું તે પૂર્વ સંભારી લઉં કે ઓપરેશન સિંદૂર પછી દેશભરમાં કુડીબંધ અટકાયતોનો ને જેલ ભેગા કરવાનો અંધાધૂધ દોર ચાલ્યો છે. લગારે અતિશયોક્તિ વગર કહી શકાય કે આવી અટકાયતો બહુધા લઘુમતી પૈકી હોય છે અને તે માટે અપાયેલાં કારણો રાષ્ટ્રવિરોધી, પાકિસ્તાન તરફી, રાજદ્રોહી પ્રકારનાં પરબારાં ઝીંકાતાં હોય છે અને આ માટે અપાતો હવાલો સોશિયલ મીડિયામાંની જે તે પોસ્ટનો હોય છે. મુંબઈ હાઇકોર્ટે તાજેતરમાં જ આ પ્રક્રિયાને આઘાતજનક (‘શોકિંગ’) કહી છે. 

વળી શર્મિષ્ઠા નિમિત્તેઃ આવી અટકાયત કરવા સામે દેશમાં વગદાર અવાજો ઊઠ્યા છે તે એક રીતે જરૂર આનંદના સમાચાર લાગે. પણ પશ્ચિમ બંગાળમાં તૃણમૂલ કાઁગ્રેસના મમતાનું શાસન છે તે યાદ કરીએ એટલે ભા.જ.પ.ના સુવેન્દ અધિકારીને કે કાઁગ્રેસના કાર્તિ ચિદમ્બરમને અગર આંધ્રના નાયબ મુખ્ય મંત્રી પવન કલ્યાણને એકદમ શર્મિષ્ઠની સખાતનો ને બંગાળ પોલીસની ટીકાનો મુદ્દો કેમ સૂઝ્યો હશે તે સમજાઈ રહે છે. 

કટોકટીની જાહેરાતનાં પચાસ વરસ નિમિત્તે ખાસ કરીને કાઁગ્રેસમુક્ત ભારત (અને કાઁગ્રેસ યુક્ત ભા.જ.પ.)ની રણનીતિ ઇંદિરા અને કાઁગ્રેસને ઝૂડવાની હશે. જો કે, હવે એ દિવસોને સંભારતી વેળાએ ખાસ કરીને વર્તમાન સત્તા-પ્રતિષ્ઠાને પોતે જે દોર ચલાવ્યો છે એને અંગે જાતતપાસને ધોરણે હિસાબ આપવો રહે છે.

Editor: nireekshak@gmail.com

પ્રગટ : ‘પરિપ્રેક્ષ્ય’, “દિવ્ય ભાસ્કર”; 04 જૂન 2025

આંખોનો ભેદ આખરે ખુલ્લો થઇ ગયો.
બોલ્યા વિના જ હું બધે પડઘો થઇ ગયો.

આ એ જ અંધકાર છે કે જેનો ડર હતો.
આંખોને ખોલતાં જ એ તડકો થઇ ગયો.

જળને તો માત્ર જાણ છે, તૃપ્તિ થવા વિષે.
મૃગજળને પૂછ કેમ હું તરસ્યો થઇ ગયો.

તારી કૃપાથી તો થયો કેવળ બરફનો પહાડ
મારી તરસના તાપથી દરિયો થઇ ગયો.

મસ્તી વધી ગઇ તો વિરક્તિ થઇ ગઇ
ઘેરો થયો ગુલાલ તો ભગવો થઇ ગયો.

                                      — જવાહર બક્ષી 

મને બહુ જ ગમતીલા, માનનીય શાયર જવાહર બક્ષીનો – મારા જીવનમંત્ર જેવો – શેર…..

મસ્તી વધી ગઈ તો વિરક્તિ થઈ ગઈ
ઘેરો થયો ગુલાલ તો ભગવો થઈ ગયો. 

