રવીન્દ્ર પારેખ

આજકાલ મીડિયામાં મધ્ય પ્રદેશની સોનમે કરાવેલ પતિની હત્યાની ચર્ચા વધારે છે. એ પહેલાં પણ પત્નીએ પતિની હત્યા કરી હોય કે કરાવી હોય એવાં ઘણાં ઉદાહરણો છે. આવી હત્યાઓમાં પતિનો એક સાધન તરીકે ઉપયોગ થતો હોય છે. કોઈ ઘરમાં પ્રેમી સાથે કુટુંબે લગ્ન ન કરવાં દીધાં એટલે રોષે ભરાયેલી દીકરી કુટુંબે શોધ્યો તે પતિને પરણે છે ને વહેલામાં વહેલી તકે પતિની હત્યા કરીને છુટકારો મેળવવા મથે છે. પરણાવે ત્યાં પરણી જાય એવી દીકરીઓ હવે ખાસ રહી નથી. તેનું કારણ પણ છે. સ્ત્રીઓ હવે શિક્ષિત અને આત્મનિર્ભર થઈ છે, નોકરી-વ્યવસાય કરતી થઈ છે, સ્વતંત્ર નિર્ણયો લેતી થઈ છે, પણ તેને લગ્નની બાબતે પૂરતી મોકળાશ હજી નથી. હજી ઘણાં કુટુંબો જ્ઞાતિમાં જ દીકરી પરણાવવાના આગ્રહી છે. અન્ય બાબતોમાં દીકરીના આર્થિક, સામાજિક નિર્ણયો સ્વીકારાય છે, પણ લગ્ન તો કુટુંબ ગોઠવે ત્યાં જ કરવાં પડે છે.

આ આગ્રહોને કારણે દીકરી પરણે તો છે, પણ પછી પતિની હત્યા કરીને કુટુંબના નિર્ણય પર ચોકડી મારી દે છે. પત્ની, પતિને ખીણમાં ફેંકાવી દે છે કે પતિને ડ્રમમાં ઠૂંસીને ઉપર સિમેન્ટ રેડી દે છે. એવું ઘણું બને છે. કમાલ તો એ છે કે જે કુટુંબે લગ્નની ફરજ પાડી તે કુટુંબને દીકરી આંગળીયે અડાડતી નથી, પણ જેને પરણે છે તે નિર્દોષ પતિનું નિર્મમતાથી કાસળ કાઢી કે કઢાવી નાખે છે. પ્રેમીનું મહત્ત્વ હવે એટલું છે કે પત્ની, પતિની હત્યા કરવા સુધી પહોંચે છે. હવે તો હત્યા કરવા પત્ની થવા સુધીની વાટ પણ નથી જોવાતી. બે’ક દિવસ પરના સમાચારમાં ઉત્તર પ્રદેશની રામપુરની ગુલફશાં, નિકાહના એક દિવસ પહેલાં જ મંગેતર નિહાલનું, પોતાના પ્રેમી સદામની મદદથી અપહરણ કરાવીને હત્યા કરાવી દે છે. લગ્ન પહેલાં જ ભાવિ પતિને મોતને ઘાટ ઉતારવાનો આ કદાચ પહેલો કિસ્સો છે. હત્યા કરીને, પત્નીના ટુકડા ફેંકી દેવાનું હવે પતિ જ કરે છે, એવું નથી. પત્ની પણ પતિના ટુકડા કરીને ફેંકી આવે છે. આવી ક્રૂરતા અગાઉના અશિક્ષિત સમાજમાં ન હતી. આધુનિક શિક્ષણે કદાચ વ્યક્તિને વધુ નિષ્ઠુર અને ઘાતકી બનાવી છે. તેને પતિ કે પત્નીની હત્યાથી સંતોષ નથી, તે રાક્ષસી નિર્દયતા અને ક્રૂરતાથી પતિ કે પત્નીના અસંખ્ય ટુકડા કરીને નિકાલ કરી નાખે છે.

એવું નથી કે પતિઓ સુધરી ગયા છે. જરા વાંકું પડતાં કે લગ્નેતર સંબંધને કારણે, પત્નીનું ગળું દબાવી દેવાની નવાઈ નથી. હવે પત્ની એની સાથે સ્પર્ધામાં ઊતરી હોય તેમ તે પણ પતિનો નિકાલ કરવા સુધી આવી છે. લગ્ન ન ટકે ને છૂટાછેડા થાય, પતિ-પત્ની અલગ થઈ જાય ને સંતાન મમ્મી પાસે રહે ને પતિને સંતાનને મળવાની છૂટ હોય ને પતિ મળવા માંગે, એ પણ પત્નીને ગમતું હોતું નથી. છૂટાછેડા લીધેલ પતિનું તો એ કૈં બગાડી શકે એમ નથી, એટલે સંતાનને જ તે પતાવી દે છે. બેંગલોરની એક CEOએ ગોવામાં 4 વર્ષના દીકરાનું એટલે જ ગળું દબાવીને મારી નાખેલો, જેથી પતિ દીકરાને મળવા ન પામે. CEO મૃત દીકરાને સૂટકેસમાં ભરીને કારમાં બેંગલોર આવવા નીકળી ત્યારે રસ્તામાં પોલીસે તેને પકડી પાડી હતી. આવું હત્યા પછી પોતે ન પકડાય એટલે અપરાધીઓ કરતા હોય છે. ને ઘણાં કાયદાને એટલો નમાલો ગણે છે કે તેમને લાગે છે કે હત્યા કરીને છટકી શકશે, પણ કાયદો હત્યાનું પગેરું શોધતો આવે જ છે ને વાત સજા સુધી પહોંચે જ છે. બધી પત્નીઓ કે બધા પતિઓ હત્યારા છે, એવું નથી, પણ, પત્નીઓ હત્યામાં પતિથી પણ આગળ નીકળી છે એ ચિંતાનો વિષય છે. આખું જગત હિંસક થઈ ઊઠ્યું હોય એવું વાતાવરણ છે. ક્યાં ય શાંતિ કે આંખ ઠરે એવું બહુ જોવા મળતું ન હોય એવામાં મહારાષ્ટ્રમાં એક ઘટના બને છે.

