અકબરે એકવાર બિરબલને પૂછ્યું : ‘મારા રાજ્યમાં, દરેક ઘરમાં, પુરુષનું કે સ્ત્રીનું રાજ ચાલે છે ?’
બિરબલ તરત જ બોલ્યો : ‘સ્ત્રીઓનું.’
રાજા બોલ્યો : ‘હોતું હશે ! મારા ઘરમાં તો મારું જ ચાલે છે.’
બિરબલે ઉપાય શોઘી, બધા પુરુષોને ભેગા કર્યા. રાજાએ બધાને એકાએક બોલાવ્યાના કારણની વાત કરી અને બધાની પાસેથી પેટની વાત કઢાવવા ઈનામની પણ જાહેરાત કરી.
ઘરમાં સ્ત્રીનું ચાલે છે, જવાબ આપનાર માટે સારાં ફળોથી ભરેલી એક સુન્દર છાબડી હતી; અને પુરુષનું ચાલે છે જવાબ માટે સફેદ કે કાળો ઘોડો હતો.
બઘાને વારાફરતી પૂછવાની શરૂઆત કરતાં પહેલાં, બિરબલે બધાને ચેતવણી આપતાં કહ્યું, કે ખૂબ વિચાર કરીને સાચો જવાબ આપજો. જો ખોટા પડ્યા તો દંડ માટે પણ તૈયાર રહેજો; પેલી કહેવત ‘રાજા, વાજા ને વાંદરા’ ના ભૂલતા !
વારા ફરતી બધાનો એક જ જવાબ હતો : ‘સ્ત્રીઓનું.’
ફળોની છાબડીઓ ઉપડતી ગઈ, એમ એમ અકબરનું મોઢું પડવા લાગ્યું. હોલ લગભગ ખાલી થઈ ગયો.
એકાએક અકબરનો ચહેરો પુલકિત થતો બિરબલને જણાયો. દૂર હોલના એક ખૂણામાં પડછંદ પુરુષ એની મૂછ આંબળતો બેઠેલો દેખાયો ! એને રાજા પાસે નજીક લાવવામાં આવ્યો.
બિરબલે ફરી ચેતવણીની ચિનગારી ચાંપીને પૂછ્યું : ‘તમારો શો જવાબ છે ?’
ફરી મૂછ આંબળતો આંબળતો એ બોલ્યો : ‘મારી બૈરીની તાકાત છે કે એ મારી હાજરીમાં મને કંઈ કહી શકે ? ઘરમાં મારું જ ચાલે છે !’
એને ફરી ચકાસવા બિરબલના ઓઠ ફફડ્યા ત્યાં જ અકબર બોલી ઉઠ્યો : ‘શાબાશ. શબાશ. બોલ કયો ઘોડો તું પસંદ કરે છે ?’
કાળો ઘોડો લઈ, સવાર થઈ, આનંદિત થતો, એ પહેલવાન ઘેર જવા નિકળી પડ્યો.
અકબર આનંદમાં આવી બોલ્યે જતો હતો, અને બિરબલ વિચારોના વંટોળથી ઘેરાઈ ચૂપ હતો.
એવામાં, એક સિપાઈએ આવી ખબર આપ્યા કે પેલો પહેલવાન પાછો દરબાર તરફ આવી રહ્યો છે.
બિરબલના ચહેરા પર ચમક આવી અને અકબરનો ચહેરો કુતૂહલમાં કરમાતો લાગ્યો.
પહેલવાને પ્રવેશ કરી, બે હાથ જોડી, મસ્તક નમાવી બોલ્યો, ‘મને માફ કરજો, માલિક, તકલીફ આપવા માટે. ઘેર જઈ આનંદની અવધિમાં પત્નીને મેં બે ઘોડામાંથી કાળા ઘોડાને જીતી લાવ્યાની વાત પૂરી કરું એ પહેલાં એ તાડુકી : ‘કાળો ઘોડો શું કામ લાવ્યા ? જાવ પાછા, ને સફેદ ઘોડો લઈ આવો !!’
e.mail : chiman_patel@hotmail.com