આખું જીવન ભરપૂર જીવ્યા હોઈએ, ઘણા બધા અભરખા, ઉલ્લાસો, મજાઓ, મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ સંતોષાઈ ગઈ હોય – આ લખનાર જણ છે, તેવા જીવનના આખરી તબક્કામાં – ભગવો વધારે ગમતીલો બને; એ જીવનની કુદરતી રીત છે. મારી ઉમરના વયસ્કોની મોટા ભાગની વાત આવી – વિરક્તિની – હોય છે. આ લોક ભોગવી લીધા પછી, પરલોક વિશે વધારે ચિંતા થવા લાગે છે. હાથમાં વાંસળી નહીં પણ માળા આવી જાય છે! સામાન્ય માણસની સામાન્ય કથની જ ને?

પણ જેને આપણે યોગેશ્વર ગણીએ છીએ એ શ્રીકૃષ્ણનું જીવન એક જુદી જીવનરીત દર્શાવે છે. તેમ જ મર્યાદા પુરુષોત્તમ શ્રીરામનું જીવન બીજી જીવન રીત બતાવે છે. હિંદુ જીવન દર્શન આ બન્નેને આદર્શ જીવન માને છે. અને યોગ્ય રીતે માને છે.

જીવનના કોઈ પણ તબક્કામાં મસ્તી અને વિરક્તિ એક સાથે અસ્તિત્વ ધરાવી શકે છે. કશાથી તણાઈ  ન જવું. સાગર મધ્યે પણ કોરા રહી શકાય અને રણમાં પણ ભરપૂર ભીનાશ માણી શકાય. કમળના પાન પર પાણીનું ટીપું રહે તેમ મનની વૃત્તિઓ બધા ઉછાળા વચ્ચે પણ સ્થિર રહી  શકે?

આઠ દાયકાઓના જીવન નાટક પર નજર કરતાં એમ લાગે છે કે, જો આ મનોસ્થિતિ જીવનભેર રહી હોત તો જીવન કેવું વધારે સભર રહ્યું હોત? નાટકનો નાયક આમ જ અભિનય કરતો નથી હોતો? એ શ્રૃંગાર, કરુણ કે શાંત રસનો આપણને ભરપૂર અનુભવ કરાવી શકે છે. પણ પોતે તો એનાથી સાવ અલિપ્ત જ હોય છે. એનું કામ તો નાટકનો રસ પ્રેક્ષકને પીરસવાનું હોય છે – અને તે એ કામ પૂર્ણ નિષ્ઠાથી કરી શકે છે.

ખેર! ભલે જીવન એ રીતે ન જીવાયું . પણ છેલ્લો શ્વાસ નીકળી જાય ત્યાં લગણ આવી જાગૃતિ સાથે જીવન વીતાવતાં એમ પ્રતીતિ થઈ છે કે, કદાચ આ જીવન જીવવાની સાચી રીત છે.

માનીતા, ગમતીલા શાયર ‘શૂન્ય’ પાલનપુરીની આ ગઝલ સાથે વિરમીએ,  ઉલ્લાસીએ ….

જીવનમાં આમ જો કે પ્રલોભન અનેક છે,
જળમાં કમળ જેમ વિકસવાની ટેક છે.

પાંપણ ઝુકી ગઈ છે એ શરણાગતિ નથી,
સૌંદર્યની હજૂરે પ્રણયનો વિવેક છે.

આંખો ભરીને બેઠી છે દરબાર દર્દનો,
દિલમાં કોઈની યાદનો રાજ્યાભિષેક છે.

આપો હ્રદયમાં સ્થાન તો ખોટું નથી કશું,
માણસ તરીકે ‘શૂન્ય’ મજાનો છે નેક છે.