મહારાષ્ટ્રના છત્રપતિ સંભાજીનગરમાં એક ઝવેરીની દુકાનમાં એક વૃદ્ધ પતિ-પત્ની પ્રવેશે છે. આમ તો એ બંને જાલના જિલ્લાના અંભોરા જહાંગીર ગામનાં છે. પતિનું નામ નિવૃત્તિ (93 વર્ષ પહેલાનું નામ પણ કેટલું સૂચક !) શિંદે અને પત્નીનું નામ શાંતાબાઈ ! બંને દેવશયની એકાદશીએ પંઢરપુર પહોંચવા પગપાળા નીકળ્યાં છે. સંભાજીનગરમાં એક ઝવેરાતની દુકાન જોઈને બંને એમાં પ્રવેશે છે. દુકાનનાં માલિક અને કારીગરોને લાગે છે કે તેઓ ભીખ માંગવા કે કોઈ મદદ માટે દુકાનમાં ઘૂસ્યાં છે. બંનેના દીદાર પણ એવા જ છે. વૃદ્ધે પરંપરાગત સફેદ ધોતિયું-ઝભ્ભો અને માથે ટોપી પહેર્યાં છે ને વૃદ્ધાએ લૂગડું-ચોળી પહેર્યાં છે ને માથે મરાઠી સ્ટાઇલનો મસમોટો લાલ ચાંદલો છે. ડગુમગુ વૃદ્ધ નાનીમોટી નોટોનો ઢગલો અને પરચુરણ કાઢીને કાઉન્ટર પર મૂકે છે, તો તેનો સરવાળો 1,120 રૂપિયા થાય છે. આટલા રૂપિયા વૃદ્ધે ભીખ માંગીને ઘણે વખતે ભેગા કર્યા છે. તેને લાંબા સમયથી અફસોસ રહ્યો છે કે પૈસા ન હોવાને કારણે તે પત્ની માટે કૈં કરી શક્યો નથી. દુકાનદારને, પત્નીને બતાવતાં વૃદ્ધ કહે છે મારે આને ભેટ આપવા મંગળસૂત્ર લેવું છે.

સોનાનું તો ક્યાંથી ખરીદે, પણ વૃદ્ધ, ગિલીટ કરેલું મંગળસૂત્ર ખરીદવા દુકાનમાં આવ્યો છે. 93 વર્ષના આ નિવૃત્તિ દાદાની શાંતાબાઈ માટેની લાગણી જોઈને દુકાનનો માલિક ગદગદ થઈ ઊઠ્યો. ભાવવિભોર થયેલા એ દુકાનદારે 20 રૂપિયા આશીર્વાદ તરીકે રાખ્યા ને બાકીના 1100 રૂપિયા પાછા આપ્યા ને મંગળસૂત્ર દાદીના હાથમાં સોંપીને, દાદાદાદીને ખુશ કરી દીધા. આથમતી સાંજનાં અજવાળાં જેવી આ વૃદ્ધ જ્યોતિઓનાં મનમાં કેવો પ્રકાશ ફેલાયો હશે એ તો એ બંને અને દુકાનદાર જાણે, પણ જે નથી જાણતા એમને ય બે ઘરડી જ્યોતિઓ ઝગમગતી-ડગમગતી દેખાશે.

ઉપર કેટલાં ય દંપતી એકબીજાની હત્યામાં સંડોવાયાં જોયાં છે. શિક્ષિતોની, સુધરેલા પ્રેમની આબોહવાનાં એ પ્રતીકો છે. એ તવંગર છે, પણ પ્રેમને મામલે ગરીબ છે. બીજી તરફ 93 વર્ષના આ ગરીબ વડીલને અફસોસ એ છે કે આટલી લાંબી જિંદગીમાં પત્ની માટે એક મંગળસૂત્ર ખરીદી નથી શકાયું. તે પૈસા ભેગા કરે છે ને 1,120 રૂપિયામાં જેવું આવે તેવું મંગળસૂત્ર ખરીદવા તે દુકાનમાં પ્રવેશે છે. વર્ષોનાં અખંડ સ્નેહતપનું ફળ એને મળે છે ને એ 20 રૂપિયામાં પત્ની માટે મંગળસૂત્ર ખરીદી શકે છે.