એ ઓર વાત છે કે નથી મોહ નામનો,
બાકી તમારો ‘શૂન્ય’ તો લાખોમાં એક છે.”

e.mail : surpad2017@gmail.com

“એવા આવે છે ધરતીના સાદ રે હાલો ભેરુ ! ગામડે.
ભીની માટીની ગંધ આવે યાદ રે હાલો ભેરુ ! ગામડે.
*

“સોનાવરણી સીમ બની, મેહુલિયે કીધી મ્હેર રે
ભાઈ ! મોસમ આવી મહેનતની.
*
“કામ કરે ઈ જીતે રે માલમ !
કામ કરે ઈ જીતે.
આવડો મોટો મલક આપણો
બદલે બીજી કઈ રીતે રે.
કામ કરે ઈ જીતે.”
*

નાથાલાલ દવે

ઉપરોકત રચનાઓ અવારનવાર મોઢે આવી જાય અને ગણગણવાની મજા પડે. કારણ કે એ પાઠયપુસ્તકોમાં ભણવામાં આવી ચૂકી હોય અને રચનાની ગેયતાને કારણે વારંવાર ગણગણી હોય એટલે હૈયાના ખૂણે સચવાયેલી જ રહી હોય, જ્યારે પણ મન મોજમાં આવે એટલે અચૂક હોઠે આવી જાય. મીઠીમધૂરી આવી ઘણી રચનાઓ ઘણાને મોઢે હશે. આપણે આજે આ રચનાઓ યાદ કરવાનું કારણ એટલું જ કે આ રચનાઓના સર્જક નાથાલાલ દવેનો આજે (03 જૂન 2025) જન્મદિવસ છે. તેઓ ગુજરાતી ભાષાના જાણીતા કવિ, વાર્તાલેખક અને અનુવાદક હતા. શિક્ષણ અને સાહિત્ય સાથે સંકળાયેલા હતા શિક્ષક, આચાર્ય અને શિક્ષણાધિકારી તરીકે ફરજ બજાવી હતી.

1942માં ‘કાલિંદી’(નવલકથા)થી શરૂઆત કરીને કવિવર રવીન્દ્રનાથ ટાગોરને પ્રેમાંજલિ આપતો કાવ્ય સંગ્રહ ‘રવીન્દ્ર-વૈભવ’ 1985માં આપીને તેમની લાંબી સાહિ‌ત્યસર્જન સેવા આપી છે. તેમની કવિતામાં પ્રકૃત્તિપ્રેમ, ગ્રામીણ પરિવેશ અને મજાની ગેયતાને કારણે ખૂબ જ લોકપ્રિય થયાં છે. તેમણે ‘કાલિંદી’, ‘જાહ્નવી’, ‘અનુરાગ’, ‘પિયા બિન’, ‘ઉપદ્રવ’, ‘મહેનતનાં ગીત’, ‘ભૂદાનયજ્ઞ’, ‘સોનાવરણી સીમ’, ‘હાલો ભેરુ ગામડે’, ‘મુખવાસ’ જેવા વીસ કાવ્યસંગ્રહો આપ્યા છે. તો’ઊડતો માનવી’, ‘મીઠી છે જિંદગી’ જેવાં વાર્તાનાં પાંચેક પુસ્તકો આપ્યાં છે. આ ઉપરાંત સંપાદનનાં અગિયાર અને અનુવાદ ક્ષેત્રે પણ મહત્ત્વનું પ્રદાન કર્યું છે. સંવાદ પ્રધાન રચનાઓ અને અનુવાદો સહિત તેમનું ગુજરાતી ભાષામાં બહુમૂલ્ય પ્રદાન રહ્યું છે.

સર્જકનો જન્મ 3 જૂન 1912ના રોજ ભાવનગર જિલ્લાના ભુવા ગામે થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ ભાણજી કાનજી દવે અને માતાનું નામ કસ્તૂરબહેન. તેમણે 1934માં બી.એ. અને 1936માં એમ.એ.ની પદવી મેળવી હતી. તો 1943માં શામળદાસ કૉલેજ, ભાવનગરથી બી.ટી. થયા. અને 1956 થી 1970 દરમિયાન ગુજરાત રાજ્યના શિક્ષણાધિકારી તરીકે સેવારત્ત રહ્યા.