આ હૃદયસ્પર્શી ક્ષણોનો વીડિયો વાઇરલ થયો છે ને તેને લાખો લોકોએ જોયો છે ને ઢગલો કોમેન્ટ્સ કરી છે. જેમણે એ જોયો છે, તે સૌ 93 વર્ષના વડીલનો, તેની વૃદ્ધ પત્ની માટેનો સ્નેહ, ભીની આંખે જોઈને કોઈ તીરથનો અનુભવ કરતાં હોય, તેમ અભિભૂત છે. જરા એ વિચારવા જેવું છે કે 93 વર્ષની જિંદગીમાં દાદાએ કેટલી વખત દાદી માટે ઈચ્છા કરી હશે કૈં ખરીદવાની ને કેટલી વખત મન માર્યું હશે ને છેક 18 જૂન, 2025ને રોજ એ યોગ આવ્યો ને મંગળસૂત્ર પત્નીનાં ગળામાં પડ્યું ! આજે લાગણીનો આવો લાંબો સિલસિલો અપવાદરૂપેય જોવા મળે તો મળે. આનો આનંદ એટલે પણ બેવડાય છે કે પ્રેમની લાગણી ઘણી વાર આટલે સુધી પહોંચતી જ નથી ને પંઢરપુરની જાત્રા જેવું અભૂતપૂર્વ ઉદાહરણ સામે આવે છે, તો શબ્દો પાંપણે મોતી થઈ ઊઠે છે. આ એવો પ્રેમ છે જે વર્ષો સુધી શબ્દ બન્યો જ નથી. તેનો સ્વર બહાર પડ્યો જ નથી. તે સતત ક્યાંક ઘૂંટાયો છે ને પવિત્ર દર્શનની જેમ પ્રગટ થયો છે.

આ શક્ય બન્યું એક સંવેદનશીલ દુકાનદારની લાગણીશીલ ઉદારતાને પગલે. વીડિયોમાં દાદી, દીકરાની  જેમ દુકાનદારને વ્હાલ કરતી પણ દેખાય છે. દુકાનમાં દાખલ થયાં ત્યારે દંપતીને એવી કોઈ ખાતરી ન હતી કે મંગળસૂત્ર મળશે જ ! દુકાનદારે ભિખારી સમજીને આ વૃદ્ધોને હાંકી પણ કાઢ્યા હોત. કદાચ વૃદ્ધના પૈસા પણ પડાવી લીધા હોત, પણ યુવાન દુકાનદાર આ વૃદ્ધની લાગણી સમજી શક્યો. બાકી, યુવાન 93 વર્ષનું મેલુંઘેલું ઘડપણ જોઈને મોં મચકોડે એવી શક્યતા વધુ હતી. એવું કૈં ન થયું ને બધું જ સારું થયું તો કેસરી કંસાર જેવી મીઠાશ આંખે ચડી ! આવું આંખે ચડે છે ત્યારે પાંપણો મંદિરમાં ખૂલતી હોવાનો આનંદ થાય છે. ભડકા જેવી જિંદગીમાં કોઈ ચંદનનો લેપ લઈને આવે તેવું બને ખરું? બને ને એ જ તો બન્યું છે …

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 20 જૂન 2025

રવીન્દ્ર પારેખ

આ દેશમાં અનેક કામો વિકાસના થયા છે ને વિશ્વમાં તે ચોથી ઈકોનોમી તરીકે પંકાઈ રહ્યો હોય તો તેની પણ ના નથી. ભલે 81.5 કરોડ લોકોને મફત અનાજ અપાઈ રહ્યું હોય ને છતાં, દેશમાં અત્યંત ગરીબોની ટકાવારી ઘટી હોય, તો તેનોય વાંધો નથી. દુશ્મન દેશને થોડી મિનિટોમાં જ આ દેશનાં સૈન્યે ધોળે દિવસે તારા દેખાડી દીધા હોય તો તે પણ કબૂલ, પણ દેશ ધાર્મિક, સામાજિક અંધશ્રદ્ધાનો વધુ ને વધુ શિકાર થઈ રહ્યો છે તે અંગે વિચારવાનું રહે જ છે. લગ્ન અને લગ્નેતર સંબંધોને કારણે આત્મહત્યા ને હત્યાનું પ્રમાણ જે રીતે વકરતું આવે છે, તે સામાજિક સ્વાસ્થ્ય અંગે ચિંતા ઉપજાવનારું છે. આખો દેશ પરસ્પર હિંસક આક્રમણની છૂપી તૈયારીમાં લાગ્યો હોય એવું પણ લાગે છે. એ ઓછું હોય તેમ દેશમાં, રાજ્યમાં અનેક સ્તરે ચાલતો ભ્રષ્ટાચાર નફફટાઈ અને નિર્લજ્જતાને આંટી જાય એવો છે.

24 ઓકટોબર, 2024ને રોજ વેરાવળ-પાટણની સંયુક્ત મ્યુનિસિપાલિટીના પૂર્વ પ્રમુખે, વર્તમાન ચીફ ઓફિસરને લખેલ પત્રમાં થોડી આવી લાઈનો લખેલી, ‘… સાથે સાથે જે ગત વર્ષે 1 કરોડના કામો મંજૂર થયેલ હતા તેમ 4 કરોડ 25 લાખના કરી નાખવામાં આવેલ હતા. જેમાં કોઈ પણ જાતના ટેન્ડરની પ્રક્રિયા કરવામાં આવેલ હતી નહીં. આ 4 કરોડ 25 લાખના કામો માં જે જે રસ્તા રીપેર કરવામાં આવ્યા હતા તે રસ્તા પણ હાલ તૂટી ગયા છે જે ખૂબ ગંભીર બાબત કહેવાય જે રસ્તાના ગત વર્ષે કામો કરવામાં આવ્યાં હતા તે કામોમાં મોટા પ્રમાણમાં ભ્રષ્ટાચાર થયેલો દેખાય છે. ગત વર્ષે થયેલ રસ્તાના કામો તપાસી તે કોન્ટ્રાકટર પાસે તાત્કાલિક તે રસ્તા રીપેર કરાવવામાં આવે અને તે કોન્ટ્રાકટર ને બ્લેક લિસ્ટ કરવામાં આવે તેની માંગણી મૂકી રહ્યો છું.’

પત્રની લખાવટમાં ન પડીએ કે તે લખવાનાં કારણોમાં ન પડીએ તો પણ, વેરાવળ-પાટણ ઉપરાંત રાજ્યમાં અને દેશમાં રસ્તાઓ તૂટવાના ને બંધાઈ રહેલા પુલો તૂટવાના અનેક કિસ્સાઓ મીડિયામાં આવી ચૂક્યા છે ને તે આખરી નથી. બહુ દૂર ન જવું હોય તો બે’ક વર્ષ પર મોરબીનો ખુલ્લો મુકાયેલ પુલ જળાશાયી થયો તે ઘટનાને પણ ભ્રષ્ટાચાર સંદર્ભે યાદ કરી શકાય અને પૂર્ણ વિરામ તો ત્યાં પણ આવતું નથી. ક્યાંક ને ક્યાંક એ ઘટમાળ ન જ ચાલતી હોય એમ માનવાને કોઈ કારણ નથી.

CJI ભલે કહે કે ન્યાયપાલિકા ન્યાયિક આતંકવાદથી બચે, પણ ન્યાયતંત્ર સામે પણ ઘણા સવાલો છે તે ભૂલવા જેવુ નથી. એ ખરું કે ન્યાયિક સક્રિયતા અનિવાર્ય છે, પણ તે એ હદે ન વધવી જોઈએ કે ન્યાયિક આતંકવાદનું રૂપ લઈ લે. એ સાચું છે, પણ ન્યાયતંત્ર સામે આંગળી ચીંધાય એવું પણ થયું જ છે. અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના જસ્ટિસ વર્માના લુટિયન્સ દિલ્હી સ્થિત ઘરમાં 14 માર્ચની રાત્રે આગ લાગી ને તેમના સ્ટોર રૂમમાંથી 500-500ની નોટોનાં સળગતાં બંડલો મળી આવ્યાં. તેમની સામે તત્કાલીન CJIએ તપાસ સમિતિ મૂકી. સમિતિને જસ્ટિસ વર્મા સામેના આક્ષેપો સાચા લાગ્યા ને તેમને દોષી ઠેરવવામાં આવ્યા. તેમને રાજીનામું આપવાનું કહેવામાં આવ્યું જેનો તેમણે ઇનકાર કર્યો ને હવે તેમને મહાભિયોગથી દૂર કરવા સુધી વાત આવી છે. એ પણ છે કે મહાભિયોગના નિર્ણય સુધી આવ્યા પછી પણ નથી તો જસ્ટિસ વર્માએ ફોડ પાડ્યો કે નથી તો તપાસ સમિતિએ ખુલાસો કર્યો કે કરોડોનાં બંડલો સ્ટોરરૂમ સુધી પહોંચ્યા કઈ રીતે? જસ્ટિસ વર્મા તો કહે છે કે એ બંડલો તેમને ફસાવવા કોઈકે મૂક્યા છે. જો એવું હોય તો તપાસ સમિતિએ એ વાત ધ્યાને લીધી હતી કે કેમ? લાગે છે તો એવું કે સમિતિએ એ માની લીધું છે કે એ બંડલો જસ્ટિસ વર્માના જ હતા. એમ ન હોય તો સમિતિ પાસે જસ્ટિસ વર્માને દોષી ઠેરવવાનું કારણ જ કયું છે? એનું પણ આશ્ચર્ય જ છે કે પોતે મહાભિયોગ સુધી પહોંચવા તૈયાર છે, પણ એ બંડલો અંગે જસ્ટિસ વર્મા મગનું નામ મરી પાડવા તૈયાર નથી. એ પણ છે કે જો બંડલો જસ્ટિસ વર્માનાં જ હોય તો તે તેમની પાસે ભ્રષ્ટાચાર વગર આવ્યાં હોવાનું મુશ્કેલ છે.