કવિ નાથાલાલનો વિસ્તૃત પરિચય આપતાં અમેરિકા સ્થિત તેમનાં ભાણેજ સરયૂ મહેતા-પરીખ લખે છે :

“અમારું બાળપણ નાનાજી વૈદ ભાણજી કાનજી અને મામાના વિરભદ્ર અખાડા સામેના ઘરમાં પાંગરેલું. નિર્દોષ ભોળી આંખો પૂજ્ય મામાને અહોભાવથી નિહાળતી. એ સમયે ભાવનગરની બહાર હોવાથી જ્યારે પણ અમારે ત્યાં આવતા ત્યારે ખાસ પ્રેમપૂર્વક મારાં બા તૈયારી કરતાં હોય એ જોવાનો લ્હાવો હતો.

એ સમયે હું આઠેક વર્ષની હતી અને મેં ઊભો સોમવાર કરેલો. મામાને લોકોની સમજ્યા વગર અંધશ્રદ્ધાથી વ્રતો કરવાની રીત સામે સખત અણગમો હતો. મારો હાથ ખેંચીને નીચે બેસાડી દેવાની રમત-રકઝકની યાદ આવતા હજી પણ મારા ચહેરા પર હાસ્ય ફરકે છે. ખાદીના સફેદ વસ્ત્રો, ગોરો વાન અને સુંદર ચહેરાવાળા મારા મામા નવલકથાના નાયક જેવા દેખાતા. ઘણી વખત કવિ સંમેલન, શિબીરમાં કે અમારી શાળામાં કવિતાની સુંદર રજૂઆત પછી શ્રોતાગણની પ્રશંશા સાંભળીને મામા માટે ગર્વનો અનુભવ થતો.

પાઠ્યપુસ્તકમાં “પિંજરના પંખીની વાત” એમની સહજ ઓળખાણ માટે પૂરતું હતું. વિનોબાજીની ભાવનગરની મુલાકાત વખતે મામાના લખેલાં ગીતો ગવાયેલાં અને વિરાણી સ્પર્ધા હોય કે અન્ય કોઈ પ્રસંગ, હું મામાની રચનાઓ, “અષાઢના તારા રે, આભ ભરીને ઊગિયા શા?” કે “આજ આભમાં આનંદ ના સમાય રે, ઢળે રૂપેરી ચાંદની”, ઉમંગ અને સૌને ગમશે એ વિશ્વાસ સાથે ગાતી. મારા પતિ દિલીપના કુટુંબમાં મામા ઘણી વખત કાવ્ય રસ વહેંચતા અને અમે હજી પણ સાથે ગાઈ ઊઠીએ “હવામાં આજ વહે છે ધરતી કેવી ખુશખુશાલી.”

મારા બા, ભાગીરથી, એક બાલિકા બહુ, ચાર ચોપડી પણ પૂરી નહીં કરેલ અને ગામડામાં ગૃહસંસારમાં મૂંઝાતાં હતાં, ત્યારે તેમના ભાઈ કવિ નાથાલાલ દવે એમને સ્વામિ વિવેકાનંદના પુસ્તકો વાંચવા મોકલતા જે એમને આત્મશ્રદ્ધા અને જાગૃતિના રસ્તે દોરી ગયા અને અઢાર વર્ષની ઉંમરે ફરી ભાવનગરની શાળામાં ભણવાનુ શરૂ કરી કોલેજ સુધી અભ્યાસ કરી, હાઈસ્કૂલમાં શિક્ષિકા બન્યાં. નાનાજી અને ઘરના લગભગ બધા સભ્યોના વિરોધ સામે ટકી રહેવા એમને અમારા મામાનો સતત સહારો હતો. એક પ્રસંગ બા કહેતાં કે એમના ગુરુ  વજુભાઈ શાહના જન્મદિવસે બધા એકઠાં થવાના હતાં અને મારા નાનાજીએ બાને જવાની મનાઈ કરી, ત્યારે મામાએ સિર્ફ એટલું જ કહેલું, “બહેન જશે, એને જવાનુ છે.” ઘરના વડીલની સામે આ રીતનો વિરોધ કરવો એ પ્રેમાળ ભાઈ જ કરી શકે. આવા અનેક પ્રસંગોએ અમારા મામા હિંમત આપતા અચૂક આવીને ઊભા રહેતા.

એક પ્રસંગે હું હતાશ થયેલી ત્યારે મારા સામે સ્થિર નજર કરી મામાએ કહેલ, ‘બી બ્રેવ’ એ બે શબ્દો મને ઘણી પરિસ્થિતિઓમાં આવીને મનમાં ગુંજતા અને હિંમત આપતા રહ્યા છે. મામા ક્યારેક બગીચામાંથી ફૂલ લઈ આવી મામીને આપતા કે એમની લગ્નતિથિને દિવસે કંકુની ડબ્બી અને લાલ સાડી આપતા હોય એવી રસિક પળો જોઈ છે. તેમ જ મામી બપોરે રસોઈમાંથી પરવારીને આવે ત્યારે મામાએ એમને માટે પાથરણું, ઓશિકું, છાપુ અને ચશ્માં તૈયાર કરીને રાખ્યાં હોય કે અરવિંદને વાર્તા કહેતા હોય, એવી કાળજીની પળો પણ અનેક જોઈ છે.

એ વર્ષ અમારા કુટુંબ માટે મુશ્કેલ હતું જ્યારે નાના જીવનમામા, જે મુંબઈમાં વકિલ હતા, એમનું અને છ મહિના પછી નાથામામાના સૌથી મોટા પુત્ર ગોવિંદભાઈનું અવસાન થયેલ. મામાનું ઋજુ હ્રદય કુમળી ઉંમરમાં ગુમાવેલ મોટી દીકરી શારદાની યાદમાં આળું હતું. પછી બીજી દીકરીનો જન્મ થતાં નામ પ્રિયંમવદા આપેલું, પણ આપણે બધાં એને શારદાના પ્રિય નામથી ઓળખીએ અને યાદ કરીએ છીએ. ધીરૂભાઈ-પ્રફુલ્લા, નીરૂભાઈ, શારદા, અરવિંદ અને નીપાએ જે રીતે પ્રસન્નતાથી માતા અને નાથામામાની સંભાળ લીધેલી એ કૌટુંબિક સહકારનો અસાધારણ દાખલો છે. પૌત્રી કવિતાએ પણ મામાના જીવનમાં સુખ પાથર્યું છે.

એક સફળ અને સહાનુભૂતિભર્યા કવિહ્રદયની સુવાસ મારા અને મુનિભાઈના અંતરમાં સદાય મીઠી યાદ બનીને રહી છે. અમારા જીવનના ઘડતરમાં અમારા મામાની પ્રેમાળ ઓથને ઈશ્વરકૃપા સમજી આભાર.” તેમની આ મજાની રચના માણીએ :

ઘડુલિયા.  • નાથાલાલ દવે

કાચી રે માટીના ઘૂમે ઘડુલિયા કે ધણી ધડે ઝૂઝવા રે ઘાટ
વાગે રે અણદીઠા એના હાથનીઅવળી સવળી થપાટ.
કાચી રે માટીના ઘૂમે ઘડુલિયા

વ્હાલા શીદને ચઢાવ્યા અમને ચાકળે કર્મે લખિયા કાં કેર ?
નીભાડે અનગઢ અગ્નિ ધગધગે જાંળુ સળગે ચોમેર.
કાચી રે માટીના ઘૂમે ઘડુલિયા

વેળા એવી વીતી રે વેદનતણી ઉકલ્યા અગનના અસનાન
મારીને ટકોરા ત્રિકમ ત્રેવડે પાકા પંડ રે પરમાણ.
કાચી રે માટીના ઘૂમે ઘડુલિયા

હરિએ હળવેથી લીધા અમને હાથમાં રીઝ્યા નીરખીને ઘાટ
જીવને ટાઢક વળી તળિયા લગી કીધા તે અમથા ઉચાટ
કાચી રે માટીના ઘૂમે ઘડુલિયા.
—–

03 જૂન 2025

e.mail : saryuparikh@yahoo.com

 https://saryu.wordpress.com

https://www.amazon.com/-/e/B06XYS9HH9