લાગે છે તો એવું કે ભ્રષ્ટાચાર ને લાંચ રૂશ્વત કેટલાક સરકારી અધિકારીઓનાં લોહીમાં ઊતરી ગયાં છે. રાજસ્થાનનાં ઝુનઝુનુનો 11 જૂન, 2025નો વીડિયો સામે આવ્યો છે, જેમાં એક દોડતા સરકારી અધિકારી નરેન્દ્ર સિંહની પાછળ ACBનો અધિકારી પડ્યો છે ને સરકારી અધિકારીને ઝડપી લે છે. તે એટલે ઝડપે છે કે નરેન્દ્ર સિંહ 30,000ની લાંચ લેતા પકડાયો, તો ચકમો આપીને ભાગી છૂટ્યો હતો. ACB અધિકારી પાછળ પડ્યો છે, એવું લાગતાં સરકારી અધિકારીએ હાથમાં પકડેલું લાંચનું બંડલ ખાલી પ્લોટમાં ફેંકી દીધું. જો કે, ACB અધિકારીએ તેને પકડી પાડ્યો હતો ને આ આખી ઘટના સી.સી.ટી.વી. કેમેરામાં કેદ થઈ ચૂકી હતી.

સરકારી ઓફિસોમાં લાંચ એ જાણે ફેશન બની ગઈ છે. ઓડિસા વિજિલન્સ ડિરેક્ટોરેટે કાલાહાંડી જિલ્લામાં તૈનાત 2021 બેચના એક આઇ.એ.એસ. અધિકારી ધીમન ચકમાને 10 લાખ રૂપિયાની લાંચ લેતા પકડ્યો છે. ધીમન ચકમા ધરમગઢના નાયબ કલેકટર તરીકે કાર્યરત છે. ચકમાએ એક વેપારી પાસેથી 20 લાખની લાંચ માંગી હતી. તેનો 10 લાખનો પહેલો હપ્તો તો ચૂકવાઈ ગયો હતો. બીજા હપ્તા માટે ધમકી અપાઈ હતી કે તે નહીં ચૂકવાય તો કાર્યવાહી થશે. આથી ત્રાસીને ઉદ્યોગપતિએ વિજિલન્સ ડિરેક્ટોરેટમાં ઔપચારિક ફરિયાદ નોંધાવી હતી. ચકમાના ઘરે 8 જૂનને રવિવારે સઘન તપાસ કરતાં બીજી 47 લાખ જેટલી રોકડ મળી આવી હતી.

આ એક જ દાખલો છે. એવું નથી. ગયા એપ્રિલમાં અમદાવાદના આરોગ્ય અધિક સચિવ દિનેશ પરમાર અને નિવૃત્ત ડીન ગિરીશ પરમારને, એન્ટિ કરપ્શન બ્યૂરો(ACB)એ છટકું ગોઠવીને 15 લાખની લાંચ લેતા પકડી પાડ્યા હતા. વિગતો એવી છે કે ફરિયાદીની ફેવરમાં કામ કરવા માટે ફરિયાદી અને તેમના ડૉક્ટર મિત્ર પાસેથી 30 લાખની લાંચ માંગવામાં આવી હતી. માર્ચ, 2025માં સુરતમાં રાજ્ય વેરા વિભાગમાં નીલેશ પટેલ નામના એક અધિકારી, એક વેપારીને મળવા પાત્ર રિફંડની રકમની કાર્યવાહી કરવાના બદલામાં, 15,000ની લાંચ લેતાં ACBએ પકડ્યા હતા.

આવા એકલદોકલ કિસ્સાઓ પૂરતી આ વાત નથી. ACBના 9 એકમનાં 76 સફળ ટ્રેપને લીધે છેલ્લા 4 મહિનામાં 109 સરકારી અધિકારીઓ લાંચ લેતા પકડાયા છે. આ તો ગુજરાતનો જ ચાર મહિનાનો હિસાબ છે. સૌથી વધુ અધિકારીઓ, કર્મીઓ ગાંધીનગર અને અમદાવાદથી ઝડપાયા છે. આ ઉપરાંત નેતાઓ, મંત્રીઓનો ભ્રષ્ટાચાર છૂપો હોય છે, તે એકાએક ધ્યાને આવતો નથી. ગમે ત્યારે પગાર, ભથ્થાં વધારીને મબલખ આવક મેળવતા સાંસદો, મંત્રીઓ ડાબે હાથે પણ ઘણું ગજવે ઘાલતાં હોય છે. એવું નથી કે બધાં જ લાંચિયાંને ભ્રષ્ટાચારી છે. કોઈ કોઈ આ બધાંથી બચીને પણ ચાલે છે, પણ ઘણા વિકાસ પછી પણ આ દેશમાં લાંચરૂશ્વત, ભ્રષ્ટાચારે માઝા મૂકી છે એ હકીકત છે.

અહીં જે ઉદાહરણો લીધાં છે, એમાં જસ્ટિસથી લઈને નાના મોટા સરકારી અધિકારીઓ છે. તેમને સારાં એવાં પગાર-ભથ્થાં મળે છે, જેનો આંકડો લાખોમાં પડે છે. એમને મહિનાનો જેટલો પગાર મળે છે, એટલો તો ઘણાનો વાર્ષિક પગાર પણ નહીં હોય ! કોઈ ગરીબ માણસ પેટ પૂરવા થોડું ઘણું ખોટું કરે ને તે છીંડે ચડે તો સહેલાઈથી ચોર પુરવાર થઈ શકે છે, પણ લાખોમાં આળોટતા આ સરકારી માણસો લાંચ લેવામાં કે ભ્રષ્ટાચાર કરવામાં પૂરા નિર્લજ્જ ને નિષ્ઠુર થઈ શકે છે. એમનાં બેશરમ મોઢાં લાખોનો કોળિયો કરી જાય છે ને ઓડકાર પણ નથી ખાતા. એને લીધે જે કામ થાય છે તેમાં જરા જેટલો પણ ભલીવાર હોતો નથી. તેમને પકડીને જેર કરનાર તંત્રોને સલામ કરવાની રહે. એનો આનદ છે કે ACB તેનું કાર્ય વફાદારીથી કરે છે, પણ કેટલા ય કિસ્સા એવા પણ હશે જે તેમની નજરે ન ચડાય તેની કાળજી રાખતા હશે ને એ સંખ્યા પણ નાનીસૂની નહીં જ હોય. ખરું તો એ છે કે સારો પગાર મેળવનાર અધિકારીઓ પોતે જ સમજીને લાંચ લેવાથી કે ભ્રષ્ટાચાર કરવાથી દૂર રહે, પણ તેવું થતું નથી ને એટલે જ તો ACBએ ફરજ બજાવવી પડે છે.

સાંભળ્યું તો એવું પણ છે કે ACB કે CBI પણ દૂધે ધોયેલ નથી, છતાં આટલા કેસ કરે છે ને લાંચ રૂશ્વત રોકવાની કોશિશ કરે છે તેની અવગણના થઈ શકે નહીં. એટલું સ્પષ્ટ છે કે આપણે તો આશ્વાસનોથી જ રાજી રહેવાનું છે. આવનારો સમય આશ્વસ્ત પણ ન થવા દે એમ બને –

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 16 જૂન 2025

રવીન્દ્ર પારેખ

12 જૂન, 2025ની તારીખ ગુજરાત માટે ગોઝારી પુરવાર થઈ છે. બપોરે 1.38 કલાકે અમદાવાદના સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ પરથી લંડન જવા ઉપડેલું એર ઇન્ડિયાનું બોઈંગ 787 ડ્રીમલાઇનર, ટેક ઓફની ત્રીજી મિનિટે, 1.40 કલાકે, મેઘાણી નગર આઇ.જી.બી. કમ્પાઉન્ડમાં ક્રેશ થઈ ગયું. આ પ્લેનમાં 10 ક્રૂ મેમ્બર્સ સહિત 242 પેસેન્જરો હતા. એમાં 169 ભારતીય, 53 બ્રિટિશ, 7 પોર્ટુગીઝ, 1 કેનેડિયન મુસાફરો હતા અને કાર્ગો પણ હતું. આ પ્લેનના કેપ્ટન સુમિત સાંભરવાલ હતા અને તેમની સાથે ફર્સ્ટ ઓફિસર ક્લાઇવ કુન્દર હતા. અમદાવાદ એરપોર્ટના રન વે 23 પરથી 1.39 કલાકે ફ્લાઇટના પાઈલટે એ.ટી.સી.(એર ટ્રાફિક કંટ્રોલ)ને મેડે કોલ (ઇમરજન્સી મેસેજ) કર્યો હતો ને પ્લેન થોડી સેકંડોમાં જ ક્રેશ થઈ ગયું હતું. પ્લેન ક્રેશ થવાનો વીડિયો સામે આવ્યો છે. 58,000 લિટર એર ટર્બાઇન ફ્યુઅલ ભરેલું પ્લેન આગનો પ્રચંડ ગોળો થઈને રહેણાંક વિસ્તારમાં પડે તો કોલસો થવામાં શું બાકી રહે તે કહેવાની જરૂર નથી. ધુમાડાનો મોટો પહાડ ખડો થઈ ગયો ને તેણે લગભગ 300 જીવોનો ભડકો કરી દીધો છે.

એરપોર્ટ અને એરલાઇન્સનો સ્ટાફ બ્લેક બોકસ શોધી રહ્યો છે, જેથી આ ભયંકર દુર્ઘટનાનું કારણ જાણી શકાય. એમ લાગે છે કે ટેક ઓફની ત્રીજી મિનિટે પ્લેનનો પાછળનો ભાગ ઝાડ સાથે અથડાતાં દુર્ઘટના ઘટી છે. એમ પણ કહેવાય છે કે ટેકનિકલ ખામી સર્જાતાં પ્લેન ક્રેશ થયું, તો ટેક ઓફ પછી, પ્લેનનાં ટાયર્સ ઇન્સર્ટ (પૈંડા અંદર ન ખેંચાતાં) ન થતાં આ દુર્ઘટના સર્જાઈ છે. ટાયર અંદર ન ખેંચાતાં, મેસ ચાલતું હતું એ બિલ્ડિંગ સાથે અથડાયાં. આ એટલે કહી શકાય કે પ્લેન અથડાયા પછી ટાયર્સ બિલ્ડિંગમાં ફસાયેલાં જોઈ શકાય છે. વ્હીલ પ્લેનની અંદર ખેંચાયું હોત, તો તે બિલ્ડિંગમાં ફસાયેલું જોવા મળ્યું ન હોત ! આ અથડામણ એટલી ભયંકર હતી કે પ્લેનની પાછલી ટેઇલના બે ટુકડા થઈ ગયા. એ સ્થિતિમાં પ્લેન અતુલ્ય નામક ઇન્ટર્ન ડૉક્ટર્સની (ચાર) બિલ્ડિંગોને અથડાયું. રાહતની વાત એ પણ છે કે બાજુમાં જ બીજી 5 માળની બિલ્ડિંગ હતી, ત્યાં ન ટકરાયું. ટકરાયું હોત તો એ PG હોસ્ટેલનાં ઘણા વિદ્યાર્થીઓનો ધુમાડો થઈ ગયો હોત. કમનસીબી એ છે કે પ્લેન 625 ફૂટની ઊંચાઈએ જ હતું ને 400 ફૂટ/મિનિટની ગતિએ તે નીચે આવ્યું. વધુ ઊંચાઈએ હોત તો ક્રૂ મેમ્બર્સને કોઈ નિર્ણય લેવાનો સમય મળ્યો હોત, પણ આ તો ઊડયું તેવું જ પડ્યું, એટલે કોઈ પગલું ભરવાનો સમય જ ન રહ્યો. પ્લેન ઉપડ્યું જ હતું ને દુર્ઘટનાગ્રસ્ત થયું. તેમાં મોટા જથ્થામાં ફયુઅલ હતું, એટલે આગ લાગે તો તે કેવું વિકરાળરૂપ ધારણ કરી શકે તે કલ્પી શકાય એવું છે. દુર્ઘટનાને લીધે આસપાસના રસ્તાઓ બંધ કરી દેવાયા. આખા અમદાવાદની ફાયર બ્રિગેડની ગાડીઓ ઘટના સ્થળે પહોંચી ને આર્મીએ મોરચો સંભાળ્યો.

દુર્ઘટનાગ્રસ્ત પ્લેનમાં પૂર્વ મુખ્ય મંત્રી વિજય રૂપાણી અને સૌરાષ્ટ્રના અન્ય નેતાઓ પણ મુસાફરી કરી રહ્યા હતા. રૂપાણીના નિકટના સાથી નીતિન ભરદ્વાજના કહેવા મુજબ વિજય રૂપાણી આજે તેમની દીકરીને મળવા લંડન આવવાના હતા ને તેઓ એકલા જ મુસાફરી કરી રહ્યા હતા. કમનસીબે રૂપાણી, તેમની દીકરીને મળે તે પહેલાં જ પ્લેન ક્રેશ થતાં અણધાર્યા મૃત્યુનો ભોગ બન્યા છે. ગુજરાતે ભા.જ.પ.ના પૂર્વ મુખ્ય મંત્રી તો ગુમાવ્યા જ છે, પણ ભા.જ.પ.ના સબળ નેતા ને સફળ કાર્યકર પણ ગુમાવ્યા છે. ભા.જ.પ.ના રાજ્યસભા સાંસદ પરિમલ નથવાણીની X પર અપાયેલી જાણકારી મુજબ પૂર્વ મુખ્ય મંત્રી વિજય રૂપાણીનું નિધન થયાની વાત આવી, પણ પછી કશીક શંકાથી એ પોસ્ટ ડિલિટ કરી દેવાઈ. જો કે, વિજય રૂપાણીનુ  નિધન થયું હોવાની વાતને મીડિયાએ સમર્થન આપ્યું ને કમનસીબે એ આઘાતજનક વાત સાચી ઠરી.

પ્લેન જ્યાં ક્રેશ થયું તે બિલ્ડિંગ ઇન્ટર્ન ડોક્ટર્સની હોસ્ટેલ હતી. હોસ્ટેલમાં સાંઠેક ઇન્ટર્ન ડોક્ટર્સ હોવાનો અંદાજ છે ને એ તમામ ડૉક્ટર્સનાં મોત થયાનું કહેવાય છે. પ્લેન અહીં જ પડતાં ડોક્ટર્સ સહિત પેસેન્જર્સ પણ મૃત્યુ પામ્યા છે. એર ઇંડિયાના એ પ્લેનમાં સુરતની સ્મિત હોસ્પિટલના ડૉક્ટર હિતેશ શાહ અને તેમના પત્ની અમિતા શાહ પણ મુસાફરી કરી રહ્યા હતા. બે સિવાય બધાં જ મૃત્યુ પામ્યાં છે, ત્યારે તેમનાં મૃત્યુ પણ સુરતને આઘાત આપનારાં છે. દિલ્હીથી વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી અને કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અમિત શાહ અમદાવાદ આવવા નીકળી ગયાના સમાચાર છે. શાહ તો અમદાવાદ પહોંચી પણ ગયા છે. વડોદરાથી એન.ડી.આર.એફ.ની ત્રણ ટીમો રવાના થઈ છે, તો AMCની પણ તમામ ટીમો બચાવ અને રાહત કાર્યમાં જોડાઈ છે.

પ્લેન ક્રેશ થતાં સ્વજનોની ભાળ કાઢવા સ્વજનો અમદાવાદ સિવિલ હોસ્પિટલમાં ચિંતા ભરી પૂછપરછ કરવા ભાગદોડ કરી રહ્યા છે. અસારવા સિવિલમાં મૃતદેહો ખડકાઈ રહ્યા છે ને પોસ્ટમૉર્ટમ રૂમની બહાર બળેલા મૃતદેહોની ગંધ વધી રહી છે. કોલસો થઈ ગયેલા મૃતદેહો અને સ્વજનોનું હૈયાફાટ રુદન કાળજું કંપાવે એવાં છે. એકાએક અમદાવાદ અનાથ થઈ ગયું હોય તેવી સ્થિતિ છે. મૃતદેહોને હવે જૂના ટ્રોમા ખાતે લઈ જવાઈ રહ્યા છે. સી.એમ. ભૂપેન્દ્ર પટેલ અને ગૃહ મંત્રી હર્ષ સંઘવીએ હોસ્પિટલમાં ઇજાગ્રસ્તોના ખબર અંતર પૂછ્યા છે. ભારતના અને બ્રિટનના પી.એમ.એ X પર દુ:ખ વ્યક્ત કર્યું છે. વડોદરાથી 137 યુનિટ બ્લડ કોલ્ડ બોક્સમાં એમ્બ્યુલન્સ મારફત મોકલી દેવાયું છે. સિવિલના કસોટી ભવનમાં DNA ટેસ્ટ માટે સ્વજનોની લાઇન લાગી છે. મહાનુભાવો મૃતકોનાં આત્માની શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરી રહ્યા છે, અંજલિઓ આપી રહ્યા છે. એરપોર્ટની બધી ફ્લાઇટો બપોરે બંધ કરી દેવામાં આવેલી, તે સાંજે ફરી શરૂ કરી દેવાઈ છે. બધાં બધું જ કરે છે, પણ જાણે કશાનો કોઈ અર્થ ન હોય એવું લાગે છે. અમદાવાદ જ નહીં, ગુજરાત આખું રૂંવે રૂંવે તૂટી, તરડાઈ ગયું હોય તેમ ઉદાસ થઈ ગયું છે.

અમદાવાદમાં તો ખરી જ, ગુજરાતમાં ય ખરી, કદાચ દેશમાં પણ ટેક ઓફની સાથે જ આટલા યાત્રીઓ સાથે પ્લેન ક્રેશ થઈ જાય એ જગતની કદાચ પહેલી ઘટના છે. જો કે, 19 ઓકટોબર, 1988ને રોજ અમદાવાદમાં જ બે કિલોમીટર દૂર ઇંડિયન એર લાઇન્સની ફ્લાઇટ આઇસી-113 ક્રેશ થઈ હતી ને ત્યારે 135માંથી 133 મુસાફરોનાં મોત થયાં હતાં. ત્યારે બેનો બચાવ થયો હતો. આ વખતે 242માંથી 241નાં મૃત્યુ થયાં છે ને એક જ વ્યક્તિ બચી છે. પ્લેન હજી તો ઊડ્યું જ હોય, તેણે અમદાવાદ છોડ્યું પણ ન હોય ને અમદાવાદમાં જ તૂટી પડે એ અત્યંત દુ:ખદ કરુણાંતિકા છે. કેટલાં ય કુટુંબો ખંડિત થયાં હશે, કેટલા ય સંબંધો બંધન મુક્ત થયા હશે, કોઈ રાહ જોતું હશે ને કોઈનું રાહ જોનારું જ નહીં રહ્યું હોય. કોઈ દિયરનાં લગ્નમાં આવ્યું હતું, તો કોઈ દીકરાને મળવા જઈ રહ્યું હતું. કોઈ મહારાષ્ટ્રનુ હતું, તો કોઈ રાજસ્થાનનું ! એ બધાંનો ધુમાડો થઈ ગયો છે ને એણે એટલાં આંસુ જન્માવ્યાં છે કે આયખું ખૂટે, પણ આંસુ ન ખૂટે. એટલું છે કે આ દુર્ઘટનાએ સંભવિત આનંદોલ્લાસને કદી ન ખૂટે એવા આંસુઓમાં ફેરવી દીધો છે.

ન્યૂઝ એજન્સી ANIએ પોલીસ કમિશનર દ્વારા એ માહિતી આપી છે કે એક બ્રિટિશ નાગરિક જ આ દુર્ઘટનામાં બચવા પામ્યો છે. બચી ગયેલ રમેશ વિશ્વાસ ભાલિયા કહે છે કે ટેક ઓફની 30 જ સેકંડમાં ભયંકર અવાજ સાથે પ્લેન ક્રેશ થઈ ગયું. ભાન આવ્યું ત્યારે આજુબાજુમાં લાશો જ લાશો હતી. પ્લેનના ટુકડા ચારે તરફ વેરાયેલા પડ્યા હતા. એ સિવાય 241 લોકો આ દુર્ઘટનામાં માર્યા ગયા છે. એ તો જે મુસાફરો હતા તેમની વાત થઈ, પણ જે વિસ્તારમાં આ પ્લેન પડ્યું, તે રહેણાંક વિસ્તાર હતો ને એના રહેવાસીઓ પણ આગમાં હોમાયા છે. એવા લગભગ 75 માણસો મર્યાનો અંદાજ છે. આટલાં મૃત્યુનો આઘાત નિષ્ઠુર માણસને પણ હચમચાવી નાખે, તો જેનું કોઈ ગયું છે તેની આંખો ખાલી કેમ રહે? અમદાવાદ જ નહીં, આખું ગુજરાત આ આઘાતની બહાર ઈચ્છે તો પણ રહી શકે એમ નથી. એની કળ વળતાં વર્ષો લાગશે …

000

e.mail : ravindra21111946@gmail.com

પ્રગટ : ‘આજકાલ’ નામક લેખકની કટાર, “ધબકાર”, 13 જૂન 2025